SCHAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING

Transcriptie

1 SCHAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING STUDIEDAG: PERSONEN MET EEN BEPERKING IN DETENTIE A R ISTO ONGENA PC SINT-JAN B A PTIST / SEO TRAINER

2 SCHAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING Inhoud 1) Inleiding 2) Waarom werken met de SEO 3) Wat is de SEO 4) De 5 fases 5) Toepassingen

3 OM TE STARTEN

4 VOORBEELD JAN Jan zit op zijn bed en leest een boek. Het is tijd voor zijn afspraak bij zijn advocaat dus je komt binnen en zegt: Kom Jan, we gaan naar uw afspraak. Jan kijkt op en zegt: Neen! Wat moet je nu doen?

5 WAT BETEKENDE JAN ZIJN NEEN Jij hebt het recht niet dit van mij te eisen. Ik voel mij niet lekker. Ik weet niet waar we naar toe gaan. Ik weet niet of ik jou wel kan vertrouwen. Ik wil verder lezen.

6 WAT BETEKENDE JAN ZIJN NEEN Jij hebt het recht niet dit van mij te eisen. Onderhandelen Ik voel mij niet lekker. Medisch? Ik weet niet waar we naar toe gaan. Voorspelbaar maken Ik weet niet of ik jou wel kan vertrouwen. Hechting Ik wil verder lezen. Autonomie

7 WAT BETEKENDE JAN ZIJN NEEN Jij hebt het recht niet dit van mij te eisen. Onderhandelen Ik voel mij niet lekker. Medisch? Ik weet niet waar we naar toe gaan. Voorspelbaar maken Ik weet niet of ik jou wel kan vertrouwen Hechting Ik wil verder lezen. Autonomie Op basis van IQ alleen gaan we niet weten wat Neen betekent

8 EMOTIONELE ONTWIKKELING KAN HIJ HET? KAN HIJ HET AAN? Een IQ heeft absoluut waarde, maar zeker geen absolute waarde

9 WAT IS NORMAAL? WAT VERWACHT IK? Wat is de norm? Wat mag ik van deze persoon normaal verwachten? Vanaf welk IQ kan iemand alleen wonen? Wat je mag verwachten varieert in tijd en omstandigheid! Hij kan het wel maar het is van niet willen! Ik verwacht excuses van deze persoon. Ik verwacht dat hij zich nu zal houden aan zijn belofte. Hij moet meedoen aan groepsactiviteiten.

10 WAAROM WERKEN MET SEO IN DETENTIE? 1) Welbevinden personeel 2) Welbevinden gedetineerde 3) Risicomanagement 4) Reclassering

11 1. WELBEVINDEN PERSONEEL Gedrag en achterliggende noden van de persoon beter begrijpen, waardoor je beter kan inspelen op het gedrag Inspelen op noden voorkomt escalatie/afzonderingen Gevoel veiligheid gaat omhoog Er zijn minder frustraties Als begeleider voel je je nog competenter om met deze gedetineerde om te gaan Het welbevinden van de medewerkers stijgt

12 2. WELBEVINDEN GEDETINEERDE Verschuiving in doelgroep = verschuiving in aanpak IQ versus EO Inzicht krijgen in de emotionele ontwikkeling Beter begrijpen hoe de gedetineerde zich voelt Waarom hij zich zo gedraagt Wat hij nodig heeft Welke mogelijkheden kan hij verder ontwikkelen, welke activiteiten zijn haalbaar, welke bewegingsvrijheid kan hij aan? Door in te spelen op emotionele noden voorkom je probleemgedrag en/of sancties Stijging in Levenskwaliteit

13 3. RISICOMANAGEMENT Correlatie IQ en plegen grensoverschrijdend gedrag (Kaal en Smist, 2017) VB verhoogt kans op één of meerdere geestelijke gezondheidsstoornissen (Morisse en Dosen, 2017) Een discrepantie tussen cognitie en emotioneel functionering zorgt ervoor dat toekomstige risico s onvoldoende gereduceerd worden (Nijman, Didden, Hesper, 2017) Integratieve/holistische beeldvorming is cruciaal in het kader van diagnostiek en hulpverlening (Broekaert, 2009) SEO helpt zoeken naar evenwicht veiligheid vs. behandeling

14 4. RECLASSERING Vermindering in probleemgedrag = snellere reclassering? Gemeenschappelijke taal met vervolgvoorziening Handvaten meegeven Doorverwijzing op maat Inschatten hoe hij zal reageren op nieuwe omgeving

15 WAAROM WERKEN MET SEO IN DETENTIE? 1) Welbevinden personeel 2) Welbevinden gedetineerde 3) Risicomanagement 4) Reclassering

16 WAT IS SEO? Grondlegger: Anton Došen Kinderpsychiater Vertrekkend vanuit normale ontwikkeling Uitgangspunt: We willen niet alleen weten wat hij kan, maar ook wat hij aankan en dat is niet hetzelfde! Een manier van kijken naar gedrag, mogelijkheden en problemen. We gaan op zoek naar de betekenis/behoeften van het gedrag van de persoon. Vaak is fysische of cognitieve leeftijd hoger dan emotionele leeftijd SEO verloopt over 5 fasen Inschatten met: SEO-R 2 SEO-V SEO-K

17 Instrumenten

18

19 WAT IS SEO Normale ontwikkeling = de persoon doorloopt deze fasen die in elkaar overvloeien Bij onze populatie loopt dit niet volgens het boekje van de normale ontwikkeling: Niet iedereen doorloopt deze fases allemaal. Niet iedereen doorloopt ze aan hetzelfde tempo. Sommigen keren soms wel eens terug in hun ontwikkeling (regressie) of blijven hangen in een fase. Sommigen hebben een aantal vaardigheden die wel leeftijdsadequaat zijn, maar zijn voor andere zaken achter. Sommigen doorlopen wel de fases, maar er blijft een kwetsbaarheid over in het latere leven.

20 ONTWIKKELING BIJ BEPERKING

21 Fase m Adaptatiefase Fase m 1 ste socialisatiefase Fase 3 18m-3j 1 ste individuatie fase Fase 4 3j-7j Identificatiefase Fase 5 7j-12j Realiteitsbewustwordingsfase

22 0-6 md md. 18 md. - 3 j. 3-7 j j. Diep V.B. Diep V.B. Diep / ernstig V.B. Ernstig /matig V.B. Matig / licht V.B. ADAPTATIE 1 SOCIALISATIE 1 INDIVIDUATIE IDENTIFICATIE REALITEITS- BWW homeostase dysregulatie vertrouwen wantrouwen autonomie afhankelijkheid initiatief geremdheid zelfvertrouwen minderwaardig Breng jij mij in evenwicht? Mag ik er zijn? Ben ik de moeite waard? Ben jij betrouwbaar? Wie mag ik zijn? Wat kan ikzelf bepalen? Kijk eens wat ik kan? Ben je trots? Waar hoor ik bij?

23 0-6 md md. 18 md. - 3 j. 3-7 j j. Diep V.B. Diep V.B. Diep / ernstig V.B. Ernstig /matig V.B. Matig / licht V.B. ADAPTATIE 1 SOCIALISATIE 1 INDIVIDUATIE IDENTIFICATIE REALITEITS- BWW homeostase dysregulatie vertrouwen wantrouwen autonomie afhankelijkheid initiatief geremdheid zelfvertrouwen minderwaardig De begeleider zorgt dat het lukt reguleren We zorgen samen dat het lukt. Ik zorg dat jij het zelf gaat kunnen Je kan het (beperkt) zelf Je kan het zelf toewerken naar hechting Werken aan: hulp ik ik in opbouw beginnend ik Ik in opbouw Ik en ruimer Ik en de omgeving

24 FASE 1: ADAPTATIEFASE (0-6MDN) 24

25 FASE 1: EVENWICHT VS ONEVENWICHT BRENG JE MIJ IN EVENWICHT? Prikkelfase Rust versus chaos Zintuiglijk de wereld proberen te ordenen Voorspelbaarheid & herkenbaarheid Activiteiten Zijn > doen kijken en niks doen is ook een activiteit Evenwicht tussen ontspanning en inspanning

26 VOORBEELD

27 REFLECTIE WAAR IS ZIJN/HAAR VEILIGE PLEK? WORDT DIE VOLDOENDE BENUT DOORHEEN DE DAG? IS HET LEVEN VAN DIE PERSOON (TE) DRUK, DOOR EEN VEELHEID VAN PRIKKELS? OF EERDER (TE) PRIKKELARM, DOORDAT WE ZELF VEEL SCHRAPPEN?

28 28 FASE 2: EERSTE SOCIALISATIEFASE (6-18 MDN)

29 FASE 2: VERTROUWEN VS WANTROUWEN BEN IK DE MOEITE WAARD? Gehechtheidsfase Vertrouwen versus wantrouwen Relatie! Opbouw van basisveiligheid loopt vaak mis Constant bezig met te zoeken of ze nog gezien worden (door manipulatie, "liegen", sociaal wenselijke antwoorden) Activiteiten Duidelijk, eenvoudig, herkenbaar Geen grote actieve rol van de cliënt Samen > alleen

30 VOORBEELD FASE 2

31 REFLECTIE HOE BEN JE BETROUWBAAR VOOR DEZE CLIËNT? WAT ZIJN IN DAT VERBAND TIPS VOOR NIEUWE COLLEGA S? HOE OVERBRUG JE DE TIJD OF DE AFSTAND WANNEER JE NIET ONMIDDELLIJK NABIJ KUNT ZIJN?

32 32 FASE 3: EERSTE INDIVIDUATIEFASE (18-36 MDN)

33 FASE 3: AUTONOMIE VS AFHANKELIJKHEID WAT MAG IK ZELF BEPALEN? Ik fase Ik in ontwikkeling Verruimen van leefwereld Begin van interesse voor leeftijdsgenootjes en andere kinderen Spel = eigen wil in goede banen leiden binnen gestelde grenzen, machtsstrijd vermijden Activiteiten - Zelf kunnen > goed kunnen - Nog niet creatief: imiteren, steeds hetzelfde

34 VOORBEELD FASE 3 AUTONOMIE AFHANKELIJKHEID

35 REFLECTIE KAN JE VERTELLEN HOE JE SOMS DOOR EEN MOEILIJK MOMENT RAAKT MET KOPPIG GEDRAG VAN JE CLIËNT? OP WELK TERREIN KUNNEN WE DEZE CLIËNT MEER VRIJHEID GEVEN OF RUIMTE OM ZELF TE DOEN? DENK OOK AAN DAGELIJKSE SIMPELE - ZAKEN ALS TELEFONEREN, ALLEEN EEN RITJE MET DE FIETS MAKEN

36 36 FASE 4: IDENTIFICATIE FASE 3-7JAAR

37 37 FASE 4: INITIATIEF VS GEREMDHEID BEN JE TROTS OP MIJ? Afstandsbediening Wie ben ik? Wat kan ik (nog niet zo goed)? Zelf laten doen / succeservaringen + terugvalbasis Groot zijn in iets klein Leren uit ervaring Reflectie (beginnende empathie) Uitleggen van het waarom

38 BEELD JE EVEN IN dat je denkt dat je voorrang hebt in het verkeer maar heel hard moet remmen omdat een ander persoon dat ook denkt. Je maakt je heel erg kwaad en begint te schelden op die andere persoon. Maar je partner die bij jou zit in de wagen legt je uit dat je niet helemaal gelijk hebt. Door erover te praten met je partner zie je dat zelf ook in. Je vindt het jammer dat je je zo kwaad hebt gemaakt en dat je je niet hebt kunnen inhouden. Maar je bent ook blij dat jouw partner jou dit deed inzien. En je neemt je voor om je de volgende keer niet zo kwaad te maken.

39 REFLECTIE LUKT HET OM TERUG TE BLIKKEN OP EEN VOORBIJ CONFLICT? HOE PAK JE DAT AAN? WELKE VORMEN VAN INITIATIEF (VAN DE KANT VAN DE CLIËNT) WORDEN POSITIEF ONTHAALD DOOR DE OMGEVING? WELKE NET NIET?

40 40 FASE 5: REALITEITSBEWUSTWORDING (7-12 JAAR)

41 FASE 5: ZELFVERTROUWEN VS MINDERWAARDIGHEID WAAR HOOR IK BIJ? Straffe versie fase 4 Verdere verdieping van vorige fase(s) Eigen rol en plaats (geldingsdrang) Gerichtheid op buitenwereld Reflectie/empathie Begeleiding van op afstand (voorwaardenscheppend) Activiteiten Zinvol werk Grotere verantwoordelijkheid Competitie / productiviteit / creativiteit

42 VOORBEELD FASE 5

43 BEELD JE EVEN IN dat je op reis gaat naar een ver land, met een groep mensen die je nog nooit eerder ontmoette: alles is er nieuw en anders. Spannend, leuk en boeiend, en je bent blij met al die nieuwe ervaringen. Maar je bent ook blij als je s avonds naar huis kan bellen om te vertellen over je ervaringen en nog meer blij wanneer je na drie weken weer in je vertrouwde omgeving bent, bij de mensen die je echt goed kent.

44 REFLECTIE WELKE ROLLEN KAN DE GEDETINEERDE OPNEMEN? WORDEN ALLE MOGELIJKHEDEN BENUT OM HET NETWERK VAN DE CLIËNT TE BEHOUDEN, VERRUIMEN OF VERSTERKEN? WELKE VERANTWOORDELIJKHEDEN HEEFT DE CLIËNT? IN HOEVERRE ONTLEEN T HIJ HIERAAN STATUS (TROTS, EIGENWAARDE)?

45 Adaptatiefase 1 Socialisatiefase 1 Individuatiefase Identificatie Realiteits-bewustwording Kern Prikkelverwerking Hechting Angsten Nààst het IQ (kunnen) ook het emotionele (aankunnen) -Emotionele Beschermen ontwikkeling SAMEN doen is soms jonger (lager)! Niet confronteren -5 fases -> typische behoeften Autonomie Eigen wil Initiatief Verantwoordelijkheid Normbesef Intern geweten Samenwerken Presteren Behoefte Rust/veiligheid Vertrouwensband Zelfstandigheid (in helder kader) Vaardigheden Verantwoordelijkheden Begeleiden verzorgen Rituelen/voorspelbaarheid Vertrouwen uitspreken Neutraal reageren Geen schuldbesef = niet confronteren=niet boos worden Helpend begrenzen Geen empathie verwachten Confronteren Beginnen leren uit groep Stimuleren Ruimte geven Zelfwaarde Verantwoordelijkheid geven Gevolg - Omgeving aanpassen - Veel structuur - Samen zijn - Geen waarde hechten aan beloftes - Activiteiten vinden plaats los van gedrag - Geen splitting maar testen betrouwbaarheid Zal vechten voor autonomie en afspraken verbreken Niet vragen waarom ze iets hebben fout gedaan. Straffen en belonen / conditionering vroegsignalen bij patiënt Zelfstandig woonvorm mogelijk Beloningssysteem Probleeminzicht zéér minimaal (reflectie/empathie?) - Werken naar externe rollen - Groepstherapie - Reflectie

46 INSCHATTING MAKEN VAN EMOTIONELE ONTWIKKELING 1) Hoe ziet zijn profiel eruit: harmonisch of disharmonisch 2) Wat heeft iemand nodig 3) Welke gedrag is adaptief of maladaptief 4) Psychiatrische stoornissen 5) Rol van begeleider 6) Hoe inzetten op Activiteiten Communicatie Structuur en grenzen Afstand en Nabijheid Bij probleemgedrag

47 TOEPASSINGEN Wat heeft iemand emotioneel nodig? Vb: Therapie is gedaan, iedereen gaat weg maar Jan blijft zitten zonder een duidelijke reden. Je spreekt Jan aan dat hij moet vertrekken en hij negeert je. Na opnieuw aanspreken wordt hij verbaal agressief en gooit hij met zijn stoel. Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 Fase 5 Het schuiven van de stoelen zorgt voor een overprikkeling Jan heeft angst om alleen terug over de campus te lopen naar zijn afdeling Jan wil zelf beslissen wanneer de hij er klaar voor is om recht te staan Jan vond het een goede sessie en wil met zijn medetherapeuten nog even napraten over de sessie Er is iets gezegd wat Jan verkeerd heeft geïnterpreteerd/ persoonlijk heeft opgenomen Reguleren Veiligheid bieden Autonomie geven Versterken eigenwaarde Inzicht geven Herinterpretatie

48 TOEPASSINGEN Hoe een activiteit aanpassen Vb: Vuilbak buiten zetten. Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 Fase 5 Samen Stilstaan bij geuren, gewicht, Samen doen, handen op elkaar houden Jij doet het en ik ga mee Ik kijk vanop een afstand. Nadien ga ik jou bekrachtigen Ik laat het jou alleen doen Reguleren Veiligheid bieden Autonomie geven Spel Versterken eigenwaarde Inzicht geven Herinterpretatie

49 BELANGRIJK Met welk gedrag worden we geconfronteerd? Wat is de emotionele behoefte hier achter? Vaak disharmonische ontwikkelingsprofielen Hoe gaan we ons hierop afstemmen? Jouw begeleiding en activiteit afstemmen op wat iemand kan en aankan is de uitdaging! Jouw begeleiding kan verschillen per individu afhankelijk van het niveau van kunnen en aankunnen

50 EN HOE ZIT HET MET JOU? Emma : een moederlijke vrouw met een warm-betrokken begeleidingsstijl Dirk : een sportieve en actief ingestelde man die zelfstandigheid van zijn gedetineerde erg belangrijk vindt.

51 WAARVOOR SEO NIET? Agressie te normaliseren -> Agressie kan niet! Niet controleren van gedrag maar verstaan Al het probleemgedrag op te lossen Diagnose

52 WAARSCHUWING Soms: elementen uit fases / disharmonisch profiel Soms: tijdelijke terugval / soms: groei mogelijk! Fases zijn grofmazig Géén diagnostisch instrument We schatten, nooit meten Geen receptenboek wel handvatten Niet eenvoudig / vraagt inspanning Te combineren met

53 BEDANKT! VOOR MEER INFO Info en brochure Vormingen kennismaking consult ondersteuning bij schaalafname intervisie / casusbespreking coachingstraject Garant SEO-box Emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking SEO-R² schaal + schema s De draad tussen cliënt en begeleider. (Gerrit Vignero) De draad tussen ouder en kind (Gerrit Vignero) Interview met Došen