Congres Suicidepreventie: De rol van de Ervaringsdeskundigen

Transcriptie

1 1 1 1 Congres Suicidepreventie: De rol van de Ervaringsdeskundigen Annemiek Huisman en Diana van Bergen Onderzoekers Rijksuniversiteit Groningen 12 oktober 2018 Colour Kitchen, Utrecht

2 2 2 2 Aanleiding voor ons onderzoek: Suïcide een groeiend en zorgelijk probleem Effectieve suïcide preventie: complex onbenut potentieel: Ervaringen van overlevers toenemende belangstelling GGZ en opleidingen, maar: ad hoc karakter en diffuus beroepsprofiel Behoefte aan systematisch inventarisatie: veldverkenning, werkwijze, voorwaarden, en nodige vervolg stappen aan de zijde van teams, GGZ, en ED.

3 3 3 3 Onderzoeksdoel Doel: Betere zorg voor suïcidale mensen Verkennen en ontwikkelen rol Verdere professionalisering deze beroepsgroep

4 4 4 4 Onderzoekvragen: Welke initiatieven bestaan er op het gebied van suïcidepreventie en ervaringsdeskundigheid? En wat zien de stakeholders als de unieke meerwaarde van de ervaringsdeskundige in het herstelproces van suïcidale personen, Welke potentiele risico s of valkuilen bestaan en hoe kunnen deze afgevangen worden? Hoe kan verdere professionalisatie ervaringsdeskundige versterkt worden als het gaat om suïcidepreventie?

5 Producten 5 Bouwstenen opleiding ervaringsdeskundigen Website: Korte film Eindsymposium Stuurgroep

6 Wat gebeurt er in het buitenland? 6 USA : Suicide Attempt Survivor Movement als subdivisie van de AAS, inzet bij de VA, stigma doorbreken Canada: training en lotgenoten contact voor meervoudige pogers Australië: Roses in the Ocean Suïcidepreventie initiatieven: Zero

7 Wat zegt wetenschappelijk onderzoek? 7 Problemen met onderzoek naar lotgenotencontact en de inzet van ervaringsdeskundigheid: Onhelderheid over de onderscheidende rol? Hoe deze contacten aan te bieden? (bij of los van ggz)

8 Wat zegt wetenschappelijk onderzoek? 8 Reviews Chinman et al., 2014; Bellamy et al., 2017; uitkomsten variëren: vooral effect op herstelgerichte maten mogelijk zorgt toevoeging ED voor minder gebruik opname en crisisdiensten meer methodologisch goede studies nodig

9 Wat zegt wetenschappelijk onderzoek? ED & suïcidaliteit 9 Fukui et al., 2011 WRAP Simpson et al, 2014 (na ontslag) Valenstein et al, 2015 (extra aanbod) Pfeiffer et al, 2017 (na ontslag)

10 Interviews ( ) 10 Totaal 84 personen: werkzame ervaringsdeskundigen (20) hulpverleners werkzaam in de ggz (10) opleidingen tot ervaringsdeskundigen (10 geïnterviewden van 8 opleidingen) ervaringsdeskundigen in opleiding (19) voormalig suïcidale ggz-cliënten (25)

11 Resultaten 11 Inzet van ED suïcidepreventie op kleine schaal in ggz: GGzE: GroeiRijk Klaver GGZ InGeest/Prezens: cursus 'hoe overleef ik mijn doodsgedachten GGZ Breburg: boekje Geen einde aan het leven, einde aan de pijn GGZ Friesland: Eerste Hulp Bij Suïcidaal gedrag (EHBS)-teamtrainingen

12 Resultaten 12 Werkzaamheden ervaringsdeskundigen: Veel verschil in taken en verantwoordelijkheden Herstel moet niet begrepen worden als de afwezigheid van doodsgedachten of het omarmen of kiezen voor het leven

13 Resultaten 13 Unieke rol ervaringsdeskundigen: Er- en herkenning; begrip op emotioneel niveau en je gehoord voelen Contact Minder stigma en schaamte Geen agenda of professionele afstand Open exploreren suïcidale gevoelens zonder suïcide als optie af te wijzen Delen herstelverhaal/hoop Thema s als zingeving, sociale context en systeem

14 Resultaten 14 Ik vond het zelf heel moeilijk om uit te leggen op dat moment zelf wat er precies gebeurde (toen ik suïcidaal was). Achteraf zie ik dat wel heel goed bij mezelf wat er gebeurde en waarom dat ik deed wat ik deed. En ik kan me voorstellen voor een cliënt in alle actualiteit heel moeilijk is om te vertellen waarom? (ervaringsdeskundige)

15 Resultaten 15 Aandachtsgebieden : Specifieke thema s Risicotaxatie? Handelen bij crisis Suïcidale geheimen Afstand nabijheid veiligheid

16 Resultaten 16 Aandachtsgebieden : Vertrouwen en samenwerking met collega s

17 Resultaten 17 Aandachtsgebieden: Mate van herstel ED en professionaliteit De emotionele last/belasting Je cliënt en collega s al dan niet belasten met herstelverhaal over eigen suïcidaliteit?

18 Resultaten 18 Interviews met voormalig suïcidale ggz gebruikers Konden eigen suïcidaliteit vaak niet bespreekbaar maken met hulpverleners Beeld voordelen van ED komt zeer overeen Men ziet weinig concrete bezwaren: vooral zwaar voor ED en wellicht teveel aan iemand hechten

19 Resultaten 19 Respondente, worstelde met o.a. met langdurige suïcidaliteit. Zij had geen goede klik met de ervaringsdeskundige van Fact team (te hoopvolle verhalen). Met een andere ervaringsdeskundige wel: de aandacht, onderlinge herkenning, de positieve ervaring van dit contact en de introductie van het herstelbegrip (en WRAP) hebben positief bijgedragen aan haar herstel. Ze kon open spreken over suïcidaliteit, zonder dat deze ervaringsdeskundige haar alleen maar probeerde te redden, zoals ze bij haar hulpverleners ervaarde. Ook met enkelen van

20 Resultaten 20 Opleidingen tot ervaringsdeskundigen minderheid opleidingen besteed een les expliciet over dit thema moeilijk onderwerp bij studenten interesse voor het thema Veel studenten hebben eigen suïcidaliteit niet goed bespreekbaar kunnen maken in hulpverlening

21 Conclusie 21 Er zijn diverse praktijkvoorbeelden waarbij ervaringsdeskundigen bijdragen aan suicidepreventie, en hierin een unieke inbreng hebben: unieke meerwaarde wordt door alle partijen gezien Inzet in ggz/beleid/onderzoek nog niet structureel

22 Er is meer wetenschappelijk onderzoek nodig om de inzet van de ervaringsdeskundige bij Conclusie 22 Opleidingen tot ervaringsdeskundigen kunnen meer aandacht besteden aan de professionalisering van hun studenten wat betreft suïcide preventie

23 Vervolg 23 Bouwstenen voor de opleiding tot ervaringsdeskundigen

24 Discussie 24 Vragen? Suggesties? Wat zien wij over het hoofd?