2. De omgeving. Tip: Speelse geheugentraining. Introductie. Wat is de natuur. Het weer
|
|
- Casper de Jonge
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 2. De omgeving Introductie Kinderen zijn voortdurend bezig met hun relatie met hun omgeving, de wereld om zich heen. Hoe is hun reactie daarop? Hoe is hun verstandhouding met mensen en dingen om hen heen? Wat gebeurt er binnen en buiten? Kinderen bouwen hun identiteit wie en wat ze zijn op verschillende manieren op. Dat doen ze door relaties te leggen; met ouders, broertjes of zusjes, familieleden, pedagogisch medewerkers, de natuur, de cultuur, de gemeenschap en de hele omgeving. Wat is de natuur De buitenspeelplaats bij jouw kinderopvang of peuterspeelzaal is het begin van die buitenomgeving. Maar is alles wat buiten is ook natuur? Is een omgeving die bestaat uit stenen muren ook natuur? Hoe zit dat dan als je als kind in een stad woont, waar asfalt en stenen de overhand hebben? Het weer Buiten ervaar je regen en wind, kou en warmte. Hoe koud of warm ligt aan het weer. Hoort het weer eigenlijk ook tot de natuur? Bij natuur denk je misschien eerst aan planten en aan dieren. Maar natuur is ook regen en wind, de kringloop, en nog veel meer. Daarom spreken we van: levende natuur: dat is alles wat kan gaan leven, wat leeft of wat geleefd heeft (dus ook een afgevallen blad); levenloze natuur: dat is alles wat buiten is, maar wat niet kan leven en ook nooit geleefd heeft. Een steen zal nooit kunnen leven. Net als grond, wind, water of temperatuur. Tip: Speelse geheugentraining Doe een voelspel met verschillende materialen uit de natuur (stenen, dennenappels, blaadjes, takjes) die qua structuur verschillend aanvoelen. Benoem de verschillende voorwerpen en laat ze goed zien. Blinddoek een van de kinderen en geef het voorwerp uit de natuur in zijn of haar handen om het te voelen. Het kind moet raden wat het is. (Uit: Speelscheurkalender voor de buitenschoolse en tussenschoolse opvang, 2009, BV uitgeverij SWP Amsterdam.) 2. De omgeving binnenwerk Horen en zien ruiken voelen proeven.indd :57:16
2 Buiten ervaar je het weer. Dat leidt tot verschillende activiteiten in verschillende seizoenen. Als er bomen, planten, dieren, zand en water in de buitenruimte zijn, is er wat te beleven. Dan kunnen kinderen zich verstoppen, rondrennen over paadjes, klimmen, verzamelen en gaten graven. Maar ook rust vinden en dromen. Tip: Het bosgeheugenspel Verzamel samen met de kinderen materialen die rond bomen te vinden zijn. Van iedere soort twee. Dus bijvoorbeeld twee dennenappels, twee noten of twee veren. Zoek minstens tien verschillende dingen. Verstop voor het spel alle vondsten onder bekertjes en schuif ze goed door elkaar. De spelregels zijn als bij memory: Zoek de twee eikels, de twee blaadjes, etc. Waar lagen ze? Wie heeft er veel goed? Ben jij (g)een natuurmens? Wat als het opkweken van rupsen en het uitpluizen van uilenballen niet jouw ding is? Als je niet houdt van kou en regen, wind en hagel? Dat kan natuurlijk. Maar in de natuur gaat het over zoveel meer dan alleen uilenballen en rupsen. Het gaat ook over zon en schaduw, sneeuwballen maken, schaatsen als het vriest en spetteren in een regenbui. Over het bekijken van vogels, vlinders en prachtige bladeren. Bedenk dat dingen die kinderen buiten zien en die ze niet meteen thuis kunt brengen hun verwondering wekken. Ze stimuleren hun verbeeldingskracht. Doordat ze oplossingen moet zoeken worden ze creatief en doordat ze goed om zich heen kijken, ontwikkelen ze gevoel voor schoonheid. Geef kinderen de tijd en de gelegenheid om te spelen; ze leren zich zo in te leven in dieren en ze leren planten te waarderen en te beschermen binnenwerk Horen en zien ruiken voelen proeven.indd 40 Horen en zien, ruiken, voelen, proeven :57:25
3 Tip: Speel in op de gelegenheid Maak gebruik van de weersomstandigheden, ook al heb je ze niet voorzien. Regen, sneeuw, harde wind? Doe er iets mee, samen met de kinderen! Leun samen tegen de wind, vang de regen op in je hand, speel met de sneeuw, smelt het ijs, bouw een iglo. Net als allerlei andere bijzondere gelegenheden aanleiding zijn tot een activiteit met kinderen: de geboorte van jonge dieren, reparaties aan speelgoed en aan het gebouw, kleine werkzaamheden, het weer. Samen met de kinderen kun je van alles doen. Zij observeren, jij stelt vragen. Soms kun je ze een handje helpen door ze gereedschappen te geven en ze te helpen die te gebruiken. Regen en kou? Geen probleem! Kinderen smelten niet als het regent. Laat ze gewoon buiten spelen. Veel jonge kinderen doen dat het liefste. Ze hebben veel minder last van slecht weer dan volwassenen. Op gure, koude dagen vinden veel pedagogisch medewerkers het vaak, zeker voor baby s, te koud. Als je ze niet warm genoeg aankleedt klopt dat ook. Maar in Zweden gaan baby s zelfs met min tien graden Celsius naar buiten. Daar hebben ze speciale warme pakjes voor. Schaf als kindercentrum of peuterspeelzaal bijvoorbeeld skipakjes aan die je in een verwarmingskast laat drogen. Of leg de baby s in een dikke slaapzak in een hangmatje. Buiten slapen is heel gezond. Kinderen moeten natuurlijk, net als in Zweden, wel goed aangekleed zijn, want als ze het té koud krijgen, vinden ze er niks meer aan. Voorbeeld: Het stortregent buiten en het is zomers warm. Er liggen plassen op de speelplaats. Een groep peuters wil naar buiten. Een pedagogisch medewerker neemt een aantal vuilniszakken en knipt er mouwloze jassen van. De schoenen gaan uit. Vrolijk steken de peuters hun tong uit en proeven de regen. Lachend stampen ze om het hardst in de plassen. Kleed je ook zelf goed aan Niets is vervelender dan koude voeten. Zeker in de winter zijn warme schoenen of laarzen met dikke zolen een voorwaarde om het buiten aangenaam te hebben. Maar wist je dat je de meeste warmte verliest via je hoofd? Doe daarom bij koude voeten en handen als eerste een warme muts op. Een regen- en winddichte jas en broek maken het verblijf buiten een stuk prettiger. In Noorwegen en Schotland, waar ze veel meer regen en kou hebben, dragen de pedagogisch medewerkers vaak een extra broek als ze naar buiten gaan. 2. De omgeving binnenwerk Horen en zien ruiken voelen proeven.indd :57:25
4 Zorg aan het einde voor een creatieve activiteit met het gevonden materiaal of laat kinderen er lekker mee spelen (bewerken, vervoeren, verstoppen, fantaseren). Tip 2: IJskoud buiten spelen Hoe leuk is vriezen? Organiseer een dag met als thema ijs, en ijskoud. Tijdens zo n dag staat alles in het teken van vorst. Je kunt daar veel leuks mee doen. Doe mutsen en wantjes aan! Bekijk met de kinderen een bevroren plas op straat. Laat ze erop glijden en stampen tot het ijs breekt. Vries samen allerlei dingen in. Een poppetje of een autootje kun je mooi in water invriezen en later weer ontdooien. Je kunt ook een traktatie in water invriezen. Bevries een liter water tot een groot blok en ga er samen een mooie sculptuur uit hakken. Voor baby s en dreumesen: Doe een paar ijsklontjes in een bak met water en laat ze ervaren hoe dat smelt en aanvoelt. Maak mooie vriesvormen. Vries limonade of yoghurt in met behulp van een bekertje, een ijsblokjesplateau met leuke vormen, een ronde pot of een vierkant doosje. Warm de vormen even op met warm water voor je de bevroren limonadetoren of yoghurtblokjes op een kleurig bordje omkeert. Voorbeeld: Buiten-bso In Nijmegen richtte Struin in 2007 een natuur-bso op. Hun uitgangspunt is dat de natuur alle ontwikkelingsmogelijkheden biedt die maar denkbaar zijn. Ze keken eerst heel goed naar voorbeelden in Scandinavië en Duitsland. Men is momenteel bezig om naast een bso ook een peutergroep in te richten. Want, zeggen zij, hoe jonger de leeftijd, hoe beter kinderen een band met de natuur op kunnen bouwen! Zomer en winter blijven de kinderen bij Struin buiten. Ook als het slecht weer is. Slecht weer bestaat niet, slechte kleding wel! (Noors motto.) Want als het regent valt er nog steeds genoeg te beleven. Ze hebben vaste buitenspeelplekken, met mogelijkheden die geen tuin of park kan bieden. Op die plekken staan twee ruime pipowagens om bij extreme weersomstandigheden in te kunnen schuilen. De kinderen worden daar naar leeftijd in groepjes verdeeld. Elk groepje maakt een keuze uit enkele activiteiten, draagt zelf iets aan of mag kiezen voor vrij spelen. Kleuters stellen bijvoorbeeld voor om een slakkeneiland te maken. Dan maken ze samen een minilandschap en zoeken daar de nodige slakken voor. 44 Horen en zien, ruiken, voelen, proeven binnenwerk Horen en zien ruiken voelen proeven.indd :57:25
5 Speeltoestellen Denk jij bij buitenspeeltoestellen aan schommels, wippen, glijbanen en klimconstructies? Vaak zijn buitenruimtes ingericht met tegels, kunstgras en plastic speeltoestellen. Daardoor laten ze weinig over aan de fantasie en de verbeelding van kinderen. De natuur biedt daarvoor juist heel veel mogelijkheden. Mogelijkheden waarmee kinderen hun bewegingen op een heel wat spontanere, fantasierijkere en meer eigen manier in kunnen vullen. Wat dacht je bijvoorbeeld van een nestschommel? Zo n schommel kun je ophangen aan stevige wilgenstammen onder een wilgendak. Het geeft de geborgenheid van een nest en is gevaarloos in volle beweging. Rollen en wippen kunnen kinderen met los materiaal in de vorm van korte en lange boomstammen. Op een oud stuk zeil of tapijt kun je een helling afglijden. Op een halfopen, stevig plastic vat kun je langs een steile helling naar beneden roetsjen. Vaak zie je een standaard metalen of houten constructie als speeltoestel dat tientallen jaren blijft staan. Dat is vaak saai. Klimwanden, klimtorens en klimrotsen houden zowel het lichaam als de geest in beweging. Starten Een goed begin zou kunnen zijn dat je een schaal met fruit op tafel zet. Wat is het voor fruit? Waar komt het vandaan? Hoe smaakt, ruikt en voelt het? Hetzelfde kun je doen met verse bloemen en mooie planten. Zet een cd op met vogelgeluiden: Wat hoor je? Waar kun je dat horen? Is het hard of zacht? Een mooie poster van dieren of een boek waar bomen en bloemen of dieren in staan, het zijn allemaal middelen om de natuur onder de aandacht te brengen. 46 Horen en zien, ruiken, voelen, proeven binnenwerk Horen en zien ruiken voelen proeven.indd :58:26
6 Vierseizoenenbak Begin gemakkelijk, begin simpel. Eerder hadden we het al over een bloemenbak voor de allerkleinsten, maar met de bso kun je de kinderen veel meer zelf laten doen. Samen poten, planten, zaaien en oogsten is fijn om met kinderen te doen. Kinderen leren er door samen te werken en ergens zorg aan te besteden; iets wat je zelf hebt vertroeteld, vertrap je niet zo gauw. Tip: Vierseizoenenbak bouwen met de bso Een leuke uitdaging: bouw een bloembak die (bijna) het HELE jaar door bloeit! Het kan een echte bloemenbak zijn of een bloemperkje, maar ook een complete bloementuin. Laat de kinderen eerst op internet verschillende bloemensoorten en hun bloeitijd opzoeken. (Tulpen bloeien bijvoorbeeld in april, azalea s in mei en juni en op sommige rozen moet je wachten tot de zomer.) Vraag het management een bescheiden budget voor het kopen van bollen en zaadjes. Geef de kinderen een schoffel en een harkje. Verdeel ze in groepjes. Geef ze elk een stukje grond dat ze mogen afzetten met een hekje, een stukje gaas of een bloembak. Ga met ze aan de slag. Je kunt er ook een competitie van maken. Wie bouwt de beste bloembak? Houd de hele zomer bij wat er in elk bak bloeit en maak foto s. Beloon aan het einde van het jaar de kinderen met de BBB: de Beste BloemBak. Mogelijkheden met bloemen Planten en bloemen horen er echt bij. Hieronder zie je een paar mogelijkheden. Geniet van bloemen! Sorteren (kleur, vorm, grootte). Drogen (tussen telefoonboek, later ergens opplakken). Boeketten maken. (Zet zoveel mogelijk iedere dag bloemen op tafel.) Ruiken! Mmm! Voelen ( au, of lekker zacht ). Poten (zelf in de grond zetten). Proeven (sommige bloemen kun je eten). Zaaien (en kijken wat er uit komt). Tekenen (natuurlijk!). Uitbeelden (bloemen in de wind, in de regen). 2. De omgeving binnenwerk Horen en zien ruiken voelen proeven.indd :58:26
4-7 jaar Scharrelavontuur. 4-7 jaar Scharrelavontuur. Sterke geuren. Aardegeuren. Pluk een blaadje van een plantje.
Sterke geuren Pluk een blaadje van een plantje. Wrijf erover met je vingers, en verkreukel het blaadje een beetje. Ruik nu eens. Laat elkaar je blaadje ruiken. Waar ruikt het naar? Aardegeuren Ga op de
Ook$met$kinderen$van$0$/$4$jaar$de$natuur$in!
Ook$met$kinderen$van$0$/$4$jaar$de$natuur$in! Inleiding Ook met kinderen van 0-4 jaar kun je de natuur in! Kinderen willen spelen, ontdekken, leren en genieten. Hun leefwereld wordt langzaam groter en
Thema Zintuigen. BSO in 2 nature Bushraft activiteit. www.in2nature.eu info@in2nature.eu. stichting in2nature. www.in2nature.eu info@in2nature.
BSO in 2 nature Bushraft activiteit www..eu info@.eu Thema Zintuigen www..eu info@.eu Johan en Sandra Van der Wielen Verbindingsweg 22 3921DM Elst (ut) 0318-471974 Triodos: 390288675 KvK: 30264584 Inleiding
Leesboekje de seizoenen
Leesboekje de seizoenen Leesboekje De Seizoenen Pagina 1 Dit is de winter. Dit is de sneeuw. Dit is de hagel. Dit is de ijzel. Dit is het ijs. Dit is het donker. Dit is het licht. Dit is de kat. Dit is
NME-leerroute Kabouters in het Westerpark
NME-leerroute Kabouters in het Westerpark 1 Groep Tilburg, BS Jeanne d Arc Verhaal voor de kinderen In het Westerpark woont een kaboutervolk. Dat weten niet zoveel mensen, maar voor deze ene keer hebben
Participatie leerlingen lager
Participatie leerlingen lager Topantwoorden fotoreeksen De Wonderfluit 28/03/2011 46 leerlingen 1. Sferen veel plekjes (37) heuvelachtig (9) op heuvels kan je lopen. In de struiken kan je je goed verstoppen
Lespakket Zomerzon. Instructieblad groep 1 & 2. Inhoud pakket - Achtergrondinformatie. Lessuggesties:
Lespakket Zomerzon Instructieblad groep 1 & 2 Inhoud pakket - Achtergrondinformatie - Instructieblad groep 1 & 2 - Materialen van het pakket: * Memoriespel * 2 potjes voor de kievitsbonen * 1 potje voor
Winterboek. Groep 3/4
Winterboek Groep 3/4 inhoud blz. Winter 3 1. Slaap 4 2. Glad 5 3. Geheime plekjes 6 4. Dikke jas 7 5. Dikke vacht 8 6. Vogels voeren 9 7. Broeden in de winter 10 8. Het land van de Eskimo 11 Werkblad winter
2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam.
Opdracht 1. Gebruik je ogen goed. In het bos kun je van alles ontdekken! Komen er onder de bomen verschillende soorten insecten en of bodemdiertjes voor? Het beste bos 1. Materiaal tas 1: zoekraam, 1 schepje,
Natuurtentoonstelling
Natuurtentoonstelling We gaan schilderijlijstjes maken. Knip elk een rechthoekige lijst uit een vel A4-papier. Daarna mag je jouw lijst versieren met kleurpotloden, verf, wascokrijt of ander materiaal.
win-ter sneeuw-bal schaat-sen sneeuw-man ha-gel re-gen-jas re-gen-bui slee-en sneeu-wen don-ker ijs-beer re-gen-laars win-ter-jas hand-schoen ski-en
Auditieve oefeningen - winter Hakken en plakken (hak de woorden in stukken, laat de kinderen het hele woord zeggen) win-ter sneeuw-bal schaat-sen sneeuw-man ha-gel re-gen-jas re-gen-bui slee-en sneeu-wen
Themawandeling Herfst
Themawandeling Herfst Leerdoelen: De leerlingen tonen respect voor de natuur De leerlingen kunnen enkele typische herfstverschijnselen uit het bos verklaren De leerlingen kunnen op een aangepaste manier
Winterboek. Met filmpjes, werkblad en puzzels. Groep 3/4. uitgave januari 2013
Winterboek uitgave januari 2013 Met filmpjes, werkblad en puzzels Groep 3/4 inhoud blz. Winter 3 1. Slaap 4 2. Glad 5 3. Geheime plekjes 6 4. Dikke jas 7 5. Dikke vacht 8 6. Vogels voeren 9 7. Broeden
Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015
Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Doelgroep: Midden- en bovenbouw basisonderwijs: groep 5-8 Jaargetijde: Herfst, winter, lente en een stukje zomer. Plaats:
DOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen
In groep 1 en 2 hebben de leerlingen binnen dit thema geleerd dat er in de natuur verschillende kleuren, vormen en texturen te vinden zijn. De leerlingen in groep 3 en 4 richten zich in dit thema op bomen.
Auditieve oefeningen over het weer
Auditieve oefeningen over het weer Boek van de week: 1; Boris en de paraplu 2; Het weer 3; 4; Auditieve synthese (Henk Hak en Piet Plak) Lettergrepen samenvoegen tot een woord Letters samenvoegen tot een
Regen. ( 20 oktober 14 november)
Regen ( 20 oktober 14 november) In Nederland regent het vaak. Kinderen komen dus van jongs af aan in aanraking met regen. In het thema leren de kinderen allerlei begrippen die met regen te maken hebben.
Speel- & Leerbrief APRIL 2015 1. Marja Baeten. Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar NATUURLIJK SPELEN APRIL 2015.
Pedagogisch werken met plezier s Speel- & Leerbrief APRIL 2015 NATUURLIJK SPELEN Met kinderen in de natuur bezig zijn, stimuleert verschillende onderdelen van hun ontwikkeling. Terwijl ze je helpen in
ACTIVITEITEN JAARPLAN 2015 KINDERDAGVERBLIJF WERELDPLEK
ACTIVITEITEN JAARPLAN 2015 KINDERDAGVERBLIJF WERELDPLEK HET ACTIVITEITEN JAARPLAN IN DE PRAKTIJK PUK & Ko Het kinderdagverblijf en de peuterspeelzaal van Kindercentrum Wereldplek werken sinds 2009 met
KLEINE MENSEN GROTE WENSEN
KLEINE MENSEN GROTE WENSEN Voor de betere kinderopvang DOOR DE OGEN VAN KINDEREN Dit boekje laat je kinderopvang zien door de ogen van kinderen. Een praktische gids voor iedereen die nadenkt over de opvang
Woordenschat blok 03 gr4 Les 1 De bodem: de grond waarin planten kunnen groeien. De duinen: heuvels van zand langs de zee. De plant: een stengel met
Woordenschat blok 03 gr4 Les 1 De bodem: de grond waarin planten kunnen groeien. De duinen: heuvels van zand langs de zee. De plant: een stengel met bladeren die groeit. De rots: een heel grote steen op
Alleen maar zand? Groep 1,2,3 en 4. Bodemproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voor de basisschool.
Alleen maar zand? Bodemproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voor de basisschool. Doelgroep: Groep 1 t/m 4. Plaats: Rond de zandbak bij de school of elders. Doel: Ontdekken wat er allemaal in de grond
Materiaal Groen. Deel 3: Groen groeit
Materiaal Groen Deel 3: Groen groeit Colofon Deel 3: Groen groeit Onderdeel van het materiaal Groen, met de thema s: Seizoenen (dl. 1), Groen in de stad (dl. 2), Groen groeit (dl. 3), Thuis tuinieren (dl.
Samen maken we het groen!
Samen maken we het groen! 10 tips voor meer natuur in je omgeving Een groene omgeving is leuk om naar te kijken, maar ook gezonder om in te leven en wonen en beter voor het klimaat. Planten en bomen houden
Kinderopvang De Palmboom Professionele kinderopvang in je eigen buurt! Programma
Kinderopvang De Palmboom Professionele kinderopvang in je eigen buurt! Programma Week 15 Datum 7 tot en met 11 April 09.15 uur - Kring: Kern 0 1½ fruit eten. Fruit onder een doek verstoppen. Wat ligt er
Tips voor activiteiten in de winter, lekker knutselen
Tips voor activiteiten in de winter, lekker knutselen 1) Voor de kleinste kinderen In de winter kunnen vogels wel wat extra s gebruiken. Met kinderen van alle leeftijden kun je hiermee aan de slag. Dennenappels
LEESTIP. Speel- & Leerbrief FEBRUARI 2015 1. Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar EEN HEEL BOEKJE VOL MET WINTERPRET!
Pedagogisch werken met plezier s Speel- & Leerbrief FEBRUARI 2015 w 1-3 jaar EEN HEEL BOEKJE VOL MET WINTERPRET! ik pak sneeuw maandblad voor peuters - jaargang 26 - februari 2015-4,45 - P-509549 Hiep
1 Actief in de natuur. Bodemgespuis en kriebeldiertjes
Bodemgespuis en kriebeldiertjes Overal vind je kriebeldiertjes, als je maar goed kijkt. Zullen we eens samen gaan kijken of er hier ook diertjes zijn? Als je een diertje gevonden hebt, mag je roepen. Dan
Het begin van de winter
WINTER 21 december WINTER 2 Het begin van de winter Vanaf 21 juni worden de dagen weer langzaam korter. De zomer duurt tot 22 of 23 september. Dan zijn de dag en de nacht overal even lang. Met andere woorden:
Natuur dagboek. Op ontdekking in je achtertuin
Natuur dagboek Op ontdekking in je achtertuin Hey daar! Dit is jouw eigenste, hoogst persoonlijkste Dit natuurdagboek is van natuurdagboek. Trek de tuin, het park of het bos in. Gebruik je ogen, oren en
weer: regen, wind, onweer en zon ander soort kleding aantrekt dat je het niet koud krijgt weer vaker voorkomen in bepaalde seizoenen
Seizoenen GROEP 1-2 11 75 minuten 1, 43, 51, 54 en 55 De leerling: weer: regen, wind, onweer en zon ander soort kleding aantrekt dat je het niet koud krijgt weer vaker voorkomen in bepaalde seizoenen kleding
Auditieve oefeningen thema het bos
Auditieve oefeningen thema het bos Boek van de week: 1; In het bos 2; 3; 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat er op de voorkant Hoe zou het boek heten Waarom denk je dat?
Doe- pad Watertorenweg
Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 3-4 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Mileu, in opdracht van de Gemeente Harderwijk. Wij
Regenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui.
KB2 Tijdsinvestering: 45 minuten Regenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui. 1. Inleiding Een mol eet per jaar wel 50 kg wormen. Dat is veel, maar als je bedenkt dat in je
Ik ben een heel klein muisje
Ik ben een heel klein muisje Muzido ANNIE LANGELAAR FONDS Ik ben een heel klein muisje: het lied... 3 De muziekopname... 3 Activiteiten per leeftijd: Baby s... 4 Massagespel... 4 Speelgoed... 4 Muisje
ACTIVITEITEN JAARPLAN 2013 KINDERDAGVERBLIJF WERELDPLEK
ACTIVITEITEN JAARPLAN 2013 KINDERDAGVERBLIJF WERELDPLEK HET ACTIVITEITEN JAARPLAN IN DE PRAKTIJK PUK & Ko Het kinderdagverblijf en de peuterspeelzaal van Kindercentrum Wereldplek werken sinds 2009 met
7-12 jaar Scharrelavontuur. 7-12 jaar Scharrelavontuur
Geluiden Wees 1 minuut helemaal stil. Luister naar de geluiden om je heen. Hoeveel geluiden heb je gehoord? Welke geluiden heb je herkend? Je eigen geur maken Verzamel verschillende soorten blaadjes, mos,
Auditieve oefeningen - lente. Hakken en plakken
Auditieve oefeningen - lente Hakken en plakken (hak de woorden in stukken, laat de kinderen het hele woord zeggen) len-te kro-kus tul-pen lam-me-tje bloe-men zaai-en tuin-tje ro-zen vo-gel tuin-man bij-en
Thema Wat zie ik? Wat hoor ik? Wat voel ik? (Zintuigen) Week 1 : Het gezicht
Thema Wat zie ik? Wat hoor ik? Wat voel ik? (Zintuigen) Week 1 : Het gezicht - Grote kring : Puk heeft spiegeltjes meegenomen, want hij vind dat hij er zo mooi uit ziet in de spiegel. Elk kind krijgt een
Lessuggesties voor groep 3 & 4
Lessuggesties voor groep 3 & 4 1 Inhoud pakket - Achtergrondinformatie vindt u op: www.rotterdam.nl/downloadslesmateriaal - Leskaarten met lessuggesties groep 3 & 4 - Materialen van het pakket: Leskaart
Pedagogisch beleidsplan
Pedagogisch beleidsplan Het kinderdagverblijf en buitenschoolsopvang De Bosuil is een opvang in de natuur. Onze opvang is gevestigd op een mooie locatie aan de rand van het bos in Amerongen, waar de kinderen
Kaart 10 Sneeuw en ijs
Kaart 10 Sneeuw en ijs Informatiekaart Werkblad Proefjes: o Warme sneeuw? o Gesmolten sneeuw o Een koud kunstje Quiz: o http://natuur.ariena.com Voor de leerkracht: De kinderen leren de volgende begrippen:
Themawerken Winter 2007 groep 4 door Resi
Thema Winter We starten op Ma 15, di 16, do 18, ma 22, do 25 en ma 29 januri. We werken ongeveer een uur per keer. Na 6 keer hebben de kinderen veel geleerd over de winter. stations 1. Winterweer: computer
Lesbrief Kikker in de kou
Lesbrief Kikker in de kou Groep 1 t/m 4 basisonderwijs Deze lesbrief is gemaakt ter gelegenheid van Warme Truiendag 2009 door De Groene Poolster te Den- Helder en geactualiseerd en bijgewerkt door MEC
Herfstwerkboekje van
Herfstwerkboekje van Herfst werkboekje groep 5 1 De bladeren aan de bomen worden bruin en rood en vallen naar beneden, het is weer herfst! September wordt herfstmaand genoemd, dit omdat op 22 september
inhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten
Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon
De kolibrie. Lievelingsbloemen
Kolibries zijn piepkleine, kleurrijke vogeltjes. Ze eten nectar. Die halen ze met hun lange bek uit de bloemen. Soms lusten ze ook een spinnetje. Lievelingsbloemen Kolibries houden van buisvormige en borstelige
Liam en Saar. Saar schrijft een briefje. Het is voor Liam. kom je. Saar doet het in een mandje en laat het aan een touw zakken naar zijn tuin.
Liam en Saar Liam woont in een huis met een grote tuin. Hij speelt er graag. Of hij zit in zijn boomhut. Van daaruit kijkt hij naar zijn eigen tuintje. Die is naast de moestuin van zijn vader. Liam mag
De grond waarop wij wonen
GROEP 5/6 De grond waarop wij wonen Doel: Planten horen bij de grond waarop wij wonen. Dit onderdeel gaat over het onderzoekend verkennen van de vegetatie in de omgeving van de kinderen van de middenbouw.
Opdrachtkaarten Herfst
Zandspoor Opdrachtkaarten Herfst Zandspoor Opdrachtkaarten Herfst Je gaat in het duingebied onderzoek doen naar allerlei dingen die met zand te maken hebben. De materialen die daarvoor nodig zijn, zitten
ACTIVITEIT. Tuinkers in een eierdop
THEMA: BUITEN IN DE NATUUR s Speelbrief APRIL 2016 In PIPPO april zaait aapje Pippo radijsjes in zijn moestuin, kopen Beertje Bruin en Papa Beer een bos bloemen voor Mama Beer, zoekt Muisje Meisje met
Land Art. Samenvatting: Leerdoel: Uitgewerkte activiteit:
Land Art Meeste mogelijkheden met kleur, maar in principe mogelijk in elk seizoen. Afhankelijk van het ontwerp Themawandeling Herfst Samenvatting: Voor kunstenaars en knutselaars biedt het bos een schat
Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg
Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?
Bruine bananen. Doelstellingen
Bruine bananen Voedselverspilling, eerste graad Doelstellingen Kinderen vertellen in eigen woorden wat voedsel verspillen is. Kinderen worden zich ervan bewust dat voedselproductie veel energie en geld
Ontdek de eekhoorn. Ontdek de eekhoorn!
Rode Eekhoorn foto: Maaike Plomp Ontdek de eekhoorn! Ontdek de eekhoorn bestaat uit verschillende onderdelen. Deze zijn ook los van elkaar te gebruiken in de klas, de Buitenschoolse Opvang of elders. De
MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1
MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden
Wat weet jij over biologisch en over de bodem?
Met leuke vragen, opdrachten en experimenten voor thuis! Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Biologisch, lekker natuurlijk! Heb je er wel eens over nagedacht dat alles wat je eet, van een plant
Dia 1. Rupsen horen poepen. Natuurbeleving in de opvang bij kinderen van 0-12 jaar
Dia 1 Rupsen horen poepen Natuurbeleving in de opvang bij kinderen van 0-12 jaar Dia 2 Welkom! Wie ben ik? Wie ben jij? Waarom ben je hier? Wat heb jij nou met groen? Heb je een kinderherinnering in de
Wegwijs in de wereld van de schilderkunst / Schilderijen Salon van de 21 e eeuw
Wegwijs in de wereld van de schilderkunst / Schilderijen Salon van de 21 e eeuw Lesbrief met enkele suggesties voor creatieve verwerkings- lessen n.a.v. het bezoek aan de tentoonstelling Le Peintre de
Opdrachten thema. Veluwe
en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: spechten Groepje 2: muizen Groepje 3: vossen Groepje 4: eekhoorns Groepje 5: egels Kleine beestjes + voedselketens
Je zintuigen kunnen lang niet alles waarnemen. Veel dieren kunnen beter zien, horen, proeven en ruiken dan de mensen.
Fantasie en Werkelijkheid Werkstuk gemaakt door Eline uit groep 6 Inhoudsopgave: H 1 Wat is de werkelijkheid? Blz. 1 H 2 Fantasie is geen werkelijkheid. Blz. 3 H 3 Fantasie bij kinderen. Blz. 3 Fantasieplaatje.
Voorzichtig schuift hij het zware gordijn weg. Voor alle kamers hangt zo n goudkleurig gordijn. Om de warmte buiten te houden. Want het is erg warm,
Prins Floris In de tuin van het paleis loopt een jongen. Een bruine jongen met zwarte krullen. Floris heet hij, en hij is een prins. De vader van Floris is de koning van Spanje. Rijk is hij, heel rijk.
Wriemelbeestjes. Als je een holletje gaat graven kom je kleine beestjes tegen. Kun jij kleine beestjes vinden als je in de bladhoop graaft?
Spits je lepeloren Ga zitten en doe je ogen dicht. Draai je lepeloren naar alle kanten. Wat kun je allemaal horen? Hoor je andere konijnen? Sluipt daar een vos door de struiken? Of is het de wind? Laat
Afval Anne en de Sorteerbrigade
Afval Anne en de Sorteerbrigade Verhaal ontwikkeld voor educatieproject Afval groep 3 School en Cultuur Veenendaal 2014 Geschreven door: Sanne Heymann Tekeningen door: Sjoerd Kreijns Dit is Afval Anne.
Aan de wand hangen woordkaarten met betrekking tot de herfst.
Herfst Nog niet zolang geleden liepen we in korte broek, kon de jas thuis blijven en was de temperatuur zelfs hoog, te hoog voor dit seizoen. Maar nu waait het, het regent en vallen de blaadjes van de
NME-leerroute Aarde, lucht en water
NME-leerroute Aarde, lucht en water 3 Groep 1 Tilburg, BS Jeanne d Arc Verhaal voor de kinderen Wat hoor ik daar, een steentje in het water? Deze is zwaar en zakt naar de bodem. Wat zie ik daar, een mooie
Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw.
Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. Vlinders in de tuin Vooral op warme dagen kun je veel vlinders zien in allerlei
Moeder Natuur BESCHUIT MET MUISJES
Naam: Moeder Natuur BESCHUIT MET MUISJES Bekijk het clipje: Beschuit met muisjes Groep: LES 8 - WERKBLAD 1 a) Weet je hoe het was toen jij een baby was? Bijvoorbeeld: Was je het eerste kind bij jou thuis
Webboek. Taalontwikkeling spelletjes
Taalontwikkeling Binnen het thema Grootte hebben we gekozen voor het boek de gele ballon. Dit is een groot boek met illustraties zonder tekst. De bedoeling is om op elke pagina een gele ballon te vinden.
1. Ik zie op tegen de herfst 36% 17% 5% 0% 0% Weet niet. Zeer mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Zeer mee oneens
Herfstdip De dagen worden korter, de temperatuur daalt en het landschap wordt langzaamaan minder groen door de vallende blaadjes. De herfst is weer bijna in aantocht. In hoeverre bent u het (on)eens met
Planten voor de Prins Werkmap Tweede graad Basisonderwijs
Planten voor de Prins Werkmap Tweede graad Basisonderwijs Tekeningen: Jowan De Saedeleer Inleiding Wil jij Prins Baldewijn helpen om terug in zijn kasteel te gaan wonen? Dan moet je op zoek gaan naar nuttige
Natuurschatten SPEELNATUUR
Naam: Natuurschatten SPEELNATUUR Groep: LES 10 - WERKBLAD 1 Bekijk het clipje: Speelnatuur a) Als je thuis buiten gaat spelen, waar speel je dan? b) Is er natuur waar jij buitenspeelt? Zo ja, waar speel
Opdrachten Jaar van de Bever voor groep 3,4,5 van de basisschool
Opdrachten Jaar van de Bever voor groep 3,4,5 van de basisschool 2012 is het jaar van de bever. Vroeger kwam de bever in een groot deel van Nederland voor, maar er kwamen er steeds minder. De bevers werden
Auditieve oefeningen herfst. Hakken en plakken
Auditieve oefeningen herfst Hakken en plakken (hak de woorden in stukken, laat de kinderen het hele woord zeggen) eek-hoorn vlie-gen-zwam ka-stan-jes pad-den-stoel ka-bou-ter beu-ken-noot e-gel spin-nen
Week 28. Week 28. week 27
Het natuurnetwerk is geïnspireerd door een citaat van Marcel Proust: De ware ontdekkingsreis ligt niet in het verkennen van nieuwe streken maar in het kijken met nieuwe ogen. Het is tevens verbonden met
1. Seizoenen Lente Zomer Herfst Winter Filmpje Pluskaarten 17 Bronnen 19 Colofon en voorwaarden 20
Seizoenen inhoud. Seizoenen 3. Lente 4 3. Zomer 7 4. Herfst 0 5. Winter 3 6. Filmpje 6 7. Pluskaarten 7 Bronnen 9 Colofon en voorwaarden 0 . Seizoenen Een jaar heeft vier seizoenen. De vier seizoenen zijn:.
Lessuggesties voor groep 1 & 2
Lessuggesties voor groep 1 & 2 1 Inhoud pakket - Achtergrondinformatie vindt u op: www.rotterdam.nl/downloadslesmateriaal - Leskaarten met lessuggesties groep 1 & 2 - Materialen van het pakket: Leskaart
Experimenten KIT. werkboekje. Dokter in de wetenschap: Klas:
Experimenten werkboekje KIT Dokter in de wetenschap: Klas: 1 Licht/zon Zonnebaden in het licht Zonlicht is heel belangrijk voor planten. Als een plant enkele dagen geen of onvoldoende licht krijgt, begint
HANDIG SPELEN MET EEN HOND
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG SPELEN MET EEN HOND OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER SPELEN MET EEN HOND. JE
De grond waarop wij wonen
GROEP 3/4 De grond waarop wij wonen Doel: Planten horen bij de grond waarop wij wonen Dit onderdeel gaat over het onderzoekend verkennen van de planten in de omgeving van de kinderen van de onderbouw.
S C I E N C E C E N T E R
LEKKER BAKKEN IN DE ZON! Nee niet zonnebaden, maar barbecuen zonder hout of kolen! Dat kan ook met zonlicht. Het lijkt een beetje op een oude truc met een sterk vergrootglas. Als de zon goed schijnt, en
Suchmann. Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen
Suchmann Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen Wanneer: Dinsdagmiddag 6-13-20 & 27 april De kinderen worden in groepjes verdeeld van 3 of 4 kinderen. Ieder groepje krijgt een onderwerp toebedeeld
De man uit Australië heeft dikke pech. Hij vertelt het zelf aan jou.
Les 1 Dikke pech De man uit Australië heeft dikke pech. Hij vertelt het zelf aan jou. wat is er aan de hand? dan gebeurt er zomaar iets. ik heb een lekke band ik hoor een heel erg harde klap. * ik zit
Thema: De buitenwereld ontdekken en beleven
Week 1: 13 t/m 17 juli 2015 Maandag 13 juli 2015 Op de fiets gaan we vandaag naar t Hof. Ben jij daar al is geweest? Het is een groot park waar je in kan wandelen, in de speeltuin kan spelen en een dolhof.
Het is winter. op Landgoed Schothorst
Het is winter op Landgoed Schothorst In de winter is er genoeg te zien en te beleven in de natuur. Tijdens deze wandeling kun je dat ervaren. 6 Enkeerdpad 1 Winterbloeiers Zelfs in de winter kun je soms
Limburgs Landschap. natuurboekje van. winter 2011. Kinderbijlage_winter11.indd 1 05-11-11 14:3
Limburgs Landschap natuurboekje van winter 2011 Kinderbijlage_winter11.indd 1 05-11-11 14:3 Hoi! Wat voor winter krijgen we? Een kwakkelwinter met regen, natte sneeuw en af en toe een beetje vorst? Misschien
Wriemelbeestjes. Aanwijzingen begeleider: Laat gevangen diertjes naderhand weer los.
Spits je lepeloren Ga zitten en doe je ogen dicht. Draai je lepeloren naar alle kanten. Wat kun je allemaal horen? Hoor je andere konijnen? Sluipt daar een vos door de struiken? Of is het de wind? Laat
Ik vou van u is een verhaaltje van het tuinvrouwtje Fiona en het wolkenmannetje Wiebe. Fiona verzorgt haar bloemen met heel veel liefde en overgave.
Ik vou van u is een verhaaltje van het tuinvrouwtje Fiona en het wolkenmannetje Wiebe. Fiona verzorgt haar bloemen met heel veel liefde en overgave. Als het regent vangt ze het water op en giet ze het
Filmlinks. Voorbereiding op de lessen
Stadswerken Filmlinks www.utrecht.nl/nmc Voorbereiding op de lessen Korte informatieve filmpjes op internet als eenvoudige voorbereiding op de boerderij- en tuinlessen op de NMC-locaties. Inhoudsopgave
Kaart 15 Bollen en knollen
Kaart 15 Bollen en knollen Informatiekaart Werkblad Onderzoek: o Bollen en knollen o Narcissen op water Quiz: o http://natuur.ariena.com Voor de leerkracht: De kinderen leren de volgende begrippen: Bollenstreek
Kleine Mensen Grote Wensen. Voor de betere kinderopvang
Kleine Mensen Grote Wensen Voor de betere kinderopvang Dit boekje laat je kinderopvang zien door de ogen van kinderen. Een praktische gids voor iedereen die nadenkt over de opvang van kinderen van 0 tot
Expeditie Boswachterscode
Boswachterscode Ontdek jij je zesde zintuig? Kinderen tussen de 7 en 10 jaar opgelet! Zet je zintuigen op scherp. Volg het spoor van Benno Buitenpret. Speciaal voor jou heeft hij zijn persoonlijke en buitengewoon
Liturgie voor de Gezinsdienst. Thema: In de wolken!
Liturgie voor de Gezinsdienst op 26 oktober 2014 om 10,00 uur in De Ark Thema: In de wolken! Met medewerking van: Elly Maarsingh Renny Post Leden van de KiWi Voor de dienst zingt Ludgrut: Wees welkom allemaal
PROTOCOL BUITENSPELEN
PROTOCOL BUITENSPELEN In de buitenlucht zijn is gezond! Daarnaast wordt het bewegen in de buitenlucht vaak anders ervaren dan binnen en voldoende beweging is goed voor de ontwikkeling van een kind. Op
Trots op hun oogst IK KWEEK MIJN GROENTEN LIEVER ZELF. MOESTUIN / Vijf tuiniers over schoffelen, zaaien, oogsten en genieten.
112 12 JULI 2014 ELSEVIER Trots op hun oogst MOESTUIN / Vijf tuiniers over schoffelen, zaaien, oogsten en genieten. Liza Karsemeijer Foto s René van der Hulst IK KWEEK MIJN GROENTEN LIEVER ZELF JOHN VAN
GROEP 1-2. Wat valt er buiten te BELEVEN?!
GROEP 1-2 Wat valt er buiten te BELEVEN?! * Is evenveel ook even zwaar? Is een emmer met bladeren even zwaar als een emmer met stenen of takken? Hoeveel stenen zijn net zo zwaar als een emmer bladeren?
inhoud blz. Kou 1. Het weer 2. Rillen van de kou 3. Kleren 4. Koelkast en vriezer 5. Koude kleuren 6. Noordpool en Zuidpool 7.
Kou inhoud blz. Kou 3 1. Het weer 4 2. Rillen van de kou 5 3. Kleren 6 4. Koelkast en vriezer 7 5. Koude kleuren 8 6. Noordpool en Zuidpool 9 7. Dieren en kou 10 8. Een koutje vatten 12 9. Filmpjes 13
VERSJES: In de herfst zijn alle blaadjes rood en bruin en geel. Kijk, ze komen van de bomen. 't Zijn er lekker veel.
VERSJES: Zie je de takken wiegen Alle blaadjes vliegen Kleine blaadjes bruin en geel Oei, oei, oei, wat zijn er veel! IN DE HERFST In de herfst zijn alle blaadjes rood en bruin en geel. Kijk, ze komen
Klimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/
Doe- pad Watertorenweg
Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 7-8 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Mileu, in opdracht van de Gemeente Harderwijk. Wij