Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 2 (Politieke Besluitvorming)

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 2 (Politieke Besluitvorming) Samenvatting door een scholier 1829 woorden 6 november ,8 8 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer hdst. 2 Politieke Besluitvorming 1. Democratie 1.1 wetten en staat wetten: regels die voor iedereen binnen een bepaald land gelden. Gezag: als macht van de overheid als juist en redelijk wordt aanvaardt. overheid/staat/land heeft 3 kenmerken: 1. precies afgebakend grondgebied (ontstaan door natuur, oorlog of koningshuwelijken van 2 landen. 2. er woont een bevolking met vaak dezelfde geschiedenis, cultuur en taal. 3. staat heeft het hoogste gezag en mag dus fysiek geweld gebruiken bij de overtreding van de wet. 1.2 belangen, conflicten, politiek en beleid Politiek: alles wat te maken heeft met de overheid. Beleid voeren: proberen een doel te bereiken d.m.v. het doelgericht gebruiken van middelen. 1.3 Democratie en dictatuur Dictatuur: het besturen van een land door 1 man of een bepaalde groep, waarbij burgers(onderdanen) geen invloed kunnen/mogen hebben op de mening van de man of groep en hiervoor zelfs gestraft of gedood kunnen worden. Democratie: de burgers kunnen ook invloed uitoefenen op de besluiten van de overheid, d.m.v. stemmen, acties of verkiezingen houden 1.4 Kenmerken van de democratie Indirecte democratie: het volk heerst via volksvertegenwoordigers. Directe democratie: het volk heerst en alle burgers praten rechtstreeks mee. Centraal in democratie: - Gelijkheid: alle burgers hebben gelijke rechten en geen discriminatie op grond van bijv. huidskleur, sekse, Pagina 1 van 9

2 politieke of godsdienstige opvattingen. - Vrijheid: burgers moeten hun eigen leven kunnen inrichten zolang zij de vrijheid van andere burgers niet schaden. Belangrijkste kenmerken van democratie: 1. algemeen kiesrecht 2. verkiezingen om de 4 jaar 3. vrijheid van meningsuiting(geen belediging) 4. vrijheid van vereniging en vergadering 5. machtenscheiding Machtenscheiding: - Wetgevende macht> ligt bij het parlement. - Uitvoerende macht> ligt bij de regering/ koning. - Rechtsprekende macht> ligt bij de rechter. Regering: het dagelijkse bestuur van het land. Rechtsstaat: staat waarin alle burgers (gelijke)rechten hebben en zich aan de wet moeten houden(ook de overheid). 1.5 Sociale voorwaarden voor democratie 1. Gunstige sociaal-economische ontwikkeling: lonen en winsten kunnen omhoog en er is werk voor vrijwel iedereen. 2. Sociaal-economische gelijkheid: door grote verschillen van opleiding, inkomen en kansen, kunnen de wat geleerdere mensen sneller in contact komen met bovenlaag(regering) 3. Politieke cultuur: conflicten worden beslecht door verkiezingen, discussies en onderhandelingen. Tolerantie speelt een grote rol(verdraagzaamheid van een mening waar je niet mee eens hoeft te zijn). 4. Organisaties: burgers hebben recht organisaties op te richten voor mensen met dezelfde mening. 5. Militairen: hebben geen invloed op de politiek. Kunnen wel geweld gebruiken om hun zin te krijgen en besluiten ongedaan maken. 6. de staat: als de staat goed functioneert krijgen mensen meer vertrouwen dat problemen op democratische wijze op kan lossen. 7. (geen) etnische groepen: zijn die er niet in een land, gaat het meteen beter met de economie en functioneert de staat ook beter. 2. Rechtsstaat 2.1 Kenmerken van een rechtsstaat 1. alle burgers hebben gelijke rechten 2. de overheid en de burgers moeten zich aan de wetten houden 3. machten scheiding 4. bevat grondrechten Pagina 2 van 9

3 belangrijkste klassieke mensenrechten in de Ned. Grondwet: 1. Vrijheid van godsdienst 2. vrijheid van drukpers/meningsuiting 3. vrijheid van vereniging, vergadering of demonstratie 4. onaantastbaarheid van het lichaam(geen marteling of mishandeling) 5. bescherming tegen willekeurige huiszoeking 6. bescherming tegen willekeurige arrestatie 7. brief-, telefoon- en telegraafgeheim Deze grondrechten stellen grenzen aan het optreden van de overheid. Sociale rechten. Dit zijn rechten over de nodige behoeften van de mens. Zoals recht op: - Eten - Onderdak - Onderwijs - Gezondheidszorg 3. Politieke stromingen en partijen 3.1 Belangen, ideologieën, partijen Als we het hebben over algemeen belang, hebben we het vaak over welvaar, veiligheid, onderwijs en gezondheidszorg. Ideologieën: opvattingen over hoe de maatschappij functioneert en in de toekomst moet functioneren. Politieke stroming: mensen met dezelfde ideologie Een politieke partij: 1. maakt een programma: de ideeën van een partij 2. stelt kandidaten bij een verkiezing Links hecht aan gelijke rechten. Rechts vreest dat de vrijheid van de mensen in gevaar komt als de overheid zich teveel met sociaaleconomische zaken bemoeit. 3.2 Communisme: Partijen: CP(Communistische Partij) - gelijkheid staat centraal - Productie middelen moeten in handen komen van de gemeenschap (in vorm van de staat) - Er zal daardoor voor iedereen sociale rechtvaardigheid komen - In 20ste eeuw zijn veel landen communistisch geworden eerst rusland in 1917 de tweede wereldoorlog -> Pagina 3 van 9

4 midden-oost europa, Azië, China, en andere Aziatische landen de meeste landen zijn niet meer communistisch - communistische partijen hebben zich omgezet tot sociaal-democraten. - Deze nieuwe partijen doen me tussen de andere partijen bij verkiezingen. 3.3 Socialisme(sociaal-democratie): Partijen: GL(Groen Links), SP(Socialistische Partij) - Ontstaan op reactie van het liberalisme - Economische vrijheid leidt tot uitbuiting van arbeiders: - Lange werktijden - Lage lonen - Slechte werkomstandigheden - Armoedige oude dag - Overheid moet wetten maken om de arbeiders te beschermen - Ze willen een actieve overheid om gelijke kansen en een rechtvaardige inkomensverdeling te garanderen - Overheid moet regels maken voor bedrijven - Overheid moet voor sociale voorzieningen zorgen - Persoonlijke vrijheid is het zelfde als de liberalen 3.4 Christen-democratie Partijen: CDA(Christen-Democratisch-Appèl) - Gebaseerd op een godsdienst = Confessionele partijen - Ze laten zich inspireren door de bijbel - Economisch-beleid: Minder vertrouwen in de individu en de markt dan de liberalen Minder vertrouwen in de overheid dan de socialisten - Goed functioneren van de maatschappij is een gezamenlijke verantwoording - Problemen moeten zoveel mogelijk in overleg en harmonie worden opgelast. - Maatschappelijk organisaties spelen een belangrijke rol: Vakbonden -> werknemers Organisatie ondernemers -> werkgevers Kerken Boeren Vrouwen - Overheid en sociale partners moeten het eens worden over het economisch-beleid - Ze hebben meegeholpen aan opbouw verzorgingsstaat - Nu is het een zorgzame staat - Ze benadrukken het belang van gezin - Natuur beheren, niet vernietigen - Niet snel ingrijpen in iemands leven (tegen abortus en euthanasie, maar soms wel toepasbaar) 3.5 Liberalisme: Pagina 4 van 9

5 Partijen: VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie), LPF (Lijst Pim Fortuyn) - Centraal: Vrijheid (iedereen moet zoveel mogelijk zijn eigen leven kunnen inrichten, en is zelf verantwoordelijk) - Overheid moet die vrijheid niet inperken - Wel moet alles zorgvuldig worden geregeld - Economische vrijheid: Geen hoge belastingen voor ondernemingen - Mensen weten wat hun eigen belangen zijn - Als iedereen ze nastreeft zonder de wetten te overtreden is dat het beste voor iedereen. - De taken van de overheid: Veiligheid Infrastructuur Onderwijs Gezondheidszorg Uitkeringen (werkeloosheid, ziekte) - Uitkeringen mogen niet te hoog, want dan gaan mensen er misbruik van maken - Initiatieven moeten niet ontmoedigd worden door hoge belastingen. Criminaliteit moet hard aangepakt worden 3.6 Facisme Partijen: Hitler, Mussolini - Keert zich tegen de democratische principes van vrijheid en gelijkheid, en de daarbij horende tolerantie. - Vereert; - elite, - leiderschap, - orde, - hiërarchie, - instincten - helden dom - geen parlementaire democratie meer een politiek van daad - dat leidt tot verering ven de eigen natie en het eigen volk - alles wat vreemd is moet bestreden worden - Duitse variant fascisme-> nationalisme( WOII)-> uitte zich in agressieve rassenleer (6milj. Dode joden) - in de jaren 20 en 30 kwamen in Europa fascistische partijen aan de macht zoals: - Mussoline, Italië, Hitler, Duitsland, na 1945 zijn er Neofascistische partijen gekomen - ze staan voor: centraal staat: afkeer van allochtonen in hun land zij krijgen de schuld van de : o werkeloosheid o woningnood Pagina 5 van 9

6 o criminaliteit - Keert zich scherp tegen asielzoekers - Frankrijke n België hebben nog zulke partijen met zetels. In Nederland waren die er in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw ook. 3.7 Andere stromingen en partijen Partijen: CD (CentrumDemocraten) - Ontstond rond 200 een nieuwe stroming: leefbaarheidsbeweging - Er is een grote kloof tussen burgers en politici/bestuurders - Gesloten club van de gevestigde partijen schrijft problemen voor zich uit, lost ze niet op - Verstikkende bureau met te veel regels maakt het onmogelijk om iets aan te pakken - Politici/bestuurder luisteren niet echt naar wat de mensen wezenlijk bezig houd - Ze willen harder optreden tegen criminaliteit. - Allochtonen dwingen zich aan te passen - Asielzoekers zoveel mogelijk te weren - Einde te maken aan de wachtlijsten in de zorg Populisme - Men doet een beroep op het volk - Tegen de gevestigde machten Constitutionele monarchie constitutionele monarchie: De koningin kan geen politieke beslissingen nemen of uitspraken doen. Voor alles wat zij zegt, zijn de ministers verantwoordelijk. Zijzelf en haar naaste familieleden zijn volgens de grondwet onschendbaar. Troonrede: hierin staan de plannen van de regering voor het komende jaar 4.2 Verkiezingen Nederlanders kunnen elke 4 jaar stemmen voor: - de Tweede Kamer: het belangrijkste onderdeel van het parlement of de volksvertegenwoordiging - de Provinciale Staten: de volksvertegenwoordiging in elk van de twaalf provincies - de gemeenteraad: de volksvertegenwoordiging in elk van de bijna vijfhonderd gemeenten - het Europees Parlement: de volksvertegenwoordiging in de Europese Unie (eens in de 5 jaar) - deelgemeenteraden voor wijken van grote gemeenten zoals Amsterdam en Rotterdam Parlement: Eerste Kamer + Tweede Kamer Word indirect gekozen Leden van de Provinciale Staten bepalen wie in de Eerste Kamer komt. Actief kiesrecht: Nederlanders van 18 jaar en ouder mogen hun stem uitbrengen Passief kiesrecht: Nederlanders van 18 jaar en ouder kunnen worden gekozen als lid van de Tweede Kamer en andere vertegenwoordigende lichamen. Pagina 6 van 9

7 Lijsttrekker: bovenste persoon van een lijst Zwevende kiezer: kiezers die per verkiezing bepalen wat ze stemmen Televisiedemocratie: wanneer de politici vlak voor de verkiezingen voortdurend op tv komen. Evenredige vertegenwoordiging:het aantal zetels (stoelen) is evenredig aan het aantal stemmen. Er zijn in totaal 150 zetels.zetels zijn stoelen. 4.3 Regering Kabinetsformatie: partijen die met elkaar onderhandelen over welke 2 of meer partijen gaan regeren. Informateur: deze gaat bekijken wat voor soort regering mogelijk is. Formateur: deze moet een nieuwe regering samenstellen en kijkt hoeveel ministers iedere partij krijgt en wie minister wordt. Coalitie: een regering die uit verschillende partijen bestaat. Regeerakkoord: hierin staan de belangrijkste plannen van de regering voor de komende 4 jaar. Deze termen worden vaak door elkaar gehaald: - Regering: 14 ministers en de koningin gezamenlijk - Kabinet: 14 ministers en 14 staatssecretarissen (onderministers) - Ministerraad: alleen 14 ministers Minister-president:premier Miljoenennota: hierin staan de concrete plannen, een begroting en waar de overheid het benodigde geld vandaan denkt te halen Voor de wetgeving heeft het parlement een aantal rechten: - Begrotingsrecht - het recht van amendement - initiatief 4.4 Parlement Staten-Generaal: Volksvertegenwoordiging + parlement + Eerste Kamer + Tweede Kamer Er is een belangrijke scheidslijn binnen het parlement tussen leden van regeringspartijen en de nietregeringspartijen(oppositiepartijen). Fractie: de leden van 1 partij in de Tweede kamer Fractievoorzitter: voert het woord bij discussies over de belangrijkste onderwerpen Het parlement heeft 2 belangrijke taken: 1. wetgeving Alle wetsvoorstellen moeten door het parlement worden goedgekeurd; eerst door 1e- en daarna door 2e kamer. 2. Controleren van de wet 4.5 Wetgeving De weg van wetsontwerp tot wet is sterk vereenvoudigd: 1. de regering maakt een wetsontwerp. Als de ministerraad het met het ontwerp eens in, vraagt hij nog her en der advies en wijzigt het eventueel 2. de regering zendt het ontwerp naar de Tweede Kamer. De voltallige Tweede Kamer haar oordeel over Pagina 7 van 9

8 het wetsontwerp. 3. Stemt de meerderheid van de Tweede Kamer voor, gaat het wetsontwerp naar de Eerste Kamer. Die mag alleen zeggen ja of nee. 4. De desbetreffende minister en de koningin zetten hun handtekening onder de wet. 4.6 Controle Om de regering te controleren beschikken de Tweede en Eerste Kamer over de volgende middelen: - mondelinge en schriftelijke vragen stellen aan de regering - het houden van een interpellatie(spoeddebat waarbij een minister uitleg aan de kamer geeft) - Enquête instellen. Kabinetscrisis: de minister of het hele kabinet moet aftreden. 5. Gemeente, provincie, Europa 5.1 Gemeente en provincie gedecentralisserde eenheidsstaat: de belangrijkste regels worden centraal voor het hele land vastgesteld, maar andere bestuurslagen kunnen decentraal op een aantal punten een eigen beleid voeren. 5.2 Europese Unie De EU bestaat uit 25 landen: Ierland, Verenigd Koninkrijk, Zweden, Finland, Denemarken, Tolinn, Riga, Vilnius, Duitsland, Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Polen, Luxemburg, Tsjechië, Slowakije, Oostenrijk, Hongarije, Slovenië, Italië, Spanje, Portugal, Griekenland, Malta, Cyprus Intergouvernementele organisaties:hierbij behouden de deelnemende landen hun zelfstandigheid en kan aan he n niet zonder hun instemming een besluit worden opgelegd. Supranationale organisaties: deze nemen bevoegdheden van de deelnemende landen over. De Raad van Ministers is het belangrijkste besluitvormende orgaan van de EU. Europees Parlement: bevat 626 leden(31 uit Ned.) Europese Commisie: stelt het Europees Parlement samen. Bevat(20 leden) Europese Hof van Justitie: Hier kan een land, organisatie of burger heengaan als die vindt dat een land zich niet aan de Europese regelgeving houdt. 6. Proces van besluitvorming 6.1 Systeem- en barrièremodel zie bron Ongelijke invloed 6.3 Wie hebben invloed en waarom? Ambtenaren worden ook wel aangeduid als bureaucratie of vierde macht(naast de wetgevende, Pagina 8 van 9

9 uitvoerende en rechterlijke macht) Pressiegroepen: ambtenaren en politici Pressiegroepen en een politieke partij verschillen op 2 punten 1. - pressiegroepen richten zich op een deel van het overheidsbeleid - partijen richten zich op het hele overheidsbeleid 2. - pressiegroepen doen niet mee aan verkiezingen voor vertegenwoordigende lichamen. - partijen wel Actiegroepen: hierin hebben burgers zich vaak tijdelijk verenigd om het beleid te beïnvloeden. Corruptie: het omkopen van ambtenaren Planbureaus: deze doen onderzoek en voorzichtige voorspellingen over wat er de komende jaren kan gebeuren. 7. Burgers 7.1 Burgers in actie is eigenlijk wel logisch, hoef je niet echt te leren 7.2 Referendum Referendum: volksstemming Pagina 9 van 9