BIJLAGE II A. WERKGELEGENHEID MARITIEME SECTOREN. 1. Inleiding

Transcriptie

1 BIJLAGE II A. WERKGELEGENHEID MARITIEME SECTOREN 1. Inleiding In het Convenant Maritieme Arbeidsmarkt en Nautisch Onderwijs d.d.10 oktober 2001, is overeengekomen om de resultaten van de neergelegde afspraken jaarlijks te monitoren. Het betreft de sectoren koopvaardij, natte waterbouw en zeevisserij. In het Convenant zijn de volgende te meten variabelen genoemd voor de monitoring van de werkgelegenheidsontwikkeling: * het aantal Nederlandse officieren. * het aantal EU-officieren. * het aantal officieren uit EER+ toekomstig toetredende landen. * het aantal buitenlandse officieren. * het aantal Nederlandse stagiaires. * het aantal EU-stagiaires. * het aantal buitenlandse stagiaires. * het aantal Nederlandse gezellen. * het aantal EU-gezellen. * het aantal buitenlandse gezellen. * Daarnaast wordt jaarlijks opgegeven hoeveel Nederlandse ex-officieren aansluitend op hun varende carrière een betrekking hebben aanvaard in de walorganisatie van het zeescheepvaartbedrijf waar zij een varende functie vervulden. De Stichting Nederland Maritiem Land (NML) heeft in samenwerking met de maritieme brancheorganisaties besloten tot een gemeenschappelijke uniforme aanpak van toekomstige arbeidsmarktstudies. Eén en ander heeft geresulteerd in de opzet van een Arbeidsmarktmonitor in 2003, waarin de informatievoorziening over de werkgelegenheid in het maritieme cluster, bestaande uit 11 verschillende maritieme sectoren, is gestandaardiseerd. Hierdoor worden de resultaten van de individuele sectoren vergelijkbaar. Voor de rapportage over de resultaten van het Convenant Maritieme Arbeidsmarkt en Nautisch Onderwijs over 2003 is gebruik gemaakt van genoemde Arbeidsmarktmonitor. Deze rapportage had het karakter van een nulmeting. De onderhavige rapportage bevat een update van de belangrijkste variabelen voor het jaar De rapportage gaat in op de resultaten van de zeevaartsector inclusief waterbouwsector. De derde zeevaartsector, de zeevisserij, is in deze rapportage niet meegenomen. Na overleg met deze sector is besloten de update van de werkgelegenheidscijfers alleen tweejaarlijks te meten. Dit, omdat het hier om een sector gaat met een vrij stabiel aantal bedrijven en werkzame personen. In 2006 zal weer een arbeidsmarktmonitor voor alle 11 sectoren worden opgesteld. In het navolgende worden de belangrijkste resultaten gepresenteerd.

2 2 Werkgelegenheid in de zeevaart 2.1. Inleiding De zeevaartsector bestaat uit in Nederland gevestigde ondernemingen waarvan de bedrijfsvoering bestaat uit het voor derden verrichten van vervoer met zeeschepen, inclusief zware lading- en zeesleepvaart, bevoorradings- en passagiersvaart ter zee en het verhuren of het voor derden beheren van zeeschepen inclusief bemanning. Het totale werkgelegenheidscijfer heeft betrekking op schepen die vanuit Nederland worden beheerd en die ofwel onder Nederlandse of onder buitenlandse vlag varen 1. Begin 2005 bestond de vloot van de zeevaartsector uit 768 schepen Werkgelegenheid Uit tabel 2.1 blijkt dat de totale werkgelegenheid in de zeevaartsector is gestegen tot boven de twintigduizend. De stijging van de werkgelegenheid is het gevolg van een stijging van het aantal zeevarenden. De werkgelegenheid onder het walpersoneel is afgenomen. Tabel 2.1 Werkgelegenheid in de zeevaart per 1 januari 2005 Aantal werkzame personen Zeevarenden (incl. stagiairs) Walpersoneel Bron: Monitor Maritieme Arbeidsmarkt 2003, ECORYS-NEI, De maritieme arbeidsmarkt: vraag en aanbod van zeevaartkennis, NEI, 1997 en Enquête werkgelegenheid onder zeevarenden 2005, ECORYS. De stijging van het aantal zeevarenden op schepen, behorend tot de Nederlandse zeevaartsector, is opvallend gezien de afname van de vloot van 783 vanaf 2003 tot 768 begin De verklaring hiervoor kan worden gevonden in: De grotere omvang van de schepen. De stijging van het aantal buitenlandse gezellen 3, als gevolg van het onder Nederlandse vlag brengen van een aantal Cruiseschepen. 1 Gebaseerd op gegevens uit de branche (KVNR) 2 De vloot definitie van deze studie wijkt af van die in de Beleidsmonitor Zeescheepvaart wordt gehanteerd. Zeevaart(hier) komt overeen met de Handelsvloot, en een deel van de Zeesleepvaart en Berging- en Bevoorradingsvaartuigen. De hier gebruikte definitie is ook voor het eerdere NML onderzoek gehanteerd. De peildatum is De stijging van het aantal buitenlandse gezellen wordt voornamelijk veroorzaakt door een stijging van het aantal cruiseschepen varend onder Nederlandse vlag.

3 2.3. Opbouw werkgelegenheid zeevaart In tabel 2.2 is de opbouw van de werkgelegenheid onder zeevarenden in de zeevaartsector beschreven. Uit de tabel blijkt dat er sprake is van een lichte daling van het aantal kapiteins. Het gaat daarbij zowel om een afname van het aantal Nederlandse kapiteins als om een lichte afname van het aantal buitenlandse kapiteins. Het totaal aantal officieren is ongeveer gelijk gebleven, terwijl het aantal Nederlandse officieren is afgenomen. Onder de buitenlandse officieren valt op dat er een verschuiving is geweest van officieren van buiten de EU naar EU-officieren. Deze verschuiving kan voornamelijk verklaard worden door de uitbreiding van de EU en dan vooral door de toetreding van de Baltische staten, waardoor een deel van de werkgelegenheid van buiten de EU in 2003 inmiddels tot de werkgelegenheid in de EU behoort. Uit tabel 2.2 blijkt eveneens dat het aantal buitenlandse gezellen is toegenomen. De stijging van dit aantal gezellen is het gevolg van de uitbreiding van het aantal cruiseschepen. Op cruiseschepen zijn vooral buitenlandse gezellen werkzaam. Het aantal Nederlandse gezellen is in 2005 afgenomen ten opzichte van Dit kan enerzijds verklaard worden omdat een deel van de populatie Nederlandse gezellen uit 2003 nu valt onder de categorie Nederlands niet-maritiem personeel. Teneinde het inzicht te vergroten in de verschillende maritieme functies is de categorie van niet-maritiem personeel ten opzichte van de vorige meting toegevoegd aan het overzicht. Anderzijds is er sprake van een sterke vergrijzing (en dus uitstroom) onder de Nederlandse gezellen en een beperkte beschikbaarheid van nieuwe (jonge) Nederlandse gezellen. Volgens de officiële gegevens van de KVNR bedroeg het aantal Nederlandse stagairs per 1 januari 2005, 322. Dit betekent dat het aantal Nederlandse stagairs ten opzichte van 2003 nagenoeg onveranderd is. Tabel 2.2 Opbouw werkgelegenheid onder zeevarenden, naar functie en nationaliteit Aantal werknemers Aantal werknemers Nederlandse kapiteins EU-kapiteins Overige buitenlandse kapiteins Nederlandse Officieren EU-officieren Overige buitenlandse officieren Nederlandse Gezellen EU-gezellen Overige buitenlandse gezellen Nederlands niet maritiem personeel aan boord Nb 111 EU overig niet maritiem personeel aan boord Nb 17 Overig niet maritiem personeel aan boord Nb 16 Nederlandse Stagiaires EU-stagiairs 1 21 Overige buitenlandse stagiaires Totaal Bron: Monitor Maritieme Arbeidsmarkt 2003, ECORYS-NEI en Enquête werkgelegenheid onder zeevarenden 2005, ECORYS.

4 2.4. Kapiteins Op grond van de privaatrechtelijke Regeling Toelating buitenlandse Kapiteins (RTK) worden sinds 1 september 2003 buitenlandse, niet afkomstig uit de EU, kapiteins toegelaten tot de Nederlandse koopvaardij. Een paritair samengestelde commissie van sociale partners toetst of de rederij zich voldoende heeft ingespannen om de onderhavige vacature te vervullen met een Nederlander en/of uit een EU lidstaat afkomstige kapitein. De 123 kapiteins, zoals opgenomen in tabel 2.2, kunnen evenwel niet in verband worden gebracht met het resultaat van bovengenoemde regeling. Het betreft in dit geval (123 in totaal) kapiteins van de schepen welke vanuit een Nederlandse vestiging varen op schepen onder buitenlandse vlag. Het aantal RTK kapiteins maakt een beperkt deel van deze 123 kapiteins uit (zie tabel 2a). Tabel 2a Aangevraagde RTK vergunningen: 2003: : t/m 23/11: 23 Totaal: 68 In 2004 zijn 2 vergunningen geweigerd en 4 als gevolg van overlijden en uitdiensttreding ingetrokken; de stand eind 2004 komt daarmee in totaal uit op 39 lopende/vigerende vergunningen (19 uit 2004 en 20 uit 2003). In 2005 is tot ultimo 23/11 één vergunning geweigerd en zijn 2 door uitdiensttreding ingetrokken; de stand komt daarmee ultimo 23/11/05 uit op 59 ( ) vergunningen. De stand komt daarmee op 59 verstrekte vergunningen. Evenwel van deze 59 zijn er thans nog 53 van kracht, omdat 6 vergunningen reeds zijn verlopen. Van deze 6 is nog niet bekend of daarvoor (opnieuw) een verlenging wordt aangevraagd. Vier van de 59 vergunningen betreffen EU kapiteins uit nieuw toegetreden landen, waarvan de vergunningsaanvraag is ingediend vóór de toetredingsdatum. Wordt met dit laatste rekening gehouden dan bedraagt het totale aantal actuele, lopende vergunningen ultimo 23/11/05 (53 4) 49. Het aantal weigeringen door de RTK commissie is beperkt, omdat in gevallen waarin sprake is van het niet geheel voldoen aan de vergunningsvoorwaarden, de voorkeur wordt gegeven aan afgifte met beperkingen boven algehele weigering van de vergunning. Het gaat in die gevallen nagenoeg altijd over onvoldoende wervingsinspanningen. De beperking bestaat er dan uit dat de duur van de vergunning wordt beperkt. Door op die manier te handelen neemt de rederij op haar beurt geen ongewenste beslissing m.b.t. de vlag en krijgt bovendien de mogelijkheid om op het punt van de wervingsinspanningen tot verbetering te komen. De commissie beoordeelt dan of tussentijds dan wel bij verlenging van de vergunning de wervingsinspanningen en de resultaten van de rederij wel voldoen. Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat - mede gelet op het relatief beperkte gebruik van de regeling- verdringing heeft plaatsgevonden van kapiteins met de Nederlandse nationaliteit. Opvallend is dat de aanvragen zeer geleidelijk zijn binnengekomen. De spreiding van de aanvragen in de tijd en het beperkte aantal wijzen ook in deze richting. Van de sociale partners (KVNR en FWZ) zijn verder bij het ministerie van V&W geen schriftelijke klachten over de uitvoering van de regeling binnen gekomen.

5 3. Werkgelegenheid in de waterbouw 3.1. Inleiding De waterbouwsector is de verzameling van bedrijven die actief zijn in het baggeren of in aanverwante activiteiten in de waterbouw. De sector is onder te verdelen naar aannemers en dienstverleners. De aannemers houden zich hoofdzakelijk bezig met activiteiten als baggeren en kust- en oeverwerken. Het dienstverlenende deel van de sector bestaat uit beunschepen (voornamelijk zandvervoer) en sleep- en duwboten (voornamelijk het uitvoeren van peilingen en survey-opdrachten, het vervoer van werknemers naar baggerschepen en sleep- en duwtaken voor baggerprojecten). In dit rapport is alleen gekeken naar de zogeheten zeegaande waterbouw. Alleen de zeegaande bedrijven met zeegaand materieel zijn ondervraagd. De resultaten van het onderzoek zijn derhalve dus niet geldend voor de gehele waterbouw, aangezien de activiteiten binnengaats niet zijn meegenomen. De in dit rapport gepresenteerde werkgelegenheidscijfers hebben uitsluitend betrekking op de werkgelegenheid op schepen die vanuit Nederland worden beheerd en zowel onder Nederlandse als onder buitenlandse vlag varen. Het aantal vanuit Nederland beheerde schepen in zeegaande waterbouw is niet precies bekend, maar de inschatting is dat het gaat om circa 90 tot 110 zeevarende schepen Werkgelegenheid Uit tabel 3.1 blijkt dat er ongeveer drieëneenhalf duizend zeevarenden werkzaam zijn in de zeegaande waterbouw. In vergelijking met het totaal aantal werkzame personen in de waterbouw (ongeveer 6.700) blijkt ongeveer de helft van het aantal werkzame personen zeevarend is. Tabel 3.1 Werkgelegenheid in de zeegaande waterbouw per 1 januari 2005 Zeevarenden (incl. stagiairs) Bron: Enquête werkgelegenheid onder zeevarenden 2005, ECORYS. Aangezien het de eerste keer is dat in de waterbouw gevraagd is naar de werkgelegenheid onder zeevarenden is een vergelijking met voorgaande jaren niet mogelijk Opbouw werkgelegenheid onder zeevarenden in de waterbouw Kijkend naar de opbouw van de werkgelegenheid onder zeevarenden (tabel 3.2), dan blijkt dat er ruim 200 Nederlandse kapiteins en ruim Nederlandse Officieren werkzaam zijn in de waterbouw. Opgemerkt moet worden dat er rekening moet worden gehouden met een onzekerheidsmarge van de cijfers.

6 Tabel 3.2 Opbouw werkgelegenheid onder zeevarenden in de zoute waterbouw, naar functie en nationaliteit. Aantal werknemers 2004 Nederlandse kapiteins 228 EU-kapiteins 3 Overige buitenlandse kapiteins 8 Nederlandse Officieren EU-officieren 39 Overige buitenlandse officieren 51 Nederlandse Gezellen 815 EU-gezellen 50 Overige buitenlandse gezellen 604 Nederlands niet maritiem personeel aan boord 170 EU overig niet maritiem personeel aan boord 53 Overig niet maritiem personeel aan boord 42 Nederlandse Stagiaires 19 EU-stagiairs 0 Overige buitenlandse stagiaires 0 Totaal Bron: Enquête werkgelegenheid onder zeevarenden 2005, ECORYS. Ook voor de opbouw van de werkgelegenheid onder zeevarenden geldt dat vergelijk met eerdere jaren niet mogelijk is.