Jaarrapport verkeersveiligheid

Transcriptie

1 Jaarrapport verkeersveiligheid Analyse van verkeersveiligheidsindicatoren in Vlaanderen tot en met 217 Afdeling Vlaams Huis Verkeersveiligheid

2 Jaarrapport verkeersveiligheid Analyse van verkeersveiligheidsindicatoren in Vlaanderen tot en met 217 Afdeling Vlaams Huis Verkeersveiligheid Gelieve naar dit document te refereren als: Lammar, P., Van Raemdonck, K. (219). Jaarrapport Verkeersveiligheid: Analyse van verkeersveiligheidsindicatoren in Vlaanderen tot en met 217. Afdeling Vlaams Huis Verkeersveiligheid, Departement MOW, Vlaamse overheid. Met dank aan Myriam Adriaensen voor kritische nalezing. 2

3 Inhoud Inleiding 3 Overzicht statistieken 8 DEEL 1: Statistieken van letselongevallen en slachtoffers Evolutie richting streefcijfers Vlaams verkeersveiligheidsplan (216) Evolutie van het aantal verkeersdoden Evolutie van het aantal zwaargewonden Evolutie aantal dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij niet-beschermde verkeersdeelnemers Evolutie aantal dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij jonge autobestuurders (18-24 jaar) Evolutie aantal lichtgewonden Evolutie aantal letselongevallen Evolutie andere verkeersveiligheidsindicatoren Evolutie van de mortaliteit in het verkeer (het aantal verkeersdoden per miljoen inwoners) Evolutie van het overlijdensrisico (het aantal verkeersdoden per miljard reizigerskilometers) Evolutie van het ongevalsrisico (het aantal letselongevallen per miljard voertuigkilometers) Evolutie van de ongevallenernst (het aantal verkeersdoden per 1. letselongevallen) Het tijdstip van letselongevallen en een verdeling naar slachtoffers Tijdstip Volgens de weersgesteldheid De locatie van letselongevallen en een verdeling naar slachtoffers Alle weggebruikers Volgens de 5 Vlaamse provincies Volgens wegtype Binnen en buiten de bebouwde kom Volgens snelheidsregime Op kruispunten, op rotondes of op doorlopende weggedeeltes Fietsers Volgens de 5 Vlaamse provincies Volgens wegtype Binnen en buiten de bebouwde kom Volgens snelheidsregime Op kruispunten, op rotondes of op doorlopende weggedeeltes Kenmerken van verkeersslachtoffers Volgens leeftijd Volgens leeftijd en geslacht Volgens verplaatsingswijze Volgens leeftijd en verplaatsingswijze Kenmerken van letselongevallen Conflicttype ( naar tegenpartij ) Naar type van aanrijding Rijden onder invloed van alcohol 94 DEEL 2: Samenvatting en aandachtspunten 96 Begrippen, definities en afkortingen 11 Lijst van figuren 114 Lijst van tabellen 117 3

4 Inleiding Dit rapport bevat een analyse van de verkeersveiligheid in Vlaanderen. Deze analyse is verricht op basis van de verkeersongevallen die in Vlaanderen gebeurden. Voor deze analyse is gebruik gemaakt van de databank van de Federale Overheidsdienst Economie Algemene Directie Statistiek (FOD Economie, AD Statistiek) welke informatie bevat over alle geregistreerde letselongevallen en verkeersslachtoffers. De focus ligt op het jaar 217, maar daarnaast worden er ook enkele evoluties weergegeven. De wijziging in samenstelling van de ongevallendatabank vanaf 214 (op basis van de PV s) werd historisch doorgetrokken tot 25, waardoor in dit rapport de gegevens vanaf 25 volledig vergelijkbaar zijn met de recentste gegevens. Dit betekent wel dat deze historische cijfers (licht) afwijken van vorige rapporteringen, maar de vergelijkbaarheid en dus het weergeven van evoluties is hierdoor wel betrouwbaarder geworden. Verder moet er op gewezen worden dat het enkel gaat over het geregistreerd aantal letselongevallen. Het aantal letselongevallen en het aantal slachtoffers wordt onderschat: niet alle verkeersongevallen zijn immers opgenomen in de ongevallendatabank, omdat ze niet allemaal systematisch gemeld worden bij de politie. Het rapport begint met het geven van een algemene evolutie van de ongevallen- en slachtoffercijfers, waarin ook de voortgang richting de in het Vlaamse verkeersveiligheidsplan geformuleerde streefcijfers besproken wordt. Naast de absolute aantallen verkeersslachtoffers en letselongevallen worden er ook enkele relatieve indicatoren weergegeven: de mortaliteit, het overlijdensrisico, het ongevalsrisico en de ongevallenernst. Vervolgens worden analyses getoond op basis van het tijdstip van de ongevallen, waarin de verdeling van de ongevallen en de slachtoffers naar de maanden van het jaar, de periode van de week en volgens de weersgesteldheid worden weergegeven. Specifiek 4

5 Inleiding voor voetgangers wordt er ook een verdeling weergegeven naargelang de maanden van het jaar en de uren van de dag. Daarna wordt de locatie van de ongevallen behandeld: hier wordt ingegaan op de verdeling van de letselongevallen en slachtoffers volgens de Vlaamse provincies, volgens wegtype, binnen of buiten de bebouwde kom, volgens het snelheidsregime en op kruispunten, rotondes of doorlopende weggedeeltes. Vervolgens worden de kenmerken van de verkeersslachtoffers besproken: de leeftijd, het geslacht en de verplaatsingswijze. Ten slotte worden ook de kenmerken van de ongevallen zelf besproken, meer bepaald het conflicten aanrijdingstype. Hierbij komt ook het rijden onder invloed van alcohol aan bod. Nieuw is dat er in dit jaarrapport meer aandacht uitgaat naar de specifieke analyse van de fietsongevallen. Ter afsluiting volgt een samenvatting van de belangrijkste resultaten en worden daarbij ook enkele aandachtspunten geformuleerd. Om de verkeersongevallencijfers te kaderen, geven we nog een kort overzicht van een aantal externe factoren, waaronder de demografische ontwikkelingen en mobiliteitsontwikkelingen. 5

6 Inleiding Demografische ontwikkelingen De bevolking in Vlaanderen telt inwoners in 217. Dit zijn er 9,7% meer dan in 2 en,6% meer dan in 216. Beschouwen we de leeftijdsverdeling van deze Vlaamse bevolking over de laatste 15 jaar, valt vooral het stijgend aandeel op van de oudste leeftijdscategorie 65+ dat bijna 3% gestegen is: van 17% naar 19,8% ten voordele van de jongere leeftijdsgroepen waarvan het aandeel licht is gedaald. Zo is de verdeling in 217 als volgt: Aandeel -17 jarigen: 19,4% Aandeel jarigen: 8,% Aandeel jarigen: 12,3% Aandeel jarigen: 12,7% Aandeel jarigen: 14,5% Aandeel jarigen: 13,4% Aandeel 65+: 19,8% De bevolkingsvooruitzichten voorspellen een verdere aangroei van de leeftijdscategorie 65+. Tussen 218 en 228 wordt een stijging van de bevolking ouder dan 65 jaar verwacht van 23%. Dat is een sterkere groei dan in de voorbije 1 jaar (+19%). Het aantal 18- tot 64-jarigen zal in omvang dalen vanaf 22. De groei van de groep jongeren onder de 18 jaar zal iets sterker zijn dan in het recente verleden. Niettemin zal de sterkere stijging van het aantal 65-plussers ten opzichte van de andere leeftijdsgroepen leiden tot een toenemende verouderingsgraad: het huidige aandeel 65-plussers in de bevolking van 2% zal oplopen tot 23% in Mobiliteitsontwikkelingen Het voertuigenpark blijft aangroeien. Zo is het aantal personenwagens in het Vlaams Gewest gestegen tot 3,5 miljoen 2. Een aandachtspunt in 217 was ook de groeiende verkoop van bestelwagens (ACEA, 218). Daarnaast zit de verkoop van motoren en scooters in de lift (FEBIAC, 218). De elektrische fiets blijft ten slotte aan populariteit winnen, waardoor zijn marktaandeel verder opklimt. Dit verklaart volgens Febiac ook de daling in inschrijvingen van bromfietsen in de categorie A, tot 25 kilometer per uur. 1 raadpleging dd. 24 december raadpleging dd. 24 december 218 6

7 Overzicht statistieken TABEL 1 Aantal en aandeel verkeersdoden en zwaar- en lichtgewonden in België, per gewest (217) VERKEERSDODEN ZWAAR- EN LICHTGEWONDEN TOTAAL # % # % # % Vlaams Gewest 32 49,1% ,8% ,7% Waals Gewest ,% ,7% ,9% Brussels Hoofdstedelijk Gewest 24 3,9% ,5% ,4% België 615 1,% ,% ,% BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK 7

8 Overzicht statistieken TABEL 2 Ongevallencijfers in Vlaanderen in één oogopslag (217) VERKEERSDODEN ZWAAR- EN LICHTGEWONDEN TOTAAL # % # % # % Totaal 32 1% % % Per miljoen inwoners Periode van de week Weekdag ,9% ,7% ,6% Weeknacht 22 7,3% ,4% ,4% Weekenddag 45 14,9% ,4% ,4% Weekendnacht 48 15,9% ,5% ,6% Provincie Antwerpen 92 3,5% ,9% ,9% Limburg 35 11,6% ,4% ,4% Oost-Vlaanderen 63 2,9% ,3% ,2% West-Vlaanderen 72 23,8% ,2% ,3% Vlaams-Brabant 4 13,2% ,2% ,2% Wegtype Autosnelwegen 48 15,9% ,7% ,7% Gewestwegen ,3% ,4% ,5% Gemeentewegen of andere 11 33,4% ,% ,9% Onbekend 4 1,3% 26,9% 264,9% 8

9 Overzicht statistieken Locatie Buiten de bebouwde kom ,9% ,% ,3% Binnen de bebouwde kom 89 29,5% ,7% ,5% Onbekend 2,7% 961 3,3% 963 3,2% Snelheidszone 3 km/u of minder 8 2,6% ,1% ,% 31 km/u tot 5 km/u 96 31,8% ,% ,8% 51 km/u tot 7 km/u ,7% ,7% ,9% 71 km/u tot 9 km/u 21 7,% ,2% ,2% Meer dan 9 km/u 44 14,6% ,4% ,4% Onbekend 7 2,3% ,6% ,6% Kruispunttype Buiten kruispunt 29 69,2% ,7% ,8% Op kruispunt 88 29,1% ,2% ,1% Op rotonde 5 1,7% 629 2,1% 634 2,1% Geslacht VERKEERSDODEN ZWAAR- EN LICHTGEWONDEN TOTAAL # % # % # % Mannen 23 76,2% ,3% ,5% Vrouwen 7 23,2% ,8% ,6% Onbekend 2,7% 272,9% 274,9% 9

10 Overzicht statistieken Leeftijd Minder dan 18 jaar 13 4,3% ,3% ,2% jaar 31 1,3% ,5% ,4% jaar 42 13,9% ,3% ,2% jaar 45 14,9% ,3% ,3% jaar 42 13,9% ,6% ,6% jaar 39 12,9% ,3% ,3% 65 jaar en ouder 88 29,1% ,8% ,% Onbekend 2,7% 279,9% 281,9% Weggebruikerstype VERKEERSDODEN ZWAAR- EN LICHTGEWONDEN TOTAAL # % # % # % Voetgangers 44 14,6% ,% ,% Fietsers 66 21,9% ,5% ,5% Bromfietsers 11 3,6% ,4% ,4% Motorfietsers 45 14,9% ,1% ,2% Personenwagens 12 33,8% ,5% ,3% Lichte vrachtwagens 19 6,3% 981 3,3% 1. 3,4% Vrachtwagens 12 4,% 312 1,1% 324 1,1% Autobus/autocar,% 265,9% 265,9% Andere/onbekend 3 1,% 349 1,2% 352 1,2% 1

11 Overzicht statistieken Ongevalstype Tussen bestuurders ,% ,6% ,4% Met een voetganger 45 14,9% ,% ,1% Eenzijdige ongevallen 92 3,5% ,7% ,8% Andere/onbekend 8 2,6% ,8% ,7% Type slachtoffer Bestuurders en voetgangers 274 9,7% ,6% ,6% Passagiers 27 8,9% ,2% ,2% Onbekend 1,3% 62,2% 63,2% Lichtgesteldheid VERKEERSDODEN ZWAAR- EN LICHTGEWONDEN TOTAAL # % # % # % Dag (licht) ,9% ,1% ,% Dageraad-schemering 12 4,% ,3% ,2% Nacht (donker) 15 34,8% ,% ,1% Onbekend 4 1,3% 778 2,6% 782 2,6% BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK 11

12 DEEL 1 : Statistieken van letselongevallen en slachtoffers 1. EVOLUTIE RICHTING STREEFCIJFERS VLAAMS VERKEERSVEILIGHEIDSPLAN (216) 1.1 EVOLUTIE VAN HET AANTAL VERKEERSDODEN In 217 vielen in Vlaanderen 32 verkeersdoden te betreuren (Tabel 3). In vergelijking met 216 merken we een daling op van het aantal verkeersdoden op de Vlaamse wegen met 1,9% (van 339 in 216 naar 32 in 217). De evolutie op Belgisch niveau kent een daling met 8,2% (van 67 in 216 naar 615 in 217). Volgens het Vlaams Verkeersveiligheidsplan 216 mogen in het jaar 22 nog maximum 2 verkeersdoden vallen (Figuur 1), wat 12 verkeersdoden minder zou betekenen dan het geregistreerde aantal in 217. Om de doelstelling voor 22 te behalen, dient Vlaanderen een jaarlijkse gemiddelde daling van 34 verkeersdoden te realiseren. Voor wat de middellangetermijndoelstelling (richting verkeersdoden) betreft, zitten we overeenkomstig de jaarlijkse daling van ± 15 doden momenteel op schema. Figuur 1 geeft de evolutie van het aantal verkeersdoden weer, samen met de doelstellingen voor 22 en 23, zoals opgenomen in het Vlaams Verkeersveiligheidsplan 216. In het Vlaams Verkeersveiligheidsplan 1 werd het jaar 21 als referentiejaar gekozen om het aantal verkeersdoden in de daaropvolgende jaren mee te vergelijken. In dit rapport wordt echter bijkomend gewerkt met een referentiegemiddelde 2 voor de periode Dit bedraagt 435 verkeersdoden. Tussen het referentiegemiddelde en 217 nam het aantal geregistreerde verkeersdoden elk jaar gemiddeld af met 19 verkeersdoden. FIGUUR 1 Evolutie van het aantal verkeersdoden (Vlaams Gewest, ) Aantal verkeersdoden Max. 2 Max Aantal verkeersdoden Streefcijfers Verkeersveiligheidsplan 216 RODE BALKEN: DE GEGEVENS VAN DE JAREN 23 EN 24 ZIJN MINDER BETROUWBAAR. 1 Vlaams verkeersveiligheidsplan (216) 2 Het werken met een referentiegemiddelde van drie jaar in plaats van één referentiejaar heeft als voordeel dat het sterke toevalschommelingen van het referentiepunt vermijdt en dus de trend duidelijker weergeeft. 12

13 TABEL 3 Evolutie van het aantal verkeersdoden (Vlaams Gewest, ) JAAR VERKEERSDODEN VERKEERSDODEN PER MILJOEN INWONERS VERKEERSDODEN PER MILJARD AFGELEGDE REIZIGERSKILOMETERS * Gemiddelde nvt Evolutie t.o.v. gemiddelde (in %) -3,6% -32,8% nvt Evolutie (in %) -1,9% -11,4% -12% BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK (VERKEERSDODEN EN AANTAL INWONERS); FOD MOBILITEIT EN VERVOER OP BASIS VAN GEGEVENS VAN HET VLAAMSE GEWEST (REIZIGERSKILOMETERS). WEGENS VERANDERING VAN METHODOLOGIE IN 213 LEIDT HET VERGELIJKEN VAN CIJFERS MET VOORGAANDE JAREN TOT INCOHERENTIE: VANAF 213 ZIJN DE CIJFERS OP BASIS VAN VOERTUIGKILOMETERS (AANGELEVERD DOOR DE AFDELING BELEID VAN HET DEPARTEMENT MOBILITEIT EN OPENBARE WERKEN VAN DE VLAAMSE OVERHEID) VOOR 2 VOERTUIGCATEGORIEËN (LICHT EN ZWAAR VERVOER) AAN DE HAND VAN HET PROPAGATIEMODEL PROMOVIA. VOOR MEER INFORMATIE OVER HET MODEL OF DE METHODOLOGIE VERWIJZEN WE NAAR HET STUDIERAPPORT VOERTUIGPRESTATIES 215 OP BASIS VAN DOORREKENINGEN MET PROMOVIA VAN DE VLAAMSE OVERHEID. *VOORLOPIGE BEREKENING O.B.V. REIZIGERSKILOMETERS 216 INFOGRAFIE: AVHV Bij het bekijken van de evolutie van het aantal verkeersdoden op lange termijn in Figuur 1 merken we een dalende trend in de periode tussen 2 en 212, gevolgd door een stagnatie in de periode Het jaar 216 laat echter terug een flinke daling optekenen, een daling die in 217 verder bevestigd wordt. Voorafgaand werd de periode gekenmerkt door een daling tijdens de eerste helft van dit decennium, gevolgd door een stijging tijdens de tweede helft. Kijken we naar de evolutie sinds 21 in vergelijking met de naburige landen kunnen we vaststellen dat we wat betreft het aantal verkeersdoden de sterkste vooruitgang hebben geboekt (zie Figuur 2). 13

14 ,3 97,6 87,8 87,1 75,7 72, NL UK DE FR BE VL FIGUUR 2 15 Evolutie van het aantal verkeersdoden sinds 21 voor Vlaanderen en België en de naburige landen (Nederland, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland, Verenigd Koninkrijk) ,4 95,8 87,1 86,4 78,1 72,4 68,5 UK NL DE FR LU BE VL BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK, EUROPEAN TRANSPORT SAFETY COUNCIL (ETSC) 1 AND NATIONAL TRAFFIC SAFETY INSTITUTES / INFOGRAFIE: AVHV 1 Adminaite D., Calinescu T., Jost G., Stipdonk H., Ward H. (218). Ranking EU Progress on Road Safety. 12th Road Safety Performance Index Report. European Transport Safety Council (ETSC), June

15 5 1.2 EVOLUTIE VAN HET AANTAL ZWAARGEWONDEN 45 In Figuur 4 3 wordt de evolutie van het aantal geregistreerde zwaargewonden weergegeven van 25 tot 217. In deze figuur kunnen we vaststellen dat het aantal zwaargewonden tussen 25 en 27 een stijging kende. 35 Vanaf 27 volgde een geleidelijke daling van het aantal zwaargewonden tot 217, met uitzondering van een piek in In het Vlaamse 25 Verkeersveiligheidsplan wordt een doelstelling van maximaal 15 zwaargewonden in het jaar 22 vooropgesteld, wat 1.91 zwaargewonden minder zou betekenen dan het geregistreerde aantal 2 in 217. Om de doelstelling voor 22 te behalen, dient Vlaanderen Max. een 15 jaarlijkse gemiddelde daling van bijna zwaargewonden te realiseren. Dit zou betekenen dat de daling die opgetekend werd tussen 216 en 217 niet zal volstaan om de doelstelling voor 22 te behalen. Voor wat de middellangetermijndoelstelling 1 (richting zwaargewonden) betreft, zitten we overeenkomstig de jaarlijkse daling van Max. 1 ± 13 zwaar gewonden momenteel nog wel op schema. 5 Aantal zwaargewonden Tussen het referentiegemiddelde (3.564 zwaargewonden) en 217 daalde het aantal geregistreerde zwaargewonden elk jaar gemiddeld met 139 slachtoffers Aantal zwaargewonden Streefcijfers Verkeersveiligheidsplan 216 FIGUUR 3 Evolutie van het aantal zwaargewonden (Vlaams Gewest, ) Aantal zwaargewonden Max. 15 Max Aantal zwaargewonden Streefcijfers Verkeersveiligheidsplan

16 TABEL 4 Evolutie van de verkeersdoden, zwaargewonden en lichtgewonden (Vlaams Gewest, ) JAAR VERKEERS- DODEN ZWAAR - GEWONDEN LICHT- GEWONDEN TOTAAL SLACHTOFFERS Gemiddelde Evolutie t.o.v. gemiddelde (in %) Evolutie (in %) ,6% -27,3% -2,% -2,9% -1,9% -9,5% -6,6% -6,9% 16

17 1.3 EVOLUTIE AANTAL DODE EN ZWAARGEWONDE VERKEERSSLACHTOFFERS BIJ NIET-BESCHERMDE VERKEERSDEELNEMERS Bekijken we de niet-beschermde of kwetsbare weggebruikers in totaliteit zien we in het jaar 217 een positieve evolutie voor wat betreft het streefcijfer daling aantal dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij niet-beschermde verkeersdeelnemers uit het Vlaams Verkeersveiligheidsplan 216 (Figuur 4). Hiermee wordt de dalende trend sinds 211 verder bevestigd. Het aandeel van de dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij de niet-beschermde verkeersdeelnemers in de totaliteit van het aantal dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers is echter gestegen van 49,6% in 21 naar 6,6% in 217. In het Vlaamse Verkeersveiligheidsplan wordt een doelstelling van maximaal 1.2 dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij niet-beschermde verkeersdeelnemers in het jaar 22 vooropgesteld, wat 551 slachtoffers minder zou betekenen dan het geregistreerde aantal in 217. Om de doelstelling voor 22 te behalen, dient Vlaanderen een jaarlijkse gemiddelde daling van bijna 184 verkeersslachtoffers te realiseren. Dit zou betekenen dat de daling die opgetekend werd tussen 216 en 217 niet zal volstaan om de doelstelling voor 22 te behalen. Voor wat de middellangetermijndoelstelling (richting 23 max dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij niet-beschermde verkeersdeelnemers) betreft, zitten we overeenkomstig de hiervoor benodigde jaarlijkse daling van ± 72 slachtoffers evenmin op schema. Tussen het referentiegemiddelde (2.91 dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers) en 217 daalde het aantal geregistreerde dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij niet-beschermde verkeersdeelnemers elk 15 jaar gemiddeld met 48,5 slachtoffers. Hierbij is het van belang erop te wijzen dat de evoluties voor de verschillende modi kwetsbare weggebruikers niet steeds eenduidig in dezelfde richting evolueren. Het zijn vooral de fietsers en Max. in iets 54 mindere mate 1 de voetgangers die sinds 21 het minst in de positieve zin evolueren en dus in het bijzonder beleidsmatige 5 aandacht verdienen. Recent (evolutie ) vallen echter ook de relatief beperkte dalingen van de dode en zwaargewonde motorrijders en bromfietsers op. FIGUUR 4 Aantal D + ZG niet-beschermde weggebruikers - Aantal D + ZG niet-beschermde weggebruikers Evolutie Aantal D+ZG van niet-beschermde het aantal weggebruikers dode en zwaargewonde Streefcijfers verkeersslachtoffers Verkeersveiligheidsplan 216 bij de niet-beschermde verkeersdeelnemers (motorrijders, bromfietsers, fietsers en voetgangers) (Vlaams Gewest, ) Aantal D+ZG niet-beschermde weggebruikers Max Max Streefcijfers Verkeersveiligheidsplan 216 Max

18 254 Om de bijdrage van de verschillende modi duidelijker in beeld te brengen, wordt het streefcijfer verder opgedeeld naar de modi fietsers, bromfietsers, motorrijders en voetgangers (zie Tabel 5 en Figuren 5-8). Hieruit blijkt duidelijk de achterstand bij de fietsers en voetgangers. TABEL 5 Evolutie van het aantal en aandeel verkeersdoden en zwaargewonden naar vervoerswijze, onder de kwetsbare weggebruikers (Vlaams Gewest, ) # D+ZG Aandeel (%) # D+ZG Evolutie t.o.v. 21 Aandeel (%) # D+ZG Evolutie t.o.v. 21 Aandeel (%) Fietsers ,7% ,8% 49,% ,5% 47,7% Voetgangers 42 2,3% 38-5,5% 2,2% ,7% 2,3% Bromfietsers ,% ,5% 12,% ,9% 12,1% Motorrijders ,% ,3% 18,7% 348-2,2% 19,9% Totaal ,% ,% 1,% ,5% 1,% FIGUUR 5 Evolutie van het aantal dode en zwaargewonde fietsers richting streefcijfer 22 in het verkeersveiligheidsplan (Vlaams Gewest, ) Aantal D+ZG fietsers Streefcijfer

19 FIGUUR 6 Evolutie van het aantal dode en zwaargewonde voetgangers richting streefcijfer Aantal D+ZG fietsers Streefcijfer in het verkeersveiligheidsplan (Vlaams Gewest, ) Aantal D+ZG voetgangers Streefcijfer 22 FIGUUR 7 Evolutie van het aantal dode en zwaargewonde bromfietsers richting streefcijfer 22 in het verkeersveiligheidsplan Aantal D+ZG bromfietsers Streefcijfer 22 19

20 Aantal D+ZG bromfietsers Streefcijfer 22 FIGUUR 8 Evolutie van het aantal dode en zwaargewonde motorrijders richting streefcijfer 22 in het verkeersveiligheidsplan Aantal D+ZG motorrijders Streefcijfer 22 2

21 1.4 EVOLUTIE AANTAL DODE EN ZWAARGEWONDE VERKEERSSLACHTOFFERS BIJ JONGE AUTOBESTUURDERS (18-24 JAAR) Bekijken we de jonge autobestuurders, dan zien we in het jaar 217 (t.o.v. het jaar voordien) een lichte daling voor wat betreft het streefcijfer daling aantal dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij jonge autobestuurders uit het Vlaams Verkeersveiligheidsplan 216 (Figuur 9). Op langere termijn zien we duidelijk een dalende trend, waarbij vooral de daling tussen de jaren 214 en 215 opvallend was. In het Vlaamse Verkeersveiligheidsplan wordt een doelstelling van maximaal 165 dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij jonge autobestuurders in het jaar 22 vooropgesteld, een grens die we in 217 bereikt hebben, dankzij de zeer grote daling tussen 214 en 215. Voor wat de middellangetermijndoelstelling (richting 23 max. 8 dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij jonge autobestuurders) betreft, zitten we overeenkomstig de hiervoor benodigde jaarlijkse daling van ± 8 slachtoffers eveneens op schema. Tussen het referentiegemiddelde (231 dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers) en 217 daalde het aantal geregistreerde dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij jonge autobestuurders elk jaar gemiddeld met 13 slachtoffers. Aantal D+ZG bromfietsers Streefcijfer 22 FIGUUR 9 Evoluti e van het aantal dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij jonge autobestuurders (Vl FIGUUR 9 Evolutie van het aantal dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij jonge autobestuurders (Vlaams Gewest, Gewest, ) ) 45 4 aams Aantal D + ZG jonge autobestuurders Max. 165 Max Aantal D+ZG jonge autobestuurders Streefcijfers Verkeersveiligheidsplan 216 Bron: FOD Economie AD Statistiek / Infografie: avhv Aantal D + ZG niet FIGUUR 1 Evolutie van het aantal lichtgewonden (Vlaams Gewest, ) 4 35 ewonden Max Max

22 FIGUUR 9 Aantal D+ZG bromfietsers Streefcijfer 22 Evoluti e van het aantal dode en zwaargewonde verkeersslachtoffers bij jonge autobestuurders (Vl aams Gewest, ) Aantal D + ZG jonge autobestuurders EVOLUTIE AANTAL LICHTGEWONDEN 2 In Figuur 1 wordt de evolutie van het aantal geregistreerde lichtgewonden weergegeven van 25 tot Het aantal lichtgewonden kent sinds 211 een dalende tendens. Het aantal zwaargewonden (-9,5%) daalde Max. 8 in 217 (t.o.v. 216) 1 iets sterker dan het aantal lichtgewonden (-6,6%). In het Vlaamse Verkeersveiligheidsplan wordt een doelstelling van maximaal 25.6 lichtgewonden in het 5 jaar 22 vooropgesteld, wat lichtgewonden minder zou betekenen dan het geregistreerde aantal in 217. Om de doelstelling voor 22 te behalen, dient Vlaanderen een jaarlijkse gemiddelde daling van 429 lichtgewonden te realiseren. Dit zou betekenen dat de daling die opgetekend werd tussen 216 en 217 ( ) zal volstaan om de doelstelling voor 22 te behalen. Voor wat de middellangetermijndoelstelling Aantal D+ZG jonge autobestuurders Streefcijfers Verkeersveiligheidsplan 216 (richting 23 max lichtgewonden) betreft, zitten we overeenkomstig de jaarlijkse daling van ± 82 lichtgewonden momenteel nog op schema Bron: FOD Economie AD Statistiek / Infografie: avhv Tussen het referentiegemiddelde ( lichtgewonden) en 217 daalde het aantal geregistreerde lichtgewonden elk jaar gemiddeld met ± 963 slachtoffers. FIGUUR 1 FIGUUR Evolutie 1 van het Evolutie aantal lichtgewonden van het aantal (Vlaams Gewest, lichtgewonden ) (Vlaams Gewest, ) Max Aantal D + ZG niet 35 Aantal lichtgewonden Max Max Aantal lichtgewonden Streefcijfers Verkeersveiligheidsplan 216 Bron: FOD Economie AD Statistiek / Infografie: avhv 22

23 EVOLUTIE AANTAL LETSELONGEVALLEN Wat betreft de evolutie van het aantal letselongevallen op Vlaamse wegen sinds 25, onderscheiden er zich twee periodes. Van 25 tot en met 211 schommelde het aantal letselongevallen jaarlijks rond 3. ongevallen. De jaren worden gekenmerkt door een geleidelijke daling (zie Figuur 11). Het aantal letselongevallen in 217 bedraagt Ten opzichte van het referentiegemiddelde is het aantal letselongevallen met 2,4% afgenomen, en ten opzichte van het jaar 216 zien we een daling van 7,%. Wanneer we kijken naar het aantal dodelijke letselongevallen merken we een sterkere daling op dan bij het totale aantal letselongevallen. Ten opzichte van het referentiegemiddelde werd er een daling van 3,5% waargenomen, en ten opzichte van het jaar 216 was er een daling van 11,5% (Tabel 6). In het Vlaamse Verkeersveiligheidsplan wordt een doelstelling van maximaal letselongevallen in het jaar 22 vooropgesteld, wat letselongevallen minder zou betekenen dan het geregistreerde aantal in 217. Om de doelstelling voor 22 te behalen, dient Vlaanderen een jaarlijkse gemiddelde daling van 465 letselongevallen te realiseren. Dit zou betekenen dat de daling die opgetekend werd tussen 216 en 217 ( ) zal volstaan om de doelstelling voor 22 te behalen. Voor wat de middellangetermijndoelstelling (richting 23 max letselongevallen) betreft, lopen we overeenkomstig de jaarlijkse daling van ± 721 letselongevallen momenteel op schema. Tussen het referentiegemiddelde ( letselongevallen) en 217 daalde het aantal geregistreerde letselongevallen elk jaar gemiddeld met bijna 849 letselongevallen. Net als het aantal geregistreerde zwaargewonden en het aantal geregistreerde lichtgewonden is ook het aantal geregistreerde letselongevallen (meer dan het aantal verkeersdoden) onderhevig aan verbeteringen en/of verslechteringen van de registratievolledigheid. Ook de evolutie van het aantal letselongevallen moet daarom steeds met het nodige voorbehoud behandeld worden. De dalende tendens is wel positief in het licht van het nog steeds stijgende voertuigenpark. FIGUUR 11 FIGUUR Evolutie 11 van het Evolutie aantal letselongevallen van het aantal (Vlaams letselongevallen Gewest, ) (Vlaams Gewest, ) 35 Aantal letselongevallen Max Max Aantal letselongevallen Streefcijfers Verkeersveiligheidsplan 216 Bron: FOD Economie AD Statistiek / Infografie: avhv FIGUUR 12 Evolutie van de mortaliteit (het aantal verkeersdoden per miljoen inwoners) in de drie Belgische gewesten en in de Europese Unie (25-217) 23

24 TABEL 6 Evolutie van het aantal letselongevallen (Vlaams Gewest, ) JAAR ALLE LETSELONGEVALLEN DODELIJKE LETSELONGEVALLEN Gemiddelde Evolutie t.o.v. gemiddelde (in %) Evolutie (in %) ,4% -3,5% -7,% -11,5% 24

25 2. EVOLUTIE ANDERE VERKEERSVEILIGHEIDSINDICATOREN 2.1 EVOLUTIE VAN DE MORTALITEIT IN HET VERKEER (HET AANTAL VERKEERSDODEN PER MILJOEN FIGUUR INWONERS) 11 Evolutie van het aantal letselongevallen (Vlaams Gewest, ) In hoofdstuk 1 werden telkens de absolute ongevallencijfers (bv. het aantal verkeersdoden) gepresenteerd zonder deze te relateren aan bepaalde blootstellingsgegevens zoals het bevolkingsaantal, de afgelegde 35 kilometers in het verkeer, of de tijd die de weggebruiker in het verkeer doorbrengt. Het is belangrijk om 3 ongevallencijfers in verhouding te plaatsen tot deze blootstellingsgegevens om zo het risico van de weggebruiker in het verkeer 25te berekenen. In deze paragraaf wordt de mortaliteit Max besproken, dit is het aantal verkeersdoden gerelateerd aan het bevolkingsaantal (Tabel 7; Figuur 12). Aantal letselongevallen 2 15 In 217 zien we ten opzichte van 216 een daling van de mortaliteit in het verkeer in Vlaanderen naar 46 1 verkeersdoden per miljoen inwoners. Ten opzichte van het referentiegemiddelde is de mortaliteit met 33% gedaald (Tabel 5 7) Anno 217 is de mortaliteit in het verkeer in Vlaanderen (46) lager dan in Wallonië (8), maar tegelijkertijd nog veel hoger dan in het stedelijke Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2). De mortaliteit is in Vlaanderen en Aantal letselongevallen Streefcijfers Verkeersveiligheidsplan 216 de andere gewesten het laatste jaar wel sterker gedaald dan in de Europese Unie (Figuur 12) Bron: FOD Economie AD Statistiek / Infografie: avhv Vlaanderen bevindt zich in 217 onder het Belgisch niveau en het gaat zelfs onder het Europees gemiddelde. België (54) staat nog steeds boven het Europees gemiddelde (5), en op ongeveer hetzelfde niveau als buurland Frankrijk (53)(Figuur 13). Hoewel buurland Nederland min of meer een stagnatie van het geregistreerde aantal verkeersdoden per miljoen inwoners kent, is de mortaliteit hier (36) nog veel lager dan die van België en Vlaanderen. Frankrijk wordt geconfronteerd met een lichte stijging van de mortaliteit. Luxemburg scoort in 217 merkelijk beter dan in 216 (ETSC, 218). FIGUUR 12 FIGUUR 12 Evolutie Evolutie van de mortaliteit van de mortaliteit (het aantal verkeersdoden (het aantal per verkeersdoden miljoen inwoners) in per de drie miljoen Belgische inwoners) in de gewesten drie en Belgische in de Europese gewesten Unie (25 en -217) in de Europese Unie (25-217) Max MORTALITEIT (verkeersdoden per miljoen inwoners) WAALS GEWEST BELGIE EU-28 VLAAMS GEWEST BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK AND EUROPEAN TRANSPORT SAFETY COUNCIL (ETSC) / INFOGRAFIE: AVHV 25

26 FIGUUR 13 FIGUUR Evolutie 13 van de Evolutie mortaliteit van (het de aantal mortaliteit verkeersdoden (het per aantal miljoen inwoners) verkeersdoden in vergelijking per met miljoen de inwoners) in buurlanden (21 vergelijking -217) met de buurlanden (21-217) 9 MORTALITEIT (verkeersdoden per miljoen inwoners) BE FR EU-28 VL LU DE NL BRON: EUROSTAT, EUROPEAN COMMISSION DG MOBILITY AND TRANSPORT, AND EUROPEAN TRANSPORT SAFETY COUNCIL (ETSC) / INFOGRAFIE: AVHV TABEL 7 Evolutie van de mortaliteit (het aantal verkeersdoden per miljoen inwoners) in België, per gewest en in de Europese Unie (25-217) FIGUUR 14 Evolutie van het overlijdensrisico (het aantal verkeersdoden per miljard reizigerskilometers) in Vlaanderen JAAR VLAAMS WAALS BRUSSELS (25-217) GEWEST GEWEST HOOFDSTELIJK BELGIE EU 28 GEWEST OVERLIJDENSRISICO (verkeersdoden per miljard reizigerskilometers) gemiddelde (in %) ,6* Gemiddelde Evolutie t.o.v. -33% -27% -29% -31% -17% Evolutie (in %) % -8% +43% -8% -2% BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK AND EUROPEAN TRANSPORT SAFETY COUNCIL (ETSC)/ INFOGRAFIE: AVHV 26

27 buurlanden (21-217) 9 MORTALITEIT (verkeersdoden per miljoen inwoners) EVOLUTIE VAN 5 HET OVERLIJDENSRISICO (HET AANTAL VERKEERSDODEN PER MILJARD REIZIGERSKILOMETERS) 4 Naast het aantal verkeersdoden per miljoen inwoners kan ook het aantal verkeersdoden 38 per miljard DE afgelegde reizigerskilometers als maat voor het risico in het verkeer gebruikt worden. We spreken 36 dan NLvan het 3 overlijdensrisico In 217 bedraagt het overlijdensrisico in Vlaanderen nog 3,6 (Figuur 14; Tabel 8). Dit betekent dat, ongeacht de tussentijdse wijziging in methodologie ter berekening van de voertuigkilometers, het risico om te overlijden per afgelegde kilometer in Vlaanderen op de langere termijn een dalende tendens kent. Er was wel een periode van quasi status quo die sinds 216 terug doorbroken lijkt te zijn. FIGUUR 14 FIGUUR Evolutie 14 van het Evolutie overlijdensrisico van (het overlijdensrisico aantal verkeersdoden per (het miljard aantal reizigerskilometers) verkeersdoden in per miljard Vlaanderen (25 reizigerskilometers) -217) (Vlaams Gewest, ) BE FR EU-28 VL LU OVERLIJDENSRISICO (verkeersdoden per miljard reizigerskilometers) ,6* BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK (VERKEERSDODEN); FOD MOBILITEIT EN VERVOER OP BASIS VAN GEGEVENS VAN HET VLAAMSE GEWEST (REIZIGERSKILOMETERS). WEGENS VERANDERING VAN METHODOLOGIE IN 213 LEIDT HET VERGELIJKEN VAN CIJFERS MET VOORGAANDE JAREN TOT INCOHERENTIE: VANAF 213 ZIJN DE CIJFERS OP BASIS VAN VOERTUIGKILOMETERS (AANGELEVERD DOOR DE AFDELING BELEID VAN HET DEPARTEMENT MOBILITEIT EN OPENBARE WERKEN VAN DE VLAAMSE OVERHEID) VOOR 2 VOERTUIGCATEGORIEËN (LICHT EN ZWAAR VERVOER) AAN DE HAND VAN HET PROPAGATIEMODEL PROMOVIA. VOOR MEER INFORMATIE OVER HET MODEL OF DE METHODOLOGIE VERWIJZEN WE NAAR HET STUDIERAPPORT VOERTUIGPRESTATIES 215 OP BASIS VAN DOORREKENINGEN MET PROMOVIA VAN DE VLAAMSE OVERHEID. *VOORLOPIGE BEREKENING O.B.V. REIZIGERSKILOMETERS 216 INFOGRAFIE & BEWERKING: AVHV 27

28 7 TABEL 8 Evolutie van het overlijdensrisico (het aantal verkeersdoden per miljard reizigerskilometers) (Vlaams Gewest, ) JAAR VLAAMS GEWEST 25 7,3 26 6,9 27 6,5 28 6,1 29 5,8 21 5, , , , , , , ,6* Evolutie (in %) -12% FIGUUR 15 BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK (VERKEERSDODEN); FOD MOBILITEIT EN VERVOER OP BASIS VAN GEGEVENS VAN HET VLAAMSE GEWEST (REIZIGERSKILOMETERS). WEGENS VERANDERING VAN METHODOLOGIE IN 213 LEIDT HET VERGELIJKEN VAN CIJFERS MET VOORGAANDE JAREN TOT INCOHERENTIE: VANAF 213 ZIJN DE CIJFERS OP BASIS VAN VOERTUIGKILOMETERS (AANGELEVERD DOOR DE AFDELING BELEID VAN HET DEPARTEMENT MOBILITEIT EN OPENBARE WERKEN VAN DE VLAAMSE OVERHEID) VOOR 2 VOERTUIGCATEGORIEËN (LICHT EN ZWAAR VERVOER) AAN DE HAND VAN HET PROPAGATIEMODEL PROMOVIA. VOOR MEER INFORMATIE OVER HET MODEL OF DE METHODOLOGIE VERWIJZEN WE NAAR HET STUDIERAPPORT VOERTUIGPRESTATIES 215 OP BASIS VAN DOORREKENINGEN MET PROMOVIA VAN DE VLAAMSE OVERHEID. *VOORLOPIGE BEREKENING O.B.V. REIZIGERSKILOMETERS 216 INFOGRAFIE & BEWERKING: AVHV Beschouwen we het overlijdensrisico per vervoerswijze 1 (Figuur 15) dan blijken de bromfietsers (12,7) en Evolutie van het overlijdensrisico (het aantal verkeersdoden per miljard personenkilometers) in motorrijders (14,8) er bovenuit te steken, op afstand gevolgd door de voetgangers (28,1) en fietsers (16,9). Vlaanderen Voor inzittenden per vervoerswijze van een personenauto voor 217 geldt een overlijdensrisico van 1,6. FIGUUR 15 Evolutie van het overlijdensrisico (het aantal verkeersdoden per miljard personenkilometers) Overlijdensrisico in Vlaanderen per vervoerswijze per vervoerswijze voor 217 Personenauto Fiets Voetganger Motorrijder Bromfiets Overlijdensrisico 217 (aantal verkeersdoden per miljard km) FIGUUR 16 BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK (VERKEERSDODEN); ONDERZOEK VERPLAATSINGSGEDRAG (OVG) (VLAAMSE OVERHEID) (AFGELEGDE KMS). INFOGRAFIE & BEWERKING: AVHV 1 Berekend aan de hand van de gegevens (gaakpppd volgens hoofdvervoerswijze) uit het tabellenrapport van het OVG 5.2 ( ). Evolutie van het ongevalsrisico (het aantal letselongevallen per miljard voertuigkilometers) in Vlaanderen (25-217) 28

29 FIGUUR 15 Evolutie van het overlijdensrisico (het aantal verkeersdoden per miljard personenkilometers) in Vlaanderen per vervoerswijze voor EVOLUTIE VAN HET ONGEVALSRISICO Personenauto (HET AANTAL LETSELONGEVALLEN PER MILJARD VOERTUIGKILOMETERS) Fiets Het ongevalsrisico wordt berekend aan de hand van het aantal letselongevallen per miljard afgelegde voertuigkilometers. Voetganger In 217 bedraagt het ongevalsrisico in Vlaanderen nog 39 (Figuur 16; Tabel 9). Dit betekent dat, Motorrijder ongeacht de tussentijdse wijziging in methodologie ter berekening van de voertuigkilometers, het risico op een letselongeval per afgelegde kilometer in Vlaanderen een dalende lijn kent. Niettemin kunnen we vaststellen Bromfiets dat deze daling minder sterk is dan deze van het overlijdensrisico. Doordat het aantal geregistreerde letselongevallen (meer dan het aantal verkeersdoden) onderhevig is aan Overlijdensrisico 217 schommelingen/variaties van (aantal de registratievolledigheid, verkeersdoden per miljard is km) ook het ongevalsrisico onderhevig aan schommelingen/variaties van de registratievolledigheid. Daarom moet het ongevalsrisico steeds met het nodige voorbehoud geïnterpreteerd worden. FIGUUR 16 FIGUUR 16 Overlijdensrisico per vervoerswijze Evolutie van het ongevalsrisico (het aantal letselongevallen per miljard voertuigkilometers) in Vlaanderen (25-217) 7 Evolutie van het ongevalsrisico (het aantal letselongevallen per miljard voertuigkilometers) (Vlaams Gewest, ) ONGEVALSRISICO (letselongevallen per miljard voertuigkilometers) * BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK (LETSELONGEVALLEN); FOD MOBILITEIT EN VERVOER OP BASIS VAN GEGEVENS VAN HET VLAAMSE GEWEST (VOERTUIGKILOMETERS). WEGENS VERANDERING VAN METHODOLOGIE IN 213 LEIDT HET VERGELIJKEN VAN CIJFERS MET VOORGAANDE JAREN TOT INCOHERENTIE: VANAF 213 ZIJN DE CIJFERS OP BASIS VAN VOERTUIGKILOMETERS (AANGELEVERD DOOR DE AFDELING BELEID VAN HET DEPARTEMENT MOBILITEIT EN OPENBARE WERKEN VAN DE VLAAMSE OVERHEID) VOOR 2 VOERTUIGCATEGORIEËN (LICHT EN ZWAAR VERVOER) AAN DE HAND VAN HET PROPAGATIEMODEL PROMOVIA. VOOR MEER INFORMATIE OVER HET MODEL OF DE METHODOLOGIE VERWIJZEN WE NAAR HET STUDIERAPPORT VOERTUIGPRESTATIES 215 OP BASIS VAN DOORREKENINGEN MET PROMOVIA VAN DE VLAAMSE OVERHEID. *VOORLOPIGE BEREKENING O.B.V. VOERTUIGKILOMETERS 216 INFOGRAFIE & BEWERKING: AVHV 29

30 TABEL 9 Evolutie van het ongevalsrisico (het aantal letselongevallen per miljard voertuigkilometers) in Vlaanderen (25-217) JAAR VLAAMS GEWEST * Evolutie (in %) -7% BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK (LETSELONGEVALLEN); FOD MOBILITEIT EN VERVOER OP BASIS VAN GEGEVENS VAN HET VLAAMSE GEWEST (VOERTUIGKILOMETERS). WEGENS VERANDERING VAN METHODOLOGIE IN 213 LEIDT HET VERGELIJKEN VAN CIJFERS MET VOORGAANDE JAREN TOT INCOHERENTIE: VANAF 213 ZIJN DE CIJFERS OP BASIS VAN VOERTUIGKILOMETERS (AANGELEVERD DOOR DE AFDELING BELEID VAN HET DEPARTEMENT MOBILITEIT EN OPENBARE WERKEN VAN DE VLAAMSE OVERHEID) VOOR 2 VOERTUIGCATEGORIEËN (LICHT EN ZWAAR VERVOER) AAN DE HAND VAN HET PROPAGATIEMODEL PROMOVIA. VOOR MEER INFORMATIE OVER HET MODEL OF DE METHODOLOGIE VERWIJZEN WE NAAR HET STUDIERAPPORT VOERTUIGPRESTATIES 215 OP BASIS VAN DOORREKENINGEN MET PROMOVIA VAN DE VLAAMSE OVERHEID. *VOORLOPIGE BEREKENING O.B.V. VOERTUIGKILOMETERS 216 INFOGRAFIE & BEWERKING: AVHV 3

31 2.4 EVOLUTIE VAN DE ONGEVALLENERNST (HET AANTAL VERKEERSDODEN PER 1 LETSELONGEVALLEN) De ongevallenernst en het overlijdensrisico zijn twee begrippen die vaak met elkaar verward worden. Terwijl het overlijdensrisico het aantal verkeersdoden in functie van het aantal afgelegde kilometers weergeeft, geeft de ongevallenernst het aantal verkeersdoden per 1. letselongevallen weer. Het overlijdensrisico beantwoordt de vraag wat de kans is om te overlijden, op basis van de lengte van een traject, terwijl de ongevallenernst de vraag beantwoordt wat de kans is om te overlijden, eenmaal men als weggebruiker in een letselongeval betrokken is geraakt. In 217 vielen in Vlaanderen 13 verkeersdoden per 1. letselongevallen. Ten opzichte van het referentiegemiddelde nam de ongevallenernst af met 13% en ten opzichte van 216 met 4,4% (Tabel 1). Sedert 25 is de ongevallenernst steevast het hoogst in het Waals Gewest en het laagst in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Figuur 17; Tabel 1). Anno 217 is de ongevallenernst in Vlaanderen (13) lager dan in Wallonië (26), maar meer dan dubbel zo hoog als in Brussel (6). Ten opzichte van 216 zien we verbeteringen voor het Waals Gewest (-5,4%) en het Vlaams Gewest (-4,4%). Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kent daarentegen een stijging ten opzichte van 216. FIGUUR 17 Evolutie van de ongevallenernst (het aantal verkeersdoden per 1. letselongevallen) in België, per gewest (25-217) 4 ONGEVALLENERNST (aantal verkeersdoden per 1. letselongevallen) WAALS GEWEST BELGIE VLAAMS GEWEST BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST FIGUUR 18 Verdeling van het aantal verkeersdoden en letselongevallen over de maanden van het jaar (Vlaams Gewest, 217) AANTAL VERKEERSDODEN AANTAL LETSELONGEVALLEN ER MAAND AANTAL LETS 31

32 TABEL 1 Evolutie van de ongevallenernst (het aantal verkeersdoden per 1. letselongevallen) in België, per gewest (25-217) JAAR VLAAMS GEWEST WAALS GEWEST BRUSSELS HOOFDSTELIJK GEWEST BELGIE Gemiddelde Evolutie t.o.v. gemiddelde (in %) -13% -13% -25% -16% Evolutie (in %) -4,4% -5,4% +4,9% -3,% 32

33 ONGEVALLENERNST (aantal verkeersdoden per 1. le HET TIJDSTIP VAN LETSELONGEVALLEN EN EEN VERDELING NAAR SLACHTOFFERS TIJDSTIP Volgens de maanden van het jaar Letselongevallen zijn onderhevig aan seizoenschommelingen, dit is ook te zien in Figuur 18 dat o.a. de verdeling weergeeft van de letselongevallen over de maanden van 217. In de lente begint het aantal ongevallen te stijgen (met uitzondering van een dipje in april), wat leidt tot een piek rond de maanden mei en juni. Na deze stijging volgt een kortstondige vermindering van het aantal ongevallen in de maanden juli en augustus. Deze tijdelijke verbetering kan mogelijk verklaard worden door het verminderd aantal woon-werk- FIGUUR en woon-schoolverplaatsingen 18 tijdens het zomerverlof en het hoger aantal mensen dat op vakantie Verdeling is. Na deze van periode het aantal volgt verkeersdoden een tweede, en letselongevallen uitgestrekte over piek de in maanden het najaar. van het jaar (Vlaams Gewest, 217) FIGUUR 18 Verdeling van het aantal verkeersdoden en letselongevallen over de maanden van het jaar (Vlaams AANTAL Gewest, VERKEERSDODEN 217) AANTAL LETSELONGEVALLEN WAALS GEWEST BELGIE VLAAMS GEWEST BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST AANTAL VERKEERSDODEN PER MAAND AANTAL LETSELONGEVALLEN PER MAAND JANUARI FEBRUARI MAART APRIL MEI JUNI JULI AUGUSTUS SEPTEMBER OKTOBER NOVEMBER DECEMBER Als het aantal verkeersdoden wordt verdeeld over de maanden van 217 (Figuur 18), valt op dat dit grotendeels de grafiek van het aantal ongevallen volgt. De hoogste piek vindt plaats in oktober. Het laagste aantal verkeersdoden per maand wordt geteld in de maanden augustus en december. Het jaar 217 was, weerkundig, normaal voor praktisch alle parameters: zonneschijnduur, neerslaghoeveelheid en frequentie. Wel kunnen we stellen dat 217 abnormaal warm was met een drogere periode tijdens het eerste semester. We onthouden van 217 voornamelijk de warme maand maart, de koelere maand april, en de eerder warme maand mei en zomer. Ook oktober was een warme maand. 33

34 3.1.2 Volgens de periode van de week Per uur en dag van de week Figuur 19 geeft de verdeling van het aantal letselongevallen weer over de dagen van de week, verder onderverdeeld over de uren van de dag. Op weekdagen is er voornamelijk een hoog aantal letselongevallen tijdens de ochtendspits (voornamelijk tussen 7 en 9 uur) en tijdens de avondspits (voornamelijk tussen 15 en 18 uur) terug FIGUUR te vinden. 19Het verhoogd aantal letselongevallen op deze momenten kan verklaard worden aan de hand van een toename in de verkeersintensiteit, ten gevolge van de woon-werk- en woon-schoolverplaatsingen. Analoog kan de stijging in het school-woonverkeer op woensdagmiddag ook lichtjes waar- Verdeling van het aantal letselongevallen volgens het uur en de dag van de week (Vlaams Gewest, genomen worden 217) in het aantal letselongevallen op dat moment. FIGUUR Verdeling van het aantal letselongevallen volgens het uur en de dag van de week (Vlaams Gewest, 217) zondag zaterdag vrijdag donderdag woensdag dinsdag maandag Volgens periode van de week De verdeling van de letselongevallen over de periodes van de week in Vlaanderen is het meest gelijkaardig aan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Figuur 2). Het percentage letselongevallen dat zich voordoet op weekdagen (d.i. overdag tijdens de werkweek) bedraagt zowel in Vlaanderen als in Brussel 71%. In het Waals Gewest ligt dit aandeel iets lager, namelijk 62%. Opmerkelijk is het verschil in het percentage letselongevallen tijdens weekends (en in het bijzonder weekendnachten) tussen Vlaanderen enerzijds en Wallonië anderzijds. In totaal speelt een derde (31%) van alle letselongevallen in Wallonië zich af tijdens het weekend; in Vlaanderen is dit een kwart (24%). FIGUUR 2 TABEL 11 Verdeling Kerncijfers van volgens de letselongevallen de vier periodes in België van per de gewest week (Vlaams en volgens Gewest, periode 217) van de week (217) (aantal verkeersdoden per miljard km) VERKEERSDODEN ZWAAR- EN LICHTGEWONDEN LETSELONGEVALLEN 1% # 6% % # % # % 1% 7% Weekdag 9% % % % Weeknacht 22 18% 7% % 17% % 8% 21% Weekenddag 45 15% % % 5% 5% 7% Weekendnacht 48 16% % % 7% Totaal 6% 32 1% % % VERDELING VAN LETSELONGEVALLEN 5% 4% 71% 71% Weekendnacht Weekenddag Weeknacht Weekdag 34

35 FIGUUR 2 FIGUUR 2 Verdeling van de letselongevallen in België per gewest en volgens periode van de (aantal verkeersdoden per miljard km) week (217) Verdeling van de letselongevallen in België per gewest en volgens periode van de week (217) PROCENTUELE VERDELING VAN LETSELONGEVALLEN 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 6% 18% 5% 71% 1% 21% 7% 62% 7% 17% 5% 71% Weekendnacht Weekenddag Weeknacht Weekdag % Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest Wanneer we de evolutie van het aandeel letselongevallen beschouwen volgens periode van de week zien we het aandeel tijdens de weekdag toenemen van 67% in 25 tot 71% in 217. Het aandeel tijdens de andere periodes van de week neemt licht af (Figuur 21). Bekijken we deze evolutie specifiek voor de ongevallen met ernstige afloop (doden en zwaargewonden)(figuur 22), stellen we een vergelijkbare evolutie vast. De stijging van het aandeel tijdens de weekdag is hierbij zelfs nog wat groter: van 55% in 25 tot 62% in 217. Er gebeuren dus nog steeds wel wat ernstige verkeersongevallen s nachts, maar er tekent zich toch enige verschuiving af naar ernstige verkeersongevallen overdag tijdens een gewone weekdag. Wanneer we 217 met 216 vergelijken lijkt deze verdeling zich te stabiliseren. Het aantal verkeersdoden is het hoogst tijdens de nachtperiode van zaterdag en zondag. Overdag is het aantal verkeersdoden het hoogst op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag. 35

36 FIGUUR 21 Evolutie van de verdeling van de letselongevallen in Vlaanderen volgens p eriode van de week (25-217) FIGUUR 1% 21 8% 8% 7% 6% FIGUUR 21 Evolutie van Evolutie de verdeling van de van verdeling letselongevallen 9% van de in letselongevallen Vlaanderen volgens pin Vlaanderen eriode van de volgens week (25 periode - van 217) de week 2% (25-217) 19% 18% 18% 8% 4% 5% 1% 7% 5% 5% 9% 6% 8% 5% 7% 4% 6% 3% 5% 2% 4% 3% 1% 2% 1% % FIGUUR 22 4% 5% 4% 3% 3% 2% 2% 1% 1% % % 8% 8% 7% 6% 2% 19% 18% 18% 5% 5% 67% 68% 71% 71% Weekendnacht Weekenddag Weeknacht Weekendnacht Weekdag BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK / INFOGRAFIE: AVHV Evolutie van de verdeling van de verkeersdoden en zwaargewonden in Vlaanderen volgens periode van FIGUUR 22 Evolutie van de verdeling van de verkeersdoden en zwaargewonden in Vlaanderen de FIGUUR week volgens ( ) periode van de week (25-217) Evolutie van de verdeling van de verkeersdoden en zwaargewonden in Vlaanderen volgens periode van de 1% week (25-217) 9% 14% 12% 1% 11% 1% 8% 9% 14% 12% 1% 11% 21% 2% 23% 23% 7% 8% 21% 2% 23% 23% 6% 7% 6% 7% 8% 7% Weekendnacht - D+ZG 6% 7% 5% 6% 8% 7% Weekendnacht Weekenddag - D+ZG- D+ZG 55% 57% 55% 57% 4% 5% 67% 68% 71% 71% 63% 62% 63% 62% Weekenddag Weeknacht Weekdag Weekenddag Weeknacht - D+ZG- D+ZG Weeknacht Weekdag - D+ZG- D+ZG Weekdag - D+ZG BRON: FOD ECONOMIE AD STATISTIEK / INFOGRAFIE: AVHV 36

37 FIGUUR 24 Verdeling van het aantal gewonde en omgekomen voetgangers over d uren van de dag (Vlaams Gewest, 217) e maanden in het jaar en de De problematiek van ernstige weekendongevallen wordt vaak in verband gebracht met jonge autobestuurders. Daarom geeft Figuur 23 een analyse van omgekomen bestuurders van personenwagens volgens FEBRUARI de MAART periode van de week, in functie van de leeftijdscategorie. In 217 waren 2,5% van alle autobestuurders JANUARIdie omkwamen in een ongeval, jongeren tussen 18 en 24 jaar oud. Dit percentage ligt vooral hoog in vergelijking DECEMBER met het aandeel personen in de totale bevolking dat zich binnen deze leeftijdscategorie bevindt (8,%) 1. NOVEMBER Echter, het aandeel 18- tot 24-jarigen in het totale aantal omgekomen bestuurders is duidelijk hoog OKTOBER tijdens weekdagen en -nachten (respectievelijk 23,1% en 27,3%), maar niet uitzonderlijk hoog tijdens weekendnachten SEPTEMBER (14,3%). Hieruit kan dus zeker niet automatisch worden afgeleid dat het risico voor jonge autobestuurders AUGUSTUS tijdens weekendnachten (en bij uitbreiding tijdens weekenddagen) groter is dan tijdens andere JULI periodes van de week. Willen we 1 hierover 2 3 4een 5 uitspraak doen, 9 1dan 11 moet bovendien ook de 19 blootstelling, nl. 23 het aantal afgelegde kilometers, in rekening worden genomen. Ouderen (65+) maken overdag zowel in de week als in het weekend een groter aandeel uit -1 van de 1-2 groep omgekomen autobestuurders dan s nachts. Dit kan eveneens afgeleid worden uit Figuur 23. Dit hangt samen met de levensstijl van deze leeftijdsgroep en de gevolgen die deze heeft op hun verplaatsingspatroon (deze leeftijdsgroep verplaatst zich meestal overdag). FIGUUR 23 Verdeling van het aantal omgekomen autobestuurders per leeftijdscategorie, volgens periode van de week (Vlaams Gewest, ) 7 JUNI MEI APRIL weekdag weeknacht weekenddag weekendnacht jaar jaar jaar 65 jaar en + Figuur 23 vertoont een duidelijke afname van het aantal omgekomen autobestuurders in het algemeen, wanneer we het jaar 217 vergelijken met 216. Voor zowel weekdagen en -nachten als voor weekenddagen zien we een serieuze afname. Voor de weekendnachten noteren we een status quo. Verder valt op dat het aantal overleden jonge autobestuurders (18-24 jaar) meer dan verdubbelt tijdens de weekdagen, maar afneemt tijdens het weekend en op weeknachten. In 217 kunnen we de ernstige weekendongevallen dus zeker niet uitsluitend toeschrijven aan de jonge autobestuurders. Daarnaast valt vooral de enorme afname van het aantal verkeersdoden voor de groep 25 tot 34-jarigen tijdens weekdagen op. Het opvolgen van deze bevindingen in de volgende jaren zal duidelijk maken of dit zich doorzet. 1 Bevolkingsgegevens: cijfers 217 Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek - Statistics Belgium. 37

38 3.1.3 Volgens de maanden van het jaar en uren van de dag voetgangers De verdeling van het aantal gewonde en omgekomen voetgangers over de verschillende maanden van het jaar kan wegens de lichtgesteldheid en weersomstandigheden afwijken van die van andere weggebruikers. Uit het themarapport Verkeersveiligheid van voetgangers in Vlaanderen blijkt onder andere dat letselongevallen bij voetgangers duidelijk onderhevig zijn aan seizoenschommelingen 1. Omwille van deze redenen worden voetgangers in deze paragraaf apart besproken. In het totaal zijn er in 217, in Vlaanderen, 2.96 voetgangers gewond geraakt of omgekomen in het verkeer (waaronder 44 doden, t.o.v. 39 in 216). Figuur 24 geeft een verdere verdeling naar het uur en de maand weer waarop voetgangers in het verkeer slachtoffer werden. De horizontale as geeft de uren in een dag weer; de verticale as staat voor de maanden in een jaar. De verticale as werd met 6 maanden verschoven, zodat de pieken in de wintermaanden beter zichtbaar zijn. Voor 217 onthult deze figuur een duidelijke piek in het aantal gewonde en omgekomen voetgangers tijdens de avondspits in de late herfst/vroege winter (groene piek in het midden van de grafiek). De concentratie van voetgangersongevallen rond de spitsuren in de maanden november tot en met januari kan samenhangen met de zonsondergang en dus de vroegere schemering en verminderde zichtbaarheid tijdens deze periode. FIGUUR 24 Verdeling van het aantal gewonde en omgekomen voetgangers over d e maanden in het jaar en de FIGUUR 24 uren Verdeling van dag van (Vlaams het Gewest, aantal 217) gewonde en omgekomen voetgangers over de maanden in het jaar en de uren van de dag (Vlaams Gewest, 217) JULI JUNI MEI APRIL MAART FEBRUARI JANUARI DECEMBER NOVEMBER OKTOBER SEPTEMBER AUGUSTUS Carpentier A., Nuyttens N., Schoeters A., Populer M., Declercq K. & Hermans E. (214). Verkeersveiligheid van voetgangers in 5 22 Vlaanderen: pijnpunten en oplossingen. Steunpunt Verkeersveiligheid & Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid