Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om:

Transcriptie

1 STATENBRIEF Onderwerp: Investeringsvoorstel Breedband Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om: Te besluiten conform het ontwerpbesluit Over de inhoud van deze brief te overleggen De inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht) HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH 1 Inhoud voorstel (beoogd resultaat/doel) Bewoners in het buitengebied van Gelderland en ook veel Gelderse bedrijven lopen in toenemende mate aan tegen de grenzen van hun internetverbinding. Marktpartijen willen, zo blijkt, niet als enige investeren in deze gebieden vanwege het lagere rendement en de veel langere terugverdientijden (circa drie keer zo lang). In sommige gevallen willen zij wel investeren als de overheid, burgers of bedrijven een bijdrage willen leveren. We hebben de afgelopen maanden meerdere realisatiemodellen voor de aanleg van breedband in het buitengebied en op bedrijventerreinen bekeken. In de bijlage vindt u hierover meer informatie. We komen tot de conclusie dat het model van een Publiek Private Samenwerking (PPS), waarbij de provincie samen met één of meerdere marktpartijen investeert in de aanleg, het best past bij ons doel om een open, toegankelijk en snel breedbandnetwerk tegen zo laag mogelijke kosten aan te leggen in de witte gebieden (voor uitleg, zie bijlage) en op bedrijventerreinen. Daar waar aan de orde, zijn gemeenten ook van harte welkom om te participeren. Mocht blijken dat het niet lukt om partners te vinden om een samenwerking mee aan te gaan dan kiezen we er voor om een publieke investeringsmaatschappij op te richten (terugvaloptie). Het model van een PPS betekent dat de provincie risicodragend gaat participeren in een onderneming (of meerdere ondernemingen) die tot doel heeft de aanleg van breedband in wit NGA-gebied en op bedrijventerreinen te realiseren. Het gaat hier om een langjarig commitment. Graag willen we met u over dit voornemen overleggen. Bij een positieve reactie van uw kant willen we dit model op haalbaarheid in de markt onderzoeken en voor de realisatie van breedband in Wit NGA-gebied en op bedrijventerreinen bij de begrotingsbehandeling een bedrag 35 mln. opnemen voor de periode Het besluit voor het opnemen van deze middelen in de begroting 2014 maakt onderdeel uit van de Statenbrief Robuuste Investeringsimpuls. Daarnaast onderzoeken we de mogelijkheid van een lening bij de Europese Investerings Bank (EIB) voor de benodigde extra financiering. In september 2014 zullen wij de resultaten van deze marktconsultatie en de aanbesteding aan u voorleggen met daarbij een voorstel voor het oprichten van een breedbandbedrijf. 2 Aanleiding In uw motie 23 "Robuuste investeringsimpuls voor de Gelderse economie en werkgelegenheid" vraagt u ons college te komen met een investeringsvoorstel op het gebied van breedband. Deze Statenbrief geeft daar inhoud aan. mw. C.W. Verheggen/Martijn Bruil, tel. (026) / adres: post@gelderland.nl

2 Naast uw concrete verzoek zien we ook aanleiding in het feit dat de vraag naar bandbreedte toeneemt (TNO verwacht dat de vraag naar bandbreedte tussen nu en 2020 op vaste aansluitingen in Nederland exponentieel zal groeien (circa 30% tot 40% per jaar) en dat het onderwerp steeds nadrukkelijker op de agenda komt in die gebieden waar de toegang tot snel internet ontbreekt). Niet voor niets is de Achterhoek, met steun van de provincie, aan de slag gegaan met de ontwikkeling van een realisatiestrategie, waarvan de eerste resultaten nu beschikbaar zijn. Regio Rivierenland heeft het onderwerp op haar agenda geplaatst onder andere vanwege de noodzaak van goede digitale verbindingen voor haar logistieke bedrijven. De regio Noord Veluwe beraadt zich hoe de ontsluiting voor haar regio te realiseren. LTO Gelderland heeft onlangs in een bestuurlijk overleg het belang van goede verbindingen voor veehouders benadrukt. Zorgorganisatie Sensire loopt met haar i-pad project aan tegen slechte verbindingen waardoor zorg op afstand niet gerealiseerd kan worden. Uit een inventarisatie van de Vereniging voor Kleine Kernen blijkt dat er nu al in maar liefst 15 buurtschappen initiatieven zijn van bewoners om betere verbindingen te krijgen. Het gevoel van noodzaak om een actieve rol te pakken speelt niet alleen in Gelderland. Ook de provincies Noord-Brabant, Overijssel, Friesland en Drenthe zien deze noodzaak en werken aan plannen, of zijn al bezig met de uitvoering, voor de realisatie van snel breedband in de buitengebieden en op bedrijventerreinen en trekken daar vele miljoenen voor uit. Ook binnen de Europese Unie is er veel aandacht voor de realisatie van snelle breedbandverbindingen binnen de digitale agenda voor Europa 2020, omdat zij zien dat de realisatie van snelle breedbandverbindingen niet snel genoeg gaat. De Europese Investeringsbank (EIB) heeft in het verleden cofinanciering verstrekt voor de aanleg van breedband en de verwachting is dat zij, juist ook vanwege de Europese doelstellingen en het risicoprofiel van dergelijke projecten, welwillend zal staan tegenover een Gelderse aanvraag. Mits deze van voldoende volume is. 3 Bestaand beleid c.q. kader Op 29 juni 2011 is motie 34 'Heel Gelderland digitaal bereikbaar' aangenomen. In een tweetal Statennotities is hieraan vervolgens invulling gegeven (PS en PS ). In de laatstgenoemde Statennotitie hebben wij aangegeven voor een faciliterende en een bescheiden investerende rol in de aanleg van breedband in de "witte NGA-gebieden" te kiezen. Daarnaast zien wij ook een faciliterende en financieel stimulerende rol in de dienstenontwikkeling. In februari van dit jaar heeft u bij het vervolgvoorstel revolverende middelen (PS2012- leningen voor breedbandinfrastructuur op bedrijventerreinen en in de witte buitengebieden. In uw vergadering van juni (PS heeft u besloten om vier projecten te ondersteunen. Naar verwachting zullen wij u voor het einde van dit jaar nogmaals een aantal voorstellen voorleggen voor de realisatie van breedband voor huishoudens en op bedrijventerreinen. Hoewel op verschillende plekken in Gelderland initiatiefnemers zich in het buitengebied en op bedrijventerreinen verenigen, lukt het slechts enkelen, mede dankzij de ondersteuning vanuit Oost NV, om tot een goed projectvoorstel te komen. Dit heeft te maken met het feit dat veel mensen de realisatie er naast hun dagelijkse bezigheden bij moeten doen, het een complexe materie betreft waar veel specifieke kennis voor nodig is en marktpartijen zich tot nu toe terughoudend opstellen. Tijdens een bijeenkomst voor deze initiatiefnemers op 1 juli 2013 werd aangedrongen op een actieve rol van de provincie, om uiteindelijk ook in het buitengebied goede verbindingen voor elkaar te krijgen. Mensen zijn best bereid daarvoor iets meer te betalen, maar de verwachting dat bewoners van het buitengebied dit kunnen realiseren in eigen beheer is slechts voor een enkeling weggelegd, zo werd gesteld. Binnen de huidige kaders was de aanpak voor ondersteuning van initiatieven van onderaf een goede. Het, in relatie tot de totale opgave, bescheiden budget liet ook geen mogelijkheden voor een andere rol. We hebben hier ook veel van geleerd. Dit nemen we mee in de nieuwe aanpak die we hier voorstellen. 2

3 Echter, om de ambitie om "heel Gelderland digitaal bereikbaar" te realiseren moeten we op zoek naar een aanpak die leidt tot schaalgrootte. We verwachten dat dit de bereidheid van marktpartijen om te willen investeren zal vergroten. 4 Argumenten/afwegingen/risico's In Gelderland beschikken in het buitengebied ca huishoudens en bedrijven niet over snelle verbindingen (vanwege de overlap met aansluitingen van huishoudens gaan we uit van unieke adressen). Daarnaast betreft het bedrijven op bedrijventerreinen. De realisatie van een open toegankelijk en snel breedbandnetwerk: - stimuleert innovatie (bijv. e-health, e-commerce, online onderwijs, sociale netwerken); - bevordert een aantrekkelijk vestigingsklimaat (top 5 vestigingscriteria voor bedrijven); - voorkomt digitale tweedeling (haves en not haves), bepaalt ook de wijze waarop innovaties in kunnen spelen op het overal beschikbaar zijn van snel breedband; - stimuleert de bereikbaarheid van diensten (digitale dienstverlening bevordert toegang tot diensten in krimpgebieden, langer zelfstandig thuis wonen, efficiënte en kostenbesparende bedrijfsvoering); - zorgt voor werkgelegenheid, zowel op korte termijn tijdens de aanleg (inschatting > 2500 mensjaren werk) als lange termijn (creëren van innovatieve en hoogwaardige werkgelegenheid), maar ook voor behoud van werkgelegenheid in krimpgebieden; - versterkt de recreatieve infrastructuur. Met name campings kunnen niet meer zonder, maar blijken lastig te ontsluiten. Voor het College is dit voldoende reden om hier fors in te willen investeren. Het gaat dan alleen om de realisatie van laag 1 (het passieve netwerk). De realisatie van laag 2 (apparatuur en operator om netwerk te activeren) en laag 3 (levering van diensten) laten we binnen randvoorwaarden over aan de markt. Indien aan de orde willen we wel initiatieven ondernemen om de openheid op laag 2 te bevorderen. Te denken valt aan de realisatie van een dienstenplatform voor huishoudens zoals deze nu al bestaat voor bedrijven via de NDIX. We hebben verschillende realisatiemodellen bekeken. Daarbij zijn we uitgegaan van de volgende criteria, van belang voor de realisatie van onze beleidsdoelen: - realisatie van een open en toegankelijk netwerk voor eenieder; - volledige dekking van het witte gebied en bedrijventerreinen (behoudens de naar verwachting 2% echt lastige situaties door te grote afstanden); - realisatie samen met anderen (markt, gemeenten, burgers); - revolverende inzet van middelen; - aansluiten bij energie in de samenleving. Ook hebben we op hoofdlijnen de juridische aspecten bekeken die van toepassing zijn. De modellen die we hebben bekeken zijn: 1 Breedbandfonds: vanuit dit fonds worden leningen verstrekt aan rechtspersonen waarin huishoudens en/of bedrijven (op bedrijventerreinen) samenwerken. Die samenwerking kan bestaan uit het eigendom van een netwerk (eigendomscoöperatie) dan wel het afsluiten van een contract met een marktpartij die het eigendom krijgt (financieringscoöperatie); 2 Publieke investeringsmaatschappij: een breedbandbedrijf in provinciaal eigendom, eventueel met deelname van gemeenten. Er wordt een onderneming opgericht die zorgt voor de aanleg van breedbandinfrastructuur in wit NGA-gebied en op bedrijventerreinen; 3 PPS: een breedbandbedrijf in gezamenlijk eigendom van provincie (en eventueel gemeenten) en private partijen. Er worden één of meerdere ondernemingen opgericht die zorgen voor de aanleg van breedbandinfrastructuur in wit NGA-gebied en op bedrijventerreinen; 3

4 4 PPS (met verevening): een breedbandbedrijf in gezamenlijk eigendom van provincie (en eventueel gemeenten) en private partijen. Er worden één of meerdere ondernemingen opgericht die zorgen voor de aanleg van breedbandinfrastructuur in wit, grijs en zwart NGA-gebied. De exploitatie van het netwerk wordt aanbesteed. Er vindt verevening plaats tussen de hogere kosten voor aanleg in witte gebieden en de lagere kosten voor aanleg en de opbrengsten in grijze of zwarte gebieden; 5 Dienst van Algemeen Economisch Belang (DAEB): in dit model wijst de provincie de aanleg, het onderhoud en de exploitatie van een of meerdere NGA-netwerken voor huishoudens in wit NGA-gebied of bedrijventerreinen aan als een DAEB. De provincie betaalt een vergoeding aan een of meerdere marktpartijen ter compensatie van de kosten voor het uitvoeren van de DAEB. Dit wordt zo vorm gegeven dat alleen de extra kosten ten opzichte van zwart en grijs gebied worden gecompenseerd. Zie de bijlage voor een uitgebreide beschrijving van deze modellen. De hiervoor beschreven modellen hebben we gescoord op basis van de criteria die we beleidsmatig van belang vinden. Een + = scoort beter dan andere modellen, een 0 = scoort gemiddeld ten opzichte van andere modellen, een scoort slechter dan andere modellen. Doelbereik (100% realisatie) Sturingsmogelijkheid op kwaliteit (bijv. openheid) Realisatie met partners Model 1: Breedband fonds Model 2: Investmij publiek Model 3: Investmij PPS Model 4: Investmij PPS verevening Model 5: DAEB Revolverendheid Aansluiten bij energie samenleving Model 1 komt het meest overeen met de huidige werkwijze. In de bijlage onderbouwen we dat we met dit model niet verwachten ons doel volledig te realiseren. Bij het model van een DAEB is dit wel goed mogelijk. Bij dit model laten we de uitvoering bij een andere partij, en daarmee ook s. Echter, voor ons weegt zwaar dat we in dit model onze middelen niet terug krijgen (subsidie), waardoor we deze uiteindelijk niet meer in te kunnen zetten voor investeringen voor breedbandinfrastructuur op andere plekken of voor andere maatschappelijke doelen. Daarbij zijn we van mening dat we met een DAEB minder flexibel kunnen opereren. De te maken afspraken liggen vast bij de gunning. Achteraf bij sturen is lastig. Bij een investeringsmaatschappij (met meerderheidsbelang) is dit beter mogelijk. De modellen 2, 3 en 4 gaan uit van het oprichten van een Investeringsmaatschappij waarin de provincie risicodragend participeert. Het maatschappelijk belang om te investeren in grijs gebied is echter laag, daar is namelijk reeds een NGA-netwerk aanwezig. Om die reden lopen we als overheid ook meer risico marktverstorend te werken. Alles afwegende hebben wij daarom een voorkeur voor het PPS model (model 3), omdat we met dit model onze beleidsdoelstellingen goed kunnen realiseren. Dit model geeft ons de mogelijkheid om de markt (en gemeenten) maximaal te betrekken. Ook kunnen we hier goed op de gewenste kwaliteit van het netwerk sturen. 100% dekking van wit NGA-gebied en op bedrijventerreinen is in dit model reëel. 4

5 Er is sprake van revolverende inzet van middelen (inkomsten uit verhuur netwerk en buitengebied toeslag en mogelijk extra inkomsten als de provincie tot verkoop van haar aandelen zou besluiten). We kunnen tners en we kunnen sturen op de architectuur en de wijze van aanleg (voorkomen cherry picking). Overigens zijn we van mening dat de financiële behapbaar zijn. In een subsidiesituatie zouden we per definitie al onze financiële middelen kwijt zijn. Het gaat dan om een totaal 91 mln. voor de compensatie van de DAEB. In het model van de investeringsmaatschappij verwachten we na verloop van tijd de door ons ingezette middelen volledig terug te ontvangen (inkomsten uit verhuur (, toeslag voor buitengebied 20 per aansluiting per maand) en eventuele verkoop). We sluiten aan bij energie uit de samenleving door alleen daar aan de slag te gaan waar er zicht is op het behalen van voldoende aansluitingen. We verwachten dat dit model goed aansluit bij de Breedbandrichtlijnen van de Europese Commissie, waarmee overigens wel overleg nodig zal zijn. Naar verwachting zal ook een goedkeuringsmelding noodzakelijk zijn. Dit heeft als consequentie dat we pas met de uitvoering kunnen starten als we goedkeuring van de Europese Commissie hebben (stand-still beginsel). Mocht blijken dat het niet lukt om partners te vinden om een samenwerking mee aan te gaan, dan willen we de aanleg van breedband in wit NGA-gebied en op bedrijventerreinen realiseren door middel van een publieke investeringsmaatschappij (terugvaloptie, model 2). De marktconsultatie moet ons inzicht geven of er potentiele partners te vinden zijn. Op dat moment besluiten we of een aanbesteding met als doel het vinden van één of meerdere samenwerkingspartners zinvol is. In september 2014 verwachten we de aanbesteding af te ronden (een Europese aanbesteding duurt doorgaans negen maanden). In het model van een PPS kiezen we voor een meerderheidsaandeel voor de provincie (minstens 51%). Kosten De aanleg van breedband op grote schaal in het buitengebied is nog niet gedaan. Dit betekent dat er nog veel onzekerheden zijn. Een inschatting van de kosten is gemaakt op basis van het raadplegen van deskundigen (Oost NV, TrenT, Reggefiber, UPC, TKF, IBFN, Dialogic), kennisuitwisseling met andere provincies en de ervaringen uit de pilots. In de pilot van Bronckhorst is opdracht gegeven aan een aannemer om een doorrekening te maken. Daarnaast krijgen we nu de eerste ervaringsgegevens terug van de vier projecten, die tot doel hebben de aanleg van breedband voor huishoudens of op bedrijventerreinen, die we met lage renteleningen steunen. Op zich is het graven en aanleggen van breedbandnetwerken geen ingewikkelde opgave, maar om kostenreducties te bereiken is er procesinnovatie nodig bij aannemers en marktpartijen. Het zou dus kunnen dat de kosten hoger uitvallen dan geraamd. Doordat we aan de veilige kant zijn gaan zitten, verwachten we eerder dat ze lager uit zullen gaan vallen, zeker op langere termijn wanneer procesinnovaties doorgevoerd zijn. Met een flexibele (gefaseerde) aanpak kunnen we hier goed op in spelen. Verbonden partijen Voor deelneming in een privaatrechtelijke rechtspersoon moeten goede argumenten bestaan, zo heeft u vastgesteld in de Nota verbonden partijen. Volgens het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) is sprake van een verbonden partij als de provincie daarin een bestuurlijk en een financieel belang heeft. Op grond van de nota Verbonden partijen (PS ) is voor het deelnemen in een Verbonden partij een publiek belang vereist. Wij zijn van mening dat de aanleg van breedband in het buitengebied en op bedrijventerreinen een publiek belang betreft. Er is sprake van een digitale tweedeling in onze Gelderse samenleving doordat marktpartijen niet willen investeren in deze gebieden, maar wel in de kernen. 5

6 Juist in een situatie waarin grote delen van Gelderland digitaal goed bereikbaar zijn, wordt er en het dagelijks leven van uit gegaan dat iedereen de beschikbaarheid heeft over snel breedband. Daarom lopen mensen in het buitengebied en op bedrijventerreinen in het dagelijks leven in toenemende mate tegen de grenzen van hun internetverbinding aan. In de nota Verbonden partijen wordt ervan uitgegaan dat een deelneming in een verbonden partij alleen plaatsvindt als er geen ander publiekrechtelijk instrument voor handen is waarmee het doel kan worden bereikt (regelgeving of subsidies). De provincie beschikt niet over wettelijke mogelijkheden om de markt te bewegen breedband aan te leggen. Ook zijn we van mening dat wanneer we genoegen nemen met een langere terugverdientijd dan de markt het heel wel mogelijk is om onze ingezette middelen terug te ontvangen. Een subsidie lijkt in onze ogen daarom minder wenselijk, omdat eenmaal uitgegeven de middelen niet meer bij de provincie terug komen en niet meer ingezet kunnen worden voor investeringen voor breedbandinfrastructuur op andere plekken of voor andere maatschappelijke doelen. Wij vinden het van belang dat de middelen van de Robuuste investeringsimpuls zo veel mogelijk revolverend ingezet moeten worden. We adviseren daarom voor een deelneming te kiezen. Een volgend uitgangspunt in de nota Verbonden partijen is dat bij een keuze voor een deelneming de publiekrechtelijke variant de voorkeur heeft. Het heeft voordeel om de uitvoering op afstand van de provincie te plaatsen om hierbij financiële en aansprakelijkheidsrisico's te beperken. De BV lijkt als vorm het meest geschikt. De provincie heeft dan zeggenschap als aandeelhouder. Op het moment dat we een samenwerking aangaan met een private partij is het niet logisch om dit in een publiekrechtelijke vorm (bijvoorbeeld een gemeenschappelijke regeling) te regelen. Daarom lijkt het voor de hand te liggen de vormgeving van een provinciaal breedbandbedrijf als een privaatrechtelijke rechtspersoon, met name als een BV, en niet als een openbaar lichaam (in de zin van de Wet gemeenschappelijke regelingen). Indien hiertoe besloten wordt, zal hiervoor een nieuwe entiteit opgericht moeten worden omdat de bestaande Verbonden partijen niet ingericht zijn op de realisatie van breedbandinfrastructuur. Realisatiestrategie Voor de realisatie van het hele beoogde gebied in de provincie is een bedrag benodigd van circa. Dit bedrag moet opgebracht worden door provincie en marktpartijen. Uitgaande van het PPS-model i Dit bedrag wordt door het gebruik van het netwerk (huur) en door een toeslag die de gebruikers betalen terugverdiend. In de huidige coalitieperiode kan naar verwachting slechts circa een kwart van de gehele opgave gerealiseerd worden (uitgaande van een totale realisatietermijn van 5 jaar en start najaar 2014). Daarom is de geraamde provinciale investering in de huidige coalitieperio Omdat niet de gehele opgave in de huidige coalitieperiode gerealiseerd kan worden, is het stellen van prioriteiten noodzakelijk. We stellen daarom voor in die gebieden te starten waar veel draagvlak bij de bevolking en de gemeenten aanwezig is. In de Achterhoek is dit draagvlak zowel bij bestuurders als onder de bevolking sterk aanwezig. Dit blijkt uit de investering die de regio gedaan heeft in het Project realisatiestrategie regio Achterhoek in het kader van Stad & Regio. In een bestuurlijk overleg in september bleek eens te meer dat de gemeenten in de Achterhoek willen participeren bij de aanleg van een NGAnetwerk, hetzij financieel, hetzij procesmatig (zorgdragen voor vraagbundeling). Deze vraagbundeling is cruciaal voor het laten slagen van het project. Daarnaast is de Achterhoek een krimpregio. Een snelle digitale verbinding is juist in deze regio van levensbelang om de regio als vestigingsplaats voor bedrijven en burgers aantrekkelijk te houden. Een snelle digitale verbinding kan ook de dienstverlening op peil houden (daar waar fysieke diensten verdwijnen, kan dit digitaal worden opgevangen) en zorg op afstand voor iedereen bereikbaar maken. Daarnaast zal vrijkomende agrarische bebouwing aantrekkelijker worden voor bijvoorbeeld kleinschalige kantoorhoudende activiteiten. 6

7 Ook zien we in de Achterhoek veel bewonersinitiatieven voor de aanleg van snel breedband in de buitengebieden. Daarom stellen wij voor om met de aanleg van een NGA-netwerk in de Achterhoek te starten. Risico's Aan de hand van verschillende aspecten zijn de modellen bekeken. In deze fase (waarin nog veel keuzes gemaakt moeten worden) is het niet mogelijk om een uitgewerkt risicoprofiel (juridisch, financieel, organisatorisch) op te stellen. In de marktconsultatie en uiteraard ook bij de eventuele aanbesteding zal er speciaal aandacht zijn voor het in beeld brengen van de risico's. De aanleg van breedband op grote schaal in het buitengebied is nog niet gedaan. Dit betekent dat er nog veel onzekerheden zijn. Een inschatting van de kosten is gemaakt op basis van het raadplegen van deskundigen (Oost NV, TrenT, Reggefiber, UPC, TKF, IBFN, Dialogic), kennisuitwisseling met andere provincies en de ervaringen uit de pilots. In de pilot van Bronckhorst is opdracht gegeven aan een aannemer om een doorrekening te maken. Daarnaast krijgen we nu de eerste ervaringsgegevens terug van de vier projecten, die tot doel hebben de aanleg van breedband voor huishoudens of op bedrijventerreinen, die we met lage renteleningen steunen. Op zich is het graven en aanleggen van breedbandnetwerken geen ingewikkelde opgave, maar om kostenreducties te bereiken is er procesinnovatie nodig bij aannemers en marktpartijen. Het zou dus kunnen dat de kosten hoger of lager uitvallen dan geraamd. Doordat we aan de veilige kant zijn gaan zitten, verwachten we eerder dat ze lager uit zullen gaan vallen. Zeker op langere termijn wanneer procesinnovaties doorgevoerd zijn. Met een flexibele (gefaseerde) aanpak kunnen we hier goed op inspelen. In de planning gaan we uit van het gelijktijdig oplopen van een staatssteunmelding bij de Europese Commissie en een aanbesteding met als doel een of meerdere samenwerkingspartners te vinden. Doordat het stand-still-beginsel van toepassing is, kan vertraging bij de Europese Commissie ertoe leiden dat we pas later dan gepland tot gunning over kunnen gaan. Indien de melding niet goedgekeurd wordt, kan dit er toe leiden dat we de aanbesteding opnieuw moeten doen. Een vertraging van minstens negen maanden is dan mogelijk. 5 Financiële consequenties Een indicatie van wat het zou kosten om alle witte plekken in Gelderland van een NGA-netwerk te voorzien komt op mln., uitgaande van huishoudens en bedrijven in het witte NGA-gebied en bedrijven op bedrijventerreinen. Voor de huidige 35 mln. vanuit de provinciale middelen, waarmee we naar verwachting circa een kwart van de totale opgave gerealiseerd kunnen krijgen (uitgaande van een succesvolle oprichting van de PPS eind 2014). In het kader van de Robuuste investeringsimpuls wordt u onder andere voorgesteld om een bedrag va 33 mln. te reserveren voor de realisatie in de periode en in 2014 een. beschikbaar te stellen voor het meeleggen van mantelbuizen bij graafwerkzaamheden van de provincie en derden. Daarnaast zoeken we externe financiering bij o.a. de EIB. Indien uit de marktconsultatie en de aanbesteding blijkt dat een PPS haalbaar is, zal er eveneens een investering door marktpartijen gedaan worden. 6 Proces en evaluatie Indien u positief ten opzichte van ons voornemen staat om te investeren in breedband via een publiek privaat breedbandbedrijf voorzien wij de volgende te ondernemen stappen. - November-januari 2014 marktconsultatie met als doel de haalbaarheid van de modelkeuze te onderzoeken alsmede de vorm en inhoud van de aanbesteding verder vorm te geven. - Bij een positieve uitkomst van de marktconsultatie start aanbestedingsprocedure met als doel het vinden van een of meerdere samenwerkingspartners. 7

8 - Tegelijkertijd starten met een melding van staatssteun in Brussel en mapping van wit NGA-gebied (het inzichtelijk maken in welk deel van het buitengebied van de Achterhoek daadwerkelijk geen NGA-netwerk ligt of binnen drie jaar wordt aangelegd door marktpartijen). - September 2014 besluitvorming en oprichting van een breedbandbedrijf. Arnhem, 8 oktober zaaknummer Gedeputeerde Staten van Gelderland ing. J. Markink - plv. Commissaris van de Koning drs. P.P.L. van Kalmthout - secretaris Bijlagen: Ontwerpbesluit Begrotingswijziging x Bijlage bij Statenbrief investeringsvoorstel Breedband Tekst 8

9 Bijlage bij Statenbrief investeringsmaatschappij Breedband - zaaknummer Inleiding In het afgelopen jaar hebben wij u op verschillende momenten geïnformeerd over Breedband. Op 29 juni 2011 is motie 34 "Heel Gelderland digitaal bereikbaar" aangenomen. In een tweetal Statennotities is hieraan vervolgens invulling gegeven (PS en PS ). In de laatste Statennotitie hebben wij aangegeven voor een faciliterende en een bescheiden investerende rol in de aanleg van breedband in de "witte NGA-gebieden" te kiezen. Daarnaast zien wij ook een faciliterende en financieel stimulerende rol in de dienstenontwikkeling. In februari van dit jaar heeft u bij het vervolgvoorstel revolverende middelen (PS2012- zetten voor leningen voor breedbandinfrastructuur op bedrijventerreinen en in de witte buitengebieden. In uw vergadering van juni (PS ) heeft u besloten om vier projecten te ondersteunen. Naar verwachting zullen wij u voor het einde van dit jaar nogmaals een aantal voorstellen voorleggen voor de realisatie van breedband voor huishoudens en op bedrijventerreinen. Wij kiezen ervoor om deze informatie op deze plaats niet te herhalen, maar te verwijzen naar de eerdere notities over Breedband. In deze bijlage willen wij nader ingaan op de modellen die wij bekeken hebben en de afweging die wij hebben gemaakt om te komen tot de keuze voor het PPS model. 2 Algemeen 2a. Witte, grijze en zwarte gebieden We duiden in deze notitie snelle en toekomstvaste breedbandinfrastructuur aan als NGA: Next Generation Access (networks). Zowel kabel als glasvezel zijn NGA. ADSL is dat niet. In een gebied waar geen breedbandinfrastructuur aanwezig is, mag er ingrijpender (of onder andere voorwaarden) geïntervenieerd worden dan in een gebied waar wel een NGA is. In het laatste geval zou overheidsingrijpen immers meer marktverstorend kunnen zijn. Specifiek maakt de Europese Commissie onderscheid tussen wit, grijs en zwart gebied: - Een gebied waar NGA-netwerken momenteel niet voorhanden zijn en waarschijnlijk niet in de nabije toekomst (3 jaar) door particuliere investeerders zullen worden aangelegd en volledig operationeel zullen worden gemaakt, moet als een wit NGA-gebied worden beschouwd. In Gelderland zijn dit naar schatting huishoudens, 9% van het totaal. - Een gebied moet als een grijs NGA-gebied worden beschouwd wanneer er in de komende drie jaar slechts één NGA-netwerk voorhanden is of zal worden uitgerold en geen andere exploitant plannen heeft om in de komende drie jaar een NGA-netwerk uit te rollen. In Gelderland zijn dit naar schatting huishoudens, 55% van het totaal. - Indien er in een bepaald gebied meer dan één NGA-netwerk bestaat of in de komende drie jaar meerdere NGA-netwerken zullen worden uitgerold, moet dat gebied in beginsel als een zwart NGA-gebied worden beschouwd. In de praktijk betekent dit dat in dit gebied dus zowel een coax/kabel netwerk (HFC) als een glasvezelnetwerk aanwezig is. In Gelderland zijn dit naar schatting huishoudens, 36% van het totaal. Daarnaast zijn er: ca bedrijven in het buitengebied (omdat er overlap is met de huisadresaansluitingen in het buitengebied hebben we dit aantal voor de berekeningen op gesteld) en bedrijven op 340 bedrijventerreinen (van de in totaal 460 terreinen), die nu of in de nabije toekomst geen NGA-netwerk hebben.

10 2b. Provincie investeert alleen in het passieve netwerk (laag 1) In dit voorstel gaan wij ervan uit dat de provincie alleen investeert in het passieve netwerk (laag 1). De realisatie van laag 2 en 3 laten we binnen randvoorwaarden over aan de markt. Indien aan de orde, willen we wel initiatieven ondernemen om de openheid op laag 2 te bevorderen. Te denken valt aan de realisatie van een dienstenplatform voor huishoudens zoals deze nu al bestaat voor bedrijven via de NDIX. Bron: IBFN,

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21 4 Juridische aspecten op hoofdlijnen In "wit NGA" mag de overheid binnen staatssteunkaders steun verlenen. In juli hebben de provincies Overijssel, Noord-Brabant, Friesland en Gelderland samen een basisregeling voor vooroverleg aangemeld vooruitlopend op een definitieve melding. Deze basisregeling lijkt erg op de beschrijving van model Breedbandfonds (model 1). Dit najaar start de notificatie van de Brabantse en Overijsselse regeling. De modellen 2 en 3 wijken af van de modellen van de andere provincies. Het uitgangspunt van investeren in wit NGA-gebied blijft overeind, maar omdat deze modellen zo afwijken, zullen we een zelfstandige melding vooraf in Brussel moeten doen. Zowel model 2 (publieke investeringsmaatschappij) als model 3 (PPS) sluiten naar verwachting aan bij de Breedbandrichtlijnen van de Europese Unie. Maar ook ingeval model 1 voor ons aan de orde zou zijn, moeten we de regeling vooraf melden in Brussel. Model 4 (PPS met verevening) is alleen haalbaar als de provincie geen steun verstrekt, maar conform het Market Economy Investor Principle (MEIP) handelt. De provincie dient onder dezelfde voorwaarden als de private partijen te opereren. De totale inbreng mag niet meer dan 49% zijn. Complicaties rond staatssteun en mededinging kunnen tot vertraging leiden. Omdat het in dit model gaat om overheidsinvesteringen in (o.a.) grijze gebieden is het risico van ongeoorloofde staatsteun relatief groot. Er dient aangetoond te worden dat er sprake is van een substantiële verbetering van het breedbandnetwerk. Omdat er reeds een NGA-netwerk aanwezig is in de grijze gebieden is dit een uitdaging, maar niet onmogelijk. In Amsterdam is hiermee in positieve zin ervaring opgedaan. Er zijn daarnaast diverse andere wettelijke regelingen die van toepassing zijn op de modellen 2, 3 en 4, waaronder ten aanzien van aanbesteding, mededinging, burgerlijk recht en provincierecht. Daarnaast zijn de besturing en de governance van een dergelijke onderneming belangrijke punten van aandacht. Voor model 5 dient op grond van de Provinciewet een DAEB-aanwijzingsbesluit te worden genomen door PS. De compensatie kan worden toegekend op basis van een open, transparante en nietdiscriminerende aanbesteding. De DAEB hoeft niet van tevoren ter goedkeuring gemeld te worden in Brussel, maar moet achteraf ter kennis van de Europese commissie worden gebracht. 5 Benodigde provinciale investering Het totale benodigde investeringsbedrag voor de realisatie van breedband voor huishoudens en bedrijven in het witte NGA-gebied en bedrijven op bedrijventerreinen is ingeschat op 282 miljoen. Hierbij is uitgegaan van een gemiddeld aansluitbedrag per huishouden van - en voor een bedrijf op een bedrijventerrein van 4.000,-. Afhankelijk van het model wordt het bedrag door verschillende partijen opgebracht. Model 1: Breedband fonds Model 2: Investmij publiek Model 3: Investmij PPS Model 4: Investmij PPS verevening Looptijd tot doelrealisatie Benodigd (100%) 141 (50%) 210 (30%) 95 kapitaal 198 (70%) 85 (30%) 70 (10%) ,4 113 (100%) 57 (50%) 84 (30%) (70%) 34 (30%) 28 (10%) revolverendheid 70% 100% 100% 120% 0 Model 5: DAEB 13

22 De berekeningen zijn op hoofdlijnen. In de berekening zijn de volgende aannames meegenomen. - 20,- per maand bovenop het abonnement dat iedereen betaalt (ca. 50,- - voor de huur van het netwerk dat de provider doorberekent aan haar klanten), behoudens in het vereveningsmodel (anders is een revolverende inzet vanuit de provincies niet mogelijk en zouden we subsidie moeten gaan verstrekken). - Revenuen uit dividenden en verkoop van het netwerk zijn nu niet in de berekeningen meegenomen, maar komen tot uitdrukking in het percentage revolverendheid. Deze zijn gebaseerd op: - Model 1: terugbetalen lening en rente op lening; - 20,- extra bovenop abonnement (buitengebiedtoeslag) en eventuele verkoop; - we hebben de inschatting gemaakt dat we met model 1 een hoger risico lopen op het niet terugkrijgen van onze lening dan in de andere modellen. Economisch is model 4 het meest rendabel. Dit is zichtbaar in de inschatting van de mate van revolverendheid van de modellen. - Organisatorische kosten zijn in de vorenstaande bedragen meegecalculeerd. - Genoemde percentages betreffen het aandeel van het provinciale kapitaal in het totaal (282 voor alleen wit en bedrijventerreinen, 701 voor heel Gelderland). - Mogelijke kostenreducties door innovaties als slim graven, aanleggen via riool of andere techniek zijn nu niet meegenomen (op detailniveau zal dit per gebied bekeken worden), maar er is gerekend met de gemiddelde aanlegkosten van per aansluiting in het buitengebied en op bedrijventerreinen. - In het breedbandfonds wordt uitgegaan van een investering voor de provincie van 1/3. De rest wordt door anderen bijvoorbeeld (burgers, bedrijven, commerciële geldverstrekkers of telecombedrijven) opgebracht (vergelijkbaar model zoals de andere provincies die hanteren). 6 Score van de modellen op beleidscriteria De hiervoor beschreven modellen hebben wij gescoord op basis van de criteria die wij beleidsmatig van belang vinden. Een + = scoort beter dan andere modellen, een 0 = scoort gemiddeld ten opzichte van andere modellen, een scoort slechter dan andere modellen. De inhoudelijke argumentatie vindt u terug in het onderdeel "scoremodel op beleidscriteria" dat opgenomen is in de beschrijving van de modellen in de voorgaande tekst. Model 1: Breedband fonds Model 2: Investmij publiek Model 3: Investmij PPS Model 4: Investmij PPS verevening Doelbereik (100% realisatie) Sturingsmogelijkheid op kwaliteit (bijv. openheid) Realisatie met partners Revolverendheid Aansluiten bij energie samenleving Model 5: DAEB 14