Herdenking bij het Monument van Verdraagzaamheid

Transcriptie

1 Herdenking bij het Monument van Verdraagzaamheid 18 november 2010 Wat er zeventig jaar geleden aan voorafging: de overrompeling van onze regio door de Duitsers. Fragment: In de ochtend van de 10e mei 1940 werd Baarlo opgeschrikt door een zware ontploffing, veroorzaakt door het springen van de Maasbrug in Venlo. Duitsland schond de neutraliteit van Nederland. Het afweergeschut en de manschappen van de mitrailleurbunker bij het veer kwamen direct in actie. Het Nederlandse leger was echter niet opgewassen tegen de Duitse overmacht en ook de Maaslinie bleek niet verdedigbaar. Pontonbrug Steyl-Baarlo mei 1940 De bezetting was een feit. Gedurende de eerste oorlogsjaren vonden met regelmaat Engelse bombardementen plaats in de grensstreek. Baarlonaren zochten 's nachts een veilig onderkomen in schuilkelders. De luchtbeschermingsdienst hield wacht op de kerktoren. Levensmiddelen, kleding, brandstoffen en elektriciteit kwamen op de bon. Metalen, vervoermiddelen, paarden en vee werden vanaf 1943 gevorderd. In 1942 werd met toestemming van de bezetter nog een kermis gevierd. Deze kermis kreeg op kermisdonderdag een abrupt einde na een sabotageactie op de weg van Baarlo naar Helden. Nadat de Duitse troepen de Maas waren overgestoken werd nabij de veerpont van Steyl naar Baarlo een pontonbrug gelegd, waarna de troepen met paarden en karren overstaken en door de kern van Baarlo verder trokken. Op de foto ziet u hoe dat in zijn werk ging. Op de achtergrond aan de andere (Baarlose) zijde van de Maas het Veerhuis, thans 't Mouthuys Op 10 mei a.s. is het 64 jaar geleden dat deze foto werd gemaakt. In deze uitgave van Baarloos Verleden is een artikel geplaatst over de eerste dag 10 mei 1940 van de overval op Nederland in de W.O.II en over de gebeurtenissen in Baarlo. De Nederlandse Maaslinie was in de mobilisatietijd opgebouwd uit betonnen kazematten, ijzeren "stekelvarkens" en loopgraven. Baarlo en Kessel-Hout werden verdedigd door de tweede en derde compagnie van het Tweede Grensbataljon der Limburgse Jagers. In Baarlo stonden deze onder het commando van kapitein Cornet en luitenant Zwaaneveld (in Baarlo tijdens de mobilisatietijd wel bekend). De overmacht van Duitse troepen die om 4 uur 's morgens de grens overschreden, waren hierop goed voorbereid door jarenlange spionage activiteiten. Rond 5 uur stonden deze troepen aan de Maas en probeerden met rubberbootjes de rivier over te steken. Deze kregen het dan ook zwaar te verduren en er vielen vele slachtoffers. Desondanks werd door de hevige beschietingen van onze stellingen rond 11 uur de Maaslinie nagenoeg geheel onder de voet gelopen, uitgezonderd enkele stellingen bij de Berckt die zich pas om een uur 's middags overgaven nadat ze in de rug

2 waren aangevallen. Het dorp van Baarlo was rond 12 uur bezet en nadat diezelfde dag de Duitse pontonbrug over de Maas klaar kwam, stroomden de Duitse troepen in lange marcherende colonnes met veel vracht- en gevechtswagens en veel troepen met paard en wagen enkele dagen door ons dorp. Na het lafhartige bombardement op Rotterdam op 14 mei, werd Nederland na 5 dagen op 15 mei tot de algehele capitulatie gedwongen. Het aantal gedode Nederlandse soldaten aan de Maas was in Baarlo één maar in Kessel waren dit er zeven. Uit de gemeente Maasbree waren zes soldaten gesneuveld, waaronder de Baarlonaar Chrétien Brueren (zoon van Stien uit de Grotestraat, nu café Antiek), die op 10 mei in Grubbenvorst aan het veer om zes uur sneuvelde. Zeven personen werden als vermist opgegeven. Pontonbrug Steyl-Baarlo mei 1940 Onderstaand artikeltje stond enkele dagen later in de Venlose krant. Volgens zeggen zouden de gewonde soldaten door de familie Mertens in Oyen zijn opgevangen. In een zaaltje van het Venlosche Ziekenhuis liggen nu eenige gewonden: een voet verbrijzeld, een arm beschadigd, het gezicht verminkt. Het zijn Limburgsche militairen die streden bij den slag aan de Maas. Zij werden door projectielen getroffen. Hevig waren de pijnen, groot was het bloedverlies. Zij sleepten zich naar een boerenhoeve eenige tientallen meters van de stelling. Daar legden de bewoners het eerste verband met handdoeken en touwen. Op korte afstand dreunden de kanonnen en de kogels vlogen over de woning. Vliegtuigen daverden door de lucht. De boerderij kon in één slag tot een puinhoop worden. Met vereende krachten werden de gewonden daarom in de kelder gedragen. Een boerendochter bracht boterhammen en eieren. Daar lagen ze met hun helsche pijnen, hevig bloedend, den dood voor oogen. Toen kwamen er Duitsche soldaten in het huis zoeken of er vijanden verborgen waren. Zij vonden de gewonden in den kelder. Dezen vreesden hun einde. Maar een hand werd hen toegestoken en gezegd werd alleen "Kamerad". In Duitsche Roode Kruisauto's werden de gewonden terstond over de grens gebracht, waar in het lazaret de wonden zoo goed mogelijk werden verbonden. Ze beleefden daar dagen van hevige pijnen en zware zorgen. Maar het waren vriendenhanden die hen verzorgden en dat was voor deze soldaten wel een zoete troost. Na eenige dagen stond de ziekenauto uit Venlo voor. Nu liggen de jongens hier. Bloemen, fruit en gebak op de ziekentafeltjes. Familie en vrienden rond de bedden. Verhalen over de verschrikkelijke avonturen blijven niet uit. Door dit artikel willen we de 97 mannen die sneuvelden aan de Maas en de 2265 soldaten die tijden de eerste 5 meidagen sneuvelden op bescheiden wijze gedenken. (Uit: HWG De Borcht, April 2004 nr.13) Personeel dat bekend is van 2-2 Grensbataljon op 10 mei 1940 Kapitein J.W.G.Cornet, compagniescommandant. Reserve eerste luitenant J.A.D. Wempe, sectiecommandant. Reserve eerste luitenant J.H.J.Zwaneveld, sectiecommandant. Reserve tweede luitenant P.L.A. van Gasselt, sectiecommandant. Adjudant o.o. G. van Binsbergen, sectiecommandant. Sergeant-majoor J.W.Smal, sectiecommandant. Sergeant P.A.A.Geurts, gesneuveld. Sergeant H.J.Smeets, gesneuveld. Soldaat A.van Dooren, gesneuveld. Sld. Ph. Van Helden, overleden Wolbertus Sgt. G.Versleijen, sectie van sergeant-majoor Smal.

3 Pontonbrug Steyl-Baarlo mei 1940 *DE 8-STAAL IN DE MAASLINIE OP 10 MEI 1940 (II) Drs. j. P.C.M. van Hoof De kazematten in vak Weert, in totaal 43 stuks, werden bezet door drie compagnieën van het 17e Grensbataljon, kortweg genaamd 17 G.B. De 2e compagnie (2-17G.B.) had de middelste sector van dit vak te bewaken, dat wil zeggen de Maasoever tussen de stuw bij Linne en de rivierbocht even ten zuiden van Roermond (zie kaart). Aan weerszijden van de aanlegsteiger van het veer bij Ooi, even ten noorden van Beegden, stonden een stuk Pag** en een 8-Staal* opgesteld. Deze laatste onder commando van wachtmeester Braun. In de loop van de ochtend van 10 mei slaagden de Duitsers erin in de sectoren van 1-17 G.B. bij Roermond en van 3-17 G.B. bij Wessem de Maas over te steken. Nu de vijand in de aangrenzende delen van het door zijn onderdeel verdedigde gebied de overhand had gekregen, achtte de commandant van de 2e compagnie het zinloos de ingenomen gevechtsopstellingen bezet te houden en gaf om 3 uur 's middags zijn manschappen het bevel om hun locaties te verlaten en zich naar Beegden te begeven. Hier werden zij, samen met enkele militairen van de Ie compagnie, die ook naar dit dorp waren uitgeweken, gevangen genomen. Het is niet bekend wat er met het stuk 8-Staal is gebeurd. Waarschijnlijk heeft de bemanning het onklaar gemaakt alvorens gehoor te geven aan het bevel om de stelling te verlaten. Van het vak Asten, gelegen tussen Roermond en Venlo, werd het zuidelijke gedeelte, lopende van Roermond tot Kessel, bezet door het 3 e bataljon van het 41e Regiment Infanterie (IIÏ-41 R. I.), het noordelijke, van Kessel tot Venlo, door het 2e Grensbataljon (2 G. B. ). Bij de 3e compagnie van eerstgenoemd onderdeel waren twee Pags en één Staal ingedeeld. Deze laatste stond met een van de twee andere vuurmonden in stelling bij het veer ten zuiden van Kessel. De commandant van beide stukken Pag, de vaandrig Pollen, kreeg bij het uitbreken van de strijd in de vroege ochtend van 10 mei van zijn compagniescommandant (e. e.) opdracht deze twee stukken geschut en de 8-Staal te laten vuren op de vijandelijke artillerie, die op de andere oever stond opgesteld en voortdurend de Nederlandse kazematten beschoot. Volgens de stukscommandant van de 8-Staal, sergeant C. J. Udo, gaf de e. Q, hem dit bevel persoonlijk, toen deze in zijn stelling kwam. Na het eerste schot raakte het sluitstuk van deze vuurmond in het ongerede. Bovendien kwamen na deze eerste beschieting alle drie de vuurmonden nu zelf onder zwaar vuur

4 te liggen en trokken Udo en de stuksbemanning van de 8-Staal zich terug op de commandopost van de c. c. De manschappen en de commandant van de bij het veer opgestelde Pag deden hetzelfde. Inmiddels werden de stellingen aan de Maas vanaf de zijkant en in de rug door Duitse troepen aangevallen. De c.c. zag ervan af om met het geringe aantal manschappen waarover hij nog beschikte, een tegenoffensief uit te voeren. Met degenen die zich rond de commandopost hadden verzameld, begaf hij zich vanuit Kessel via Helden en Meyel naar Neerkant en kreeg opdracht daar in stelling te gaan. Rond middernacht trok deze groep volgens een daartoe gegeven bevel naar Asten, Na de dag daarop een stuk weg langs de Zuid-Willemsvaart bezet te hebben gehouden, werd dit restant van 3-III-41 R. I., waaronder vermoedelijk de stuksbemanning van de 8-Staal, in de vroege avond van 11 mei gevangen genomen. 2 G.B. dat in het noordelijke deel van het vak Asten stond opgesteld, had ook een 8-Staal binnen zijn gelederen. Het was ingedeeld bij de 2e compagnie van dit bataljon en had een plaats gekregen bij Baarlo, bij het pontveer naar Steyl. Het zou hier een stuk Pag vervangen dat zou worden overgebracht naar een locatie in de Peel- Raamstelling, maar men wachtte nog op bericht waar deze vuurmond precies naar toe moest. Daarom bleef deze Pag uiteindelijk bij het veer staan en werd het daar opnieuw in stelling gebracht. Op 10 mei, om 4 uur 's morgens, werden de stellingen bij het veer beschoten door vijandelijke mitrailleurs, die daar tegenover op de andere Maasoever stonden opgesteld op het terrein van het Missiehuis in Steyl. De 8-Staal en de zware mitrailleur uit een nabij gelegen kazemat beantwoordden dit vuur, waarna er vanuit het klooster niet meer werd geschoten. Pontonbrug Steyl-Baarlo mei 1940 In de uren daarop was het rustig. Vanuit Baarlo kwam een vrachtwagen met munitie, onder meer bestemd voor de 8-Staal en de Pag, maar deze voorraad is vermoedelijk niet meer gebruikt. Rond 8 uur kwamen op de andere oever een Duitse pantserwagen en een licht kanon in stelling. Die begonnen de kazematten te beschieten, waarna een vuurgevecht ontbrandde dat enkele uren duurde. In het begin van de middag werd de bezetting van deze bunkers door Duitse troepen, die inmiddels op een ander punt de Maas waren overgestoken, in de rug aangevallen en gevangen genomen. De stuksbemanning van de 8-Staal is vermoedelijk met die van de nabij gelegen Pag naar de commandopost van de c. c, gegaan en onder diens leiding vandaar naar de Peel- Raamstelling getrokken. III-26 R. I. en 1-41 R. I. hadden de verdediging toegewezen gekregen van dat deel van de Maaslinie dat in het vak Bakel viel. Eerstgenoemd bataljon nam het zuidelijke gedeelte voor zijn rekening, dat wil zeggen het stuk vanaf Venlo tot even benoorden Ooijen. Dit was op zijn beurt weer in drieën verdeeld, in elk waarvan één compagnie stond opgesteld. De 8-Staal die zich bij 2-III-26 R I. bevond, stond bij het pontveer op de weg van Grubbenvorst naar Velden. Het nam een stelling in waarin kort tevoren een Pag had gestaan. Ook deze zou worden overgebracht naar de Peel-Raamstelling.

5 Uit: Mars et Historia, Orgaan van de Nederlandse vereniging ter beoefening van de militaire historie. Opgericht 20 augustus 1966, 14 e jaargang, nummer 6, november-december *Veldgeschut 8-staal In November 1881 werd het 8-staal - destijds een modern snelvuurkanon - bij het Nederlandse leger geïntroduceerd. Het Krupp-Essen-ontwerp voor de 8-staal vuurmond was indertijd revolutionair, het was een van de eerste Nederlandse achterladers, en zou de bronzen achterladers - die net ingevoerd waren - alweer vervangen. In vergelijking met het telkens vegen van het geschut na afvuren, zuiveren van de kamer en ziel, eventueel het zundgat, aanbrengen van nieuwe drijfstof, aanstampen, aanbrengen van projectiel, verzacht

6 aanduwen, aanbrengen ontsteker, richten en weer vuren, was de werking van de achterlader een stuk eenvoudiger maar verliep met name het laden van de vuurmond een stuk sneller; de sluitstukbediende verwijderde het sluitstuk, de lader plaatste het projectiel in de ontstekingskamer, plaatste de drijflading (kardoes), de sluitstukbediende plaatste het sluitstuk achter de loop/kamer en de trekker kon worden overgehaald. De trekker op het sluitstuk sloeg op de drijflading achter het projectiel waarmee de lading werd ontstoken waardoor het projectiel werd afgeschoten. De loop van het 8-staal was "getrokken" wat inhoudt dat aan de binnenzijde groeven waren getrokken waardoor het projectiel de loop roterend verliet. Stuk 8-staal. (Foto: Kennis der Artillerie K.M.A. Breda) Bij de vuurmond 8-staal dienden zowel het trekkermechanisme als de richtmiddelen na elk schot te worden verwijderd, daarna kon het sluitstuk worden verwijderd opdat de huls kon worden uitgenomen waarna een nieuw projectiel kon worden geladen. Een goed geoefende bediening kon deze handelingen in ongeveer seconden uitvoeren waardoor per minuut 2 schoten konden worden gelost. De 8-staal vuurmond kende nog geen rem- en terugloopinrichting zoals bij latere vuurmonden. Bovendien was de loop uitgevoerd zonder wieg en daarom in breedterichting gefixeerd op de affuit. Had het 8-staal geschoten, dan liep de hele vuurmond vanwege de ontploffing in de ontstekingskamer naar achteren tegen de rembeddingen of wiggen waardoor de vuurmond opnieuw moest worden opgesteld en opnieuw gericht. Bij het richten kon elevatie worden gerealiseerd door een stelschroefmechanisme onder het sluitstuk waardoor de loop verticaal kon bewegen. Deze handeling was echter zeer tijdrovend en voor snel bewegende doelen was dit geschut mede daardoor ongeschikt. Uit: De slag m de Grebbeberg en Betuwestelling in mei Stichting De Greb en Stichting Kennispunt Mei **PAG Nederlandse benaming voor Pantser Afweer Geschut. De Duitsers noemden dit PAK (Panzer Abwehr Kanone). In mei 1940 was het de aanduiding voor de moderne anti-tankvuurmonden van het fabrikaat Böhler [47 mm]. PAG De herdenking op 18 november 2010 bij het Monument der Verdraagzaamheid Het Monument van Verdraagzaamheid is op 8 maart 2001 onthuld als herinnering aan de oorlogsjaren en aan de 687 militairen van 11 nationaliteiten die in het Leudal gebied hun leven hebben verloren. In het hart van het monument is een Cd-rom geplaatst waarop die informatie is vastgelegd. In het museum zijn deze gegevens te raadplegen. (website Leudalmonument) Het hoogtepunt van deze week was voor ons, vertegenwoordigers van de veteranen in Limburg, de gezamenlijk met de gemeente Leudal georganiseerde herdenking bij het Monument van Verdraagzaamheid in Haelen, op donderdag 18 november.

7 Een aantal van de tijdens de plechtigheid aanwezige gasten, waarbij voor ons regiment o.a. de regimentscommandant, luitenant-kolonel Huub Klein Schaarsberg en de regimentsadjudant Emile van den Elsakker aanwezig waren, heb ik gefotografeerd voor de website van t Eldershoes. Vóór de plechtigheid: kolonel b.d. De Leeuw en regimentscommandant lt.-kol. H. Kleine Schaarsberg Een detachement van 42 BLJ verzorgde de vlaggenwacht en de kransleggingen. De uitvoering van de activiteiten was dus in goede handen. Ik heb hier echter geen foto s van, omdat ik me geconcentreerd heb op andere activiteiten en tevoren niet wist, dat 42 BLJ mijn foto s gebruiken wilde. In de toekomst dus graag een seintje. De vlaggenparade verzorgd door 42 BLJ. Hoogtepunten van de bijeenkomst vormden na de kransleggingen zeker de fly over van twee Harvards (Revell T-6G Harvard), door de KLu in het verleden vaak ingezet als opleidingstoestel en het verdraagzaamheidsgebaar van veteranen uit de Tweede Wereldoorlog aan het einde van de plechtigheid, waarbij zes van hen met in elkaar gestoken handen een definitef gebaar van verzoening en verdraagzaamheid uitbeeldden, De oud-strijders Van de Wetering RLJ, Albert Beyts Emil Bocek, Ron Brown, Anton Griesberger en John Ross

8 Fly over van de Harvards o.a Ron Brown (Creswell 1921) was tijdens de Tweede Wereldoorlog Flight Engineer bij RAF Bomber Command. Ron vloog met het 75ste Nieuw-Zeelandse squadron en nam deel aan wel 64 missies. Hij was ook betrokken bij de missie op 21 juli 1944 waarbij een Lancaster in Heythuysen is gecrasht en een in Hunsel. Bovendien was hij betrokken bij een missie waarvan gedacht wordt dat deze verantwoordelijk is voor het verdwijnen van de beroemde Amerikaanse Band Leader Glenn Miller. Van een andere crash in Hunsel heb ik een aantal foto s in mijn archief. Twee ervan zie je hier beneden. Ze zijn gemaakt door mijn dorpsgenoot Pierre Coolen. De crash van de P47, een Amerikaanse jachtvliegtuig in Hunsel op 20 februari 1945 (foto s: Pierre Coolen, Neeritter) Ook Anton Griesberger (Duitsland,1917) nam deel aan de plechtige herdenking in Haelen. Hij was op 10 mei 1940 als Fallschirm-Pionier betrokken bij het bouwen van een pontonbrug ter hoogte van het veer tussen Baarlo en Steyl. De brug in Venlo was opgeblazen en deze nieuwe brug was noodzakelijk om de Duitse opmars in Nederland en België mogelijk te maken. Na Baarlo trok zijn eenheid door naar Weert en daarna naar België. Anton Griesberger is nu gepensioneerd en woont met zijn vrouw in Beieren. Ik heb van hem, samen met zijn zoon, op zijn verzoek enkele foto s gemaakt na de kranslegging. Die druk ik hierbij af. Op zijn verzoek heb ik deze teksten en foto s verzameld. Foto s werden ter beschikking gesteld door de redactie van De Borcht, heemkundevereniging uit Baarlo, en de oud-secretaris van de Wijkkrant uit Steyl, Jo Niessen. Een woord van dank voor deze hulp is hier op zijn plaats.

9 . Anton Griesberger en zoon Anton Griesberger, Fallschirm-Pionier en bouwer van de pontonbrug te Steyl De Limburgse veteranenorganisaties waren op de herdenking goed vertegenwoordigd. De Bond van Wapenbroeders, afdeling Roermond, was met een detachement aanwezig onder leiding van lt.-kol. B.d. Edwin Jacobsz. Detachement B.v.W. onder leiding van lt.-kol. b.d. E.Jacobsz De Raad van Advies van t Eldershoes gaf acte de présence in de persoon van mevrouw Anja van den Beuken, lid van Provinciale Staten Limburg voor het CDA, en gen.-maj. b.d. Leen Noordzij. Mevrouw Van den Beuken legde ons bloemstuk bij het monument tijdens de kransleggingen. Hulpbisschop E. de Jong en gen.-maj. b.d. Leen Noordzij Mevrouw Anja van den Beuken tussen cdt-rlj en regimentsadjudant lt.-kol. Huub Klein Schaarsberg en Emile van den Elshout

10 Mevrouw Van den Beuken legt het bloemstuk van t Eldershoes We zagen verder onze aalmoezenier, Mathijs de Rooy, de oud-voorzitter van het managementsteam, Jos Dekker, Garde Jagers, de oud-vice-voorzitter van het managementsteam, Ron Dekonink, RLJ en Jo Releaux, regiment Stoottroepen. Als herinnering een foto van hun aanwezigheid. Aalmoezenier Mathijs de Rooy en Jos Dekker aan de koffie Ron Dekonink en Jo Releaux op een ernstig ogenblik Ik dank, namens alle veteranen van t Eldershoes, de leden van het organiserend Comité Herdenkingsmonument, de militairen en alle medewerkers voor deze ontroerende en stijlvolle herdenking bij het Monument van Verdraagzaamheid. Neeritter, november Emiel Hermkens. Secretaris Stichting Ontmoetingscentrum Limburgse Veteranen t Eldershoes. Vaert wel ende levet scone!