Hier vind je suggesties voor werkvormen die horen bij 4 & 5 mei.

Transcriptie

1 Programma: Dodenherdenking en Bevrijdingsdag Hier vind je suggesties voor werkvormen die horen bij 4 & 5 mei.

2 Bevrijding Leeftijd: 9-12, leiding Thema: bijbel, bijbelse personages, oorlog, vrede Tijdsduur: 40+ min. Met jonge tieners een verhaal lezen ('noemen jullie dat bevrijding'), gesprekken voeren en knutselen rond het thema 4/5 mei. Elk jaar vieren we op 5 mei bevrijding en herdenken we dat er een einde kwam aan een periode van onderdrukking. Het thema Bevrijding vinden we ook terug in het verhaal van Exodus 13 en 14. In het land Egypte lijden Mozes en zijn volk onder de overheersing van de farao. Tot God Mozes roept om zijn volk uit de macht van de farao te bevrijden. Dan volgt een periode van 40 jaar omzwerving door de woestijn, op weg naar het beloofde land. 'Noemen jullie dat bevrijding?' is de titel van het verhaal dat bij dit thema centraal staat. Dit verhaal kun je voorlezen of vertellen. Na het verhaal kun je één van de werkvormen doen. Als we op televisie kijken naar oorlogen in andere delen van de wereld, lijkt het bijna iets van ver weg. We kunnen ons al nauwelijks meer voorstellen dat er ook in ons land oorlog geweest is. We zouden bijna vergeten dat we God dankbaar zouden moeten zijn dat we vrijheid hebben. Het is belangrijk om dat te beseffen en iets met die vrijheid te doen: ervoor zorgen dat iedereen vrijheid kan ervaren. Jezus heeft ons geleerd hoe we dat kunnen doen. Bijvoorbeeld door om je heen te kijken naar mensen die onderdrukt, gepest en geslagen worden. Door de mensen te zien die door anderen niet gezien worden en aan hun kant te gaan staan. Hen aandacht te geven en hen proberen te bevrijden uit de angst waar ze in zitten. Jouw eigen vrijheid krijgt nog meer inhoud als je de vrijheid van anderen ook op waarde schat. Gespreksronde Lees het verhaal voor. Laat de tieners eerst reageren op het verhaal. Wat vonden ze van het verhaal? Kunnen ze zich voorstellen dat het volk liever brood en onderdrukking wil dan vrijheid en honger? Wat betekent vrijheid voor de tieners? Kun je hen laten uitleggen waarom vrijheid niet hetzelfde is als 'alles mag en alles kan'? Daarna kun je verder praten over vrijheid, grenzen en regels: Het is bijna zomervakantie. Wat willen ze gaan doen, waar gaan ze naar toe op vakantie en met wie? Waar kijken ze het meest naar uit? Leg uit dat vrij kunnen kiezen van een vakantiebestemming één van de kenmerken van vrijheid is. Geef ook aan dat die vrijheid van keuze grenzen heeft: een kind van zes kan niet alleen naar Hong Kong reizen. Bovendien is iedereen gebonden aan het geld dat besteed kan worden. Als je met meer mensen op vakantie gaat moet je compromissen sluiten. Je moet het eens zijn over de bestemming (de één wil naar Center Parcs, de ander naar de Efteling), de manier van verblijf (tent of hotel), de duur (weekend of week) enzovoort. Om de vrijheid van anderen niet in de weg te staan, moeten we ons aan een aantal regels houden: niet teveel herrie maken op bepaalde plaatsen, elkaar uit laten spreken enzovoort. Welke regels kunnen de tieners noemen? Vinden ze dit goede regels of vinden ze het onzin? En waarom? Bedenk eens wat regels die voor iedereen goed zijn. Welke zijn dit? Is er één bij die je op club kunt hanteren? Welke regels gelden op club? Wat vind je van die regels?

3 Zou je iets willen veranderen? Deze laatste vragen kunnen uitlopen op een korte evaluatie. Tekening Nodig: vellen papier, allerlei tekengerei en verfspullen Laat de kinderen een tekening maken van datgene waar ze in de vakantie het meest naar uitkijken. Hoe zijn ze daarin vrij zijn om datgene te doen wat ze graag willen, zonder dat anderen er last of moeite mee hebben? Bekijk na afloop elkaars tekeningen en laat de kinderen als ze dat willen een toelichting geven.

4 Gebed voor Koningsdag, 4 en 5 mei Leeftijd: alle-leeftijden Thema: feest Tijdsduur: 0-20 min. Een gebed voor Koningsdag, 4 en 5 mei Goede God, Vlaggen, vrolijke mensen, een zonnig gevoel. Wat is het fijn om vrij te zijn van school en werk en samen met zoveel mensen feest te vieren. Te vieren dat we in een land mogen leven met een betrokken koning en een democratische regering. Dank u wel voor vrede, vrijheid en vrolijkheid. Amen

5 In mijn tijd... Leeftijd: 13-16, 16+, intergeneratief Thema: oorlog Tijdsduur: 60+ min. Jongeren en ouderen gaan in gesprek rond een film over de tweede wereldoorlog. In onze tijd... Het is interessant en leerzaam om samen met mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt naar Oorlogswinter te kijken. Maar hoe pak je dat aan? Dit programma geeft tips om jongeren en ouderen met elkaar in gesprek te laten gaan rondom het thema. Je kunt verschillende onderdelen kiezen als het hele programma te lang duurt. Ladies and gentlemen... (introductie) Doel: de deelnemers leren elkaars namen kennen en het ijs wordt gebroken Tijdsduur: 15 minuten Nodig: invulkaartje uit de bijlage (vaak geprint), zelfklevende adresetiketten, stift, pennen Als je een avond organiseert waarbij jongeren en ouderen met elkaar in gesprek gaan, is de kans groot dat ze elkaar nog niet kennen. Daarom is het goed om eerst even het ijs te breken en elkaar te leren kennen. Deel de groep in kleine groepjes of tweetallen. Zorg dat er in ieder groepje minstens een jongere en een oudere zit. Geef iedere deelnemer een invulkaartje. Het is de bedoeling dat ze elkaar kort interviewen om zo het kaartje in te vullen. Kom, als iedereen klaar is weer terug in de grote groep. Dan moet iedereen een ander voorstellen zoals dat op een gala zou gebeuren. Bijvoorbeeld: Dames en heren! Ik heb het genoegen u kennis te laten maken met dé kruiswoordpuzzelkampioen van Den Haag! Daarnaast is hij ook een goede visser, hier is... Jan de Boer!'. De voorgesteld beroemdheid' krijgt een applaus waarna de volgende persoon aan de beurt is. Er zijn mensen die deze theatrale manier misschien een beetje lastig vinden. Laat dan iemand beginnen waarvan je zeker weet dat hij of zij het leuk vindt. Mochten er nu veel mensen aanwezig zijn, dan is deze werkvorm niet haalbaar in verband met de tijd. Laat iedereen op z'n minst even hun voornaam met stift op een etiket schrijven en deze op de trui plakken. Daarnaast is het een goed idee om tijdens de koffie of thee even tijd in te lassen voor wat korte gesprekjes. Kaarten op tafel (introductie thema) Doel: door middel van het plakken en rubriceren van Post-Its, op tafel zien te krijgen wat de voorkennis van de Tweede Wereldoorlog is Tijdsduur: 10 minuten Nodig: Post-Its in twee verschillende kleuren, pennen, flap-over en stiften Maak van tevoren op de flap-over kolommen met daarin een aantal categorieën. Bijvoorbeeld: school', werk', huishouden', eten en drinken', verboden/geboden', contacten onderling', contacten met de Duitsers' of andere dingen die bij je opkomen als je aan de Tweede Wereldoorlog denkt. Zorg ervoor dat de ouderen een andere kleur Post-It krijgen dan de jongeren. Vraag hun om het eerste wat bij hen opkomt bij de Tweede Wereldoorlog op de Post-It te schrijven. Zijn dit meerdere dingen, dan mogen ze meerdere Post-Its gebruiken. Iedereen mag, als hij of zij klaar is, (zo mogelijk) naar voren komen en de Post-It in de juiste rubriek plakken. Kijk, als iedereen klaar is, naar het eindresultaat. Vallen er dingen op? Waar hebben de jongeren de meeste Post-Its geplakt? En waar de ouderen? Tijd voor de film Doel: doen waarvoor iedereen gekomen is: de film kijken!

6 Tijdsduur: 100 minuten Nodig: dvd-speler, dvd van Oorlogswinter' Maak de ruimte zo donker mogelijk en zet de film op. Overleg van tevoren of je halverwege even een korte drink- en plaspauze inlast. Eventueel kan je van tevoren nog de vraag meegeven om te onthouden of op te schrijven wat de meeste indruk gemaakt heeft. Speeddating Doel: door middel van speeddaten dieper op het onderwerp ingaan en (kijk)ervaringen uitwisselen Tijdsduur: 20 minuten Nodig: tafels, stoelen, vragen (link staat in de tekst hieronder), pen en papier Deel de groep in twee groepen. De ene helft gaat aan de tafel zitten, de andere helft zoekt ook een tafeltje op en gaat tegenover degene zitten die er al zit. Bespreek de film kort aan de hand van de vragen. - (jongeren aan ouderen) Was er iets in de film dat niet klopte/waarover u zich irriteerde? Wat? - Wat viel u/je op in de film, wat vond je indrukwekkend? - Herkende u/je iets in de film dat u/je zelf ook meegemaakt hebt? Wanneer? - Als u/je de regisseur geweest was, wat zou u/je anders gedaan hebben? Waarom? Laat de ene helft na ongeveer vier tot vijf minuten doordraaien, zodat de procedure nog een keer gedaan kan worden, maar dan met iemand anders. Herhaal dit een aantal keer. Koppel tot slot plenair terug aan de hand van de volgende vragen: - Wat is je het meest bijgebleven van het speeddaten? - Welke herinnering of welk verhaal is je het meest bijgebleven en waarom? - (voor de ouderen) Wat zou je niet willen dat de nieuwe generatie vergeet? - (voor de jongeren) Wat zou je niet willen dat anderen vergeten? Wat heb je hiervan geleerd? (afsluiter) Doelstelling: door opnieuw Post-Its te plakken kijken of inzichten veranderd zijn Tijdsduur: vijf minuten Nodig: Post-Its in twee verschillende kleuren, flap-over van het begin, pennen Maak op een nieuw flap-over blad hetzelfde schema als bij de eerste werkvorm. Vraag iedereen of hun inzichten of herinneringen zijn veranderd of uitgebreid en zo ja, deze opnieuw op Post-Its te zetten. Laat iedereen de Post-Its weer op de flap-over plakken. Vergelijk beide flap-over vellen. Zijn er verschillen? Welke?

7 Dit is een download bij het artikel In mijn tijd in JOP COACH magazine, nr Invulkaart Naam Leeftijd Hobby s Waar ben je goed in

8 Oorlog... logisch? Leeftijd: 13-16, 16+ Thema: oorlog, vrede Tijdsduur: 20+ min. Stellingenspel rond het thema oorlog en vrede Over oorlogen zijn bibliotheken volgeschreven. Over vrede ook, vaak over vrede na de oorlog, tot de volgende oorlog. Helaas is er geen eenduidig idee over vrede of over de vraag hoe die te bereiken. Stellingenspel Doel: jongeren reageren op de stellingen en toetsen hun eigen standpunten aan die van de anderen Tijdsduur: 20 minuten Nodig: Van tevoren is de ruimte in drie verzamelpunten gedeeld: 1. het centrum waar de jongeren zich verzamelen 2. de Eens-hoek 3. de Oneens-hoek De spelleider noemt een stelling op en vraagt: Eens of Oneens. Na deze vraag kiezen de deelnemers en haasten zich naar één van de twee hoeken. Zijn ze het met de stelling eens, dan naar de Eenshoek, zijn ze het er niet mee eens, dan naar de Oneens-hoek. Als iedereen gekozen heeft, worden er per hoek willekeurig twee jongeren gevraagd naar de motivatie van hun keuze. Na de laatste stelling kan met elkaar gesproken worden over gemaakte keuzes die het meest in strijd zijn met elkaar. Misschien zijn er jongeren die na dit gesprek van gedachten veranderen. In dat geval mogen ze van hoek veranderen. De stellingen 1. Oorlogen zijn pas te voorkomen als elk land een ijzersterk leger heeft. 2. Rechtvaardige oorlogen, bijvoorbeeld tegen bloedige dictators, dienen de vrede. 3. Pas bij het opheffen van de religies is er kans op minder oorlogen. 4. Voetbal voedt nationalistische gevoelens, het zou daarom verboden moeten worden. 5. Vrede kan alleen bereikt worden als alle religies 'geweldloosheid' prediken. 6. Haat tussen mensen/volkeren wordt met name gekweekt door de media. 7. Jaloezie is met name een vrouwen-kenmerk. 8. Macht om te overheersen, om je superieur te voelen over anderen, wordt al op de basisscholen aangeleerd door de nadruk die er ligt op presteren. 9. Huiselijk geweld moet gelijkgesteld worden aan 'poging tot doodslag'. 10. Een land zonder leger nodigt bij wijze van spreken omringende landen uit tot aanvallen. 11. Door regeringen louter uit vrouwen te laten bestaan, creëer je een veiligere wereld. 12. Iemand negeren of doodzwijgen is een vorm van geweld.

9 Oorlog... ver van je bed? Leeftijd: 9-12 Thema: oorlog Tijdsduur: 60+ min. Met deze werkvorm houden kinderen zich bezig met oorlog en wat de gevolgen daarvan kunnen zijn. Het doel is dat ze zich ervan bewust worden dat God altijd bij hen is. Nodig: foto's van mensen in oorlogssituaties uit kranten en tijdschriften (het gaat om de gezichten en het uiterlijk van mensen, kijk uit met al te gewelddadige/schokkende foto's), een verhaal uit een boek over oorlog, korte (psalm)teksten waarin het gaat over vertrouwen op God in gevaar, papier, pennen en andere tekenspullen Voorbereiding Wees ervan bewust dat het onderwerp van dit programma niet makkelijk is. Het is goed om de kinderen het gevoel te geven dat God bij hen is, altijd. Maar we kunnen niet doen alsof er geen gevaar is: kinderen moeten ook leren leven met de realiteit. Het gaat erom dat de kinderen, ondanks gevaren die er zijn, ervaren dat ze er niet alleen voor staan. Neem de tijd om je te bezinnen op de vragen die je aan de kinderen gaat stellen: stel ze dus eerst aan jezelf en formuleer je eigen antwoorden. Introductie Vertel de kinderen dat het deze bijeenkomst gaat over oorlog'. Leg de foto's op tafel neer en vraag de kinderen wat hen opvalt. Hoe kijken de mensen die op de foto's staan? Hoe zien ze eruit? Hoe zouden ze zich voelen? Of laat de kinderen een tekening maken over oorlog'. Geef hiervoor niet meer dan 5 tot 7 minuten. Bespreek daarna wat opvalt aan de tekeningen: de vormen, kleuren et cetera. Vraag aan de kinderen of ze wel eens denken aan oorlog en zo ja, wat ze dan denken. Dromen ze soms ook van oorlog? Vinden ze oorlog eng, of ook wel spannend? Verdieping Spannend? Vraag of de kinderen boeken kennen over oorlog en laat hen noemen welke. Zijn dat leuke boeken? Zijn ze spannend? Lees het verhaal dat je hebt uitgekozen voor. Vraag de kinderen wat ze van dit verhaal vinden. Vertel dat verhalen over de oorlog vaak spannend zijn, maar dat oorlog natuurlijk nooit leuk is. Oorlog betekent dat mensen vechten, dat er onveiligheid is, onzekerheid over wat er gebeuren gaat. Het gewone leven kan lang niet altijd doorgaan. Het lijkt bijvoorbeeld misschien wel leuk, niet meer naar school te hoeven, maar als het zo lang duurt is het helemaal niet meer leuk. Komt er oorlog? Vraag of de kinderen wel eens bang zijn dat er oorlog komt in ons land. Vertel dat het gelukkig al lang geleden is dat er oorlog was in Nederland en dat er bijvoorbeeld sinds de Tweede Wereldoorlog veel goede afspraken zijn gemaakt tussen landen in Europa. Daardoor is de kans op oorlog veel kleiner geworden. Maar helemaal zeker weten we het natuurlijk niet... Verwerking Vertel dat je wat teksten uit de Bijbel gaat voorlezen waarin mensen iets zeggen over oorlog en gevaar en lees de teksten één voor één voor. Vraag na elke tekst: Wat gebeurt er hier volgens jullie? Wie zou zoiets gezegd kunnen hebben? Is deze persoon bang voor oorlog? Waarom wel/niet? Let er wel op dat de kinderen begrijpen waar de teksten over gaan: laat ze bijvoorbeeld moeilijke woorden

10 even uitleggen. Vertel dat in de Bijbel staat dat God bij je is, juist als je het moeilijk hebt. Dus ook als het oorlog is. De teksten die ze daarnet hebben gehoord gingen daarover: deze mensen wisten dat God bij hen was en daardoor waren ze niet echt bang meer. Vraag of de kinderen zich daar iets bij voor kunnen stellen. Helpt het je als je weet dat God bij je is? Word je daardoor minder bang, of niet? Praat hier met de kinderen over door. Afsluiting Bekijk met de hele groep de tekeningen en lees de gedichten/verhalen. Wie wil mag er iets bij vertellen. Je kunt afsluiten met gebed. Vraag de kinderen waarvoor je zal bidden of laat ze dit zelf doen.

11 Eindelijk vrij! Leeftijd: 9-12 Thema: bijbel, God, normen en waarden, Tien geboden, vrijheid, zonde Tijdsduur: 60+ min. Deze bijeenkomst gaat over de tien geboden die de Israëlieten ontvingen na de bevrijding uit slavernij. Doelen van de bijeenkomst: De kinderen leren wat de tien geboden zijn en waar ze in de Bijbel staan. De kinderen leren dat het volk Israël, net bevrijd van slavernij, de tien geboden heeft ontvangen als een geschenk van God om te kunnen blijven leven in vrijheid en in verantwoordelijkheid voor elkaar en voor anderen. De kinderen leren dat afspraken en regels het voor mensen mogelijk maken om op een goede manier met elkaar om te gaan en ze ervaren daar iets van aan de hand van een van de tien geboden. Samenvatting: De Israëlieten hadden jarenlang als slaven geleefd. God beloofde hun een eigen land, waar ze in vrijheid kunnen leven. Maar vrijheid en vrede zijn alleen mogelijk als mensen rekening houden met elkaar. En de Israëlieten mochten in hun hart nooit vergeten dat ze Gods volk waren en dat ze God moesten dienen in plaats van allerlei andere dingen na te jagen! Om dat concreet te maken, gaf God de tien geboden. De kinderen kijken eerst naar 'regels' waar zij zich in het dagelijks leven aan houden. Je verstopt de tien geboden in envelopjes in de ruimte en de kinderen mogen die gaan zoeken! Vervolgens bespreek je ze hoe deze leefregels bedoelt waren om een vrij en liefdevol samen leven mogelijk te maken. Je zoomt in op het eren van je vader en moeder (of anderen die voor je zorgen). De kinderen gaan zelf bedenken en opschrijven hoe zij dit kunnen opvolgen. Als afsluiting geef je de kinderen een envelop met de letters van het woord 'vrijheid', deze leggen ze in goed volgorde rondom de kaars. Werkbladen: Het programma en de werkbladen vind je in de bijlagen.

12 5. Eindelijk vrij! DOELSTELLINGEN De kinderen leren wat de tien geboden zijn en waar ze in de Bijbel staan. De kinderen leren dat het volk Israël, net bevrijd van slavernij, de tien geboden heeft ontvangen als een geschenk van God om te kunnen blijven leven in vrijheid en in verantwoordelijkheid voor elkaar en voor anderen. De kinderen leren dat afspraken en regels het voor mensen mogelijk maken om op een goede manier met elkaar om te gaan en ze ervaren daar iets van aan de hand van een van de tien geboden. (THEOLOGISCHE) ACHTERGRONDINFORMATIE Deze bijeenkomst gaat over de tien geboden. Het is natuurlijk onmogelijk om de inhoud en de betekenis van alle afzonderlijke geboden uitvoerig te bespreken in één bijeenkomst. Dat is dan ook niet de bedoeling. Het gaat hier om de tien geboden als geheel: wat is de betekenis van dit geschenk van God aan Zijn volk, dat nog maar pas uit Egypte en het slavenbestaan was bevrijd? Deze bijeenkomst gaat over vrijheid en over hoe de tien geboden die nieuw verworven vrijheid van het volk Israël kunnen onderhouden - als ze tenminste worden nageleefd. De tien geboden kunnen niet los worden gezien van de bevrijding van het volk Israël uit angstland Egypte. Daarom worden ze ook wel aangeduid met de wat vriendelijker klinkende termen de leefregels of de Tien Woorden. Het woord geboden roept namelijk niet altijd positieve associaties op: veel mensen denken bij het woord geboden eerder aan beperkingen en grenzen aan vrijheid dan aan leven in de van God ontvangen vrijheid. Het is daarom van belang om de tien geboden te bespreken in de context waarin ze tot stand zijn gekomen. Die context, bevrijding en vrijheid dankzij God, helpt om de betekenis van de tien geboden beter te begrijpen. De tien geboden zijn in de Bijbel op twee plaatsen te vinden: Exodus 20: 1-17 en Deuteronomium 5: De geboden in beide versies zijn gelijk, al zijn ze in Deuteronomium iets uitgebreider. Van groter belang is dat beide versies beginnen met een declaratie van God zelf, waarin Hij stelt dat Hij het volk Israël heeft bevrijd uit Egypte, uit de slavernij. Zo wordt in de tien geboden de bevrijding van het volk Israël geïntroduceerd als kader voor het geheel van de geboden. God geeft Zijn volk een geschenk dat hen kan leren omgaan met de vrijheid die hun is geschonken. Volgens de overlevering heeft Mozes, die Gods bevrijdingsoperatie leidde, de tien geboden uit de mond van God zelf opgetekend en aan het volk Israël overhandigd. Vrijheid verwordt namelijk tot chaos, tot ieder voor zich, als er geen regels zijn die aangeven hoe je moet omgaan met anderen en hoe je je bevrijder de eer kunt brengen die Hem toekomt. De tien geboden maken het mogelijk dat mensen verantwoordelijk kunnen leven voor God, met elkaar en met anderen. Eigenlijk is het nog sterker: als je Gods geschenk van de vrijheid aanvaardt, dan wil je niet anders leven dan de tien geboden je voorhouden. Het één komt voort uit het ander. In die zin zijn de tien geboden ook een blauwdruk voor of een voorafschaduwing van het beloofde land dat God heeft toegezegd aan Zijn volk. De tien geboden mogen worden nágeleefd, maar ze staan dus ook voor een vooruitzicht waarnaar mag worden tóégeleefd. Kinderen mogen weten dat vrijheid niet vanzelfsprekend is - ook al kun je je dat in een land als Nederland nauwelijks voorstellen. Ook in Nederland moet de vrijheid worden onderhouden. Daarvoor zijn regels afgesproken, in het klein en in het groot. Christenen ervaren hun leven en bestaan als door God bevrijd. En ook voor die vrijheid bestaan regels. Geen regels waarin we elkaar aan banden leggen of waarmee we elkaar de maat kunnen nemen; maar leefregels die nu al iets mogelijk maken van het vooruitzicht dat christenen door Jezus werd en wordt voorgehouden als het koninkrijk van God. Als je zó kijkt naar regels of naar de tien geboden, dan hoef je ze niet te ervaren als verboden of uitvoeringsbevelen. Dan zijn ze eerder een uitdrukking van of aanleiding tot vreugde, omdat God met dit tipje al iets oplicht van de sluier over wat Hij heeft beloofd. Niet voor niets vieren joden jaarlijks Simchat Thora, de vreugde van de Wet - waarbij ze letterlijk met die Wet door de synagoge dansen. De tien geboden zijn een open uitnodiging van God om mee te doen aan Zijn idee van een leven in vrijheid voor alle mensen. Die uitnodiging wordt een verbond met God als mensen doorkrijgen wat die vrijheid inhoudt en ze deze gaan ervaren als een realiteit. Pagina 32 JOP BASICS

13 VOORBEREIDING Persoonlijke voorbereiding Neem de achtergrondinformatie bij dit programma goed door. Daarnaast is het wenselijk om je persoonlijk voor te bereiden op deze bijeenkomst. Zo word je zelf ook materiaal voor de bijeenkomst met de kinderen. Hiervoor kun je de volgende vragen gebruiken: Schrijf het woord vrijheid op een vel papier. Schrijf daaromheen de associaties die als eerste in je opkomen. Wat valt je op aan de woorden die je hebt opgeschreven? Heb je zelf weleens in een situatie van onvrijheid verkeerd? Zo ja, hoe was dat en hoe heb je je bevrijding daaruit ervaren? Ervaar je de vrijheid in jouw leven als iets wat je van God hebt ontvangen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe dank je God voor dat geschenk? Hoe zou je in één zin kunnen zeggen wat vrijheid voor jou betekent? Wat was de betekenis van regels in het gezin waarin jij bent grootgebracht? Hoe heb je die regels ervaren? B en je in de loop van je leven anders gaan denken over de regels waarmee je bent opgevoed? Ben je er anders naar gaan leven? Zo ja, hoe is dat verlopen? Wat betekenen de tien geboden voor je? Wat vindt je van de gedachte dat de tien geboden een uitdrukking zijn van vrijheid in verantwoordelijkheid? Lees de tien geboden in Exodus 20: Wat spreekt je aan en wat minder? Waarom? Wat zou je met de kinderen kunnen en willen delen over dit onderwerp? Praktische voorbereiding Geef de kinderen zo mogelijk een kopie van werkblad 5.1 mee vóór de bijeenkomst. Vraag hun dan om het werkblad thuis in te vullen. De opdracht staat op het werkblad. Het ingevulde werkblad zal besproken worden tijdens de bijeenkomst, dus geef duidelijk aan dat de kinderen het dan weer moeten meebrengen. Het is echter ook mogelijk om het werkblad gewoon te laten invullen tijdens het programma (zie Verkenning). Kopieer werkblad 5.2 en knip de stroken uit. Stop ze in aparte enveloppen en verstop die van tevoren in de ruimte. Neem acht stukjes papier (A6-formaat). Schrijf hier de letters van het woord vrijheid op (één letter per papiertje) en stop deze papiertjes samen in een envelop. Doe hetzelfde met de letters van het woord verantwoordelijkheid. BENODIGDHEDEN Vooraf Hieronder vind je een opsomming van alles wat je nodig hebt voor deze bijeenkomst. Zorg ervoor dat je ruim voor het begin van de bijeenkomst klaar bent met alle voorbereidingen. Zo heb je alle tijd om aandacht te besteden aan de kinderen wanneer zij binnenkomen. Benodigdheden Kopieën van werkblad 5.1 en 5.3 voor alle kinderen (werkblad 5.1 mogelijk van tevoren meegegeven, zie voorbereiding); Een kopie van werkblad 5.1 (in stroken geknipt); 12 enveloppen; 28 stukjes papier (A6-formaat) met daarop de letters van de woorden vrijheid en verantwoordelijkheid (zie voorbereiding); Een grote kaars en iets om deze mee aan te steken; Rode en zwarte pennen; Een flap-over met stiften; Voor ieder kind een bijbel (NBV). JOP BASICS Pagina 33

14 PROGRAMMA 5 minuten Opening Heet de kinderen van harte welkom. Laat hen in een kring gaan zitten. Zet de kaars in het midden. Vraag de kinderen waar dat eigenlijk goed voor is, in een kring gaan zitten. Laat enkele kinderen een reactie geven op deze (waarschijnlijk onverwachte) vraag. Help hen zo nodig een beetje: je bent dan dicht bij elkaar, je kunt elkaar aankijken, je kunt beter horen wat er wordt gezegd, enzovoort. Geef aan dat het dus eigenlijk wel slim is om bij gesprekjes zoals dit altijd in een kring te gaan zitten; dat zou je dan samen kunnen afspreken. Vertel de kinderen dat het daar vandaag over gaat: over afspraken en regels. Laat vervolgens een van de kinderen de kaars aansteken en wees even stil met elkaar. Laat de grote kaars zo mogelijk branden en zet deze op een veilige plaats. 10 minuten Verkenning Als je werkblad 5.1 van tevoren aan de kinderen had meegegeven (zie voorbereiding), vraag hun dan om het ingevulde werkblad er even bij te pakken. Bespreek wat de kinderen hebben opgeschreven. Welke regels vinden ze een beetje gek en welke vinden ze belangrijk? Had je werkblad 5.1 niet van tevoren uitgedeeld, doe dat dan nu en deel ook rode en zwarte pennen uit. Maak er dan een wedstrijdje van: laat de kinderen in tweetallen zo veel mogelijk regels bedenken. Vraag de kinderen of het goed is dat er regels zijn. Waarom zijn bepaalde regels belangrijk? Houd het kort: het gaat hier slechts om een verkenning van het thema. 20 minuten Verdieping Vertel dat er in de Bijbel ook regels staan die mensen erg belangrijk vinden. Vraag de kinderen of zij weten hoe die verzameling van tien regels heet. Het zijn de tien geboden. Soms zeggen mensen ook wel de Tien Woorden of de leefregels. Vraag de kinderen of ze de geboden kunnen noemen. Schrijf hun antwoorden op de flap-over. Het is niet erg als ze niet alle tien worden genoemd. Vertel dat je tien papiertjes hebt verstopt waarop de tien geboden staan. Laat de kinderen de enveloppen zoeken. Schrijf vervolgens de eventueel nog ontbrekende geboden op de flap-over. Lees alle geboden nog een keer voor van de flap-over of vraag de kinderen om dit te doen. Leg moeilijke woorden zo nodig uit, maar ga niet in op de afzonderlijke geboden. Vraag de kinderen of ze weten waar de tien geboden in de Bijbel staan: in het Oude of het Nieuwe Testament? Ze staan in het Oude Testament. Deel bijbels uit en laat de kinderen het boek Exodus opzoeken. Vraag hun dan om hoofdstuk 20 op te zoeken. Wijs erop dat hier de tien geboden staan. Als je wilt, kun je ze nog een keer lezen met de kinderen, maar dat hoeft niet. Vraag of de kinderen weten door wie en in welke omstandigheden de tien geboden zijn gemaakt. Schets de context waarin God via Mozes de geboden aan het volk Israël heeft gegeven. De Israëlieten hadden jarenlang onder vreselijke omstandigheden geleefd in Egypte, als slaven - dus niet in vrijheid. God had er toen voor gezorgd dat ze uit die nare leefomstandigheden weg konden. Hij beloofde hun een eigen land, waar ze in vrijheid zouden kunnen leven. Maar vrijheid en vrede zijn alleen mogelijk als mensen rekening houden met elkaar. En de Israëlieten mochten in hun hart nooit vergeten dat ze Gods volk waren en dat ze God moesten dienen in plaats van Pagina 34 JOP BASICS

15 allerlei andere dingen na te jagen, zoals rijkdom of macht. Om dat concreet te maken, gaf God de tien geboden: als een soort geheugensteun, een checklist. Leg uit dat de tien geboden dus leefregels zijn om een vrij en rechtvaardig leven met elkaar mogelijk te maken. Deze leefregels zijn symbool voor het verbond tussen God en mensen: God heeft de mens een leven in vrijheid en vrede beloofd en de mens heeft daarmee de verantwoordelijkheid om die vrijheid en vrede te bewaken. Daartoe dienen dus de tien geboden. 20 minuten Verwerking Deel kopieën uit van werkblad 5.3. Geef aan dat je met de kinderen wilt bekijken hoe één van de tien geboden in de praktijk werkt, als een afspraak tussen vrije mensen om op een goede manier samen te kunnen leven. Vertel dat je wilt kijken naar het vijfde gebod: Eer je vader en je moeder. Geef daarbij aan dat het gaat om de mensen door wie de kinderen worden opgevoed. Het kan dus gaan om een vader en een moeder, maar het kan ook gaan om grootouders, pleegouders, een oom en een tante, een leidinggevende in een gezinsvervangend thuis, twee vaders of twee moeders, enzovoort. Dat maakt allemaal niet uit. Vertel de kinderen ook dat je je ouders of opvoeders natuurlijk alleen kunt eren als die ook een echt vader en moeder voor je zijn: als ze voor je zorgen en er altijd voor je zijn. Als dat niet zo is, dan valt er natuurlijk niets te eren. Vertel hier ook iets over je eigen ouders of opvoeders. Geef de kinderen een paar minuten de tijd om de opdracht op het werkblad uit te voeren. Laat hen daarna uitwisselen wat ze hebben opgeschreven. Let op: er zijn geen goede of foute antwoorden. Benadruk dat dit gebod niet wil zeggen dat kinderen perfect moeten zijn. Het hoort er immers bij dat je het niet altijd met elkaar eens bent en dan kan het ook weleens gebeuren dat je een beetje ruzie maakt. Sta nog even stil bij de vraag of het goed is dat er regels zijn. Leg uit dat mensen in Nederland vrij zijn, maar dat dat niet betekent dat je niet hoeft te zorgen voor elkaar. God heeft ons onze vrijheid geschonken en als antwoord daarop moeten wij vervolgens voor elkaar zorgen. Dat noemen we verantwoordelijkheid. Zorg ervoor dat dit woord ten minste één keer wordt genoemd. 5 minuten Afsluiting Laat de kinderen opnieuw in een de kring gaan zitten. Zet de grote kaars weer in het midden (en steek die zo nodig opnieuw aan). Geef twee kinderen de envelop met de letters van het woord vrijheid en vraag hun om de letters in de goede volgorde om de kaars heen te leggen. Laat hen raden om welk woord het gaat, of zeg het antwoord voor in geval van tijdnood. Doe hetzelfde met de envelop waar de letters van het woord verantwoordelijkheid in zitten. Spreek daarna het volgende gebed uit: God, Dank U dat wij vrije mensen zijn, dat we kunnen gaan en staan waar we willen. Dank U dat U ons aan elkaar hebt gegeven en dat we voor elkaar mogen zorgen. Want als we verantwoordelijk zijn voor elkaar, dan zijn we pas echt vrij. Wilt U ons daar steeds bij helpen? Wilt U, net als de kaars, Uw licht laten schijnen over wat vrijheid en verantwoordelijkheid voor ons betekenen? Dank U wel. Amen. JOP BASICS Pagina 35

16 Blaas samen de kaars uit. Moedig de kinderen aan om werkblad 5.3 te bespreken met hun ouders of verzorgers. Bedank de kinderen voor hun aanwezigheid en hun inzet. Tot de volgende keer! BIJLAGEN 1. Werkblad 5.1 Regeltjes, regeltjes, regeltjes! 2. Werkblad 5.2 De tien geboden 3. Werkblad 5.3 Eer je vader en je moeder Pagina 36 JOP BASICS

17 Werkblad 5.1 Regeltjes, regeltjes, regeltjes! Opdrachten 1. Aan welke regels moet jij je houden, vanaf het moment dat je opstaat tot aan het moment dat je s morgens de deur uitgaat? Schrijf alle regels die in je opkomen hieronder op. 2. Welke van deze regels vind je eigenlijk een beetje gek? Kruis die aan met een rode pen. 3. Welke van deze regels vind je best belangrijk? Kruis die aan met een zwarte pen. Vergeet niet om je blad mee te nemen naar de bijeenkomst! JOP BASICS Pagina 37

18 Werkblad 5.2 De tien geboden 1. Vereer geen andere goden. 2. Maak geen afgodsbeelden. 3. Misbruik de naam van God niet. 4. Houd de sabbat in ere. 5. Eer je vader en je moeder. 6. Pleeg geen moord. 7. Pleeg geen overspel. 8. Steel niet. 9. Spreek niet vals. 10. Zet je zinnen niet op het huis of de vrouw of iets anders van je naaste. Pagina 38 JOP BASICS

19 Werkblad 5.3 Eer je vader en je moeder Opdracht Schrijf bij de tekening op wat dit gebod volgens jou inhoudt. De volgende vragen kunnen je hierbij helpen: Hoe kun je je ouders of opvoeders eigenlijk eren? Hoe hebben jullie elkaar nodig? Wat hebben je ouders of opvoeders nodig van jou en wat heb jij nodig van hen? Hoe kun je dat laten zien? Wannneer zou God daar blij mee zijn? JOP BASICS Pagina 39

20 Ultieme vrijheid Leeftijd: 16+ Thema: normen en waarden, vrijheid Tijdsduur: 60+ min. Dit programma is ter voorbereiding op 4 en 5 mei, maar kan ook prima gebruikt worden om op andere momenten met je jongerengroep na te denken over wat vrijheid betekent. Nodig: beamer, laptop, geluidsinstallatie, bord of flipover, een kopie per persoon van artikel vrijheid in de bijbel, pennen en/of stiften, schrijfblok. Voorbereiding: Bekijk van te voren het filmpje en lees het artikel dat je nodig hebt bij deze werkvorm Uitvoering: 1. Bekijk met de groep het filmpje vertel eens van beeldsprekers. 2. Brainstorm: Bedenk met elkaar in 2 minuten wat voor ieder van de deelnemers ultieme vrijheid is. Schrijf op een groot vel papier. 3. Lees met elkaar vrijheid in de bijbel. Bespreek met elkaar wat belangrijk is en ook wat je vreemd vindt. 4. Interviews maken Verdeel de groep in duo s en bedenk als duo ongeveer 5 vragen die je aan een ander zou willen stellen over vrijheid. 5. Er op uit: Ga 2 aan 2 met de vragen de straat op en stel 2 vragen aan willekeurige mensen die je tegenkomt. Laat de één de vragen stellen en de ander de antwoorden opschrijven. (Of vraag of je met je telefoon mag filmen) Spreek af dat je met een half uur weer terug bent op locatie. 6. Afronding: Bespreek met elkaar de resultaten. Wat valt op? Hoe was het? Zijn de antwoorden hetzelfde als wat je met elkaar hebt bedacht?

21 Vrijheid (gedicht) Leeftijd: alle-leeftijden Thema: normen en waarden, vrijheid Tijdsduur: 0-20 min. Een kort gedicht bij het thema vrijheid om een bijeenkomst mee te openen of sluiten. Vrijheid Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap. Een stap vooruit. Vooruit, je hebt gelijk, het klinkt niet slecht en slecht is het ook niet bedoeld. Maar wat is vrijheid als er geen gelijkheid is of broederschap? De vrijheid van de muis die voor de poes is.

22 Het vrijheidsbeeld Leeftijd: Thema: vrijheid Tijdsduur: 40+ min. Wat stellen jongeren zich voor bij het woord 'vrijheid'? Dit programma is gemaakt rond het Statue of Liberty (Vrijheidsbeeld) in New York. Dit beeld is gemaakt door de Franse beeldhouwer Fréderic-Auguste Bartholdi. Hij heeft er tien jaar over gedaan om de Liberty Enlightening the World' (zoals het beeld officieel heet) te maken. In 1886 werd het beeld vanuit Parijs verscheept naar New York. Bartholdi heeft geprobeerd het thema vrijheid' op zijn manier uit te beelden. In dit programma worden de jongeren uitgedaagd hetzelfde te doen. Doelstelling: de jongeren verkennen met korte dramavormen het thema 'vrijheid'. Nodig: groot vel papier en stift, fototoestel, eventueel rustige achtergrondmuziek. Ronde 1: associëren bij het woord 'vrijheid' Met associëren wordt hier bedoeld dat de jongeren hun eerste gedachten spuien bij het woord vrijheid. De spelleider schrijft de associaties op een groot vel papier. De spelvorm wordt in een hoog tempo in een kring gespeeld. Ga met elkaar in een kring staan en doe alsof je elkaar een bal doorgeeft. Persoon 1 heeft de zogenaamde bal en geeft deze door aan zijn buurvrouw of -man en zegt 'vrijheid'. De buurvrouw of -man geeft de bal weer door aan de persoon rechts van hem en noemt een begrip dat bij hem opkomt, bijvoorbeeld '5 mei'. Ook deze persoon geeft de onzichtbare bal door aan de persoon rechts van hem of haar en zegt een woord, bijvoorbeeld 'vrede'. Herhaal dit een aantal rondes. Ronde 2: boetseren naar aanleiding van het thema vrijheid De jongeren beelden uit wat zij zich bij het woord vrijheid voorstellen. Vorm tweetallen. Een van de twee is de beeldhouwer en de ander is de klei die je naar je hand kunt zetten. De beeldhouwer zet de ander in een stand die hij bij het thema vindt horen. Nadat de één beeld is geweest, draai je het om en wordt de ander van het tweetal beeld. Geef de tweetallen even de tijd om na te praten over hoe het was om beeldhouwer of de klei te zijn. Heeft deze werkvorm iets met vrijheid te maken? Hoe vonden ze het om het thema vrijheid' neer te zetten? Ronde 3: groepsbeeld Eén van de jongeren is beeldhouwer en gaat een groepsbeeld maken. Verdeel de groep in tweeën. De ene helft van de groep is materiaal en de andere helft van de groep is toeschouwer: Geef iedereen even de tijd om na te gaan welke beelden het woord 'vrijheid' oproept. Maak na 'het beeldhouwen' een foto van het beeld. Het publiek zit in een kring. De beeldhouwer nodigt de jongeren uit die als materiaal zullen spelen. Hij plaatst 'het materiaal' in het midden van de kring. Dan modelleert hij zijn personen in het gewenste beeld. Als de beeldhouwer klaar is, blijft het beeld staan. De andere jongeren mogen nu vragen stellen aan de beeldhouwer. Bijvoorbeeld: waarom heb je het zo gemaakt; wat bedoel je ermee; wil je er nog iets bij vertellen; enzovoort. Je kunt deze ronde nog een keer doen en nu met de jongeren die net toeschouwer waren. Eén van de

23 jongeren uit het publiek maakt een foto van het beeld. Ronde 4: lege stoel Zet in het midden van de ruimte een lege stoel neer. In gedachten zetten de jongeren, ieder voor zich, een bepaalde persoon op de stoel die ze graag een vraag zouden willen stellen over het thema 'vrijheid'. Als spelleider nodig je de jongeren uit naar de stoel te gaan, één voor één. Vraag vervolgens de jongere die bij de stoel staat wie hij/zij iets wil vragen en wat voor vraag ze zouden willen stellen. De rest van de groep moet de vraag goed kunnen verstaan. Daarna gaat de jongere zelf op de stoel zitten en beantwoordt zijn eigen vraag alsof hij zelf het gekozen personage was. Dan staat hij weer op is weer zichzelf. Je kunt nu aan de staande jongere vragen of het antwoord bevredigend is. Daarna mogen de anderen om de beurt hun vragen stellen.

24 De waarde van democratie (9-13 jaar) Leeftijd: 9-12 Thema: democratie, vrijheid Er is veel gaande in de politiek. Wat is de toekomst voor de kinderen, in welke samenleving willen wij dat de volgende generatie opgroeit? Ga je wel of niet stemmen? Wil je met jouw groep aan de slag over de democratie? Maak dan gebruik van onderstaande bouwstenen. Op 15 maart 2017 mochten we naar de stembus, maar voor veel stemgerechtigden voelt deze stemronde weinig zinvol. Want de politiek doet toch wel wat ze wil. Het maakt niet uit wat Nederland stemt, uiteindelijk komt er toch wel een handelsverdrag. Is het niet linksom dan wel rechtsom. denkt men. Wil je met jouw groep aan de slag over de waarde van democratie? Maak dan gebruik van onderstaande bouwsteen. Link met de Bijbel Wil je tijdens je programma ook een link leggen naar de Bijbel, bekijk dan eens onderstaande Bijbelteksten. De teksten gaan niet direct over democratie, maar geven wel een inkijkje in hoe wij door ons geloof onze plek mogen innemen in deze wereld. Mattheus 22: Belasting betalen aan de keizer Marcus 10: Vele eersten zullen de laatsten zijn Galaten 3: In God vallen alle tegenstellingen weg Muurkrant maken Benodigdheden Verzamel vooraf oude kranten en/of tijdschriften. Verder nodig: lijm, scharen, extra papier, stiften, pennen, groot karton, flap over. Introductie Maak met de kinderen een woordweb over democratie. Te denken valt aan woorden zoals: vrijheid stemrecht meerderheid en minderheid wetten en regels normen en waarden gelijkheid mensenrechten politiek Via internet is bijvoorbeeld op wikipedia in het kort een uitleg te vinden van de term democratie. In gesprek met de kinderen Praat met de kinderen over wat zij zelf merken van het leven in een democratisch land. Voor (de jongere) kinderen is democratie nog best een moeilijk onderwerp. Probeer daarom aan te haken bij woorden die dicht bij hen staan. Denk hierbij aan zinnen zoals: vrijheid om te kiezen wat je later worden wil, vrijheid om zelf te wonen waar je wil, je eigen mening mogen geven thuis of in de klas, recht hebben om naar school te gaan. Voeg steekwoorden toe aan het woordweb, die dicht bij de levens van de kinderen staan. Muurkrant maken

25 Verdeel de groep in drie- of viertallen. Elk groepje krijgt een groot vel stevig papier of karton (A2 of A1 formaat). Laat elk groepje 1 term/thema uitkiezen van het woordweb. Aan de hand hiervan gaan ze afbeeldingen, woorden zoeken in de kranten en tijdschriften. Ze mogen ook zelf iets tekenen, knutselen of opschrijven. Doel Elk groepje geeft met hun muurkrant een bepaalde boodschap. Voorbeeld: een groepje kiest voor de term recht om naar school te gaan. Via de muurkrant laten zij zien waarom het fijn is om zelf naar school te kunnen en waarom ze het andere kinderen, die niet naar school kunnen, ook gunnen. Lees ook: De waarde van democratie (12-16 jaar)

26 De waarde van democratie (13-16 jaar) Leeftijd: Thema: democratie Tijdsduur: 20+ min. Er is veel gaande in de politiek. Wat is de toekomst voor de kinderen, in welke samenleving willen wij dat de volgende generatie opgroeit? Ga je wel of niet stemmen? Wil je met jouw groep aan de slag over de democratie? Maak dan gebruik van onderstaande bouwstenen. Op 15 maart 2017 ging Nederland naar de stembus. Voor veel stemgerechtigden voelde deze stemronde weinig zinvol. Want de politiek doet toch wel wat ze wil. Het maakt niet uit wat Nederland stemt, uiteindelijk komt er toch wel een handelsverdrag. Is het niet linksom dan wel rechtsom. denkt men. Wil je met jouw groep aan de slag over de waarde van democratie? Maak dan gebruik van onderstaande bouwstenen. Link met de Bijbel Wil je tijdens je programma ook een link leggen naar de Bijbel, bekijk dan eens onderstaande Bijbelteksten. De teksten gaan niet direct over democratie, maar geven wel een inkijkje in hoe wij door ons geloof onze plek mogen innemen in deze wereld. Mattheus 22: Belasting betalen aan de keizer Marcus 10: Vele eersten zullen de laatsten zijn Galaten 3: In God vallen alle tegenstellingen weg 1. Stellingen over democratie Uitleg Voor een gesprek of meningsvorming over democratie kun je onderstaande stellingen gebruiken: In een democratisch land mag iedereen doen en laten wat hij wil Vrijheid van meningsuiting mag alleen als je anderen niet kwetst Godsdienstvrijheid is prima als ik er maar geen last van heb Als er verkiezingen zijn (of een referendum) moet iedereen verplicht gaan stemmen De politiek doet precies wat het volk wil De minderheid lijdt onder mening van de meerderheid In een democratisch land heeft iedereen recht op een huis en een baan Teveel politieke partijen maakt een land onbestuurbaar Een Koningshuis past in een democratisch land Democratie is de beste manier om een land te besturen 2. Gesprek over democratie aan de hand van cartoons Uitleg Zoek op internet een aantal afbeeldingen en/of uitspraken over democratie. Als je googled op democratie kom je onder andere afbeeldingen tegen van Loesje, Fokke en Sukke en andere cartoonachtige uitspraken. (Voorbeelden zijn: Democratie is de wil van het volk. Ik lees elke ochtend stomverbaasd in de krant wat ik nu weer wil

27 Democratie is de macht van het volk. Niet van de bezetter. Democratie: als iedereen een woord opstuurt, maak ik er een regeerakkoord van Twee wolven en een schaap kiezen wat ze vanavond gaan eten. Print er een aantal uit (minimaal 5) en plak deze op een groot vel papier (flap over). Hang deze op in de ruimte en laat de groep individueel of in tweetallen langs de papieren lopen. Reacties, vragen of opmerkingen kunnen de tieners op de flap schrijven. Praat na 5 à 10 minuten met de groep over de flappen. Lees ook: De waarde van democratie (8-12 jaar) De tolerantietest

28 De kracht van cartoons Leeftijd: 13-16, 16+ Thema: buitenland, normen en waarden Tijdsduur: 60+ min. Spottende cartoons horen bij de vrijheid van meningsuiting. Wat is hun functie, en wanneer vinden we dat ze te ver gaan? Deze werkvorm werd gemaakt naar aanleiding van de aanslag op Charlie Hebdo in 2015 en is te gebruiken om samen na te denken over vrijheid van meningsuiting. INTRODUCTIE Heet iedereen welkom en vertel waar je het over gaat hebben. Je kunt ervoor kiezen de verschrikkingen in Parijs te noemen die plaatsvonden in januari 2015, wanneer de jongeren zich dit nog herinneren. De terroristische aanslag op Charlie Hebdo werd ook wel een aanval op de vrijheid van meningsuiting genoemd. Cartoons worden gebruikt om dingen in de samenleving aan te kaarten, maar ze kunnen als belediging opgevat worden. Dat was het geval bij de cartoon van Charlie Hebdo. Wat is die vrijheid van meningsuiting? Dat gaan we in ons programma met elkaar verkennen, door cartoons langs te lopen en met elkaar in gesprek te gaan over die vrijheid en hoe ver deze gaat OPENING: Kaars aansteken en even stil zijn met elkaar bij alle verschrikkingen van mensen gepleegd tegen andere mensen, al dan niet in naam van God. (Zoals de aanslag op Charlie Hebdo, en andere recente aanslagen.) VERKENNING Cartoonisten worden wel eens benoemd tot nar van deze tijd. Een nar werd in de middeleeuwen betaald voor zijn diensten voor het hof. De nar werd betaald om de draak te steken met de koning en zijn volk, om door middel van humor het volk en koning aan het denken te zetten. Hij deelde zijn wijsheid door middel van humor. De nar was de enige in het rijk die zich bewust niet aan de landelijke norm moest houden, die betaald werd om te provoceren. Hou dat in je achterhoofd als je zo dadelijk tijdens de opdracht naar de cartoons kijkt, daarmee kun je ze in perspectief zien, hoe schokkend je ze ook kunt ervaren. Nu vragen we je langs cartoons te lopen (in 3 rondes, hang cartoons van iedere ronde over elkaar heen en haal de bovenste weg als je naar de volgende ronde gaat). Beantwoord eerst voor jezelf de volgende vragen: - Welke cartoons spreken je aan? - Welke gaan voor jou te ver? - Wat denk je dat de opzet van de tekenaar was? - Hoe denk je dat dit overkomt op degene over wie de cartoon gaat? - Zitten er cartoons tussen waar jij misschien om kunt lachen, maar waar iemand anders zich beledigd door zou voelen? En andersom, zijn er cartoons die voor jou te ver gaan, maar waarvan je vermoedt dat anderen ze juist heel raak en grappig vinden? Hier vind je links naar cartoons: Cartoons rondom heiligheid Cartoons van machthebbers

29 VERDIEPING Cartoons schieten regelmatig in het verkeerde keelgat bij diegene waar ze over gaan. Zo hebben Jozias van Aartsen en Geert Wilders ooit een cartoonist aangeklaagd en voor de rechter gedaagd. Moslims hebben zich vaak zwaar beledigd gevoeld, als tegenactie zijn er antisemitische cartoons naar aanleiding van de Holocaust gemaakt, cartoons over Hitler en antisemitisme zijn in onze maatschappij not done Misschien vergeten we soms dat cartoonisten onze nar zijn en misschien vertolken sommige cartoonisten hun rol van nar niet goed en schieten cartoons hun doel wel eens voorbij Paulus geeft aan hoe je met aanstoot geven en aanstoot nemen om zou kunnen gaan. Romeinen 14: 13: VERWERKING Na iedere ronde gaan we in gesprek: Cartoons die aanstoot gaven aan heiligheid/absolute waarheden - Waarom zou de cartoonisten dit tekenen? - Is dit om iets aan te kaarten, of is dit om te beledigen? - Snap/begrijp je dit, vind je dit kunnen, wat wel/niet? - Hoe interpreteer jij ze? - Hoe zouden ze opgevat kunnen worden door (strenge) gelovigen? - Snap je dat, kun je daar in komen, of vind je dat ze zich aanstellen? Cartoons die aanstoot gaven aan machthebbers - Wat zou cartoonisten drijven dit te tekenen? - Kan het nodig zijn om op deze manier kritiek te leveren? - Wat wil men aankaarten? - Zou het effect hebben? Cartoons die tot iets goeds hebben geleid/enorm krachtig zijn - Wat maakt deze cartoons zo krachtig? - Spreken ze je aan?

30 - Je hebt iets van de kracht van cartoons gezien, hoe vind je dat die kracht ingezet moet of kan worden? - Denk je dat je te ver kunt gaan, wat is te ver? AFSLUITEND GEBED Zegenbede van Franciscus, link vind je hier:

31 Hier mag je alles zeggen Leeftijd: Thema: bijbel, normen en waarden, vrijheid Tijdsduur: 60+ min. Over vrijheid van meningsuiting en de grenzen van die vrijheid. De programma's vind je in het PDF document in de bijlage. Korte beschrijving van het programma: In deze bijeenkomst staat de vrijheid van meningsuiting centraal. Nadat de jongeren het vuur van de vrijheid hebben aangestoken, verkennen ze samen op een creatieve manier wat voor hen wel en geen vrijheid is. Daarna gaan ze online. Op Twitter onderzoeken de jongeren live de vrijheid van meningsuiting, onder andere bij een trending topic. Na deze verkenning luisteren ze naar wat er in de Bijbel gevonden kan worden over het vrijuit delen van je mening. In een rollenspel ervaren de jongeren vervolgens wat dat vrijuit delen met je kan doen en waar de grenzen liggen. De bijeenkomst wordt afgesloten bij het vuur van vrijheid, dat blijft branden, zelfs na vertrek van de deelnemers. Doelen van de bijeenkomsten: De deelnemers denken na over wat het begrip vrijheid voor hen betekent. De deelnemers maken kennis met verschillende voorbeelden van vrijheid van meningsuiting en zij vormen hun eigen oordeel over deze voorbeelden. De deelnemers delen hun eigen ervaringen op dit gebied met elkaar. De deelnemers verdiepen zich in de verschillende visies op vrijheid van meningsuiting, inclusief enkele Bijbelse uitspraken hierover. De deelnemers kunnen benoemen waar voor hen de grens ligt van vrijheid van meningsuiting. De deelnemers ervaren hoe het vrijuit delen van een mening over kan komen op een ander.

32 PROVIDER Hier mag je ALLES zeggen Een Provideritem over vrijheid van meningsuiting en de grenzen van die vrijheid Categorie Ik en de ander Aantal deelnemers Onbeperkt Leeftijd 14+ Duur / aantal bijeenkomsten Eén bijeenkomst van maximaal 2 uur Auteur Anne-Meta Kobes-Gerritsen KORTE BESCHRIJVING In deze bijeenkomst staat de vrijheid van meningsuiting centraal. Nadat de jongeren het vuur van de vrijheid hebben aangestoken, verkennen ze samen op een creatieve manier wat voor hen wel en geen vrijheid is. Daarna gaan ze online. Op Twitter onderzoeken de jongeren live de vrijheid van meningsuiting, onder andere bij een trending topic. Na deze verkenning luisteren ze naar wat er in de Bijbel gevonden kan worden over het vrijuit delen van je mening. In een rollenspel ervaren de jongeren vervolgens wat dat vrijuit delen met je kan doen en waar de grenzen liggen. De bijeenkomst wordt afgesloten bij het vuur van vrijheid, dat blijft branden, zelfs na vertrek van de deelnemers. DOEL De deelnemers denken na over wat het begrip vrijheid voor hen betekent. De deelnemers maken kennis met verschillende voorbeelden van vrijheid van meningsuiting en zij vormen hun eigen oordeel over deze voorbeelden. De deelnemers delen hun eigen ervaringen op dit gebied met elkaar. De deelnemers verdiepen zich in de verschillende visies op vrijheid van meningsuiting, inclusief enkele Bijbelse uitspraken hierover. De deelnemers kunnen benoemen waar voor hen de grens ligt van vrijheid van meningsuiting. De deelnemers ervaren hoe het vrijuit delen van een mening over kan komen op een ander. VERANTWOORDING Het recht op vrijheid van meningsuiting is een van de bekendste mensenrechten in Nederland. Het recht om in vrijheid een mening te kunnen vormen en deze ook in vrijheid te kunnen uiten, is vastgelegd in artikel 7 van de Grondwet. Daarom wordt dit recht een grondrecht genoemd. Veel mensen beroepen zich op dit grondrecht. Juist ook jongeren, die in de leeftijd zijn hun eigen meningen te vormen. Maar zijn er eigenlijk ook grenzen aan de vrijheid van meningsuiting? En wat zegt de Bijbel over vrijuit je mening geven? In dit item gaan we op zoek naar kaders voor onze vrijheid van meningsuiting in het dagelijks leven. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 1

33 PROVIDER Hier mag je ALLES zeggen VOORBEREIDING Praktische voorbereiding Lees het hele item goed door, inclusief de bijlagen. Leg voor de bijeenkomst alle benodigdheden klaar. Heb je als begeleider zelf geen Twitteraccount, vraag dan (vooraf) of je de inloggegevens van iemand anders mag gebruiken of maak een profiel aan. Persoonlijke voorbereiding Bedenk: wat is jouw ervaring met vrijheid van meningsuiting? Vind je het een belangrijk recht of niet en waarom? Denk alvast aan jouw groep: wat kan bij dit item jouw jongeren raken? Waar liggen pijnpunten, spanningen? Wat vind je belangrijk om over dit onderwerp mee te geven aan jouw jongeren? vrijheid maak je met elkaar rood is het vuur het vuur is een vogel wit is de vrijheid kijk een vredesduif blauw is de fakkel een fakkel die brandt het vuur van de vrijheid gaan we het samen maken? Bron: maak_je_met_elkaar/ BENODIGDHEDEN Tuinfakkel; Kopieën van bijlage 2 en 3; Raam + raamstiften (bijvoorbeeld bij de Hema: Window markers); Meerdere apparaten met internetaansluiting; ook de mobieltjes van de jongeren zelf kunnen hiervoor gebruikt worden; Twitteraccount; 10 blanco vellen papier, een stift en plakband. PROGRAMMA 10 minuten Opening Heet de deelnemers welkom en bied eventueel iets te drinken aan. Maak zo nodig een voorstelrondje. Vertel kort iets over de opzet van dit item (zie korte beschrijving). Vraag de jongeren of ze weten wat er op 5 mei gevierd wordt. De vrijheid in Nederland wordt dan herdacht. Er is geen oorlog meer. In het hele land zijn die dag bevrijdingsfestivals. Misschien zijn ze wel eens op zo n festival geweest? Hoe was dat? Deel bijlage 2 uit met het logo erop. Het logo van het bevrijdingsfestival is een fakkel. Een fakkel als symbool voor de vrijheid. Daarom steken jullie nu ook een fakkel aan. Ga naar buiten en steek de fakkel aan. Prik deze in de grond, zó dat jullie het vuur van binnenuit kunnen zien. Als de fakkel brandt, lees dan het volgende gedicht: 15 minuten Verkenning A Ga met elkaar weer in een kring of om de tafel zitten. Vertel: er is geen oorlog in Nederland. Dat vieren we ieder jaar. Geweldig! De vrijheid is ons dierbaar, het is belangrijk voor ons. Maar wat betekent vrijheid? Waar denk je aan als je het woord vrijheid hoort? En wat is eigenlijk het tegenovergestelde van vrijheid? We gaan dat nu met elkaar verkennen. Teken met een Window marker twee grote vakken op een raam of spiegel. Schrijf in het ene vak: Vrijheid is en in het andere vak Vrijheid is niet. Geef de jongeren ook een paar stiften en laat ze de vakken vullen met woorden of voorbeelden. Tekenen mag ook. Bespreek daarna de oogst met elkaar. Nu de hersens een beetje gymnastiek hebben gehad, vraag je de jongeren naar hun eigen ervaringen met vrijheid. Wanneer hebben zij zich echt vrij gevoeld? En wanneer niet? 30 minuten Verkenning B Vat samen dat jullie nu het begrip vrijheid verkend hebben. Vertel dat de jongeren daarvoor om hun eigen visie en denkbeelden en ervaringen gevraagd werd. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 2

34 PROVIDER Hier mag je ALLES zeggen Hun mening was en is belangrijk en die mochten en mogen ze in vrijheid delen. Voor de rest van de bijeenkomst ligt de focus dan ook op dát deel van de vrijheid: de vrijheid van meningsuiting. We gaan nadenken over vragen als: mag je jouw mening altijd uiten of moet je je aan regels houden? En wat is het effect van het vrijuit je mening geven op anderen? Lees eventueel de eerste alinea van bijlage 1 voor, over het grondrecht vrijheid van meningsuiting. Vertel dat jullie een aantal voorbeelden gaan bekijken van mensen die hun mening geven. Dat doen jullie op Twitter. Zorg voor een aantal apparaten met internetverbinding. De jongeren kunnen ook hun eigen telefoon gebruiken. Ga naar Twitter.com en log in. Wijs de jongeren op het vak onder de profielfoto. Daar staat boven Trends. Eronder volgt een lijst met de trending topics : tien onderwerpen waarover op dit moment veel getweet wordt, veel gesproken wordt op Twitter. Laat de jongeren samen één van deze onderwerpen kiezen. Bekijk samen de tweets die over dit onderwerp gaan. Zie je tweets waarin mensen hun mening geven? Hoe formuleren die mensen hun mening? Terughoudend of fel? Zijn er tweets die de jongeren te ver vinden gaan en waarom wel of niet? Wijs zelf een paar tweets in de lijst aan waar je de jongeren op laat reageren. Overkoepelende vraag is: mag je alles zeggen? Of gaat het soms ook te ver en waarom dan? Laat de jongeren na deze eerste verkenning zoeken op de hashtag #zwartepiet of of de Stel de vragen: wat hier gezegd wordt, vind je dat oké? Waarom wel / niet? Disclaimer: let goed op de reacties van de jongeren. Op Twitter worden soms erg harde dingen gezegd. Zet eventueel het gesprek even stil, als je ziet dat er iemand zelf door geraakt wordt en bespreek wat zo n tweet met iemand doet. 30 minuten Verdieping Schenk eventueel nog een tweede ronde drankjes in of houd een korte pauze als de Twitter-verkenning veel heeft losgemaakt. Zo krijgen de jongeren de kans om zich te focussen op de nieuwe informatie die nu komt. Haal terug dat jullie op Twitter heel veel meningen hebben zien langskomen en dat jullie het er over gehad hebben wat je wel en wat niet vindt kunnen. Voor de één liggen die grenzen anders dan voor een ander. In de kerk proberen we vaak te kijken naar hoe de Bijbel ons kan helpen om de grenzen te bepalen. In de tijd dat de Bijbel werd geschreven was er natuurlijk nog geen Twitter. Maar men gaf al wel vrijuit zijn mening en dat kon best eens botsen. Vertel dat jullie nu fragmenten uit de Bijbel gaan lezen om erachter te komen wat de bijbelschrijvers over vrijheid van meningsuiting te zeggen hadden. Deel de kopieën van bijlage 3 uit, of geef de jongeren allemaal een Bijbel en houd voor jezelf de bijlage bij de hand. Vertel wat achtergrondinformatie bij het eerste fragment. Leg uit dat dit een stuk uit een brief is die hoogstwaarschijnlijk geschreven is door een vriend van Jezus: Petrus. Misschien kennen de jongeren het verhaal van de haan die drie keer kraaide op de avond dat Jezus gevangen werd genomen? Petrus zei toen drie keer dat hij Jezus niet kende en na elke keer schrok hij: want de haan kraaide en Petrus wist dat hij zijn vriend in de steek liet. Toch was Petrus geen matige vriend van Jezus. Petrus wordt het meest genoemd van alle vrienden en Jezus noemt hem rots (rots = Petrus in het Grieks). Hij is volgens Jezus dé sterke en krachtige basis van de kerk. In het fragment dat we gaan lezen vertelt Petrus hoe je met elkaar om moet gaan. Laat de jongeren de eerste tekst eerst voor zichzelf lezen en vraag daarna iemand om de tekst hardop voor te lezen. In dit fragment schrijft Petrus: Vertel dan geen leugens over anderen. Zeg geen dingen die niet waar zijn. Wat vind je hiervan? Is liegen een grens van de vrijheid van meningsuiting? En wanneer lieg je eigenlijk? Leg bij deze uitspraak van Petrus een uitspraak van Paulus een man die Jezus zelf nooit ontmoet heeft maar wel enthousiast werd van zijn boodschap. Ook hij schreef brieven. Efeziërs 4:29: Zeg geen slechte, negatieve dingen over mensen. Maar zeg, als het nodig is, dingen die het geloof van anderen sterker maken. Zeg iets dat mensen goeddoet. Vinden de jongeren dat zo n advies goed is om te volgen, of vinden ze het belangrijk dat je alles kunt zeggen wat je wilt? JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 3

35 PROVIDER Hier mag je ALLES zeggen Vertel dat jullie nu de visies van twee volgelingen van Jezus hebben gelezen. Maar wat heeft Jezus hier zelf over gezegd, volgens de bijbelschrijvers? Lees met elkaar Matteüs 12: Wat vind je er van dat Jezus hier zegt dat een mens op zijn woorden beoordeeld wordt? En heeft dat ook invloed op hoe je zelf met je woorden omgaat? 25 minuten Verwerking Een mens wordt op zijn woorden beoordeeld, zegt Jezus. Maar hoe komen die woorden eigenlijk over op een ander? Vraag de jongeren om de beurt één ding te noemen die ze meenemen van deze bijeenkomst. Iets nieuws wat ze hebben gehoord, iets wat ze goed vonden en graag onthouden. Bedank de jongeren en nodig ze uit voor de volgende keer. Laat de fakkel branden tot de jongeren weg zijn. BIJLAGEN 1. Achtergrondinformatie over vrijheid van meningsuiting 2. Logo s Bevrijdingsdag 3. Bijbelfragmenten over vrijheid van meningsuiting Laat de jongeren een rollenspel spelen, waarin ze voelen waar de grens ligt van wat er tegen je gezegd mag worden. Hang briefjes op de muur met daarop de verschillende rollen. Bijvoorbeeld een oude vrouw/moslim/ dominee/dakloze/koning/puber/student. Wijs per rol één jongere aan. Die staat zo meteen bij het briefje. Geef daarna de jongeren vijf minuten om voor elke rol, behalve die van hem- of haarzelf, meningen te verzinnen. Bij de oude vrouw bijvoorbeeld: oh, die zeggen áltijd dat het vroeger allemaal véél beter was De jongeren mogen overdrijven. Plaats na de vijf minuten de jongeren bij hun rolbriefje en geef hen een meningendouche. Het gaat niet over henzelf maar het komt wel dichtbij. Wat ervaren de jongeren nu? Waar ligt een grens? Disclaimer: dit is een pittig spel. Het laat het thema van dit item heel dichtbij komen. Dat is leerzaam en kan een blijvende indruk achterlaten. Dat is goed als het in een positieve sfeer gebeurt, maar het kan ook vervelend zijn. Bekijk daarom goed wat de groep aan kan. Is er vertrouwen? Humor om te relativeren? Vind je deze vorm te confronterend, verdeel de rollen dan niet over de jongeren. Haal tenslotte met elkaar de titel van dit item nog eens terug: hier mag je alles zeggen. Klopt dit, volgens de jongeren? 10 minuten Afsluiting Bedank de jongeren voor hun inbreng en voor het feit dat ze hun mening gedeeld hebben. Hopelijk hebben ze ervaren dat ze dat in vrijheid konden doen. Nodig ze uit weer bij de fakkel te komen staan. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 4

36 PROVIDER Hier mag je ALLES zeggen Bijlage 1 ACHTERGRONDINFORMATIE OVER VRIJHEID VAN MENINGSUITING Vrijheid van meningsuiting in Nederland Het recht op vrijheid van meningsuiting is een van de bekendste mensenrechten. Dit blijkt onder meer uit onderzoek naar de beleving van mensenrechten in Nederland. Het recht om in vrijheid een mening te kunnen vormen en deze ook in vrijheid te kunnen uiten, zijn absolute voorwaarden voor een democratische samenleving. Het uitoefenen van de menings- en uitingsvrijheid kan onrecht aan het licht brengen en biedt iedereen de vrijheid zich kritisch te mengen in politieke discussies. Daarbij is een onafhankelijke, diverse en vrije pers een onmisbare voorwaarde. In Nederland is afgesproken dat de overheid geen censuur mag uitoefenen. Onder de vrijheid van meningsuiting valt onder meer het recht om te demonstreren, het recht van artistieke expressie, de persvrijheid en het uiten van je mening via bijvoorbeeld het internet. Het recht op vrije meningsuiting biedt niet alleen bescherming aan denkbeelden die positief of onverschillig worden ontvangen, maar ook aan meningsuitingen die mogelijk als kwetsend, schokkend en/of verontrustend ervaren worden. De vrijheid van meningsuiting is echter geen absoluut recht, het mag door de overheid ingeperkt worden als dit nodig is om de rechten of goede naam van anderen te beschermen, of in het belang van de nationale veiligheid, of ter bescherming van de openbare orde, de volksgezondheid of de goede zeden. Dit is in internationale verdragen vastgelegd. Soms moeten verschillende rechten tegen elkaar worden afgewogen, bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst, of vrijheid van meningsuiting en non-discriminatie. Aangezien er geen vaste hiërarchie van mensenrechten bestaat, wordt een dergelijke afweging per geval gemaakt. Wat zegt de wet? Nederlandse wetgeving Nationaal is de meningsvrijheid vastgelegd in artikel 7 Grondwet en daarom wordt dit recht een grondrecht genoemd. Artikel 7 Grondwet garandeert de vrije meningsuiting 'behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet'. Dit betekent dat in andere formele wetten beperkingen op de vrijheid van meningsuiting gemaakt mogen worden. Dit is bijvoorbeeld het geval in de Auteurswet en het Wetboek van Strafrecht (Sr). Om te beginnen zijn er de antidiscriminatiebepalingen: Artikel 137c Sr stelt strafbaar om zich in het openbaar beledigend uit te laten over een groep wegens hun ras, godsdienst of levensovertuiging, seksuele gerichtheid of handicap; Artikel 137d Sr bevat een verbod tot het in het openbaar aanzetten tot discriminatie, haat of geweld tegen leden van groepen vanwege bovengenoemde kenmerken en ook vanwege geslacht; Artikel 137e Sr verbiedt het openbaar maken, verspreiden of ter verspreiding in voorraad hebben van publicaties met een dergelijke inhoud. Ook ongevraagde toezending valt hieronder. Daarnaast is in de artikelen 131 en 132 Sr het opruien tot geweld en tot het plegen van strafbare feiten strafbaar gesteld. Ten slotte is er nog de strafbaarstelling van smaad (artikel 261 Sr), laster (artikel 262 Sr) en eenvoudige belediging (artikel 266 Sr). Deze beschermen individuen tegen onterechte beschuldigingen. Als het gaat om opzettelijke belediging van de Koning(in) zijn de artikelen Sr aan de orde. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 5

37 PROVIDER Hier mag je ALLES zeggen Bijlage 1 Internationaal kader Het recht op vrije meningsuiting is internationaal vastgelegd in artikel 19 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (IVBPR), in artikel 10 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) en artikel 11 van het EU-Grondrechtenhandvest. Zoals uit de bovengenoemde voorbeelden blijkt, zijn er grenzen aan de vrijheid van meningsuiting. Beperking ervan door de overheid is soms noodzakelijk wegens zwaarwegende maatschappelijke belangen. Artikel 19 IVBPR noemt als geoorloofde beperkingsgronden het belang van de rechten of de goede naam van anderen en het belang van de nationale veiligheid of de bescherming van de openbare orde, de volksgezondheid of de goede zeden. Bron: De website van Het College voor de Rechten van de Mens. Geraadpleegd op 29 augustus JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 6

38 PROVIDER Hier mag je ALLES zeggen Bijlage 2 LOGO S BEVRIJDINGSDAG Bron: google JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 7

39 PROVIDER Hier mag je ALLES zeggen Bijlage 3 BIJBELFRAGMENTEN OVER VRIJHEID VAN MENINGSUITING 1 Petrus 3:8-11 uit de Bijbel in Gewone Taal 8 Ten slotte zeg ik tegen jullie allemaal: Maak geen ruzie met elkaar. Leef met elkaar mee, en houd van elkaar als broers en zussen. Wees vriendelijk en bescheiden. 9 Als iemand je kwaad doet, doe hem dan geen kwaad terug. Als je wordt uitgescholden, scheld dan niet terug. Jullie zijn uitgekozen om goed te doen. Wens mensen dus het goede toe. Dan zal God ook goed voor jullie zijn. 10 Want in de heilige boeken staat: «Houd je van het leven en wil je gelukkig zijn? Vertel dan geen leugens over anderen. Zeg geen dingen die niet waar zijn. 11 Doe geen kwaad, maar wees goed. Probeer om met anderen in vrede te leven, elke dag weer.» Efeziërs 4:29 uit de Bijbel in Gewone Taal Zeg geen slechte, negatieve dingen over mensen. Maar zeg, als het nodig is, dingen die het geloof van anderen sterker maken. Zeg iets dat mensen goeddoet. Matteüs 12:34-37 uit de Bijbel in Gewone Taal 34 Jullie zijn een stelletje slangen! Uit jullie mond kan niets goeds komen, want jullie zijn slecht. Aan de dingen die mensen zeggen, kun je zien hoe ze van binnen zijn. 35 Een goed mens zegt goede dingen, omdat hij van binnen goed is. En een slecht mens zegt slechte dingen, omdat hij van binnen slecht is. 36 Luister naar mijn woorden: God zal rechtspreken over de wereld. En dan bekijkt hij of mensen verkeerde dingen gezegd hebben. 37 Want de woorden die je spreekt, bepalen of God je een goed of een slecht mens vindt. Bron: De Bijbel (debijbel.nl) JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 8

40 Het pesachmaal Leeftijd: 9-12 Thema: avondmaal, Jezus, Pasen Tijdsduur: 60+ min. Deze bijeenkomst gaat over de pesachmaaltijd waarbij de uittocht uit Egypte wordt herdacht. Doelen van deze bijeenkomst: De kinderen leren meer over het verhaal van de bevrijding van het volk Israël uit Egypte. De kinderen ervaren iets van de manier waarop het pesachmaal wordt gevierd. De kinderen ontdekken de betekenis van de symbolen van het pesachmaal en leren dat met deze maaltijd de bevrijding uit Egypte wordt gevierd. De kinderen ontdekken dat het laatste avondmaal van Jezus met Zijn leerlingen een pesachmaal was. Samenvatting: Omdat het pesachmaal en het avondmaal met elkaar verbonden zijn, maken de kinderen in deze bijeenkomst kennis met het pesachmaal. Je opent met de vraag of de kinderen maaltijden of eten kennen dat bij bepaalde gelegenheden hoort. Daarna bespreek je de speciale maaltijd van de kerk: het avondmaal. Dit komt van de laatste maaltijd die Jezus at voor Zijn kruisiging, en dit 'laatste avondmaal' van Jezus en Zijn discipelen was het Joodse pesachmaal. Bij deze maaltijd werd de uittocht uit Egypte herdacht. Wat weten de kinderen van dit verhaal? Lees samen het Bijbelverhaal. Vervolgens ga je samen de verschillende ingrediënten van de pesachmaaltijd voorbereiden en proeven! Elke smaak symboliseert een onderdeel van de uittocht. Je sluit af met een lied over de uittocht. Werkbladen: Werkblad 15.1 Pesach Werkblad 15.2 Op de avond...

41 15. Het pesachmaal DOELSTELLINGEN De kinderen leren meer over het verhaal van de bevrijding van het volk Israël uit Egypte. De kinderen ervaren iets van de manier waarop het pesachmaal wordt gevierd. De kinderen ontdekken de betekenis van de symbolen van het pesachmaal en leren dat met deze maaltijd de bevrijding uit Egypte wordt gevierd. De kinderen ontdekken dat het laatste avondmaal van Jezus met Zijn leerlingen een pesachmaal was. (THEOLOGISCHE) ACHTERGRONDINFORMATIE De maaltijd die Jezus met Zijn leerlingen hield op de avond voor Zijn kruisiging, was een pesachmaal. De maaltijd die in de christelijke kerken wordt gevierd, is gebaseerd op dit Laatste Avondmaal. Het avondmaal en het pesachmaal staan dus in nauwe relatie tot elkaar. Om het avondmaal goed te kunnen begrijpen, is het van belang om de joodse wortels ervan te kennen. Tijdens het pesachmaal herdenken de Israëlieten de bevrijding en de uittocht uit Egypte. Dit gebeuren is een belangrijke mijlpaal in de joodse geschiedenis: het wordt vaak beschouwd als de geboorte van het joodse volk. In Exodus 12 zegt God tegen Mozes dat de bevrijding uit Egypte elk jaar moet worden gevierd. Tot op de dag van vandaag wordt dit door veel joden in ere gehouden. Er wordt dan gedacht aan de tijd dat de joden als slaven moesten werken voor de farao, de koning van Egypte. Dit was een zwaar leven. Ze leden onder de slechte levensomstandigheden. God zond de farao daarom tien plagen, om hem duidelijk te maken dat hij de joden moest laten gaan. Als tiende plaag stierven alle Egyptische eerstgeborenen (uit elk Egyptisch gezin het oudste jongetje). De joodse jongetjes bleven in leven, want God had gezegd dat elk joods gezin een lam moest slachten en het bloed van dat lam aan de deurpost moest strijken zodat de doodsengel kon zien welke deuren hij voorbij moest gaan. Na deze tiende plaag liet de farao het joodse volk gaan. Onder leiding van Mozes en Aäron trok het volk weg uit Egypte. Maar de farao kreeg spijt dat hij de Israëlieten had laten gaan en ging hen met zijn leger achterna. Het volk moest de Rietzee door om aan de farao te ontkomen. God beval Mozes zijn staf boven de zee te houden, en er ontstond een weg door de zee heen. Het water stond als muren langs de kant van deze weg. Toen de Egyptische koning met zijn leger ook door de zee wilde trekken, stortten de muren van water ineen zodat de koning en zijn leger verdronken. Zo ontkwamen de joden. Tijdens het pesachmaal herdenken de joden dit gebeuren en worden de verhalen verteld, zodat elke volgende generatie weet hoe God het joodse volk bevrijdde. Het bekendste gerecht dat bij Pesach hoort, zijn de platte broden, de matses. Deze verwijzen naar de ongerezen broden die werden meegenomen bij de uittocht; er was toen geen tijd om de broden te laten rijzen. Op de pesachtafel ligt ook altijd een lamsbotje. Dit verwijst naar het lamsbloed dat de Israëlieten op hun deurpost moesten smeren. Een ei op de tafel staat voor het nieuwe leven in het land dat God heeft beloofd. Ook staan er altijd mierikswortel en bittere kruiden op tafel. Mierikswortel smaakt heel scherp, wat doet denken aan de zware tijd van de Israëlieten in Egypte. Radijsjes en peterselie staan voor de vrijheid van het beloofde land; want in Egypte kregen de slaven nooit verse groenten te eten. Op de tafel staat ook altijd een schaal met charoset: een mengsel van appel, noten en dadels. De rode kleur van de charoset doet denken aan het cement waarmee de slaven moesten bouwen maar de zoete smaak ervan laat zien dat er uitzicht is op een nieuw begin. Zo gedenken de joden met Pesach dat God een God van bevrijding is. Hij bevrijdde Zijn volk uit Egypte en bracht het naar het beloofde land, Israël. Zoals God toen met de joden mee ging, zo gaat Hij nog steeds met hen mee. Het is geen toeval dat dit pesachmaal het laatste maal van Jezus was. Door het leven en de dood van Jezus zien we dat de weg van God met Zijn volk verder gaat. In Jezus laat God zelfs zien dat Hij niet alleen met het joodse volk verder gaat, maar met de hele mensheid. Dit pesachmaal, vlak voor de kruisiging van Jezus, maakt dat op een bijzondere manier duidelijk. Christenen zien in Jezus het lam dat werd geslacht. Jezus is het lam van Pesach; en door Zijn leven, dood en opstanding hoeft er na hem geen lam meer te worden geslacht. Daarom heeft het pesachmaal voor de kerk een nieuwe betekenis en invulling gekregen. PAGINA 106 JOP BASICS

42 Omdat het pesachmaal en het avondmaal met elkaar verbonden zijn, is het van belang dat kinderen kennis maken met het pesachmaal. De gebruiken die hierbij horen, lenen zich er ook voor om met kinderen te behandelen. De betekenislaag die Pesach inbrengt in het avondmaal kan echter wel lastig te begrijpen zijn. Daarom wordt deze stap nog niet gemaakt in deze bijeenkomst. VOORBEREIDING Persoonlijke voorbereiding Neem de achtergrondinformatie bij dit programma goed door. Daarnaast is het wenselijk om je persoonlijk voor te bereiden op deze bijeenkomst. Zo word je zelf ook materiaal voor de bijeenkomst met de kinderen. Hiervoor kun je de volgende vragen gebruiken: Hoe beleefde je als kind de viering van het avondmaal? Hoe beleef je het nu? Hoe ben je de betekenis van het avondmaal gaan begrijpen? Heeft iemand je daarbij geholpen? Welke betekenis heeft het avondmaal voor jouw (geloofs)leven? Het pesachmaal staat in het teken van bevrijding, van perspectief waar het leven leek op te houden. Verbind je aan de viering van het avondmaal ook bepaalde woorden of waarden? Praktische voorbereiding In verband met het bereiden van het pesachmaal (in de Verwerking) is het aan te raden om deze bijeenkomst te leiden met twee volwassenen. Het is het handigste om het pesachmaal in een keuken te laten bereiden. Zet alle ingrediënten en keukenbenodigdheden daar van tevoren klaar. Zorg dat er een tafel staat met stoelen eromheen, zodat alle deelnemers een zitplaats hebben en de ingrediënten goed kunnen zien. BENODIGDHEDEN Vooraf Hieronder vind je een opsomming van alles wat je nodig hebt voor deze bijeenkomst. Zorg ervoor dat je ruim voor het begin van de bijeenkomst klaar bent met alle voorbereidingen. Zo heb je alle tijd om aandacht te besteden aan de kinderen wanneer zij binnenkomen. Benodigdheden Het verhaal over de uittocht uit Egypte, uit een kinderbijbel; Een kopie van werkblad 15.1; Een paar eieren; Een pannetje voor de eieren en iets om op te koken; Radijsjes; Mierikswortel; Peterselie; Matses (verkrijgbaar in de supermarkt); 500 gram zoete appels (geraspt); 150 gram geschaafde amandelen; 150 gram rozijnen; 3 theelepels kaneel; 3 eetlepels suiker; 3 eetlepels druivensap; Mesjes (niet te scherp) en snijplanken; Schaaltjes, borden en bestek; Kopieën van werkblad 15.2 voor alle kinderen. JOP BASICS PAGINA 107