INFORMATIEMIDDAG LONGFIBROSE LUMC. Welkom! Informatiemiddag longfibrose LUMC

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "INFORMATIEMIDDAG LONGFIBROSE LUMC. Welkom! Informatiemiddag longfibrose LUMC"

Transcriptie

1 INFORMATIEMIDDAG LONGFIBROSE LUMC Welkom! 1 Informatiemiddag longfibrose LUMC

2 Informatiemiddag longfibrose in het LUMC M.K. Ninaber, longarts Centrum voor interstitiële en vasculaire longziekten

3 Graag stellen wij ons aan u voor 3 Informatiemiddag longfibrose LUMC

4 Maarten Ninaber Behandeling van alle vormen longfibrose inclusief sarcoïdose Speciale aandacht voor systeemziekten en longfibrose 4 Informatiemiddag longfibrose LUMC

5 Miranda Geelhoed Behandeling van alle vormen longfibrose inclusief sarcoïdose Speciale aandacht voor IPF en vasculitis 5 Informatiemiddag longfibrose LUMC

6 Rol van longfibrose binnen het LUMC Intensieve samenwerking in driehoek: - LUMC - Erasmus MC (expertisecentrum longfibrose) - Haaglanden Medisch Centrum - Haga Ziekenhuis - Groene Hart ziekenhuis Tezamen >1000 nieuwe ILD patiënten per jaar (inclusief sarcoïdose) Ook samenwerking op gebied van onderzoek Zie ook 6 Informatiemiddag longfibrose LUMC

7 Visie van longfibrose binnen het LUMC Behandeling van alle vormen van longfibrose Speciale aandacht voor longfibrose bij systeemziekten en bij vasculitis Herkenning en erkenning van longfibrose Behandelcentrum longfibrose 7 Informatiemiddag longfibrose LUMC

8 8 Informatiemiddag longfibrose LUMC

9 Inleiding longfibrose Wat is longfibrose en hoe stel je de diagnose Oorzaken longfibrose 9 Informatiemiddag longfibrose LUMC

10 Longfibrose Longfibrose is een ernstige en zeldzame ziekte Valt onder de interstitiële longziekten (ILD) Interstitium is de ruimte tussen longblaasjes en de bloedvaten Bindweefsel rondom longblaasjes Longblaasjes minder goed in staat zuurstof aan bloed af te geven 10 Informatiemiddag longfibrose LUMC

11 11 Informatiemiddag longfibrose LUMC

12 Longfibrose Zowel bij mannen als vrouwen Merendeel leeftijd boven de 50 jaar Jaarlijks nieuwe patiënten Verschil in beloop en prognose 12 Informatiemiddag longfibrose LUMC

13 Anamnese Algemene klachten: kortademigheid bij inspanning, droge hoest en/of vermoeidheid Duur van de klachten Snelheid en progressie van klachten Bijkomende ziekten (longemfyseem, hartklachten) Werk- en omgevingsfactoren Medicatie Roken Systeemklachten (bijv. Raynaud) 13 Informatiemiddag longfibrose LUMC

14 Lichamelijk onderzoek Longgeluiden (auscultatie): knisperend geluid (crepitaties) Trommelstokvingers (clubbing) Huidafwijkingen Gewrichtsafwijkingen 14 Informatiemiddag longfibrose LUMC

15 Aanvullend onderzoek - bloed Algemeen bloedondeerzoek, bijv bezinking (BSE) Auto-immuun serologie Lever- en nierfunctie Expositie / allergie testen 15 Informatiemiddag longfibrose LUMC

16 Aanvullend onderzoek HRCT normale longen 16 Informatiemiddag longfibrose LUMC

17 Aanvullend onderzoek HRCT - longfibrose 17 Informatiemiddag longfibrose LUMC

18 Aanvullend onderzoek - longfunctie 18 Informatiemiddag longfibrose LUMC

19 Aanvullend onderzoek longfunctie beloop 19 Informatiemiddag longfibrose LUMC

20 Aanvullend onderzoek bronchoscopie 20 Informatiemiddag longfibrose LUMC

21 Oorzaken longfibrose Idiopathische pulmonale fibrose (IPF) Longfibrose bij systeemziekten Chronische extrinsieke allergische alveolitis (EAA) Medicamenteus Asbestose Sarcoïdose 21 Informatiemiddag longfibrose LUMC

22 Idiopathische pulmonale fibrose (IPF) Leeftijd >50 jaar Meestal (ex)-rokers Meestal mannen Soms exacerbaties Mogelijkheid tot het afremmen van longfunctie verlies (fibroseremmers) 22 Informatiemiddag longfibrose LUMC

23 IPF - longfibrose 23 Informatiemiddag longfibrose LUMC

24 Oorzaken longfibrose Idiopathische pulmonale fibrose (IPF) Longfibrose bij systeemziekten Chronische extrinsieke allergische alveolitis (EAA) Medicamenteus Asbestose Sarcoïdose 24 Informatiemiddag longfibrose LUMC

25 Longfibrose bij systeemziekten Reumatoide artritis (RA) Systemische sclerose (SSc) Poly-/dermatomyositis (PM/DM) Syndroom van Sjogren Systemische lupus erythematosus (SLE) 25 Informatiemiddag longfibrose LUMC

26 Oorzaken longfibrose Idiopathische pulmonale fibrose (IPF) Longfibrose bij systeemziekten Chronische extrinsieke allergische alveolitis (EAA) Medicamenteus Asbestose Sarcoïdose 26 Informatiemiddag longfibrose LUMC

27 Chronische extrinsieke alveolitis Boerenlong, duivenmelkerslong (tot in 35% van de gevallen) Langdurige blootstelling aan fijne deeltjes van schimmels, veren en uitwerpselen Te testen met bloed Behandeling bestaat uit vermijden blootstelling en onderdrukken immuunreactie (bijvoorbeeld met prednison) 27 Informatiemiddag longfibrose LUMC

28 HRCT 28 Informatiemiddag longfibrose LUMC

29 Oorzaken longfibrose Idiopathische pulmonale fibrose (IPF) Longfibrose bij systeemziekten Chronische extrinsieke allergische alveolitis (EAA) Medicamenteus Asbestose Sarcoïdose 29 Informatiemiddag longfibrose LUMC

30 Longfibrose veroorzaakt door medicatie Amiodarone (Cordarone) 30 Informatiemiddag longfibrose LUMC

31 Longfibrose veroorzaakt door medicatie Reumamedicatie (Humira) 31 Informatiemiddag longfibrose LUMC

32 Longfibrose veroorzaakt door medicatie Altijd denken aan mogelijkheid van bijwerking medicatie Op te zoeken op (wel in Engels) Hoe is de tijdsrelatie met de verdachte medicatie? Stoppen medicatie, starten immuunsuppressie (prednison) en overleg met de voorschrijver! 32 Informatiemiddag longfibrose LUMC

33 Oorzaken longfibrose Idiopathische pulmonale fibrose (IPF) Longfibrose bij systeemziekten Chronische extrinsieke allergische alveolitis (EAA) Medicamenteus Asbestose Sarcoïdose 33 Informatiemiddag longfibrose LUMC

34 Longfibrose door asbest (silicaatmineralen) Serpentijn asbest (witte asbest, chrysoliet) - 85% van totaal gebruikt Amfibool asbest (bruin, blauw, groen asbest, bijv amosiet / tremoliet) 15% vaak gevaarlijker dan serpentijn asbest 34 Informatiemiddag longfibrose LUMC

35 HRCT asbestose 35 Informatiemiddag longfibrose LUMC

36 Asbestose Behandeling: vermijden blootstelling! Behandeling met fibroseremmer (pirfenidone) Vergoeding 36 Informatiemiddag longfibrose LUMC

37 Longfibrose veroorzaakt door asbest (asbestose) 37 Informatiemiddag longfibrose LUMC

38 Oorzaken longfibrose Idiopathische pulmonale fibrose (IPF) Longfibrose bij systeemziekten Chronische extrinsieke allergische alveolitis (EAA) Medicamenteus Asbestose Sarcoïdose 38 Informatiemiddag longfibrose LUMC

39 Sarcoïdose Komt veel voor: / mensen Kan in alle organen voorkomen, 97% betrokkenheid van longen Meer aanwezig bij negroïde ras, ernstiger beloop Relatie met omgevingsfactoren Familiair voorkomen 39 Informatiemiddag longfibrose LUMC

40 Sarcoïdose van milde betrokkenheid tot fibrose 40 Informatiemiddag longfibrose LUMC

41 Bijkomende problemen - hart 41 Informatiemiddag longfibrose LUMC

42 Pulmonale hypertensie Relatie tussen longproblemen en hartfalen 42 Informatiemiddag longfibrose LUMC

43 Pulmonale hypertensie Behandeling van onderliggend probleem: de longfibrose Behandeling van andere oorzaken: - Bloedverdunners - Specifieke medicatie die de longslagader doen verwijden - Zuurstof 43 Informatiemiddag longfibrose LUMC

44 Horizon Preventie (preventie akkoord regering) Herkenning en erkenning Huidige behandelingen en nieuwe behandelingen 44 Informatiemiddag longfibrose LUMC

45 Dank u voor de aandacht! 45 Informatiemiddag longfibrose LUMC

Longfibrose in het LUMC

Longfibrose in het LUMC Longfibrose in het LUMC Huidige situatie en toekomstvisie JJM Geelhoed, Longarts Interstitiële en Vasculaire Longziekten LUMC Introductie Wat is longfibrose en hoe stel je de diagnose Oorzaken longfibrose

Nadere informatie

Interstitiële longziekten Onderzoek.

Interstitiële longziekten Onderzoek. Interstitiële longziekten Onderzoek www.nwz.nl Inhoud Wat zijn interstitiële longziekten? 3 Onderzoeken 3 Afspraak longarts 5 Uw vragen 6 Notities 7 2 U heeft mogelijk een zogenoemde interstitiële longziekte.

Nadere informatie

LONGGENEESKUNDE. St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten

LONGGENEESKUNDE. St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten LONGGENEESKUNDE St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten De term interstitiële longziekten is een verzamelnaam voor meer

Nadere informatie

Luchtwegen: luchtpijp. luchtwegen spirometrie. Longblaasjes: Alveolen longvolumes diffusie

Luchtwegen: luchtpijp. luchtwegen spirometrie. Longblaasjes: Alveolen longvolumes diffusie Interstitiële longziekten Prof. Dr. Guy Brusselle Dienst Longziekten UZ GENT BVP, 23/11/2013 Interstitiële longziekten (ILZ): Inleiding Kenmerken overzicht ILZ met gekende oorzaken ILZ met ongekende oorzaken:

Nadere informatie

Biobank voor Interstitiële Longziekten. Marjolijn Struik Biobank Coördinator

Biobank voor Interstitiële Longziekten. Marjolijn Struik Biobank Coördinator Biobank voor Interstitiële Longziekten Marjolijn Struik Biobank Coördinator Interstitiële Longziekten Zeldzame longziekten >100 diagnoses Sarcoïdose Longfibrose ±20.000 patiënten in Nederland Oorzaak vaak

Nadere informatie

Welkom op de 3 e Bossche longfibrosebijeenkomst

Welkom op de 3 e Bossche longfibrosebijeenkomst Welkom op de 3 e Bossche longfibrosebijeenkomst Programma longfibrose ochtend Tijd Onderwerp Sprekers Vanaf 13:00 Welkom en ontvangst 13:30-13:35 Ontvangst door de voorzitter dhr. N van der Sloot, longarts

Nadere informatie

LONGGENEESKUNDE. St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten

LONGGENEESKUNDE. St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten LONGGENEESKUNDE St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten St. Antonius Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten De term interstitiële longziekten is een verzamelnaam voor meer

Nadere informatie

Nieuwe behandelmogelijkheden

Nieuwe behandelmogelijkheden Nieuwe behandelmogelijkheden voor IPF Patiëntenmiddag Longfibrose Dr. Henk Kramer, longarts Martini Ziekenhuis Vrijdag 3 oktober 2014 Inhoud Wat is longfibrose? Wat is IPF en hoe ontstaat het? Behandelingen

Nadere informatie

Dokter, is het mijn hart of zijn het mijn longen?

Dokter, is het mijn hart of zijn het mijn longen? Dokter, is het mijn hart of zijn het mijn longen? Zaterdag 8 oktober Ziekenhuis Gelderse Vallei Dr. Ronald Walhout, cardioloog Drs. Jeroen Verheul, longarts Het normale hart De normale longen Rechter long

Nadere informatie

Nieuwe ontwikkelingen thuis monitoring. Karen Moor Arts/onderzoeker - Erasmus MC Rotterdam

Nieuwe ontwikkelingen thuis monitoring. Karen Moor Arts/onderzoeker - Erasmus MC Rotterdam Nieuwe ontwikkelingen thuis monitoring Karen Moor Arts/onderzoeker - Erasmus MC Rotterdam Waar gaan we het over hebben? Uw vragen Onderzoek naar longfibrose Thuismonitoring Toekomst Hoe, wat en waarom?

Nadere informatie

Chapter. De Longcirculatie in Pulmonale Hypertensie. Nieuwe inzichten in Rechter Ventrikel- & Longfysiologie. Nederlandse samenvatting

Chapter. De Longcirculatie in Pulmonale Hypertensie. Nieuwe inzichten in Rechter Ventrikel- & Longfysiologie. Nederlandse samenvatting Chapter 9 Nederlandse samenvatting De Longcirculatie in Pulmonale Hypertensie Nieuwe inzichten in Rechter Ventrikel- & Longfysiologie Samenvatting Pulmonale arteriële hypertensie is een ziekte van de longvaten,

Nadere informatie

Syndroom van Sjögren. informatie voor patiënten

Syndroom van Sjögren. informatie voor patiënten Syndroom van Sjögren informatie voor patiënten INLEIDING Uw arts heeft u verteld dat u lijdt aan het syndroom van Sjögren. In deze brochure leest u wat Sjögren syndroom is, welke de symptomen zijn, hoe

Nadere informatie

Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen

Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

Visiedocument Zorgnetwerk Longfibrose Auteur: Dr. J.J.M. Geelhoed Erasmus MC Rotterdam Datum: Augustus 2018

Visiedocument Zorgnetwerk Longfibrose Auteur: Dr. J.J.M. Geelhoed Erasmus MC Rotterdam Datum: Augustus 2018 Visiedocument Zorgnetwerk Longfibrose Auteur: Dr. J.J.M. Geelhoed Erasmus MC Rotterdam Datum: Augustus 2018 Dit Visiedocument is tot stand gekomen dankzij de pilot Samen Beslissen in de zorg voor zeldzaam,

Nadere informatie

IPF: hoe kom je erachter, en wat kun je er tegenwoordig aan doen?

IPF: hoe kom je erachter, en wat kun je er tegenwoordig aan doen? IPF: hoe kom je erachter, en wat kun je er tegenwoordig aan doen? Longfibrose Patiëntenvereniging Landelijke bijeenkomst Houten, 01-05-2015 Dr. Henk Kramer, longarts Martini Ziekenhuis Eervol Hartelijk

Nadere informatie

Idiopathische longfibrose. Informatie voor mensen met idiopathische longfibrose en hun familieleden.

Idiopathische longfibrose. Informatie voor mensen met idiopathische longfibrose en hun familieleden. Idiopathische longfibrose Informatie voor mensen met idiopathische longfibrose en hun familieleden. Idiopathische longfibrose is een progressieve ziekte van de longen. In deze brochure vindt u een overzicht

Nadere informatie

Azathioprine (Imuran ) Voorgeschreven door de reumatoloog

Azathioprine (Imuran ) Voorgeschreven door de reumatoloog Azathioprine (Imuran ) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2014 pavo 0898 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u azathioprine gaat gebruiken. In deze folder

Nadere informatie

ZORGPAD SYSTEMISCHE SCLEROSE FRANCISCUS GASTHUIS

ZORGPAD SYSTEMISCHE SCLEROSE FRANCISCUS GASTHUIS ZORGPAD SYSTEMISCHE SCLEROSE FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Het Zorgpad Systemische Sclerose is speciaal ontwikkeld voor patiënten bij wie de diagnose Systemische Sclerose bijna zeker is of al aanwezig

Nadere informatie

Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen

Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

Wat is COPD? 1 van

Wat is COPD? 1 van Wat is COPD? COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Het is een verzamelnaam voor de ziektes chronische bronchitis en longemfyseem. Artsen maken tegenwoordig geen onderscheid meer tussen

Nadere informatie

Wat kunt u verwachten van geneesmiddelen?

Wat kunt u verwachten van geneesmiddelen? Wat kunt u verwachten van geneesmiddelen? Mogelijkheden geneesmiddelen bij interstitiële longaandoeningen (ild), waaronder longfibrose en sarcoïdose prof. dr. Marjolein Drent, longarts Hoogleraar interstitiële

Nadere informatie

NVvA Blootstelling aan biologische agentia? Extrinsieke allergische alveolitis (EAA): de arbeidshygiënist als medebehandelaar

NVvA Blootstelling aan biologische agentia? Extrinsieke allergische alveolitis (EAA): de arbeidshygiënist als medebehandelaar NVvA 2016 Blootstelling aan biologische agentia? I have no, real or perceived, conflicts of interest that relate to this presentation. Extrinsieke allergische alveolitis (EAA): de arbeidshygiënist als

Nadere informatie

MCTD (mixed connective tissue disease)

MCTD (mixed connective tissue disease) MCTD (mixed connective tissue disease) Wat is MCTD? MCTD is een zeldzame systemische auto-immuunziekte. Ons afweersysteem (= immuunsysteem) beschermt ons tegen lichaamsvreemde indringers, zoals o.a. bacteriën

Nadere informatie

De volgende onderwerpen komen in deze folder aan bod:

De volgende onderwerpen komen in deze folder aan bod: Longfibrose In deze folder vindt u informatie over longfibrose. Als u na het lezen nog vragen heeft, dan kunt u daarop tijdens uw polikliniekafspraak terugkomen. De volgende onderwerpen komen in deze folder

Nadere informatie

Het Fenomeen van Raynaud

Het Fenomeen van Raynaud Het Fenomeen van Raynaud Wat is het Fenomeen van Raynaud? Wij spreken van het Fenomeen van Raynaud bij het plotseling optreden van verkleuringen van vingers en/of tenen bij blootstelling aan kou of bij

Nadere informatie

Opname en ontslag bij COPD

Opname en ontslag bij COPD Opname en ontslag bij COPD Inleiding U bent opgenomen op de afdeling Longziekten met COPD-gerelateerde klachten. In deze brochure krijgt u informatie over de aandoening maar ook over de behandeling tijdens

Nadere informatie

Behandeling met inflectra bij sarcoïdose

Behandeling met inflectra bij sarcoïdose Behandeling met inflectra bij sarcoïdose In overleg met uw arts gaat u het medicijn inflectra gebruiken vanwege sarcoïdose. In deze folder leest u meer over deze behandeling. Neem altijd uw verzekeringsgegevens

Nadere informatie

Astma: de laatste ontwikkelingen S.R.J. VAN OORD LONGARTS - LANGELAND ZIEKENHUIS

Astma: de laatste ontwikkelingen S.R.J. VAN OORD LONGARTS - LANGELAND ZIEKENHUIS Astma: de laatste ontwikkelingen S.R.J. VAN OORD LONGARTS - LANGELAND ZIEKENHUIS Longen Longen Longen Wat doen longen precies? Zuurstof opnemen Koolstofdioxide afscheiden Longblaasjes Astma: de laatste

Nadere informatie

Interstitiële Longziekten en longfunctie-onderzoek

Interstitiële Longziekten en longfunctie-onderzoek Interstitiële Longziekten en longfunctie-onderzoek Symposium Longfunctie-analisten 23 januari 2015 dr. H. Kramer, longarts Martini Ziekenhuis afdeling Longziekten Dank voor de uitnodiging 2 Leuk om hier

Nadere informatie

Azathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen

Azathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen Azathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

Behandeling met azathioprine (Imuran )

Behandeling met azathioprine (Imuran ) Behandeling met azathioprine (Imuran ) In deze folder vindt u informatie over de met u besproken behandeling met azathioprine. Het doel van een behandeling met azathioprine is uw ziekte tot rust te brengen.

Nadere informatie

Astma en Longrevalidatie

Astma en Longrevalidatie Astma en Longrevalidatie Dominique Vaessen, verpleegkundig specialist longziekten 24 mei 2016 Isala Inhoud Astma Astma en longrevalidatie Longrevalidatie in Nederlands Astmacentrum Davos pagina 2 Astma

Nadere informatie

Extrinsieke allergische alveolitis (EAA)

Extrinsieke allergische alveolitis (EAA) Centrumlocatie Als de diagnose extrinsieke allergische alveolitis (EAA) gesteld wordt, roept dat wellicht allerlei vragen bij u op zoals: wat is EAA, wat is de oorzaak van EAA, hoe wordt de diagnose gesteld,

Nadere informatie

Oorzaken. Klachten en verschijnselen

Oorzaken. Klachten en verschijnselen Bronchiëctasieën De dokter heeft vastgesteld dat u bronchiëctasieën heeft. In deze folder krijgt u informatie over wat bronchiëctasieën, de oorzaken, klachten en de behandeling inhouden. Bronchiëctasieën

Nadere informatie

VANDAAG IS DE DAG WAAROP IK ME VERZET TEGEN IPF

VANDAAG IS DE DAG WAAROP IK ME VERZET TEGEN IPF VANDAAG IS DE DAG WAAROP IK ME VERZET TEGEN IPF Voor mensen met de diagnose van IPF: Een handleiding om u te helpen bij het bespreken van uw aandoening en behandelingsopties met uw dokter BE/EST/0217/0002

Nadere informatie

Systemische Lupus Erythematodes (SLE)

Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.

Nadere informatie

Samenvatting presentaties tijdens de landelijke bijeenkomst in Houten 13 april 2012

Samenvatting presentaties tijdens de landelijke bijeenkomst in Houten 13 april 2012 Secretariaat: Postbus 627, 3800 AP Amersfoort Alg. tel.nr. (043)361 92 66 / secretariaat: (033) 434 1306 e-mail info@longfibrose.nl website: www.longfibrose.nl Samenvatting presentaties tijdens de landelijke

Nadere informatie

Chronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming Retroperitoneale fibrose (RPF)

Chronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming Retroperitoneale fibrose (RPF) Chronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming Retroperitoneale fibrose (RPF) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1184 Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u retroperitoneale

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Azathioprine (Imuran ) Voorgeschreven door de reumatoloog

Patiënteninformatie. Azathioprine (Imuran ) Voorgeschreven door de reumatoloog Patiënteninformatie Azathioprine (Imuran ) Voorgeschreven door de reumatoloog Inhoud Inleiding... 3 Werking van azathioprine... 3 Het gebruik van azathioprine... 3 Bijwerkingen... 4 Controle... 4 Vruchtbaarheid,

Nadere informatie

Systeemsclerose. informatie voor patiënten

Systeemsclerose. informatie voor patiënten Systeemsclerose informatie voor patiënten INLEIDING Uw arts heeft u verteld dat u lijdt aan de ziekte systeemsclerose (SSc). In deze brochure leest u wat systeemsclerose is, welke de symptomen zijn, hoe

Nadere informatie

BRONCHIËCTASIE POLIKLINIEK. In deze folder leest u meer over bronchiëctasieën en de bronchiëctasie polikliniek van het UCCZ Dekkerswald.

BRONCHIËCTASIE POLIKLINIEK. In deze folder leest u meer over bronchiëctasieën en de bronchiëctasie polikliniek van het UCCZ Dekkerswald. BRONCHIËCTASIE POLIKLINIEK In deze folder leest u meer over bronchiëctasieën en de bronchiëctasie polikliniek van het UCCZ Dekkerswald. Het ziektebeeld Wat zijn bronchiëctasieën? Bronchiëctasieën zijn

Nadere informatie

Tocilizumab (RoActemra ) Reumatologie

Tocilizumab (RoActemra ) Reumatologie Tocilizumab (RoActemra ) Reumatologie Inleiding U heeft in overleg met uw arts besloten het geneesmiddel Tocilizumab (RoActemra ) te gaan gebruiken. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

Longziekten en respiratoire revalidatie. Prof Dr W. Janssens

Longziekten en respiratoire revalidatie. Prof Dr W. Janssens Longziekten en respiratoire revalidatie Prof Dr W. Janssens Definitie Respiratoire revalidatie is gericht op patienten met chronische longaandoeningen met klachten en gereduceerde activiteiten van het

Nadere informatie

Erkende expertisecentra zeldzame aandoeningen

Erkende expertisecentra zeldzame aandoeningen Erkende expertisecentra zeldzame aandoeningen Om de kennis over zeldzame aandoeningen te vergroten wijst de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Expertisecentra aan. Daaronder zijn ook

Nadere informatie

Chronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming. Retroperitoneale fibrose (RPF)

Chronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming. Retroperitoneale fibrose (RPF) Chronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming Retroperitoneale fibrose (RPF) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u

Nadere informatie

Het ABC. over longfibrose. voor patiënten en belangstellenden

Het ABC. over longfibrose. voor patiënten en belangstellenden Het ABC over longfibrose voor patiënten en belangstellenden Het ABC over longfibrose VOOR PATIËNTEN EN BELANGSTELLENDEN INHOUD Voorwoord 3 Longfibrose algemeen 4 Familiaire longfibrose 18 Andere longziekten

Nadere informatie

De reumatoloog. Ziekenhuis Gelderse Vallei

De reumatoloog. Ziekenhuis Gelderse Vallei De reumatoloog Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Reumatische ziekten 3 Artritis 3 Bindweefselziekten of systeemziekten 3 Artrose 3 Weke delen-reuma 3 Pijnsyndromen 4 De reumatoloog 4 Onderzoek

Nadere informatie

Behandeling met Azathioprine

Behandeling met Azathioprine LONGGENEESKUNDE Behandeling met Azathioprine BEHANDELING Behandeling met Azathioprine U heeft in overleg met uw behandelend specialist besloten dat u het medicijn Azathioprine gaat gebruiken in verband

Nadere informatie

Cyclofosfamide (Endoxan ) Voorgeschreven door de reumatoloog

Cyclofosfamide (Endoxan ) Voorgeschreven door de reumatoloog Cyclofosfamide (Endoxan ) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2014 pavo 0900 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u cyclofosfamide gaat gebruiken. In deze

Nadere informatie

Plaquenil. (Hydroxychloroquine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen

Plaquenil. (Hydroxychloroquine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen Plaquenil (Hydroxychloroquine) Bij reumatische aandoeningen U heeft in overleg met uw behandelend arts besloten dat u in verband met reumatische klachten Plaquenil gaat gebruiken of u overweegt dit te

Nadere informatie

Azathioprine. (Imuran)

Azathioprine. (Imuran) Azathioprine (Imuran) Bij reumatische aandoeningen In overleg met uw reumatoloog heeft u besloten om azathioprine (Imuran) te gaan gebruiken of u overweegt dit te gaan doen. Deze folder geeft informatie

Nadere informatie

Sarcoïdose. & de long

Sarcoïdose.  & de long Sarcoïdose & de long Sarcoïdose kan voorkomen in ieder orgaan van het lichaam. Bij de meeste patiënten zijn de llongen en/of de lymfeklieren aangedaan. www.sarcoidose.nl Functie van de longen De longen

Nadere informatie

Rol van erfelijkheid bij ILD:

Rol van erfelijkheid bij ILD: Rol van erfelijkheid bij ILD: van wetenschap naar klinische toepassing Interstitiële longaandoeningen(ild), zoals bijvoorbeeld sarcoïdose en longfibrose, zijn zeldzame aandoeningen. Deze ziektes komen

Nadere informatie

longembolie patiënteninformatie

longembolie patiënteninformatie patiënteninformatie longembolie Bij u is het vermoeden van en longembolie, of is de diagnose longembolie gesteld. Wat is een longembolie eigenlijk? Hoe ontstaat een longembolie en hoe kan het worden behandeld?

Nadere informatie

Cyclofosfamide (Endoxan )

Cyclofosfamide (Endoxan ) Cyclofosfamide (Endoxan ) Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u het medicijn cyclofosfamide

Nadere informatie

LATENTE TUBERCULOSE INFECTIE

LATENTE TUBERCULOSE INFECTIE LATENTE TUBERCULOSE INFECTIE In deze folder leest u meer over de behandeling van een latente tuberculose infectie voorafgaand aan het gebruik van biologicals. Wat is een latente tuberculose infectie?

Nadere informatie

Behandeling met infliximab bij sarcoïdose

Behandeling met infliximab bij sarcoïdose LONGGENEESKUNDE Behandeling met infliximab bij sarcoïdose BEHANDELING Behandeling met infliximab bij sarcoïdose Uw arts heeft u voorgesteld uw sarcoïdose te behandelen met het medicijn infliximab (Remicade

Nadere informatie

Fysiotherapie & Longfibrose. Bert Strookappe MSc Fysiotherapeut Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede 19 november 2014

Fysiotherapie & Longfibrose. Bert Strookappe MSc Fysiotherapeut Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede 19 november 2014 Fysiotherapie & Longfibrose Bert Strookappe MSc Fysiotherapeut Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede 19 november 2014 Inhoud presentatie Belang van bewegen (algemeen) Bewegen bij acute en chronische ziekte Literatuur

Nadere informatie

Wat is een longontsteking?

Wat is een longontsteking? Longontsteking Wat is een longontsteking? Een longontsteking is een infectie van de longblaasjes en het omliggende weefsel. De infectie kan veroorzaakt worden door een bacterie of een virus, die u via

Nadere informatie

Danazol voor idiopathische pulmonale fibrose

Danazol voor idiopathische pulmonale fibrose Danazol voor idiopathische pulmonale fibrose Thijs W. Hoffman 18-04-2018 Idiopathische pulmonale fibrose (IPF) Normaal Ernstige interstitiële longziekte Ca. 3000 patiënten in NL Verlittekening van de longen

Nadere informatie

Met welke geneesmiddelen is het onderzoek uitgevoerd?

Met welke geneesmiddelen is het onderzoek uitgevoerd? Dit is een samenvatting van een klinisch onderzoek bij patiënten met idiopathische pulmonale fibrose, een zeldzaam type longaandoening. De samenvatting is geschreven voor de doorsneelezer en is opgesteld

Nadere informatie

De oorzaak van idiopathische pulmonale fibrose. Pirfenidone behandeling bij IPF: ervaringen in het Erasmus MC

De oorzaak van idiopathische pulmonale fibrose. Pirfenidone behandeling bij IPF: ervaringen in het Erasmus MC Pirfenidone behandeling bij IPF: ervaringen in het Erasmus MC Vroege studies naar medicamenteuze behandeling van idiopathische pulmonale fibrose (IPF) waren vooral gericht op corticosteroïden en andere

Nadere informatie

Wat is sclerodermie?

Wat is sclerodermie? Sclerodermie Wat is sclerodermie? Hoe begint de ziekte? Klachten Is zwangerschap mogelijk? Hoe vaak komt sclerodermie voor? Diagnose Behandeling Vermoeidheid en pijn Oorzaak en erfelijkheid Commissie sclerodermie/mctd

Nadere informatie

Adalimumab Humira. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Adalimumab Humira. Ziekenhuis Gelderse Vallei Adalimumab Humira Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: adalimumab. Hoe werkt adalimumab? Bij patiënten

Nadere informatie

Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 5 april 2018

Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 5 april 2018 Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 5 april 2018 Inleiding: Het doel van dit overleg is het verder verhogen van de kwaliteit van astma/copd zorg door o.a. bespreken van actualiteiten, casuïstiek

Nadere informatie

Prednison/Prednisolon

Prednison/Prednisolon Prednison/Prednisolon Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: prednison. Hoe werkt prednison? Bij patiënten

Nadere informatie

Met welke geneesmiddelen is het onderzoek uitgevoerd?

Met welke geneesmiddelen is het onderzoek uitgevoerd? Dit is een samenvatting van een klinisch onderzoek bij patiënten met idiopathische pulmonale fibrose, een zeldzaam type longaandoening. De samenvatting is geschreven voor de doorsneelezer en is opgesteld

Nadere informatie

Sarcoïdose en interstitiële longziekten in het MCH-Bronovo. Copyright Dr M.J. Overbeek

Sarcoïdose en interstitiële longziekten in het MCH-Bronovo. Copyright Dr M.J. Overbeek Sarcoïdose en interstitiële longziekten in het MCH-Bronovo Dr. R. Nocker Longarts Dr. R. vd Heijde Longarts Dr. M.J. Overbeek Longarts J. de Bruijn Verpleegkundig specialist ILD/sarcoïdose C. Van Ree

Nadere informatie

PJP profylaxe bij prednison. Amelieke Cremers, AIOS MMB

PJP profylaxe bij prednison. Amelieke Cremers, AIOS MMB PJP profylaxe bij prednison Amelieke Cremers, AIOS MMB 30-10-2018 Q 1. Indicatie 2. Wanneer starten PJP Prednison Profylaxe PJP Wat is het Waar komt het vandaan Welke problemen Hoe toon je het aan Lymfocyten

Nadere informatie

Luchtgenoten. Wie zijn wij

Luchtgenoten. Wie zijn wij Luchtgenoten Luchtgenoten Met deze folder wil de patiëntenvereniging Luchtgenoten zich aan u voorstellen: wie zijn wij en wat kunnen wij u bieden. Ook wordt vermeld waar u terecht kunt voor nadere informatie

Nadere informatie

De longverpleegkundige

De longverpleegkundige De longverpleegkundige De longverpleegkundige Van uw longarts heeft u de eerste informatie gekregen over uw aandoening en de klachten die daarmee gepaard gaan. Vervolgens heeft de longarts u verwezen naar

Nadere informatie

Mycofenolaat Mofetil (MMF CellCept ) bij reumatische aandoeningen

Mycofenolaat Mofetil (MMF CellCept ) bij reumatische aandoeningen Mycofenolaat Mofetil (MMF CellCept ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel mycofenolaat mofetil te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie

Nadere informatie

Adalimumab. (Humira ) Sterk in beweging

Adalimumab. (Humira ) Sterk in beweging Adalimumab (Humira ) Sterk in beweging Inhoudsopgave Hoe werkt het? 3 Hoe wordt het gebruikt? 3 Bijwerkingen 4 Andere geneesmiddelen 5 Zwangerschap 5 Autorijden 5 Vaccinaties 5 Wanneer u op vakantie gaat

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Azathioprine Voorgeschreven door de reumatoloog

Patiënteninformatie. Azathioprine Voorgeschreven door de reumatoloog Patiënteninformatie Azathioprine Voorgeschreven door de reumatoloog Inhoud Inleiding... 4 Werking van azathioprine... 4 Wanneer wordt azathioprine voorgeschreven?... 4 Het gebruik van azathioprine...

Nadere informatie

Infliximab (Remicade ) bij huidaandoeningen

Infliximab (Remicade ) bij huidaandoeningen Infliximab (Remicade ) bij huidaandoeningen U heeft in overleg met uw arts besloten infliximab te gaan gebruiken. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen nog vragen,

Nadere informatie

Hydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen

Hydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen Hydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel hydroxychloroquine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over

Nadere informatie

Aanwezig zijn huisartsen en hun praktijkondersteuner, een longarts, longverpleegkundige van het ziekenhuis, kaderarts astma/copd van zorggroep ELZHA.

Aanwezig zijn huisartsen en hun praktijkondersteuner, een longarts, longverpleegkundige van het ziekenhuis, kaderarts astma/copd van zorggroep ELZHA. Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 8 oktober 2018 Inleiding: Het doel van dit overleg is het verder verhogen van de kwaliteit van astma/copd zorg door o.a. bespreken van actualiteiten, casuïstiek

Nadere informatie

Revalidatie patiënten met pulmonale hypertensie

Revalidatie patiënten met pulmonale hypertensie 1. Revalidatie patiënten met pulmonale hypertensie Revalidatie in Schoondonck, Centrum voor Longrevalidatie Breda Wat is Pulmonale Hypertensie? Pulmonale hypertensie is een zeldzame aandoening van de bloedvaten

Nadere informatie

Behandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom. aandoeningen

Behandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom. aandoeningen Behandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom bij reumatische aandoeningen M. Walravens, reumatoloog K. Thevissen, reumatoloog i.o. Hoboken, 12 oktober 2013 Opbouw

Nadere informatie

Longontsteking (pneumonie)

Longontsteking (pneumonie) Longontsteking (pneumonie) In deze folder informeren wij u over wat een longontsteking is, hoe de behandeling verloopt en welke adviezen er zijn om uw herstel te bevorderen. Wat is een longontsteking?

Nadere informatie

Nederlandse SAMENVATTING

Nederlandse SAMENVATTING Nederlandse SAMENVATTING S Sarcoïdose Sarcoïdose, ook wel bekend als de ziekte van Besnier-Boeck, heeft een onbekende oorzaak. De ziekte kenmerkt zich door de aanwezigheid van ontstekingshaarden in diverse

Nadere informatie

Sarcoïdose. & het hart

Sarcoïdose.  & het hart Sarcoïdose & het hart Het hart kan op twee manieren door sarcoïdose zijn aangedaan: enerzijds doordat de sarcoidose in het hart optreedt en anderzijds als gevolg van longsarcoïdosew. Beide aandoeningen

Nadere informatie

Etanercept. Enbrel, Benepali

Etanercept. Enbrel, Benepali Etanercept Enbrel, Benepali Inhoud Hoe werkt etanercept? 3 Voor welke aandoeningen wordt etanercept gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen?

Nadere informatie

Deze cursus wordt in 2014 gehouden op donderdag 20 maart in de Aristo zalen in Amsterdam en op dinsdag 15 april in de Nieuwe Buitensociëteit in Zwolle

Deze cursus wordt in 2014 gehouden op donderdag 20 maart in de Aristo zalen in Amsterdam en op dinsdag 15 april in de Nieuwe Buitensociëteit in Zwolle Cursus Astma &COPD voor praktijkondersteuners en huisartsen 2014 Deze cursus wordt in 2014 gehouden op donderdag 20 maart in de Aristo zalen in Amsterdam en op dinsdag 15 april in de Nieuwe Buitensociëteit

Nadere informatie

Ambrisentan. Volibris

Ambrisentan. Volibris Ambrisentan Volibris Inhoud Hoe werkt ambrisentan? 3 Voor welke aandoeningen wordt ambrisentan gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4 Zijn

Nadere informatie

Methotrexaat (ledertrexate / emthexate) bij reumatische ziekten

Methotrexaat (ledertrexate / emthexate) bij reumatische ziekten Methotrexaat (ledertrexate / emthexate) bij reumatische ziekten Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel methotrexaat te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit

Nadere informatie

U bent opgenomen op de afdeling longgeneeskunde. De reden is een verergering van uw COPD, ook wel exacerbatie COPD of longaanval genoemd.

U bent opgenomen op de afdeling longgeneeskunde. De reden is een verergering van uw COPD, ook wel exacerbatie COPD of longaanval genoemd. COPD zorgpad U bent opgenomen op de afdeling longgeneeskunde. De reden is een verergering van uw COPD, ook wel exacerbatie COPD of longaanval genoemd. In deze folder vindt u informatie over het COPD-zorgpad.

Nadere informatie

Infliximab Inflectra, Remicade, Remsima

Infliximab Inflectra, Remicade, Remsima Infliximab Inflectra, Remicade, Remsima Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: infliximab. Hoe werkt infliximab?

Nadere informatie

Diagnose longfibrose. en dan... Belangenvereniging Longfibrosepatiënten Nederland

Diagnose longfibrose. en dan... Belangenvereniging Longfibrosepatiënten Nederland Diagnose longfibrose en dan... Belangenvereniging Longfibrosepatiënten Nederland Voorwoord De Belangenvereniging Longfibrosepatiënten Nederland is in januari 2001 opgericht. Zij heeft zich ten doel gesteld

Nadere informatie

Prednisolon en Prednison

Prednisolon en Prednison Reumatologie Prednisolon en Prednison i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uw reumatoloog heeft u het gebruik van Prednisolon/Prednison voorgesteld. De werking van Prednison is gelijk aan

Nadere informatie

Een longembolie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Een longembolie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Een longembolie U heeft een longembolie gehad en bent hiervoor opgenomen bij Rijnstate. In deze folder leest u meer over een longembolie, de behandeling ervan en adviezen voor thuis. Neem altijd uw verzekeringsgegevens

Nadere informatie

COPD Pneumologie. Patiënteninformatie

COPD Pneumologie. Patiënteninformatie COPD Pneumologie Patiënteninformatie Inhoudstafel 1. Inleiding... 3 1.1. Definitie... 3 1.2. Klachten bij COPD... 3 1.3. Onderzoeken... 4 1.4. Behandeling... 4 2. Contact... 6 3. Notities... 7 Deze publicatie

Nadere informatie

Adalimumab (Humira ) Reumatologie

Adalimumab (Humira ) Reumatologie Adalimumab (Humira ) Reumatologie Inleiding U heeft in overleg met uw arts besloten het geneesmiddel Adalimumab (Humira ) te gaan gebruiken. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel. Heeft

Nadere informatie

Auto-immuun systeemziekten en longfibrose

Auto-immuun systeemziekten en longfibrose Auto-immuun systeemziekten en longfibrose Jeska de Vries-Bouwstra Reumatologie LUMC Auto-immuun = het immuunsysteem valt het eigen lichaam aan Systemisch = Organen/ weefsel in het hele lichaam kunnen aangedaan

Nadere informatie

Informatiegids voor patiënten

Informatiegids voor patiënten Informatiegids voor patiënten met longfibrose NEDERLANDS Inhoud 4 Over deze gids 5 Definitie van longfibrose 7 Prevalentie en incidentie 8 Oorzaken 12 Symptomen 13 Diagnostische tests en onderzoeken 17

Nadere informatie

Inhoud. Hoe werkt bosentan? 3. Voor welke aandoeningen wordt bosentan gebruikt? 3. Hoe moet ik het gebruiken? 4. Hoe moet ik het bewaren 4

Inhoud. Hoe werkt bosentan? 3. Voor welke aandoeningen wordt bosentan gebruikt? 3. Hoe moet ik het gebruiken? 4. Hoe moet ik het bewaren 4 Bosentan Tracleer Inhoud Hoe werkt bosentan? 3 Voor welke aandoeningen wordt bosentan gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 4 Hoe moet ik het bewaren 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4 Zijn er controles

Nadere informatie

Methotrexaat. Bij retroperitoneale fibrose. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

Methotrexaat. Bij retroperitoneale fibrose. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op Methotrexaat Bij retroperitoneale fibrose Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De internist heeft met u besproken dat u het medicijn methotrexaat gaat gebruiken.

Nadere informatie

I n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n. Scleroderma

I n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n. Scleroderma I n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n Scleroderma Dienst reumatologie 2 Inleiding Uw arts heeft u meegedeeld dat u scleroderma hebt. Deze informatiefolder licht toe wat scleroderma is, wat de symptomen

Nadere informatie

Perifeer Arterieel Vaatlijden en het Aneurysma Aortae Abd.

Perifeer Arterieel Vaatlijden en het Aneurysma Aortae Abd. Perifeer Arterieel Vaatlijden en het Aneurysma Aortae Abd. CVRM-scholing 2010. Drs. Arno M. Wiersema Vaatchirurg, Boven-IJ ziekenhuis Amsterdam Inleiding Nieuwe standaard 2003. Verschil is: behandeling

Nadere informatie

Infliximab (Remicade ) Reumatologie

Infliximab (Remicade ) Reumatologie Infliximab (Remicade ) Reumatologie Inleiding U heeft in overleg met uw arts besloten Infliximab (Remicade ) te gaan gebruiken. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen

Nadere informatie