7,9. Samenvatting door een scholier 2095 woorden 10 oktober keer beoordeeld. Maatschappijleer

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2095 woorden 10 oktober ,9 14 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Paragraaf 1 Een onafhankelijke staat is alleen als: - er een vast grondgebied of territoir is - op het grondgebied een bevolking woont - er een vorm van gezag wordt uitgeoefend Het hoogste gezag wordt ookwel soevereiniteit genoemd -> de overheid Door strenge controle is er weinig kans op machtsmisbruik In een dictatuur is de macht in handen van 1 persoon of een klein groepje. Politie, leger en rechters zijn in macht van de machthebber. Klassieke grondrechten (dus overheid is verplicht deze te doen): - gelijke behandeling, dus geen discriminatie - recht van onaantastbaarheid van het lichaam (dus geen aanranding) - politieke rechten: zoals bijv: kiesrecht, recht van vereniging, vergadering en betoging - vrijheidsrechten: zoals bijv: vrijheid van godsdienst, drukpers, radio, televisie en film Sociale grondrechten (is wel nodig maar hoeft niet): - werkgelegenheid en sociale zekerheid - schoon leefmilieu, volksgezondheid en woonruimte. -onderwijs en maatschappelijke en culturele ontplooiing Democratie komt van het griekse woord demos=volk en kratein=regeren dus eigenlijk is democratie -> volk regeert. In het echt gebeurt dit met vertegenwoordigers van het volk. Ons land is dus een representatieve democratie. Sinds 1848 mochten alleen rijke mannen stemmen (censuskiesrecht) vannaf 1917 mochten alle mannen stemmen en pas vannaf 1919 mochten alle volwassenen stemmen(dus ook vrouwen) Actief kiesrecht: je hebt het recht om te kiezen passief kiesrecht: je hebt het recht om gekozen te worden Nederland kent 3 bestuurslagen: het rijk (macht over NL), de provincie (macht over de provincie) en gemeente (macht over de gemeente). Evenredige vertegenwoordiging= als je 3% van de stemmen haalt krijg je ook 3% van de zetels. De kiesdeler daarin is hoeveel stemmen je nodig hebt voor 1 zetel. Voordeel: iedere stem telt even zwaar mee Nadeel: veel kleine partijen kunnen ook in 2e kamer komen, zo kan het onoverzichtelijk worden. Sommige landen hebben kiesdrempel: je moet een minimum aantal stemmen hebben om een zetel te kunnen krijgen. andere landen bijv. Engeland en VS hebben districtenstelsel. Als je in een gebied (district) de meeste Pagina 1 van 6

2 stemmen hebt. Krijg je een zetel. Voordeel: kiezer kent kandidaat beter Nadeel: partij met int. De meeste stemmen verliest toch. Paragraaf 2 politieke macht: het vermogen om invloed uit te oefenen op politieke besluiten. Trias politica, macht is verdeeld in: o Wetgevende macht (maken de wetten)= de regering (ministers+koningin) en het parlement (1e en 2e kamer) o Uitvoerende macht (zorgen ervoor dat wetten worden nageleefd)= ministers o Rechterlijke macht (beoordeelt of wetten goed worden nageleefd)= rechters Staten generaal= parlement= 1e en 2e kamer De 8 rechten van de 2e kamer(->150 zetels): o Stemrecht: wetsvoorstellen aannemen of verwerpen o Amendement: wijzigen van wetten o Initiatief: zelf wetten maken o Budgetrecht: begrotingsvoorstellen verwerpen of aannemen o Vragenrecht: regering moet binnen 3 weken op vragen antwoorden o Interpellatie: personen mogen uitgenodigd worden om uitleg te geven over een bepaalde kwestie o Motie: een schriftelijke uitspraak over beleid van een minister o Enquête: zelfstandig onderzoek instellen Staatssecretarissen zijn ministers die een bepaalde taak op zich hebben genomen bijvoorbeeld: cultuur en media. Alle ministers en staatssecretarissen samen zijn het kabinet. Op prinsjesdag: de troonrede-> hoofdlijnen van beleid worden uitgezet de miljoenennota is een begroting voor de plannen van dat jaar. Informateur: kijkt welke partijen samen een kabinet kunnen vormen verteld dat aan de koningin, die benoemd een formateur die het kabinet gaat vormen. Provinciale staten=de vertegenwoordigers voor de provincie. Het dagelijks bestuur van de provinciale staten heet gedeputeerde staten. Gemeenteraad= de vertegenwoordigers voor de gemeente. Het dageleijks bestuur van de gemeenteraad heet College van Burgemeester en Wethouders (B&W) Paragraaf 3 Een ambtenaar is iemand die bij overheid in dienst is. Zoals bijv. Politie. In de politiek is het iemand die wethouders, gedeputeerden of ministers bijstaat. Ambtenaren voeren de wetten uit, zij bepalen in overleg met de minister hoe het geld wordt verdeelt. Ambtenaren zijn de 4e macht. Bureacratie= een organisatie waarvan de werkzaamheden worden gekenmerkt door officiële voorschriften, gescheiden deskundigeheid en een duidelijke gezagstructuur. De raad van state is de hoogste macht in Nederland en wordt voorgezeten door de koningin, zij moeten advies geven over alle wetsvoorstellen, en bijvoorbeeld verdragen goedkeuren. Naast ambtenaren kunnen ook adviesorganen helpen voor een minister. De 2 belangrijkste zijn Sociaal Pagina 2 van 6

3 economische raad (SER), deze adviseerd op sociaal en economisch gebied, en de wetenschappelijke raad voor regeringsbeleid (WRR) De regering kan ook planbureaus inzetten, zij proberen aan te geven wat de gevolgen zullen zijn van de beleidsvoornemens. De belangrijkste 2 zijn: Centraal planbureau (voor sociaal economische ontwikkelingen) en Sociaal en Cultureel planbureau (deze doet onderzoek naar sociaal-cultureel gebied zoals bijv, gezondheidszorg, media, onderwijs en wonen) Pressiegroepen zijn de 5e macht zij proberen door te lobbyen (persoonlijk met de politici praten) hun zin te krijgen. Zij kunnen bijvoorbeeld ook demonstraties voeren. er zijn 3 soorten pressiegroepen: o Belangengroepen, zij komen voor de belangen van andere mensen op.(bijvoorbeeld consumentenbond) o Actiegroepen, zij zetten zich voor korte tijd in voor één duidelijke kwestie (bijvoorbeeld tegen aanleg van snelweg) o Actieorganisaties, zij zetten zich voor langere tijd in voor één duidelijke kwestie (bijvoorbeeld greenpeace) 5 politieke functies van de media: o informatieve functie o spreekbuisfunctie (krant laat bijv. Verschillende meningen zien) o agendafunctie (geven uitslagen van testen door bijv. Als er door de instantie zelf geen informatie wordt vrijgelaten) o commentaarfunctie (krant geeft commentaar op meningen) o controlerende functie (kijken of het klopt wat bijv. Een minister zegt) dit is de systeemtheorie, zo wordt het volk betrokken bij de politieke besluiten. (de invoer wordt gegeven door het volk zijn wensen en eisen)omzetting-> het onderwerp komt op de agenda als het genoeg aandacht heeft van media enzo. Uitvoer-> er wordt een wet gemaakt, en terugkoppeling komt als het volk niet tevreden is (dan begint het weer opnieuw. Omgevingsfactoren= factoren die niet meteen een onderdeel zijn van het probleem maar wel een rol spelen in besluitvorming. Zoals bijvoorbeeld: o Demografische factoren (samenstelling bevolkingsopbouw) o Ecologische factoren (wisseling tussen mens en milieu bijvoorbeeld groei van luchtvaart) o Culturele factoren (zijn gebonden aan gewoontes van volken) o Economische factoren (als er veel geld beschikbaar is zullen ook eerder duurdere besluiten worden genomen) o Technologische factoren (als het bijvoorbeeld technisch mogelijk is een spoorweg onder de grond te doen, denken ze daar ook over na) o Sociale factoren (hoeveel er wordt gehecht aan persoonlijke prestaties bijvoorbeeld) o Internationale factoren (invloed die het buitenland op de wetgeving heeft) Paragraaf 4 collectieve belangen zijn taken die bijna iedereen belangrijk vind. Maar dat kan zelf niet geregeld worden (bijvoorbeeld goede gezondheidszorg) solidariteitsprincipe: ongeacht het gebruik betaald iedereen mee. Pagina 3 van 6

4 Ideologie: het geheel van ideeën over de mens, menselijke relaties en de inrichting van de samenleving. Ideologieën hebben duidelijke standpunten over: o Normen en waarden: dingen die voor iedereen in de samenleving gelden (bijvoorbeeld abortus, alcohol gebruik vanaf welke leeftijd) o Sociaal-economische verhoudingen: de verdeling tussen welvaart (bijvoorbeeld heeft iedereen recht op minimun inkomen) o Machtsverdeling: hoe de macht is verdeelt (bijvoorbeeld of de mensen een keer in de 4 jaar moeten stemmen of vaker) Progressief=vooruitstrevend, links, iedereen is gelijk, wordt aandacht geschonken aan mensen met achterstandspositie, overheid moet actief optreden conservatief=behoudend, rechts, oude regels moeten weer terug komen, wil persoonlijke en economische vrijheid dus overheid niet duidelijk aanwezig. Vooral gericht op eigen prestaties. Mensen moeten hun zaakje zelf regelen liberalisme= mensen zijn niet gelijk maar wel gelijkwaardig. Zij moeten elkaars opvattingen respecteren. Vrijheid, individuele verantwoordelijkheid en verdraagzaamheid zijn belangrijk. Kenmerken van het liberalisme zijn: o economische vrijheid: overheid moet zich niet teveel met handel en industrie bezighouden o politieke vrijheid: scheiding van kerk en staat, ze wilden trias politica (scheiding van de macht) o rationalistisch individualisme: iedereen moet gewoon zijn eigenbelang nastreven, dan komt er meer concurentie tussen bedrijven en zo willen bedrijven vanzelf vernieuwen. Zo kom je bij een technologische en economische groei. In de 19e eeuw was dit progressief, maar nu steeds meer conservatief. Er zijn nog wel progressieve liberalen: linkse liberalen. Socialisme= ontplooiing van individu kan ongelijk zijn. Rijke ouders kunnen hun kind bijvoorbeeld meer bieden dan arme ouders. Er wordt wel gestreefd naar gelijkheid. Het socialisme was vroeger vooral voor de werknemers. Karl Marx was een socialist (1848 liet hij zich voor het eerst horen)op basis van ideeën van Marx ontstonden rond bewegingen: o Revolutionaire socialisten (later communisten), zij wilden revolutie om socialistische heilstaat te bereiken. In 1917 kwam deze revolutie onder leiding van Lenin. Hierbij dachten ze aan: Onteigening van grond Centralisatie van banken en transport in handen van de staat Nationalisatie van fabrieken en productiemiddelen, gemeendschappelijk plan voor landbouw Gelijke arbeidsdwang voor allen Openbare kosteloze opvoeding van kinderen en verbod op kinderarbeid o Sociaal democraten: zij wilden geen revolutie maar wilde de socialistische maatschappij in kleine stappen bereiken. Ze waren voorstander van algemen kiesrecht. Zijn tegenwoordig voor actieve rol van overheid op sociaal-economisch gebied. Confesionalisme: hierbij baseren mensen hun politieke opvatting op hun geloofsovertuiging. Mensen proberen zich een organische opvatting. Dus een gezin vormen en doen te richten tot God s wil wat de koning wil. Daarbij moeten mensen verantwoorddelijkheid voor elkaar dragen: de vader voor zijn gezin en de koning voor zijn onderdanen, de rijken voor de armen. Ze zijn tegen liberalisme en socialisme, dus ook tegen Marx. Een confesionele partij is bijvoorbeeld het Christen-democratisch Appèl. Overige stromingen zijn: Pagina 4 van 6

5 o Rechts extremisme: gaat uit van ongelijkheid van mensen. Eigen volk word als de beste beschouwd. Er is in de samenleving geen plaats voor anderen. In NL heeft deze stroming bijna geen aanhang meer (vroeger de NSB wel). In België en Frankrijk wel. o Ecologische stroming: economische waarden worden ondergeschikt gemaakt aan ecologische waarden. Overheid moet een grote rol spelen, want alleen zij kunnen belangen van natuur waarborgen. Grootschalige economie moet worden vervangen door een milieuvriendelijke, kleinschalige en duurzame productie. (Groen Links) o Pragmatisme: baseert zich niet op een ideologie. Zij zoeken alleen oplossingen naar actuele vraagstukken. Er moet beter geluisterd worden naar wat burgers willen. (D66, LPF) er moet meer aandacht worden geschonken aan de gewone burger. Schrift aantekeningen Taken 2e kamer: o Regering controleren o Samen met regering wetten maken Taken van de 1e kamer chambre de reflection (senaat): o Wetten van de 2e kamer controleren (reflection) Rechten van de 2e kamer: o Amendement= recht om wetten te veranderen o Initiatief= recht om wetten te maken o Interpelatie= recht om ministers ter verantwoording te roepen o Enquête= recht om een onderzoek in te stellen naar dingen die mis zijn gegaan in onze samenleving, waarbij de overheid een belangrijke rol heeft gespeeld. o Budget(zwaarste middel)= recht om de begroting af te keuren. Kiesdelen: hoeveel stemmen je nodig hebt voor 1 zetel in de 2e kamer Aantal uitgebrachte stemmen/150 Coalitiepartijen: samen steunen zij het kabinet, hebben bijna altijd een meerderhied in de 2e kamer Oppositiepartijen: zij steunen het kabinet NIET Grondwet: belangrijkste wet van ons land, verschil tussen grondwet en gewone wetten o Materieel verschil: grondwet bevat het constitutioneel recht: Hoe de macht in ons land is verdeeld Rechten van burgers staan hierin Regels voor de wetgever o Formeel verschil: hoe wordt de grondwet verandert Meerderheid in de 2e kamer moet voor zijn. Er komen nieuwe verkiezingen voor 2e EN 1e kamer omdat de burger zelf mag stemmen wie het beste die grondwet verandert. 2/3 moet het met de nieuwe grondwet eens zijn Nederland is een constitutionele monarchie: land met een machthebber die in de macht beperkt wordt door de grondwet Nederland, een parlementaire demoratie. Democratie komt uit de griekse woorden o Demos=volk Pagina 5 van 6

6 o Kratein=regeren Democratie waarbij het volk vertegenwoordigers aanwijst die namens het volk de regering controleert en met de regering wetten maakt Staat: een afgebakend grondgebied met een geregeld gezag (de overheid) Natie: we hebben te maken met een volk dat zich met elkaar verbonden voelt door een gemeendschappelijke cultuur Regering: staatshoofd+ministers Rechtstaat: staat waarbij de regels die voor de burger gelden ook voor de overheid gelden. Politieke stroming: een grote groep heeft een bepaald ideaal beeld van de samenleving voor ogen en wil dat uitvoeren Er zijn 3 belangrijkste politieke stromingen: o Liberalisme(VVD): zoveel mogelijk overlaten aan de mensen zelf. Liberaal=vrij o Sociaal democratie (PVDA): overheid moet krachtdadig zijn. Spreiding van kennis inkomen en macht. Iedereen die de capaciteiten heeft moet een goede opleiding krijgen ookal heb je bijvoorbeeld weinig geld. o Christen democratie: bijbel is inspiratie(uitgangspunt) gezin is belangrijk. Subsidiariteitsbeginsel; dat wat de mensen of de maatschappelijke organisaties kunen doen moet de overheid niet zelf doen. Pragmatisme(GEEN politieke stroming)(d66): je laat je manier van kijken/denken niet bepalen door je ideologie. Maar je moet handelen bij het moment. Dus de problemen die op DAT moment spelen op gaan lossen. SYSTEEMMODEL: Input=publieke agenda (wat volk vind) poortwachters=selectie maken van problemen conversion= regering en parlement; wens wordt omgezet in politieke eis output=feitelijke wet en regelgeving feedback= als het niet goed is geworden, wordt de zaak opnieuw aangesteld omgeving pol. Systeem= je moet je houden aan de europese wetgeving BARIERREMODEL 1=herkennen: andere mensen moeten zich herkennen in jouw wens 2=vergelijken: kijken of jouw wens aansluit bij die van de politieke partijen 3=beslissen: minister moet beslissing nemen over wat jij en de andere politieke partijen willen 4=uitvoeren: ambtenaren moeten DAT uitvoeren wat in de wet is vastgelegd. Pagina 6 van 6