Doorbraak.eu. Boekcover
|
|
- Martina de Vries
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 Boekcover In 2008 publiceerde de Hamburgse groep Blauer Montag (Blauwe Maandag) het boek "Risse im Putz", vrij vertaald "Scheur in de schone schijn". Een inspirerend boek over de praktijk en de theorie van een politieke stroming die van onderop strijd voert rond arbeid en inkomen. De Blauwe Maandag-groep komt voort uit de beweging van de jaren 80, zoals die zich toen in Hamburg manifesteerde. Binnen het scala aan initiatieven van uitkeringsgerechtigden en mensen met gelegenheidsbaantjes vormden de Schwarze Katze (Zwarte Kat)-groepen het meest radicale deel. Het symbool van de kat vormde een directe verwijzing naar de wildcat strikes, de wilde stakingen zoals die bekend waren van de arbeidersstrijd in de VS en Italië. Belangrijk voor het ontstaan van de Schwarze Katze-groepen was enerzijds de maatschappelijke discussie over "de nieuwe armoede", en anderzijds de autonome beweging en de kraakbeweging. Daarbij was met name de sociaal-revolutionaire discussie bepalend over de verbanden tussen de nieuwe massa-armoede, de wereldwijde mobilisering van arbeidskrachten, en de strijd van de autonomen en de wereldwijde onderklassen.(1) De Schwarze Katze-groepen vormden een belangrijk deel van de autonomie als politieke beweging. Dat lag niet zozeer aan de aantallen actieve mensen, dat waren er ongeveer 100, maar aan hun offensieve collectieve optreden. De groepen beschouwden zichzelf als een onderdeel van de klassenrealiteit, wat in de praktijk betekende dat ze erop gericht waren om zich te verankeren en te verbreden in het dagelijks leven. Dat leidde, zoals te verwachten, vanaf het begin aan ook tot de onvermijdelijke discussies en confrontaties op het gebied van seksisme, racisme en homofobie. De groepen bezaten in de hoogtijdagen van 1986/1987 publieke trefpunten in vijf verschillende wijken in de stad. Die werden uit eigen middelen gefinancierd om onafhankelijk te kunnen zijn en blijven. Daarnaast hadden ze een scholingscentrum en bibliotheek, een eigen krant en diverse werkgroepen. De werkgroep arbeidsmarkt zou later de bakermat vormen voor de groep Blauer Montag. Groot opzien baarden de Schwarze Katze-groepen met hun optreden onder het motto Voorwaarts en niet betalen!. Ze gingen naar zwembaden, de bioscoop, het theater en popconcerten vanuit de gedachte om alvast een voorschot te nemen op de voorzieningen die voor iedereen beschikbaar en gratis zouden moeten zijn. Ze zagen zichzelf niet zozeer als voorbeeld voor anderen, maar wilden op een gelijkwaardige manier mensen bereiken. Daarom voerden ze ook directe actie bij bijvoorbeeld 1/4
3 de Sociale Dienst, de vreemdelingenpolitie en uitzendbureaus, die door hen slavenhouders werden genoemd. Dat men veel wist van de regelgeving omtrent uitkeringen, bleek toen de Hamburgse Sociale Dienst in 1985 in een intern verslag opmerkte dat de mensen wel erg goed op de hoogte bleken van hun rechten. Dat leidde tot een onvoorziene toename van het aantal uitkeringen. Nieuwe fabriek De Blauer Montag-groep ontstond in 1993/1994 toen er in Duitsland binnen de context van vele discussies een hergroepering van radicaal-links tot stand kwam. De inzet was om de binnen links wijdverbreide tunnelvisie te overstijgen en verder te kijken dan het eigen groepje waarin men actief was. De bedoeling was om uit te zoeken hoe het materiële leven en overleven binnen het kapitalisme wordt georganiseerd, enerzijds de discussie en confrontatie met loonarbeid en anderzijds de regulering van armoede en arbeidskrachten. Arbeid is een vorm van macht, controle en onteigening, een proces van onderwerping. Deze kritiek op arbeid gaat bij ons gepaard met een kritiek op de verzorgingsstaat, op de manier waarop de kapitalistische uitbuiting door mechanismen van de verzorgingsstaat wordt gereguleerd, hoe mensen op hun bruikbaarheid worden geselecteerd, hoe de onderwerping onder arbeid steeds opnieuw wordt afgedwongen en een bestaan zonder arbeid te hoeven verrichten systematisch wordt bestreden. Blauer Montag was bedoeld als een overgangsproject richting een bredere linkse beweging. Zover is het helaas nooit gekomen. Het boek "Risse im Putz" bevat artikelen en discussiebijdragen van de afgelopen 15 jaar, verdeeld in drie blokken, voorafgegaan door een inleiding. Het eerste blok gaat over arbeidsdwang, verzorgingsstaat en "de nieuwe fabriek". Vanaf 1993/1994 vond er ook in Duitsland een grote aanval van staat en bedrijfsleven plaats op de lonen en arbeidsvoorwaarden in de industrie en op de sociale uitkeringen. In het parlement bestond daar feitelijk geen oppositie meer tegen. De vakbonden begeleidden de bezuinigingen vooral, en de sociale bewegingen van de jaren 80 waren uiteengevallen. Volgens Blauer Montag ging het bij deze sociale aanval niet zozeer om de daadwerkelijke bezuinigingen, maar meer om een disciplinerend en normerend heropvoedingsprogramma. Naast het gedwongen opleggen van arbeid aan uitkeringsgerechtigden, zou het economisch belang vooral gelegen hebben in het verhogen van de druk op de reguliere arbeidsverhoudingen. Een ander discussiepunt betrof "de nieuwe fabriek". Theorieën over het post-fordisme en de "leanproduction" werden bediscussieerd en onderzocht. In tegenstelling tot wat linkse industriesociologen graag deden voorkomen, bleken de nieuwe managementmethoden in de praktijk vooral op een verhoging van de arbeidsdruk neer te komen. Maar die methoden bleken het verzet van arbeiders in fabrieken niet te kunnen breken. Integendeel, de productie leek er juist storingsgevoeliger door te worden. Succesvolle stakingen van arbeiders in autofabrieken in de VS en Italië toonden dat onder meer aan. Blauer Montag trok uit de onderzoeken drie conclusies. Ten eerste dat nieuwe managementmethoden in de organisatie van het productieproces altijd een poging vormen om de productiviteit te verhogen en meer controle over de arbeid te verkrijgen. Ogenschijnlijke winst aan autonomie en meer zelfbeschikking wordt altijd aan de logica van productiviteit en kapitalistische productie verbonden. Ten tweede zijn deze veranderingsprocessen open en omstreden, en dus liggen de uitkomsten ervan niet vast. En ten derde vormen de industriële kernsectoren nog altijd een belangrijke factor voor de ontwikkeling van sociale bewegingen, ook en vooral wanneer de herdefiniëring van normale arbeid maatschappelijk wordt bevochten. Rond 1997/1998 was Blauer Montag betrokken bij een initiatief van linkse vakbondsactivisten rond de toenemende bestaansonzekerheid van groepen arbeiders. Tegelijk werkte men mee aan een congres van de groep Für eine linke Strömung (FelS) over basisinkomen en radicale 2/4
4 arbeidstijdverkorting. Op basis van ervaringen in beide initiatieven concludeerde Blauer Montag dat er met behulp van deregulering van de arbeidsmarkten en het afnemen van rechten van loonafhankelijken enerzijds, en een sterke druk op de sociale uitkeringen anderzijds, een groeiende dwang werd uitgeoefend tot het verrichten van arbeid. Dat veroorzaakte een toenemende bestaansonzekerheid, die daarmee niet meer afgedaan kon worden als een fenomeen waar uitsluitend "randgroepen" mee te maken hadden. Alle loonafhankelijken werden er namelijk door geraakt. Het verzet en de strijd tegen deze nieuwe aanval vormde zodoende ook niet slechts een aangelegenheid van een specifiek klassensegment. Vanuit die analyse plaatste Blauer Montag enkele vraagtekens bij de praktijk van de twee initiatieven. Men zag niets in een appèl op de staat, en stelde dat de eisen geformuleerd op het FelS-congres weliswaar belangrijk waren, maar dat deze niet werden gedragen door actieve groepen en dus geen effect zouden kunnen hebben. Flexibilisering Eind jaren 90 voerden Denemarken en Nederland een "activeringspolitiek" die als lichtend voorbeeld voor Duitsland werd gepresenteerd door de progressieve regering van sociaal-democraten en Groenen. Blauer Montag organiseerde daarover een congres. De groep stelde dat Duitsland gemoderniseerd werd via een progressief kapitalistische politiek van toenemende arbeidsdwang en dus lagere lonen in het binnenland, en het tegelijk internationaal actief meedoen aan de nietverklaarde aanvalsoorlog tegen Joegoslavië. Ook onderzocht Blauer Montag de door de media zo bejubelde IT-hype en dienstensector-boom. Dat werd vergemakkelijkt doordat een aantal groepsleden zelf binnen deze sector werkzaam was, evenals tal van hun vrienden en vriendinnen. Voor de groep maakten deze ontwikkelingen deel uit van de omstreden deregulering en flexibilisering van de arbeidsverhoudingen. Onderzocht en bediscussieerd werden ook nieuwe managementtechnieken als de "indirecte sturing" van werknemers, en de stormachtige groei van de "zelfstandigen zonder personeel" (zzp-ers). Het toentertijd hippe discours over "immateriële arbeid", dat internationaal vooral bekend werd via de bestseller "Empire" van Michael Hardt en Toni Negri, werd door Blauer Montag eveneens geplaatst binnen de context van de veranderende arbeidsverhoudingen. Na de verkiezingsoverwinning op 23 september 2001 in Hamburg van rechts-populist Ronald Schill voelde links in de stad zich machteloos en oppositie bleek weinig effect meer te hebben. Volgens Blauer Montag kwam dat vooral doordat er vrijwel geen veranderingen meer plaats vonden in de sociale politiek. De komst van Schill zorgde ervoor dat het groeiende racisme en de rechtse retoriek meer en meer ingepast werden in de bestaande "activeringspolitiek" van de gevestigde partijen. De rol van de rechts-populist raakte daarmee enkele jaren later uitgespeeld. Bestaansonzekerheid Met de opkomst van Umsonst (Voor niets)-groepen in Berlijn, Hamburg, Keulen, Kiel en Dresden in 2003 kwam er weer een discussie op gang over de politiek van "toeëigening", precies zoals die eerder door Schwarze Katze-groepen in de jaren 80 gevoerd en in praktijk gebracht werden. De inbreng van Blauer Montag ging met name over hoe dit soort campagnes breder konden worden gemaakt. Het thema bestaansonzekerheid werd zo herontdekt, vooral door studenten-activisten die zich eerder met het organiseren van EuroMayDay hadden beziggehouden. Op basis van ervaringen in het verleden en betrokkenheid bij discussies en acties nu, formuleerde Blauer Montag een aantal punten van kritiek op de nieuwe bewegingen. (1) Er zouden tegenwoordig onjuiste tegenstellingen worden gepresenteerd, zoals bijvoorbeeld van vast werk versus uitzendwerk. (2) Daardoor wordt de analyse en strijd ten onrechte beperkt tot slechts een deel van alle mensen die last hebben van bestaansonzekerheid. (3) Ook zou er een onhoudbare gelijkstelling als "precairen" plaatsvinden van zeer uiteenlopende 3/4
5 groepen als schoonmakers en academici die werken op projectbasis. (4) Activisten zouden daarnaast onkritisch en gedepolitiseerd omgaan met de eigen bestaansonzekerheid, en het onvoldoende thematiseren van het verlies aan collectiviteit zou leiden tot steeds meer op de markt gerichte bezigheden. (5) En tenslotte zou een kritische opstelling tegenover de vakbonden steeds meer vermeden worden. Dat zou blijken uit de volstrekt kritiekloze omarming van oude "nieuwe" technieken als organizing. "Risse im Putz. Autonomie. Prekarisierung und autoritärer Sozialstaat, Gruppe Blauer Montag. Uitgeverij: Assoziation A, 14,00. ISBN: Henk Zeldenrust Noot 1. De nummers 10 en 11 van het tijdschrift "Autonomie Neue Folge", respectievelijk over Antiimperialismus in den 80-ern en Neue Armut. Zwang zur Arbeit van oktober en november 1982 waren voor de discussie van groot belang. 4/4
Doorbraak.eu. Via veel hoogte- en dieptepunten is deze beweging, het Collectief van werklozen en precaire
Gluren in opdracht van de gemeente De twee bijeenkomsten vorige maand van Doorbraak en de Bijstandsbond over de strijd van Franse werklozen begonnen met deze inleiding van de activisten van Résistance
Nadere informatieCover van het boek. De protesten
Cover van het boek In hun boek Krisenlabor Griechenland. Finanzmärkte, Kämpfe und die Neuordnung Europas beschrijven Detlef Hartmann en John Malamatinas het Griekse protest en verzet dat in 2011 de media
Nadere informatieDe jacht op vrijwilligers
De jacht op vrijwilligers Doorbraak heeft al veel gepubliceerd over dwangarbeid voor uitkeringsgerechtigden. De nadruk lag daarbij meestal op het regime waaronder gewerkt moet worden. Maar ook belangrijk
Nadere informatieINLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE. Nick Deschacht
INLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE Nick Deschacht Inleiding Prof. dr. Ernest Mandel (1923-1995) Overzicht van de cursus 28/3: Basisbegrippen van de marxistische economie 18/4: De ontwikkeling van de
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?
Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van
Nadere informatieGrote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap
Grote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap J. Mevissen, L. Heuts en H. van Leenen SAMENVATTING Achtergrond van het onderzoek Het verschijnsel zelfstandige zonder personeel (zzp er) spreekt tot de verbeelding.
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 35 000 VII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) voor het jaar 2019 Nr. 80
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Directie Democratie en www.rijksoverheid.nl www.facebook.com/minbzk www.twitter.com/minbzk Uw kenmerk Datum 14 december
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie.
Onderzoeksvraag: Waardoor ontstonden het liberalisme en het socialisme, en hoe dachten liberalen en socialisten over de sociale kwestie? Kenmerkende aspect: De opkomst van de politiek maatschappelijke
Nadere informatieGESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB
Examen VMBO-KB 2005 tijdvak 1 woensdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 35 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten
Nadere informatieDoorbraak.eu. Logo van Wildcat
Logo van Wildcat Doorbraak is zich aan het oriënteren op union en community organizing. Wat zijn de sterke kanten ervan, en wat de eventuele nadelen? Het Duitse tijdschrift Wildcat heeft in 2007 twee artikelen
Nadere informatieDoorbraak.eu. De tronie van wethouder Jan-Jaap de Haan naast de ballen die hem kort daarop zouden treffen.
De slopers... Vandaag hebben activisten en sympathisanten van Doorbraak in Leiden actie gevoerd tegen dwangarbeid, en voor een leefbaar inkomen en de mogelijkheid om zelf je eigen leven te kunnen bepalen.
Nadere informatieDe impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling
VIVES BRIEFING 2018/05 De impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling Relatief verlies, absolute winst voor werknemers Yannick Bormans KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen,
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Module 3, Welvaart in Amerika en Nederland
Samenvatting Geschiedenis Module 3, Welvaart in Amerika en Nederland Samenvatting door een scholier 583 woorden 8 februari 2005 4,7 21 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Module 3, aantekeningen.
Nadere informatieBurgers en Stoommachines. Tot 1:20
Burgers en Stoommachines Tot 1:20 Wat gaan we leren? 1. Welke gevolgen de technische uitvindingen hadden. 2. Wat er in de grondwet van 1848 stond. 3. Welke groepen minder rechten hadden dan andere groepen.
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer vwo 2003-II
Opgave 1 Armoede en werk 1 Het proefschrift bespreekt de effecten van het door twee achtereenvolgende kabinetten-kok gevoerde werkgelegenheidsbeleid. / De titel van het proefschrift heeft betrekking op
Nadere informatieParagraaf 2 De hedendaagse arbeids samenleving 2.1 wat is een arbeids samenleving?
Antwoorden door een scholier 1490 woorden 7 april 2006 4,6 15 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Paragraaf 2 De hedendaagse arbeids samenleving 2.1 wat is een arbeids samenleving? In 1948
Nadere informatie2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw
2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw 1830 1870: Javaanse boer werkt voor Nederlandse staat: - cultuurstelsel - Herendiensten van verliespost naar wingewest Vanaf 1870: modern imperialisme particuliere bedrijven
Nadere informatie6. Voorbij het multiculturalisme: kritiek op de democratie Dictatuur van het proletariaat Afsluitend 135.
Inhoud Inleiding 7 Gundula Ludwig Judith Butler en Queer Politics 13 1. Inleiding 15 2. Een ethisch imperatief: biografische schets 18 3. De constructie van het geslacht 23 4. Heteroseksuele matrix en
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-GL en TL 2004
Examenopgaven VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE GL EN TL GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-D Gebruik het bronnenboekje. Dit examen
Nadere informatieHet Maatschappelijk Belang van Cao s. Leren van Zweden, Duitsland en Australië? dr. Judith Raven Erasmus Universiteit Rotterdam
Het Maatschappelijk Belang van Cao s. Leren van Zweden, Duitsland en Australië? dr. Judith Raven Erasmus Universiteit Rotterdam Onderzoek in opdracht van Instituut Gak In samenwerking met University of
Nadere informatieInternationale varkensvleesmarkt 2012-2013
Internationale varkensvleesmarkt 212-213 In december 212 vond de jaarlijkse conferentie van de GIRA Meat Club plaats. GIRA is een marktonderzoeksbureau, dat aan het einde van elk jaar een inschatting maakt
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Module 5
Samenvatting Geschiedenis Module 5 Samenvatting door een scholier 1332 woorden 26 maart 2006 10 1 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis module 5 Hoofdstuk 1 1918, Troelstra wilde een revolutie
Nadere informatieKiezers en potentiële kiezers van 50PLUS
Kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS Versie 2013-2014 Tekstrapport Peil.nl/Maurice de Hond 1 Doelstelling en opzet van het onderzoek Het Wetenschappelijk Instituut van 50PLUS heeft ons in december
Nadere informatieIn de Gebladerte-reeks verschijnt vandaag brochure nummer 34: Zet de wereld op z n kop, organiseer van onderop. Hier de inleiding.
Cover van de brochure. In de Gebladerte-reeks verschijnt vandaag brochure nummer 34: Zet de wereld op z n kop, organiseer van onderop. Hier de inleiding. Zo n 5 jaar geleden, in mei 2006, kwam een groepje
Nadere informatieVerenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten
Verenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten 1.2-2.3-3.3 Inleiding Deze opdracht gaat over de ontwikkeling van de burgerrechten. Hierbij staat de status van de zwarte bevolking in de Verenigde Staten
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo II
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen Vanaf de zomer van 1789 trokken veel Franse vluchtelingen naar Oostenrijk. 1p 1 Waarom vormde dit voor het Franse revolutionaire
Nadere informatieGOED BEZIG BURGERSCHAPSLEREN THEMA 1
Goed bezig GOED BEZIG BURGERSCHAPSLEREN THEMA 1 In deze module houd jij je bezig met de vraag waarom mensen werken en wat ze doen om in hun levensonderhoud te voorzien. Je krijgt informatie over de arbeidsmarkt
Nadere informatieDe frontlinie van de verbeelding
De frontlinie van de verbeelding Waar vechten wij als kunstenaars tegen? En waar vechten wij als kunstenaars voor? Het antwoord op deze vraag ligt deels in de geschiedenis van progressieve kunst zelf.
Nadere informatieCollege voor Arbeidszaken Kamer Gesubsidieerde Arbeid
College voor Arbeidszaken Kamer Gesubsidieerde Arbeid Brief aan de leden T.a.v. het college en de gemeenteraad informatiecentrum tel. (070) 373 8020 betreft Arbeidsvoorwaarden en de sociale werkvoorziening
Nadere informatie50 plussers op de arbeidsmarkt
50 plussers op de arbeidsmarkt Onderzoek arbeidsparticipatie 50-plus werknemers in het bedrijfsleven Het 50+ Adviescentrum heeft in de maanden februari tot en met juni 2016 onderzoek gedaan naar de participatie
Nadere informatieRapportage enquête De ggz laat zich horen
Rapportage enquête De ggz laat zich horen Thijs Emons en Fred Leffers, oktober 2011 Inleiding Op 10 september 2008 werd de website De ggz laat zich horen gelanceerd. Met deze site en de bijbehorende mailinglijst
Nadere informatieLedenpanel Voorbereiding Congres 2016
Ledenpanel Voorbereiding Congres 2016 Status: Afgesloten Begindatum: 24-12-2015 Einddatum: 11-01-2016 Live: 19 dagen Vragen: 12 Talen: nl Panelgrootte: 3.314 Bounced: 10 (0,3%) Geweigerd: 23 (0,7%) Gedeeltelijk
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5 Samenvatting door Sven 1427 woorden 12 april 2018 7,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Paragraaf 3.1 In de wereld van
Nadere informatieBeginselen van de politieke partijen die in 2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd waren
Beginselen van de politieke partijen die in 2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd waren Partij van de Arbeid (PvdA) Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) Christen-democratisch Appèl (CDA) Democraten
Nadere informatieDe Rekenkamer is verder nagegaan of de verantwoording van de verschuldigde vergoeding over 2011, 2012 en 2013 volledig is.
1 Managementsamenvatting De managementsamenvatting is geschreven in het Nederlands en het Papiamentu. De Rekenkamer wil hiermee bereiken dat meer mensen kennis kunnen nemen van de inhoud van het rapport.
Nadere informatievecht voor sociale en emancipatorische verandering, doe je dat niet in de korenvelden
De stad als arena voor sociaal-ecologische strijd. Interview met Erik Swyngedouw Pascal Debruyne en Stijn Oosterlynck principe van het politieke. Swyngedouw: Das Kapital wel gelezen, vecht voor sociale
Nadere informatieAls bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Examen VWO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 28 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatieKaart 3. Kaart 1 Kaart 2. Kaart 3. Kaart 3. Kaart 3. Kaart 3. Kaart 3. Kaart 3. B Kaart 4. A Maatschappelijke behoefte. C Beroepsbevolking
Beroepsbevolking Maatschappelijke behoefte Economisch nut Sociale klasse lle mensen tussen de 5 en 65 jaar die kunnen en willen werken. Werk waar vraag naar is of behoefte aan is in de samenleving. Werk
Nadere informatieVan baan naar eigen baas
M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Mens en werk
Samenvatting Maatschappijleer Mens en werk Samenvatting door een scholier 1034 woorden 5 mei 2005 8 7 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Wat is werk: elke lichamelijke of geestelijke inspanning
Nadere informatieSamenvatting. Zorgt het openstellen van de detailhandelssector voor buitenlandse concurrentie in een verbetering van de productiviteit?
Samenvatting Dit proefschrift bestudeert de relatie tussen beleidshervormingen en productiviteitsgroei. Het beargumenteert dat het onderkennen van de diversiteit van bedrijven aan de basis ligt voor het
Nadere informatieCategoriale inkomensverdeling
Categoriale inkomensverdeling - 1 van 5 Categoriale inkomensverdeling 1. Verdeling Het nationaal inkomen dat ontstaat wordt verdeeld over de productiefactoren arbeid, kapitaal en ondernemingsinitiatief.
Nadere informatiePiketty: opmerkingen bij een nieuw icoon. Floris Heukelom
Piketty: opmerkingen bij een nieuw icoon Floris Heukelom f.heukelom@fm.ru.nl Inhoud presentatie Wat zegt Piketty precies? Vanwaar de snelle en enorme impact? Kritiek op Piketty Wat moeten we er van vinden?
Nadere informatieSAMEN VOORUIT PROGRAMMA PVDA-VOORZITTER PERIODE 2016-2020 HANS SPEKMAN
SAMEN VOORUIT PROGRAMMA PVDA-VOORZITTER PERIODE 2016-2020 HANS SPEKMAN De komende weken ga ik op campagne door het land. Ik vraag jullie om meer dan het vertrouwen in mij. Ik vraag jullie om samen met
Nadere informatieDoorbraak.eu. 1. Iedereen moet toch werken voor z n brood, waarom de bijstandsgerechtigden niet?
Confrontatie tussen een activist-dwangarbeider en verantwoordelijk wethouder Jan-Jaap de Haan bij opening van Participatiecentrum. Doorbraak is sinds enige tijd in Leiden actief tegen de invoering van
Nadere informatieInhoud. Deel 1. Jongeren en de stad 27. Dankwoord 11 Voorwoord door Jos Vander Velpen 13 Inleiding 21
Inhoud Dankwoord 11 Voorwoord door Jos Vander Velpen 13 Inleiding 21 Deel 1. Jongeren en de stad 27 1. Jong zijn in de stad 31 Jong zijn in de stad anno 2014 31 De rol van de ouders 32 Opvoeding is ook
Nadere informatieSMO abonnement: 40,00 per kalenderjaar, omvat 6 smo-publicaties.
1 Eindredactie: Tatiana van Lier en Ria Logtenberg Vormgeving: Max Beinema grafische vormgeving Druk: Hooiberg, Epe ISBN-10: 90-6962-225-4 ISBN-13: 978-90-6962-225-5 Bestelnummer: 0335 SMO-2006-1 Den Haag,
Nadere informatieTegen 4 Demonen. Fiscaal werk maken van sociale duurzaamheid. Joseph J. M. Evers
Tegen 4 Demonen Fiscaal werk maken van sociale duurzaamheid Joseph J. M. Evers Tegen 4 Demonen Fiscaal werk maken van sociale duurzaamheid Joseph J. M. Evers Schrijver: Joseph J.M. Evers Omslag: de auteur
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2017-I
Opgave 1 Solidariteit in het pensioenstelsel Bij deze opgave horen tabel 1, tekst 1, figuur 1 en figuur 2. Inleiding Vanaf het moment van pensionering heeft iedereen recht op een AOW-uitkering (Algemene
Nadere informatieBoekcover. De aanloop
Boekcover Met zijn proefschrift Opstandig volk presenteert Hans Boot een analyse van de strijd van de havenarbeiders in Amsterdam, toegespitst op de neergang en de terugkeer van de losse havenarbeid in
Nadere informatieDe burgers: ontwikkelingen, verschillen en perspectieven
De burgers: ontwikkelingen, verschillen en perspectieven Lelystad, 24 april 2018 Paul Dekker (paul.dekker@uvt.nl) Outline 1. Veronderstellingen van bestuurders 2. De gemiddelde burger: Nederland in Europa
Nadere informatieEindexamen economie vwo I
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Uit het antwoord moet
Nadere informatieWERK EN BESTAANSZEKERHEID IN ALMERE. PvdA manifest
WERK EN BESTAANSZEKERHEID IN ALMERE PvdA manifest Inleiding Werk, werk, werk! is wat de Almeerse PvdA betreft één van de belangrijkste opdrachten voor een nieuwe coalitie in Almere. De gemeente Almere
Nadere informatieOpgave 3 Een nieuwe klassenmaatschappij?
Opgave 3 Een nieuwe klassenmaatschappij? 19 maximumscore 4 een beschrijving van twee moderniseringsprocessen op economisch gebied (per proces 1 scorepunt) 2 het aangeven van het gevolg: vraag naar hogeropgeleide
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25770 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25770 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Van Thuy, Pham Title: Beyond political skin : convergent paths to an independent
Nadere informatieGEMEENTE ÖËNHËLDER lngeitomen_. 3 MAART 2015
Inlichten instantie via e-mail pagina 1 van 2 Info Den Helder - Lbr. 15/016 - Arbeidsvoorwaarden en de sociale werkvoorziening Van: VNG Aan: VNG Datum: Woensdag 18 Maart 2015
Nadere informatieStage Master Geschiedenis Procesevaluatie
Stage Master Geschiedenis Naam student(e) : Studentnummer : Naam stagebedrijf : Naam organisatiebegeleider : Naam docentbegeleider : Tussenevaluatie Eindevaluatie 1 2 3 4 1 2 3 4 Belangstelling : Inzicht:
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-KB 2004
Examenopgaven VMBO-KB 2004 tijdvak 1 dinsdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 31 066 Belastingdienst Nr. 462 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 vwo 2007-II
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 0,15 0,12 100% = 25%
Nadere informatieGeschiedenis en Staatsinrichting TL Bohemen, Houtrust, Kijkduin 2015-2016-2017
Exameneenheden geschiedenis GS/K/1 Oriëntatie op leren en werken GT GS/K/2 Basisvaardigheden GT GS/K/3 Leervaardigheden in het vak geschiedenis en staatsinrichting GT GT GS/K/4 De koloniale relatie Indonesië
Nadere informatieRaadsvoorstel Programma Inwoners - en Overheidsparticipatie
BLANCO gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6463 Inboeknummer 15bst01200 Beslisdatum B&W 8 september 2015 Dossiernummer 15.37.551 Raadsvoorstel Programma Inwoners - en Overheidsparticipatie 2015-2018 Inleiding
Nadere informatieErnst & Young ICT Leadership. Resultaten ICT Barometer over conjunctuur, bestedingen en offshore outsourcing. Jaargang 6 17 mei 2006.
Ernst & Young ICT Leadership Resultaten ICT Barometer over conjunctuur, bestedingen en offshore outsourcing Jaargang 6 17 mei 2006 ICTbarometer Inhoud ICT-conjunctuur ICT-bestedingen Offshore ICT outsourcing
Nadere informatieVan verzorgingsstaat naar
1. Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving Het is onmiskenbaar dat mensen in onze huidige netwerk- en informatie-samenleving mondiger en zelfstandiger zijn dan vroeger. Gecombineerd met de noodzaak
Nadere informatieUIT arbeidsdeling
Arbeidsdeling Het streven van de mens is om zijn welvaart te laten toenemen. Meer welvaart is te bereiken door een hogere productie. Een hogere productie kun je op verschillende manieren bereiken. Een
Nadere informatieHandleiding voor schoolbesturen bij de prikactie
Handleiding voor schoolbesturen bij de prikactie Op dinsdag 27 juni zullen veel leerkrachten in Nederland een uur later starten met hun les dan normaal. De organisaties die verenigd zijn in het PO-front
Nadere informatiearbeid inspanning van lichamelijke en/of geestelijke krachten om iets tot stand te brengen => werk
Boekverslag door D. 667 woorden 1 mei 2007 7.8 19 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Begrippen H3 WERK ABW Algemene Bijstandswet AKW Algemene Kinderbijslagwet ANW Algemene
Nadere informatiesociale innovatie in de creatieve industrie onderzoek Beeld: Netwerk6
sociale innovatie in de creatieve industrie onderzoek Beeld: Netwerk6 samenvatting beschrijving en conclusies van het onderzoek inhoud samenvatting 2 tekst & uitleg 4 resultaten - onderwerpen van sociale
Nadere informatieNieuwe cao Schoonmaak. 9,5% erbij en 1 mei vrij Laat je stem horen!
Nieuwe cao Schoonmaak 9,5% erbij en 1 mei vrij Laat je stem horen! Trotse schoonmakers, Het is ons gelukt: we hebben 1 mei vrij! De cao Schoonmaak is de eerste cao in Nederland waar weer in staat dat werkers
Nadere informatie"Werkverschaffing" in de jaren 30
"Werkverschaffing" in de jaren 30 Afgelopen zondag was er op de Dag van de Solidariteit ook een workshop over de bijstand als afvoerputje. Henk Kroon van de Bijstandsbond, een Amsterdamse zelforganisatie
Nadere informatieWERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE SAMENVATTING VAN DE EFFECTBEOORDELING. bij
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 21.12.2017 SWD(2017) 479 final WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE SAMENVATTING VAN DE EFFECTBEOORDELING bij Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement
Nadere informatieA D V I E S Nr Zitting van woensdag 19 maart 2003
A D V I E S Nr. 1.440 Zitting van woensdag 19 maart 2003 Voorontwerp van wet tot wijziging van artikel 30 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten - verlenging van het rouwverlof
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?
Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van
Nadere informatieWerkende vaders. Strategieën voor vaders die werk en zorg willen combineren
Werkende vaders Strategieën voor vaders die werk en zorg willen combineren Inhoud 1. Aanleiding en context 5 1.1 Inleiding 5 1.2 Aanleiding 5 1.3 De onderzoeksvragen 6 1.4 Opzet en uitvoering van het onderzoek
Nadere informatiePTA MAVO 2011-2013. Docenten: Felix van de Gein (sectievoorzitter) en Nol Voskens
PTA MAVO 2011-2013 Docenten: Felix van de Gein (sectievoorzitter) en Nol Voskens Dit PTA bestaat bevat het verplichte vak maatschappijleer 1 (mavo 3 / mavo 4 voor instromers uit havo 3) en het keuze examenvak
Nadere informatieTijdvak van burgers en stoommachines (1800 1900) / 19 e eeuw
Tijdvakken Tijdvak van burgers en stoommachines (1800 1900) / 19 e eeuw K.A. * De Industriële Revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving * De moderne vorm van imperialisme
Nadere informatieAdviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie DURVEN DELEN OP WEG NAAR EEN TOEGANKELIJKE WETENSCHAP
Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie DURVEN DELEN OP WEG NAAR EEN TOEGANKELIJKE WETENSCHAP Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie!! " # "# $ -. #, '& ( )*(+ % & /%01 0.%2
Nadere informatieProeftoets E2 havo
Proeftoets E2 havo 5 2016 1. Een verdachte kan te maken krijgen met een aantal personen en instanties. Wat is de juiste volgorde? A. 1. de politie 2. de rechter 3. de officier van justitie. B. 1. de officier
Nadere informatieIn veel gemeenten in ons land zo niet alle zien we het gebeuren: VERSNIPPERING & FRAGMENTATIE ALS KANS OP POLITIEKE VERNIEUWING
VERSNIPPERING & FRAGMENTATIE ALS KANS OP POLITIEKE VERNIEUWING opinie Bert Blase Bert Blase is waarnemend burgemeester van Vlaardingen en was eerder onder meer burgemeester van Alblasserdam en waarnemend
Nadere informatieMinder starters in 2016
Vooruitzicht Starters Minder starters in 2016 Aantal starters stabiel in 2015, daling verwacht in 2016 130.000 Meer starters in de bouw, minder starters in de transport percentage, jan t/m sep 2015 t.o.v.
Nadere informatieAan het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Maassluis. Geacht college van Burgemeester en Wethouders,
Aan het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Maassluis Postbus 55 3140 AB Maassluis T 010 5919243 E info@adviesraadsamenlevingszakenmaassluis.nl I www.adviesraadsamenlevingszakenmaassluis.nl
Nadere informatieCorrectievoorschrift HAVO. Economie 1 (nieuwe stijl)
Economie 1 (nieuwe stijl) Correctievoorschrift HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs 20 02 Tijdvak 1 Inzenden scores Uiterlijk op 29 mei de scores van de alfabetisch eerste vijf kandidaten per school
Nadere informatiePlan van aanpak Het plan van aanpak voor dit project bestaat uit drie fasen:
Samenvatting tussenrapport Toekomstvisie FNV KIEM Testen van de geformuleerde visies op de vakbond van de toekomst aan de huidige behoeften van leden en potentiële leden. Aanleiding Project FNV KIEM in
Nadere informatieEindexamen economie vwo II
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een
Nadere informatieER IS EEN ALTERNATIEF
ER IS EEN ALTERNATIEF Terwijl we dit systeem proberen te bevechten en vernietigen is het natuurlijk ook onze taak om onze tijd te besteden aan het nadenken over hoe een wereld er dan wel uit zou moeten
Nadere informatieSamenvatting UWV Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2018
Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Met een doorkijk naar 2018 Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Een belangrijke taak van UWV is het bij elkaar brengen van vraag en aanbod op
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2008-II
Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 De werkgelegenheid verandert met
Nadere informatieHoger Onderwijs: van elitair naar massa-onderwijs Jef C. Verhoeven Centrum voor Onderwijssociologie KU Leuven
Hoger Onderwijs: van elitair naar massa-onderwijs Jef C. Verhoeven Centrum voor Onderwijssociologie KU Leuven Lezing aan de Arteveldehogeschool 16 mei 2002 9 mei 2002 Hoger Onderwijs 1 - Beschrijving geven
Nadere informatieGeschiedenis en Staatsinrichting TL Bohemen, Houtrust, Kijkduin 2014-2015-2016
Schoolexamen derde leerjaar mavo (2014 2015) 1 SE1 De industriële samenleving in Nederland Het proces van industrialisatie heeft de Nederlandse samenleving ingrijpend veranderd vanaf het midden van de
Nadere informatieMEDEDELING AAN DE VLAAMSE REGERING
De minister president van de Vlaamse Regering Vlaams minister van Buitenlands Beleid en Onroerend Erfgoed en Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Inburgering, Wonen, Gelijke Kansen en armoedebestrijding
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de regio (...) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Casus 13 - RTE Jaarverslag 2012 Oordeel: onzorgvuldig Samenvatting: SCEN-arts kent weliswaar patiënt niet, maar neemt regelmatig waar in de praktijk van de arts en is niet onafhankelijk vanwege een persoonlijke
Nadere informatieSpeech Ton 1 mei 15.00 uur (gesproken woord geldt)
Speech Ton 1 mei 15.00 uur (gesproken woord geldt) Beste mensen, wat geweldig dat we hier vandaag allemaal staan! We begonnen met een fantastische mars en een goede debatten. 1 mei is weer van ons! En
Nadere informatie6,4. Praktische-opdracht door een scholier 2064 woorden 24 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer
Praktische-opdracht door een scholier 2064 woorden 24 juni 2004 6,4 68 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding Om het vak maatschappijleer af te sluiten, moest ik nog een PO maken. Deze moest gaan
Nadere informatieEindexamen vwo economie 2014-I
Opgave 1 1 maximumscore 2 De kredietcrisis in de VS leidt ertoe dat Nederlandse banken verlies lijden op hun beleggingen in de VS en daardoor minder makkelijk krediet verstrekken aan bedrijven. Hierdoor
Nadere informatieToetsvragen geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 8 Toetsvragen
Tijdvak 8 Toetsvragen 1 In Nederland was de eerste belangrijke politieke stroming het liberalisme. Welke politieke doelen wilden liberalen bereiken? A Zij wilden een eenheidsstaat met een grondwet en vrijheid
Nadere informatieSociaal doe-het-zelven
Pieter Hilhorst Jos van der Lans Sociaal doe-het-zelven De idealen en de politieke praktijk Uitgeverij Atlas Contact Amsterdam/Antwerpen Sociaal doe-het-zelven; Hilhorst & van der Lans [PS] 3e proef pag
Nadere informatieRode Jeugd. wil aktie
Rode Jeugd wil aktie Onze aktie richt zich eerst op de grootste wantoestandenezoals op de schandalige uitbuiting van de jeugd door de jeugd.lonen 7 de lange werktijden on bet behandelen van de jongeren
Nadere informatie