Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 9 en 13

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 9 en 13 Samenvatting door een scholier 4116 woorden 9 jaar geleden 4,7 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo De grote oorlog breekt uit In Frankrijk: La grande Guerre 1e WO was indrukwekkender voor Frankrijk dan WO 2 Oorzaken van WO 1( ) - nationalisme: trots op eigen land, je beter voelen dan andere volk, streven naar een eigen staat - moderne imperialisme vanaf ± 1870 (2e industriële revolutie) kolonies nodig voor grondstoffen en afzet gebied - militarisme nodig om je macht en aanzien te vergroten - wapenwedloop - bondgenootschappen: rond 1900 twee bondgenootschappen * de triple Entente eng+fran+rusl * de driebond Duit, Oostenrijk-Hongarije, Italie - revange gedachten in Frankrijk : na de Frans duitse oorlog ( ) had Frankrijk Elzas-Lotharingen verloren en dat wouden ze terug. De aanleiding WO 1 moord aanslag op Frans-Ferdinand en zijn vrouw in Sarajevo, 28 juni 1914 Hoofdstad van Bosnië, ingepikt door Oostenrijk-Hongarije. dus de troon op volger van Oostenrijk- Hongarije wordt vermoord door een Serviër een nationalist die steeds voor een groot servisch rijk, waar Boonie onderdeel van moest zijn. Oostenrijk-Hongarije stelt ultimatum aan Servië Oostenrijk-Hongarije moest de moord oplossen dat staat Servië niet toe, veel te veel in meningen in binnenlandse zaken=> Servië verwerpt het ultimatum Oostenrijk-Hongarije verklaart Servië de oorlog Duitse steun en verklaart Rusland(steunt servie) de oorlog Daarna Frankrijk en Engeland in oorlog (de kleurtjes zijn bondsgenootschappen met elkaar) Italië hield zich afzijdig 1915 overgelopen naar de geallieerden (voor heen de Triple Entente) omdat die hen de Duitse kolonies beloofden De drie bond heette na het begin van de WO1 de centrale Pagina 1 van 13

2 WO 1: Duitsland had het Von Schlieffenplan Duitsland zou eerst Frankrijk aanvallen en in 6 weken verslaan en daarna Rusland in een blitzkrieg verslaan doel voorkomen van een tweefronten oorlog. Plan mislukte Frankrijk gaf zich niet zo snel over en de russen mobiliseerden sneller dan verwacht. Duitsland trok via België Frankrijk binnen en België bood veel tegenstand. Tegelijkertijd stond binnen 4 week de russen aan de oost Duitse grens Duitsland gedwongen zijn leger op te splitsen => dus toch een 2 frontenoorlog! Blitzkrieg werd een sitzkrieg, loopgraven oorlog! Veel slachtoffers van wege de moderne vernietigingswapens slag bij verdun Duitsland valt Frankrijk aan vanuit de loopgraven om het franse leger te laten dood bloeden. Aan beide kanten meer dan een half miljoen soldaten gesneuveld slag bij de somme het zelfde als bij verdun situatie bleef daarna het zelfde!! 1917 ₁ Russische revolutie wapenstilstand en in 1918 vrede van Brest-Litousk vrede tussen Duitsland & Rusland Frankrijk en Engeland zijn hun bondgenoten kwijt en Duitsland kon op 1 front vechten. ₂ VS gaat meedoen aan de WO 1 Waarom? Duitsland kondigt de onbeperkte duikboten oorlog af: alle schepen van en naar Engeland worden neergeschoten. VS heeft oorlog verklaart naar het zinken van het eerste schip. Duitsland nam dit risico omdat de VS geen diensplicht had, dus dachten ze: voor de Amerikanen hier zijn hebben wij gewonnen Nov 1918 wapenstilstand 1919 vrede van versailles tussen Duitsland en vs, Fr, Eng. - Duitsland geen leger dan man, geen vloot, geen luchtman - Dl enige schuld herstelbetalingen - Kolonies kwijt, + onder ander Elzas-Lotharngen kwijt - Volkenbond opgericht om vrede in de wereld te bewaren Volkenbond mislukte omdat 1 VS niet mee wilde doen (politiek van isolationisme) Laat europa het zelf maar uitzoeken Sovjet unie(communistisch) en DL (oorzaak van WO1) mochten niet mee doen aan de Volkenbond 2 Volkenbond had geen leger 9.2 Het communisme, de Russische revolutie in 1917 ±1900 tsaar Nicolaas 2 van de ramanov-familie Absoluut heerser van vele volken Rusland was agrarisch land, 80% boeren grond was an de groot rond bezitter(edelen) 1905 oorlog Rusland Jappen Verliest Volk leed honger, omdat wat aan voedsel was ging als eerst naar het leger. Volk in opstand: demonstratie in St. Petersburg vreedzame demonstratie die door de tsaar bloedig uit een geslagen werd bloedige Pagina 2 van 13

3 zondag Gevolgen bloedige zondag: - tsaar stelt een doema in Volkenvertegenwoordiging in de praktijk machteloos - tegelijk richten de communisten de eerste sovjet op Raad van boeren, arbeiders & soldaten 1914 WO 1 russische leger doet het heel slecht volk leidt honger febr opstand van het volk Gevolg tsaar treed af -er komt een voorlopige regering uit de Doema samengesteld - in de steden kwamen sovjets Dus chaotisch situatie in Rusland chaos vergroot met terug keer van lenin. Beloofde: brood, land en vrede. Okt/nov 1917 de Russische revolutie lenin nam met een kleine groep de macht over ( in strijd met de leer van karl marx) Bolsjewieken Lenin voorzitter van de raad van volkscommissarissen(=ministers) - nog in 1917 wapenstilstand vrede van Brest-Litousk - Verkiezingen in % stemde voor commisten pas na 1989(van van het communisten) weer vrije verkiezingen burgeroorlog in Rusland tussen de roden(communisten leger onder leiding van Trotski) en de witten(rest) Oktoberrevolutie De russische revolutie (nieuwe kalender: Lenin nam met een kleine groep bolsjewieken (comm.) de macht Nov.revolutie) over (in strijd met de leer van Marx). Uiteindelijk kozen de boeren de kant van de comm. de Roden wonnen, en Rusland werd comm. En heet de Unie van Socialistische Sovjet Republieken = Ussr, = Sovjet-Unie. Economie hongersnood, geen handel (natura), politiek plat. 3 perioden: t/m t/m t/m t/m 1921 Al het land afgepakt van grootgrondbezitters en werd bezit van de staat. De boeren moesten de hele oogst afstaan a/d staat. Boeren voelden zich zwaar bedrogen. Staken oogst in brand uit protest, en verstopten delen v/d oogst. vanaf 1918 vreselijke hongersnood. Hele eco plat! 1921: Roden winnen en Lenin definitief de macht in handen. De economie moet weer op gang gebracht Pagina 3 van 13

4 worden t/m 1928 De NEP = Nieuwe economische politiek - landbouw; alle boeren eigen stukje land, deel v/d oogst afstaan, de rest mochten ze verhandelen. Ging heel goed. - Industrie; * grote bedrijven blijven v/d staat * kleine bedrijven worden patriculier bezit. Ook de industrie groeit, gaat steeds beter. 1924: Lenin gaat dood machtstrijd tussen Trotski & Stalin. 1928: Stalin wint. (en hij laat Trotski vermoorden) t/m 1990 Stalin: NEP is te kapitalistisch afgeschaft. In de industrie: vijfjarenplannen nadruk op zware industrie (metaal, wapens, auto s, machines) en bewapening om het Westen in te halen. In de landbouw: grond werd weer v/d staat en boeren in Sovchozen en Kolchozen gaan wonen: grote staatsbedrijven collectivisatie v/d landbouw. Groot verzet v/d boeren, weer verbranding v/ oogst, en doden v/d veestapel. Rijke boeren werden koelakken genoemd zwaar vervolgd, gedood in strafkampen = goelag. Doel v/d collectivisatie: grotere productie Landbouw - goedkoop voedel voor de arbeiders (dus ook lage lonen) betaalt de - export. (zorgt voor geld!) industrie. dit was de bedoeling, maar vanaf 1928 weer een paar jaar hongersnood. Stalin: De Rode tsaar = communistische alleenheerser De Rode Terreur de grote zuiveringen (showprocessen, pure propaganda). Er heerste grote angst, angst voor de geheime politie. 1 partij: totalitaire staat: alles en iedereen is ondergeschikt a/d staat. Persoonsverheerlijking: leider wordt opgehemeld Intimidatie, bangmakerij, terreur.. In DL en NED in 1918/1919 ook een poging tot revolutie. - in DL comm. Revolutie a/h einde van WO1, Spartakisten in opstand. leiders opgepakt en gedood. - in NED de revolutie van Troelstra (soc.). Dit liep op niets af. 9.3 Was de crisis een logisch gevolg van WO1? Beurskrach, okt. 1929, Wallstreet NY Na WO1 vele miljoenen doden en héél veel miljoenen schade. DL schuld herstelbetalingen. 1923: DL kon de herstelbetalingen niet meer betalen Fr bezet Ruhrgebied. Pagina 4 van 13

5 Duitse regering riep een algmene staking uit arbeiders moeten betaald worden, en DL drukt steeds meer biljetten af Hollende inflatie. 1924: VS komt met plan Dawes: Voorwaarde: Als de VS geld terug wilde moesten ze dat gelijk terug betalen t/m 1929: Eco goed in DL, EU en VS. VS: The roaring twenties (= de roerige jaren 20) Mensen gaven veel geld uit, gingen uitbundig leven. massaproductie. Maar.. Het ging slechter met de economie, door: - kopen op afbetaling buy now, pay later. - banken zeer slecht georganiseerd. - crisis in de landbouw. Bloei tijdens WO1 door *export naar EU - speculeren met aandelen * Am boeren breiden uit, : export stagneert en in VS grote overschotten. mechaniseren schulden. Aandelen zakken, paniek op de beurs zwarte donderdag 1929: Dé crisis. Banken failliet werkloosheid 25%! VS wil geld terug van DL en Eu (van plan Dawes). Storten in de crisis. In de VS was Hoover president (republikein) grote ingrijp: prosperity is just around the corner (= welvaart ligt om het hoekje). 1932: presidentsverkiezingen Roosevelt president, democraat. The red man in the White House Roosevelt bedacht de New Deal om de crisis op te lossen. Nieuwe aanpak, gebaseerd op de ideeën van Keynes (econoom). In tijden van crisis moet de overheid niet bezuinigen maar juist geld uitgeven, om de economie en werkgelegenheid te stimuleren. Wat hield de New Deal in? 1. serie wetten om eco te stimuleren * A.A.A. (Agriculture Adjustment Act) stimuleren v/d landbouw door geld te geven voor braakliggen land, een veestapel te halveren (massaproductie afremmen), * NIRA (National Industrial Recovery Administration) * CCC (Civilian Conservation Corps) Pagina 5 van 13

6 2. devaluatie v/d dollar meer export (minder waard maken) Werkte de New Deal? Een beetje, maar niet genoeg. De beste New Deal was WO2, dankzij wapenproductie van WO2 kwam de VS erboven op. In NED de crisis in de jaren 30. Colijn was minister-president, wilde geen overheidsingrijp. Ned veel last v/d crisis omdat DL wegviel als afzetgebied. Colijn ging: - bezuinigen = aanpassingspolitiek - niét devalueren (uiteindelijk toch in 1936) Gevolg v/d bezuiningen: 3x grote staking - Jordaan oproer 1934 Regering verlaagde de steun (= werkloosheidsuitkering) Opstand in de Jordaan leger erop af 7 doden sociale onrust in NED. 1936: devaluatie v/d gulden export neemt toe. 9.4 Dl voor WO2 Vrede van Versailles = het Diktat van Versailles DL móet ondertekenen, want de keizer was gevlucht. Diktat was de socialistische regering. Deze regering krijgt daarna de schuld van alles wat misgaat in DL, in de propaganda van Hitler. De regering van DL maakte een democratische grondwet in Weimar Republiek van Weimar. Alles wat fout ging was de schuld v/d regering (zogenaamd). Roep om 1 leider: Hitler beloofd: 1. einde a/d Diktat v. Versailles 2. einde a/d werkloosheid. Wat belooft de NSDAP? - werk (wapens, autobahnen) - einde a/h communisme - tegen de democratie - tegen het kapitalisme - individuele belang volstrekt ondergeschikt aan het algemene belang: du bist nichts, dein Volk ist alles. - Tegen joden (antisemitisme) tegen Slavische volken, gehandicapten, homo s, zigeuners enz. Untermenschen rassenleer Raszuiverheid Übermenschen: ariërs, edelgermanen. Moeten heersen over untermenschen. 1923: Mein Kampf, geschreven na de mislukte staatsgreep die hij pleegde in : Crisis 1932: NSDAP grootste partij Jan 1933: Hitler a/d macht, Rijkskanselier, minister-president. Nieuwe verkiezingen om de absolute meerderheid te halen. Feb 1933: Rijksdagbrand gebouw v/d volksvertegenw. In brand gestoken door de Ned comm. Marinus v/d Lubbe. Maart 1933: verkiezingen. Comm. partij verboden, hun zetels naar de NSDAP. Maar, Hitler is nog niet Pagina 6 van 13

7 tevreden. Hij vaardigt de machtigingswet uit Hitler vroeg a/h parlement hem voor 4 jaar de macht te geven! De wet werd aangenomen. Dankzij propaganda en terreur Hitler a/d macht. Terreur uitgeoefend door SA (persoonlijke lijfwacht) en de SS> 1934: Nacht v/d Lange Messen H liet top v/d SA uitmoorden, omdat ze dreigde te machtig te worden. Leven in het derde rijk / het 100-jarige rijk Totalitaire staat: iedereen en alles ondergeschikt aan de staat, a/h nationaal socialisme. alle politieke partijen werden verboden, behalve NSDAP alle vakbonden werden verboden, daarvoor in de plaats het DAF = Duitse Arbeiders Front; arbeiders + werkgevers o.l.v. een nazi. Kamers iedere beroepsbeoefenaar moest lid zijn van een kamer, bijv. Cultuurkamer, Artsenkamer, enz. o.l.v. nazi s. Kranten e.a. media onder censuur, of verboden Scholen gelijkgeschakeld allemaal nationaal socialistisch Rechtspraak ook gelijkgeschakeld Oprichting concentratiekampen, voor politiek tegenstanders. Die werden opgepakt door de SD (=Sicherheitsdienst) en de Gestapo (Geheime Staatspolitie). Hiernaast dus ook nog de SS. O.l.v. van Heinrich Himmer (machtigste na de nacht v/d lange messen). 1934: President von Hindeburg dood Hitler werd Führer, und Reichskanzler und Präsident. 1 sept. 1939: Hitler valt Polen binnen Hoofdstuk 13, Vrijheid en Democratie. De vrijheid van de één eindigt waar die van de ander begint dan heb je tolerante samenleving. Vrijheid door de tijden heen Oudheid, van v Ch. Bloei v/d Atheense Democratie bakermat van de Westerse beschaving. Rechten zijn alleen voor Atheense burgers, niet voor vrouwen, slaven en vreemdelingen. Vroege middeleeuwen, horigen, (hoorden bij de grond, niet vrij) mochten niet weg, maar konden ook niet weggestuurd worden. - lijfeigenen (hoorden bij de heer, niet vrij). - heren (adel) hebben privileges, bijv. hoeven geen belasting te betalen. Late middeleeuwen, opkomst v/d steden kregen rechten v/d heer. - besturen - rechtspreken enz. dus vrij v/d heer. - vrijheid van handel De nieuwe tijd, 16e en 17e eeuw. Pagina 7 van 13

8 - de 80-jarige oorlog / De Opstand, 1 v/d oorzaken: vrijheid van geloof - 17e eeuw, Gouden Eeuw, Amsterdam Bestuur in handen van de regenten = rijke burgers, Rijke kooplui en ondernemers. Burgers het meest vrij mogen Lid worden van gildes, tolvrijheid, en ze besturen. Burgers: *als je rijk was en daarvoor betaalde * geloofsvluchtelingen werden gratis burger, En geholpen bij het opzetten van een eigen zaak, maar alleen als je protestant was. Persoonlijke vrijheid? De overheid bemoeide zich ver-gaand met de inwoners. Pull factoren: - politieke vrijheid (in tegenstelling tot het buitenland) - economische vrijheid (lage belasting, goede handel: economische rechtbank, beurs). - vrijheid van denken en geloof (Europa). De opstand jarige oorlog. 1. vrijheid van geloof (geld naar regering) 2. tegen de tiende : overal 10% belasting op, tegen centralisatie v/d belasting. 1579: Unie van Utrecht (begin ontstaan van Nederland) Republiek Der Zeven Verenigde Nederlanden. 7 gewesten zeer zelfstandig. Alleen op gebied van buitenlandse zaken en defensie werkten ze samen in de Staten Generaal bestuur in Den Haag. Vrijheid van geloof! Maar, katholieken en joden waren 2e rangs burgers, officieel geen kerk, niet in overheidsdienst (ambtenaar ofzo). De protestantse kerk werd officieel bevoorrecht. 18e eeuw: Patriotten, vanaf ±1780. Patriotten willen - vrijheid van meningsuiting - vrijheid van drukpers - recht om in opstand te komen tegen vorst / heerser (Willem v Oranje = stadhouder). 3 nieuwe elementen van vrijheid Verwoord door Johan Derk van de Cappellen tot den Pol in het pamflet: aan het volk van Nederland. Hij streeft hiermee naar een eenheidsstaat! (ideeën v/d Verlichting). 1848: Grondwet van Thorbecke, op basis v/d huidige grondwet. 1. Iedereen wordt vrij en gelijk geboren Grondrechten: - vrijheid van meningsuiting - vrijheid van drukpers - vrijheid van geloof (einde aan bevoorrechten van prot. Kerk, en aan de 2e rangs burgers). - vrijheid van vereniging en vergadering Pagina 8 van 13

9 - vrijheid van onderwijs. Kiesrecht was nog niet vrij censuskiesrecht: afhankelijk van de belasting die je betaalde. 1917: Algemeen kiesrecht voor mannen Passief kiesrecht voor vrouwen kunnen gekozen worden 1919: actief kiesrecht voor vrouwen, ze mogen nu zelf stemmen. Voorvechtster vanaf ±1900 was Aletta Jacobs De opmars van het parlement, = volksvertegenwoordiging. Tot 1848 * Democratie geëist door de patriotten, vanaf ±1780 * 1795: Bataafse Repulbiek, met steun vd Fransen: Parlement gekozen door mannen alg mannen kiesrecht. * 1815; Fransen weg, stadhouder (werd koning Willem 1) terug in Ned. Hij werd koning van Nederland, België en Luxemburg. 1830: Belgen in opstand 1839 België onafhankelijk, Nl alleen verder. 1848: Grondwet macht vd koning zwaar ingeperkt: koning onschendbaar ministers verantwoordelijk. Terug naar de Patriotten. Zij willen: - centralisatie v/d macht (eenheidsstaat, bestuur vanuit Den Haag) - einde a/d macht van de regenten (rijke burgers die de steden besturen) - einde a/d macht van de stadhouder bestuur in handen v/d burgers, via kiesrecht. Dus democratisch. Daarvoor moet elke burger actief meedoen en denken in de politiek actief burgerschap. Ze wilden zelfs zoveel activiteit dat burgers burgerwachten op moesten richten ter verdediging van de stad. Burger moet actief meedoen via volksvertegenwoordiging = representatieve democratie. Om de bevolking zo veel mogelijk bij hun idealen te betrekken werd het NUT opgericht: maatschappij tot Nut van het algemeen (= voor het volk). organiseert toneel, lezingen, oprichting Nut-scholen, uitgave van goedkope leesbare boekjes, enz. 1787: mislukte opstand = Bataafse revolutie, beëindigd door Koning van Pruisen. Patriotten vluchten naar Frankrijk. In 1795 komen ze terug Bataafse republiek. 1795: Bataafse republiek, met een grondwet. 1806: Ned ingelijfd door Fr. 1813: vertrek v/d Fransen 1815: Ned wordt monarchie, met een grondwet: - 1e en 2e kamer, leden 1e kamer benoemd door de koning, leden 2e kamer via censuskiesrecht en via-via. - Ministers uitgezocht en benoemd door de koning. De koning ontzettend veel macht, want daarnaast vaardigt hij veel Koninklijke besluiten uit = wet v/d koning, waar het parlement geen inspraak op heeft Opstand in België 10-daagse veldtocht. Pagina 9 van 13

10 1840 Willem 1 treedt af Willem 2 (liberaal) liberalen willen meer macht in 1848 in heel Europa revoluties. Willem 2 wordt in 48 uur van zeer conservatief zeer liberaal grondwet van Thorbecke, gebaseerd op Montesquieu. Wetgevende macht Uitvoerende macht Rechterlijke macht Het parlement maakt wetten, koning + ministers voeren ze uit, onafhankelijke rechters controleren ze Democratisering van Nederland Van grote problemen: 1) schoolstrijd 2) sociale kwestie 3) Algemeen kiesrecht (AK) 1) De schoolstrijd 1848 grondwet: vrijheid van geloof, vrijheid van onderwijs oprichting bijzondere scholen (= christelijke school). Overheid subsidieerde openbare scholen, maar gaven geen cent aan bijzondere scholen schoolstrijd. Bijzondere scholen willen dezelfde subsidie als de openbare scholen = financiële gelijkstelling. (fin. gs.) Om dit te bereiken gingen als eersten de gereformeerden een politieke partij oprichten: de Anti Revolutionaire Partij: tegen Franse revolutie. Vanwege principe van volkssoevereiniteit volk mag leider afzetten. tegen scheiding van kerk en staat vóór financiële gelijkstelling antithese van Kuyper de gelovigen van Ned moeten samenwerken (dus Prot met Kath) tegen de ongelovigen om te komen tot financiële gelijkstelling. soevereiniteit in eigen kring zo weinig mogelijk overheidsbemoeienis tegen Algemeen Kiesrecht Oprichter ARP: Abraham Kuyper de Geweldige Doelgroep: de kleine Luijden: hardwerkende arbeiders, kleine zelfstandigen, zuinig, strenggelovig. Toen kwamen de katholieken o.l.v. priester Schaepman, met een politieke organisatie. (later RKSP opgericht Rooms Katholieke Staats Partij). Belangrijk voor hem was vooral de sociale kwestie, naast financiële gelijkstelling. Daar zat achter dat hij bang was dat de arbeiders over zouden lopen naar de ongelovige socialisten. De socialisten richten de Sociaal Democratische Bond op, o.l.v. Ferdinand Domela Nieuwenhuis (dominee èn socialistisch: raar!). Gekozen in de 2e kamer werd uitgelachen, werd fiasco. Hij werd een anarchist: aanvaardt geen gezag boven zich is tegen koningshuis (=antimonarchist). Wilde niet langer via parlementaire weg vechten voor gelijkheid. ±1890: Andere socialisten willen wel de parlementaire weg richten Socialistisch Democratische Arbeiders Pagina 10 van 13

11 Partij op, o.l.v. Troelstra. Belangrijkste punten: - sociale kwestie - Algemeen Kiesrecht - tegen financiële gelijkstelling. 1917: De Pacificatie Koehandel: Protestanten en katholieken stemden voor AK, terwijl ze tegen waren. Socialisten en liberalen stemden voor fin. gs, terwijl ze tegen waren. i.p.v. distride stelsel kwam er het stelsel van evenredige vertegenwoordiging: x % v/d stemmen = x % v/d zetels. Zo is Ned een echte parlementaire democratie geworden. Nov. 1918: Revolutie van Troelstra gevolg: SDAP mag tot 1939 niet mee regeren, terwijl ze de 2e partij zijn! (op een na grootst). Andere partijen vertrouwden de SDAP niet, terwijl de meeste socialisten tegen de revolutie van Troelstra waren. 1e helft 20e eeuw ( ) zéér verzuild, stemmen op een nieuwe partij die buiten de 4 zuilen valt jaren 30 Nationaal Socialistische Beweging o.l.v. Anton Mussert; krijgt weinig aanhang, terwijl in omringende landen fascistische partijen een veel grotere aanhang krijgen. In jaren 20/ 30 was Colijn, de ARP, wel 5x minister-president. Ned streeft naar neutraliteit Van achterkamertje tot de straat. Na WO2 was er in de politiek een poging tot Doorbraak. De antithese, tegenstelling tussen gelovigen (=confessionelen) en niet-gelovigen (=niet-confessionelen) moet doorbroken worden. i.p.v. vele kleine partijen moesten er 2 grote partijen komen: - 1 grote progressieve partij - 1 grote conservatieve partij Bundeling van krachten in de Nederlandse Volks Beweging om de doorbraak tot stand te brengen. PvdA werd dé partij voor de Doorbraak. Lid van PvdA werden: - de hele SDAP (die was opgeheven) - progressieve katholieken, gereformeerden en hervormden. Daarnaast werd opgericht: de KVP = Katholieke Volks Partij. De ARP ging verder, en ook de CHU (hervormden) en de CPN bleven bestaan. Bovendien werd de VVD, Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, opgericht. 1946: verkiezingen: 1e werd KVP: verzuiling bleef bestaan en de Doorbraak was mislukt. 2e werd de PvdA. Alle partijen richten zich na de oorlog op het politieke midden (= het gewone volk) rooms-rode coalitie o.l.v Willem Drees (PvdA) Kvp + PvdA met ander partijen, maar niet met de VVD Pagina 11 van 13

12 Hot items: - wederopbouw 1. Lage lonen, lage prijzen dus grote rol voor de overheid 2. kwestie Nederlands-Indië NL stuurt 2x troepen om de orde te herstellen: Politionele acties : VS dreigt met stop zetten van de Marshallhulp dec1949 soevereiniteitsoverdracht: Nederland herkent de onafhankelijkheid van Indonesië. Behalve Nieuw Guinea pas in 1963 afgestaan aan Indonesië 3. verzorgingsstaat : grote rol van de overheid. Ned zwaar verzuild, maar de leiders van de zuilen werkten uitstekend samen om het land bestuurbaar te houden. Maar het bestaat dus dat midden in Rooms-rode samenwerking in 1954, het bisschoppelijke mandement uit komt. Brief van de bisschoppen die de katholieke verbieden op de PvdA te stemmen, naar de VARA te luisteren en te kijken 1963 loonexplosie grote welvaart, meer vrije tijd, meer scholing, mensen mondiger. Nederland wordt een consumptie maatschappij. Luxe, in huis en buitenhuis meer op vakantie, meer uit eten minder naar de kerk(= ontkerkeling,, secularisatie) ontzuiling Jaren 60 jaren van polarisatie, grote tegenstellingen Bijv. in de politiek - D 66 gekozen minister- president/ burgemeester weer districten stelsel Dit waren drastische veranderingen. D 66 is opgericht door Hans van Mierlo Doorbreken van het oude systeem, nieuwe doorbraak - Protestpartijen opgericht, o.a de boeren partij o.l.v Hendrik Koekoek, erg rechts - Binnen de PvdA ontstond een groep Nieuw links en later een rechtse stroming die uit de partij stapten en een nieuwe partij oprichten DS 70 = Democraten-Socialisten 70 o.l.v Willem Drees Junior. - Jaren 70 in de VVD= Wiegel partijleider, eerste populist - Confessionele partijen. Vliegen achteruit (ontzuiling) dus KVP + ARP + CHU samen in het CDA. Doorbraak want Katholiek gaat samen met protestant en gereformeerden, die van oudsher aartsvijanden zijn/ waren Maar te gelijk juist geen doorbraak, want het versterkt het confessionele en doorbraak= doorbreken van de tegenstelling Confessionelen Niet confessionelen Polarisatie in de samenleving Jaran 60 provo s met hun witte plannen Daagden het gezag/ de autoriteiten uit Dolle mina: emancipatie van de vrouw 1968 opgericht man-vrouw maatschappij te netjes actie voerden. Man-vrouw maatschappij was voor vrouw & man voor hoger opgeleiden nette acties (brieven) Polarisatie = conflict model (jaren 60 & 70) voordeel: duidelijkheid Pagina 12 van 13

13 Jaren 80 poldermodel= werkgever werknemer en de overheid tot een compromie. Harmoniemodel Jaren 90 steeds meer onvrede opkomst Pim Fortuijn (rechts) en ook de SP(links) Regering: paarse coalitie VVD + PvdA + D 66 maar zonder CDA Bijzonder omdat ten 1e voor het eerst VVD en PvdA samen regeren. 2e voor het eerst een regering zonder CDA O.l.v Wim kok, van Pagina 13 van 13