Samenvatting Maatschappijleer Kiezen en delen

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Kiezen en delen Samenvatting door een scholier 4313 woorden 2 februari ,8 11 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Paragraaf 1 Democratie Toen in West-Europa handel en steden groeiden, slaagde de rijke burgerij erin de macht van de vorsten te beperken. In ruil voor het betalen van belasting, mocht de burgerij mee praten over de besteding van dat geld. De koningin moest ook toestaan dat de burgers openlijk hun mening konden geven. Daarvoor werden grondrechten gemaakt. In Nederland bepaalde de grondwet van Thorbecke van 1848 dat de macht uiteindelijk niet bij de koning, maar bij het parlement lag. Maar minder macht en vrijheid van meningsuiting voor de koning betekend nog geen democratie. Want in 1848 mocht alleen de 11% rijkste mannen stemmen. Pas in 1917 mochten alle mannen stemmen en in 1919 mochten ook de vrouwen stemmen. Door de 1e en 2de wereld oorlog is de democratie weg gezakt. Pas weer in 1945 groeide het aantal democratieën Democratie waar gaat het om? Democratie het volk heerst maar het volk regeert niet rechtstreeks maar via vertegenwoordigers. In de kern is democratie een politiek stelsel dat het mogelijk maakt op vreedzame wijze conflicten op te lossen, waarbij de inwoners geen invloed kunnen uitoefenen op de besluitvorming en grondrecht zijn gewaarborgd. Hier voor zijn 2 basiselementen nodig: 1. Alle volwassen inwoners kunnen door middel van algemeen kiesrecht invloed uitoefenen op de besluitvorming 2. Grondrechten zijn gewaarborgd om in vrijheid die invloed te kunnen uitoefenen. Een democratie kan alleen functioneren als ook sprake is van een rechtstaat. Burgers: hebben naast plichten ook rechten. Zijn geen ondergeschikte onderdanen die alleen maar moeten gehoorzamen. 2 belangrijke Waarden in een democratie Gelijkheid: alle burgers hebben gelijke rechten, er mag niet worden gediscrimineerd op grond van bijv. huidskleur, sekse, politieke of godsdienstige opvattingen Vrijheid: De burgers moesten hun eigen leven kunnen inrichten zoals zij dat willen. Zolang zij daarmee de vrijheid van andere burgers niet schaden, mag de overheid die vrijheid niet beperken. Conflicten en verschillen worden niet ontkent of onderdrukt in een democratie, maar erkent en gereguleerd. Mensen verschillen van elkaar ze hebben allemaal verschillende Belangen. In een democratie kunnen mensen in vrijheid hun ideeën, die vaak samenhangen met hun belangen naar Pagina 1 van 10

2 voren brengen. Dit kan je doen dmv. Je stem uit te brengen op de partij die bepaalde ideeën hebben over wat de staat wel of juist niet moet doen om die samenleving goed te kunnen laten functioneren Kenmerken van een parlementaire democratie 1. Algemeen kiesrecht 2. Regelmatige verkiezingen (om de 4 jaar kiezen we leden voor de volksvertegenwoordiging of parlement: neemt besluiten over wetten en controleert de regering) 3. Vrijheid van meningsuiting 4. Vrijheid van vereniging en vergadering (iedereen mag een vereniging oprichten van mensen met dezelfde ideeën of belangen. Je mag bijeenkomsten en demonstraties organiseren) 5. Machtenscheiding (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht) We Hebben: directe democratie: politiek stelsel waarbij de belangrijkste beslissingen rechtstreeks door alle kiezers worden genomen (kleine aantallen) indirecte democratie: politiek stelsel waarbij de beslissingen worden genomen door met algemeen kiesrecht gekozen vertegenwoordigers. Dictatuur: Politiek stelsel waarbij de macht in handen is van 1 persoon of een kleine groep, waarbij de inwoners geen invloed kunnen uitoefenen op het beleid en de grondrechten niet zijn gegarandeerd. De burgers hebben maar weinig rechten, maar veel plichten. Het zijn Onderdanen. Dictatuur is het tegenovergestelde van een democratie. In de meeste dictaturen worden wel verkiezingen gehouden. Men kan dan maar op 1 kandidaat stemmen, of 1 partij. Radio en tv zijn in de staatshanden of staan onder controle van de staat. Alles wat de media willen publiceren of uitzenden moeten ze van tevoren voorleggen aan de autoriteiten dit word ook wel censuur genoemd Zelfcensuur: je besluit van tevoren om bepaalde dingenniet te zeggen of te laten zien, om niet in de problemen te komen. Mensen die het economisch goed gaat, die hun mond houden en niemand kennen die zich tegen de dictatuur verzet, merken weinig van de dictatuur. Sociale voorwaarden voor democratie Mensen met verschillende opvattingen en belangen moeten eens zien te worden en genomen besluiten accepteren. Het invoeren van democratische regels alleen is daarvoor niet voldoende. Ze werken alleen onder goed bepaalde maatschappelijke omstandigheden. Dit noemt men Sociale voorwaarden voor democratie de kans dat een democratie goed gaat is groot als: 1. Er sprake is van sociaaleconomische ontwikkeling 2. Er een zekere mate een sociaaleconomische gelijkheid bestaat 3. Er sprake is van een democratische politieke cultuur: de manier waarop mensen met elkaar om gaan in de politiek en ook tolerantie 4. Burgers zich hebben verenigd in organisaties op grond van hun ideeën en belangen (kerk) 5. Militairen geen invloed hebben op de politiek 6. De staat goed functioneert, goede diensten verleent en niet te veel de belangen van 1 groep behartigt. 7. Er geen hevige conflicten tussen etnische groepen of mensen van verschillende godsdiensten In dictaturen is het met deze sociale voorwaarden slecht gestel. Daarom is het moeilijk om een dictatuur te Pagina 2 van 10

3 veranderen. Paragraaf 2 Politieke stromingen en partijen Politici spreken vaak van een algemeen belang dit gaat over welvaart, veiligheid, onderwijs en gezondheidszorg. Ideologie een samenhangend geheel van opvattingen over hoe de maatschappij functioneert en in de toekomst moet functioneren, en wat daar bij de rol van de overheid moet zijn Politieke stroming georganiseerde groep mensen die aanhangers zijn van dezelfde politieke Ideologie In een democratie kunnen aanhangers van een bepaalde ideologie zich verenigen in een politieke partij Georganiseerde groep mensen die 1.ideeën heeft over alle belangrijke beleidsterreinen (economie, gezondheidszorg, onderwijs, veiligheid enz.) en 2.kandidaten stelt bij de verkiezing Politieke partijen zijn landelijk, provinciaal en gemeentelijk. Politieke stromingen en partijen worden vaak ingedeeld in links en rechts. Links: willen dat de overheid actief ingrijpt om de sociale ongelijkheid te verminderen. Links hecht aan kansen (socialisten) Rechts: veest dat de vrijheid van mensen in gevaar komt als de overheid zich te veel met sociaaleconomische zaken bemoeit. Dat kan beter aan de mensen zelf en aan de markt worden overgelaten. (liberalen) Tussen de socialisten en de liberalen bevinden zich de christendemocraten. Uiterst links communisme socialisten christendemocraten liberalen en tenslotte uiterst rechts het fascisme Communisme Politieke stroming die streeft naar gelijkheid en daardoor de economie in handen van de gemeenschap wil brengen. Socialisme politieke stroming die streeft naar vermindering van sociale ongelijkheid via actief overheidsingrijpen, en voorstander is van vrijheid in het privé leven. PvdA, GroenLinks, SP Christendemocraten Politieke stroming die vanuit christelijke inspiratie streeft naar een harmonieuze samenleving waarin overheid en maatschappelijke groepen samenwerken. CDA, CU, SGP Liberalen Politieke stroming die streeft naar zoveel mogelijk vrijheid in het sociaaleconomisch leen en in het privéleven. VVD, D66 Fascisme Politiek stroming die zich keert tegen vrijheid en gelijkheid, maar leiderschap heldendom, de eigen natie en een politiek van de daad verheerlijkt Populisme Politieke stroming die zich tegen de gevestigde politieke machten keert en zegt namens het volk te spreken LPF Single-issuepartijen partijen die zich niet op het hele overheidsbeleid richten, maar vooral op 1 punt Paragraaf 3 Verkiezingen en kiesstelsels Elke 4 jaar kunnen Nederlanders rechtstreeks stemmen voor: 1. De Tweede kamer: het belangrijkste onderdeel van het parlement of de volksvertegenwoordiging (indirect gekozen) 2. Provinciale staten: de volksvertegenwoordiging in elke van de 12 provincies de leden van PS. Bepalen Pagina 3 van 10

4 wie de indirect gekozen 1e kamer word 3. De gemeenteraad: de volksvertegenwoordiging in elk van de 450 gem. 4. Deelgemeenteraden voor wijken van grote gemeente zoals Amsterdam en Rotterdam En eens in de 5 jaar 5. Het Europees parlement: de volksvertegenwoordiging in de EU. Nederlanders die 18 jaar of ouder zijn mogen hun stem uitbrengen. Dat is hun actief kiesrecht Passief kiesrecht: zij kunnen gekozen worden als lid van de 2de kamer en andere vertegenwoordigende lichamen. lijsttrekker staat boven aan de lijst, het gezicht van die partij. Aan verkiezingscampagnes wordt steeds meer geld uitgegeven. De partijen maken veel propaganda, omdat veel kiezers zijn niet meer zo sterk met een partij verbonden voelen. Er zijn steeds meer zwevende kiezers: kiezers die zich niet met een bepaalde partij verbonden voelen maar per verkiezing bepalen op wie zij stemmen. De tv heeft veel invloed veel politici komen veel in beeld voor de verkiezingen. Soms word de persoon belangrijker dan de standpunten van de partij, daarom gebruiken veel mensen een stemwijzer. In Nederland bestaat stemrecht, maar sinds 1971 geen opkomstplicht meer: je bent verplicht om naar de stembus te gaan. Toch brengt 80% zijn stem uit. De 2de kamer telt 150 leden. Er zijn dus 150 zetels te verdelen. Om te bepalen hoeveel zetels iedere partij krijgt, geld het stelsel van evenredige vertegenwoordiging: kiesstelsel waarbij de uitslag van de verkiezingen zo nauwkeurig mogelijk doorwerkt in de zetelverdeling in het vertegenwoordigend lichaam. Het aantal zetels is aantal stemmen. 10% van de stemmen is 10% van de zetels. Dit stelsel levert een volksvertegenwoordiging op. Die heel precies de uitspraak van de kiezers weerspiegelt. De representativiteit is dus groot er kunnen kleine en nieuwe partijen gemakkelijk in de 2de kamer komen. En er gaan weinig stemmen verloren iedere stem draag bij. Er zijn dus veel partijen en het is vrijwel onmogelijk dat een partij de meerderheid van de zetels verovert. Om een regering te vormen moeten er meerdere partij daarom samenwerken. Veel landen kiezen parlementsleden (gekozen volksvertegenwoordiging, in Nederland bestaande uit de 2de en 1e kamer) via een Districtenstelsel: kiesstelsel waarbij het land is ingedeeld in kiesdistricten en de partij die in een kiesdistrict de meeste stemmen haalt, krijgt alle parlementszetels voor dat district. Kleine partijen hebben dus geen kans. Paragraaf 4 Regering en parlement Elk jaar wordt op derde dinsdag in september, Prinsjesdag, in Den Haag het politieke jaar geopend met een plechtige bijeenkomst van parlement ministers en koning(in). Nederland is naast een parlementaire democratie ook een monarchie (is van origine een regeringsvorm waarbij alle macht bij één persoon berust) met erfelijk koningsschap. De koning(in) is staatshoofd, maar haar macht is beperkt. Nederland is een constitutionele monarchie: Een staatsvorm met een erfelijk staatshoofd, waarbij de bevoegdheden van de koning(in) beperkt zijn en vastgelegd in de grondwet. De koning(in) kan geen politieke beslissingen nemen of uitspraken doen. Voor alles wat hij/zij zegt zijn de ministers verantwoordelijk. De koning(in) is volgens de grondwet onschendbaar. Kritiek gaat dus niet naar de koning(in) maar naar de ministers. De koning(in) praat ook wekelijks met de premier en andere ministers. De troonrede: leest de koning(in) elke derde dinsdag in september ze doet dit onder Pagina 4 van 10

5 verantwoordelijkheid van de ministers. Er staat plannen in voor de regering van volgend jaar. Regering:De kleine groep menen die het dagelijkse bestuur van het land vormt en zorgt voor voorbereiding en uitvoering van beleid. Formeel: de koning(in) en de ministers (15) Kabinet: de ministers en staatssecretarissen Ministerraad: De gezamenlijke ministers. Zij veraderen wekelijks (Nederland) Minister-president/Premier: Door hem word het kabinet geleid Ministers: Hebben verschillende gespecialiseerde beleidsterrein. De ministers hebben leiding of een departement of ministerie. Daar werken ambtenaren die het beleid uitvoeren. Voor sommige taken zijn er staatssecretarissen dat zijn onderministers, die verantwoordelijk zijn voor een deel van een deel van het beleidsterrein van een ministerie. De regering moet zorgen dat er wetten worden uitgevoerd en dat problemen worden aangepakt. Meestal zijn daar nieuwe wetten voor nodig. De plannen worden om de 4 jaar bekend gemaakt dmv de troonrede en e tegelijk verschijnende miljoenennota: hierin staan de concrete plannen, een begroting en waar de overheid het benodigde geld vandaan denkt te halen. Na de verkiezingen moet een nieuwe regering worden gevormd uit parijen die samen de meerderheid (76 zetels) hebben in de 2de kamer. In Nl haalt een partij nooit de meerderheid. Daarom moet er onderhandeld worden. Deze kabinetsformatie: proces waarbij na de verkiezingen via onderhandelingen een regering wordt gevormd. Is een moeilijk proces waar de koningin een belangrijke rol in speelt. Ze krijgt adviezen van een informateur. Als duidelijk is welke partijen willen samen werken benoemt de koningin een formateur die moet een nieuwe regering samen stellen (meestal de minister-president). Coalitieregering: een regering die bestaat uit verschillende partijen. Regeerakkoord: staan de belangrijkste plannen voor de komende 4 jaar Met de troonrede en de miljoenennota richt de regering zicht tot het parlement/volksvertegenwoordiging/1e en 2de kamer/staten-generaal allemaal het zelfde. Het gaat om de 150 direct gekozen leden van de 2de kamer,en de 75 indirect gekozen leden van de 1e kamer, senaat. Het parlement en de regering zijn gescheiden. Ook leden van regeringspartijen en van nietregeringspartijen/oppositiepartij: politieke partij die niet deelneemt aan de regering zijn gescheiden. Fractie: de leden van 1 partij in een vertegenwoordigend orgaan. Deze word geleid door een fractievoorzitter bij belangrijke discussies. Andere minder belangrijke of specialistische zaken zijn de fractiespecialisten aan het woord. Voor de wetgeving heeft het parlement een aantal rechten: - Begrotingsrecht - Amendement: de kamerleden kunnen bij meerderheid van stemmen verandering aan brengen in wetsvoorstellen - Initiatief: als kamerleden vinden dat er nee nieuwe wet moeten komen, maar de regering doet er niks aan. Kunnen ze zelf een wetsonderwerp indienen De weg van wetsonderwerp tot wet 1. De regering maakt een wetsonderwerp 2. De regering zendt het onderwerp naar de tweede kamer 3. Als een meerderheid van de tweede kamer voor heeft gestemd gaat het wetsonderwerp naar de eerste kamer 4. De koningin zet een handtekening onder de wet. Pagina 5 van 10

6 Om de regering te controleren beschikt de tweede kamer en de eerste kamer over de volgende middelen of rechten - Het stellen van mondelinge en schriftelijke vragen aan de regering - Interpellatie/spoeddebat waarbij een minister uitleg moet komen geven - Enquête een onderzoek om te kijken waar het is mis gegaan Als kamerleden vinden dat een minister, staatssecretaris of het hele kabinet groten fouten heeft gemaakt, kunnen zij een motie van wantrouwen indienen. Dit kan leiden tot een kabinetscrisis. Er komen dan nieuwe vervroegde verkiezingen en het kabinet blijft demissionair om de lopende zaken te regelen. Paragraaf 5 provincie en gemeente Gedecentraliseerde eenheidsstaat: belangrijkste regels worden voor heel het land centraal vastgesteld, geld dus eenheid. Lagere overheden (provincies, gemeentes en waterschappen) kunnen op sommige punten eigen beleid voeren dat houd dus in dat de zaken decentraal geregeld zijn Autonomie: ruimte voor eigen beleid Medebewind: de lagere overheden voeren echter vooral taken uit in opdracht van hogere overheden Verordening: provincies en gemeenten mogen hun eigen regels maken Taken van provincie: - nuttige taken voor ruimtelijke ordening, verkeer en milieu - toezicht op gemeenten en waterbeheer dit wordt uitgevoerd door waterschappen - elke vier jaar Provinciale Staten verkiezingen, PS kiest Gedeputeerde Staten, die samen met Commissaris van de Koningin het dagelijks bestuur van de provincie vormen Commissaris van de Koning: voorzitter PS en GS, wordt niet gekozen maar benoemd door regering waarbij PS om advies wordt gevraagd. Hij moet de belangen van provincie en het rijk in de gaten houden De burgers kiezen een gemeenteraad die vervolgens wethouders kiest het aantal gemeenteraat zetels en het aantal wethouders hangen samen met het aantal inwoners van de gemeente. Wethouders + Burgemeester= Het dagelijks bestuur Afspiegelingcollege: alle partijen leveren wethouders, zodat het college van B en W de verhouding in de gemeenteraad weerspiegeld Meerderheidscollege: De partijen die samen een meerderheid in de gemeenteraad hebben en tot een akkoord komen, vormen dan een coalitie en bezetten alle wethouderszetels De burgemeester wordt benoemd door de regering, waarbij het advies van de gemeenteraad steeds zwaarder is gaan wegen. Paragraaf 6 Nederland en de Europese Unie Rond 1950 op Frans initiatief begon West-Europese samenwerking. Meer samenwerking, in 1e plaats met West-Duitsland, moest borg staan voor stabiele vrede in West Europa, meer economische samenwerking zou ook welvaart kunnen vergroten, EU zou derde machtsblok kunnen worden (politiek en economisch) (Europees gemeenschap voor kolen en staal) EGKS: Frankrijk, West-Duitsland, Italië, Nederland, België, Luxemburg gevormd in moest oorlogsvoorbereidingen voortaan onmogelijk maken werd steeds breder en meer landen werden lid Sinds 1992 = Europese Unie (proces heet Europese Integratie) Pagina 6 van 10

7 Sinds 2002 = twaalf landen gemeenschappelijke munt: Euro Intergouvernementele organisaties: landen behouden hun zelfstandigheid en kan hen niet zonder hun instemming een besluit worden genomen Supranationale organisaties: nemen bevoegdheden van de deelnemende landen over, gemaakte afspreken zijn bindend voor die landen (EU) Vetorecht: kan elke besluit tegen houden Belangrijkste orgaan: Raad van Ministers uit elke lidstaat één minister aan deelneemt De uitvoerende macht komt niet, zoals bij nationale regeringen, voort uit de politieke verhoudingen in het parlement: een regering van een of meer partijen die steunen op een meerderheid in het parlement. De Europese uitvoerende macht (Europese Commissie, 25 leden) heeft geen binding met zo n partijpolitieke parlementaire meerderheid, maar wordt samengesteld door de regeringen van de lidstaten. Het Europees Parlement: telt 732 leden waarvan 27 uit Nederland. Alle 25 landen moeten voor stemmen voor dat bijv. de grondwet doorgaat. De EU streeft naar vrij verkeer van goederen en diensten, kapitaal en mensen. Europese richtlijnen krijgen de lidstaten opdracht om hun nationale wetgeving aan te passen aan de Europese afspraken. Europese verordeningen gelden direct en letterlijk voor alle EU-burgers. Europees Hof van Justitie: als lidstaat, organisatie of individuele burger meent dat een lidstaat zich niet aan de regels houdt, kunnen die zich richten tot EHvJ in Luxemburg Paragraaf 7 massamedia en politiek in een democratie Massamedia: bieden openbaar toegankelijke informatie aan een groot publiek. (kranten en tijdschriften, radio tv) Functies massamedia: 1. informatiefunctie: massamedia zorgen dat burgers geïnformeerd worden over belangrijke problemen en hoe politiek probeert die problemen aan te pakken 2. platform- en spreekbuisfunctie: mensen kunnen via massamedia hun ideeën of hun opvattingen kenbaar maken. 3. controlefunctie: massamedia volgen regering en parlement kritisch: hebben ze hun beloftes waar gemaakt etc. 4. commentaarfunctie: journalisten leveren commentaar, leggen uit waarom ze plannen en besluiten goed of juist slecht vinden 5. onderzoeksfunctie: sommige journalisten zoeken een kwestie tot op bodem uit pluriformiteit: veelvormigheid, zo veel mogelijk verschillende ideeën moeten geuit kunnen worden inforainment: een mix van informatie en amusement invloed media op politiek en publiek: politici: media meer invloed op politici dan op burgers (volgens communicatiewetenschappers) media verwoord opvattingen die in samenleving spelen. Ze hebben media nodig om hun opvattingen, partij en zichzelf bekend te maken. Wederzijds afhankelijk: journalisten hebben politici nodig als nieuwsbron. paragraaf 8 ongelijke politieke invloed Rol ambtenaren: met voorbereiding van besluiten spelen ambtenaren (4de macht of bureaucratie) Pagina 7 van 10

8 centrale rol, kundige ambtenaren houden zich bezig met de details. Regering staat sterk dankzij steun van de ambtenaren tegenover parlement. Pressiegroepen: georganiseerde groep die het overheidsbeleid op een specifiek terrein probeert te beïnvloeden, maar niet meedoet aan verkiezingen voor een vertegenwoordigend lichaam - richten zich op deel van overheidsbeleid (vb. economie, milieu) terwijl partijen zich richten op hele overheidsbeleid - doen niet mee aan verkiezingen, partijen wel veel pressiegroepen zijn belangengroepen, die voor een bepaald item (werknemers, werkgevers, dieren, winkeliers etc) opkomen actiegroepen: daarin hebben burgers zich, meestal tijdelijk, verenigd om het beleid te beïnvloeden (Greenpeace bijvoorbeeld) lobbyen: proberen het overheidsbeleid te beïnvloeden door contacten met ministers, parlementariërs en ambtenaren, buiten de publiciteit en formele procedures om. Corruptie: soms worden illegale middelen gebuikt om de politiek te beïnvloeden, zoals het omkopen van ambtenaren adviesorganen: geven advies op sociaal-economisch gebied (SER = sociaal economische raad) ijzeren ring: kamerleden vinden dat ze weinig ruimte hebben om zelfstandig besluiten te nemen deze ring bestaat uit de regering met het regeerakkoord, ambtenaren, belangengroepen en adviesorganen. Doorhakken van knopen is ook moeilijk omdat de regering altijd een coalitie is van meerdere partijen, die op veel punten van mening verschillen daarom worden er Compromissen gesloten, waarbij geen enkele partij of belangengroep helemaal haar zin krijgt. Poldermodel dit is een types Nederlands overleg model tussen werkgevers werknemers en de overheid om problemen op te lossen. Verzuiling: verdeling van de samenleving in organisaties op levensbeschouwelijke grondslag. Ontzuiling: het proces van afnemen van de verzuiling. Oude politiek: achterkamertjespolitiek Nieuwe politiek: meer duidelijke standpunten meer openheid en krachtige besluiten. Paragraaf 9 Burgers In een democratie hebben burgers een belangrijke plaats. De burgers zijn de mensen met rechten en plichten, daardoor kan een democratie functioneren. Burgers zijn de kiezers, zonder hen kan een democratie niet bestaan. Het is dus belangrijk dat ze actief zijn en zich verbonden voelen met de politiek. Zonder burgers de politieke participatie: het deelnemen aan de politiek in brede zin. van de burgers zouden er geen politieke partijen, maatschappelijke organisaties, gekozen politici en bestuurders zijn. Maar over burgers wordt altijd veel geklaagd, ze zouden teveel aan hun eigenbelang denken en te weinig in het algemeen. Dat zou te maken hebben met individualisering (maatschappelijke ontwikkeling). Mensen maken steeds meer eigen keuzes en laten die minder bepalen door de sociale en godsdienstige groepen waaruit zij voortkomen. Veel burgers hebben geen binding met een partij, maar bepalen per verkiezing wie hun stem krijgt. Volgens pessimisten is dat een negatief gevolg van individualisering. Optimisten zien dat anders. De grotere keuzevrijheid heeft er juist toe geleid dat burgers minder slaafs gezag volgens, meer geneigd zijn om mee te doen aan protesten en graag meebeslissen. Pagina 8 van 10

9 Burgers kunnen invloed uitoefenen, door te stemmen bij verkiezingen en door lid te worden van een organisatie. Soms proberen ze besluiten te beïnvloeden d.m.v. een actiegroep. Burgers nemen dan contact op met partijen, ambtenaren, raadsleden, maatschappelijke organisaties en media. Soms voeren ze actie op straat, dienen een bezwaarschrift in, of proberen via de rechter gelijk te krijgen. Om succes te halen heb je nodig: Doorzettingsvermogen. Het is een zaak van lange adem en volhouden. Goede organisatie. Alleen kun je weinig beginnen, je moet je met anderen verenigen en andere organisaties erbij betrekken. Kennis van zaken. Je moet je niet laten overdonderen door de deskundigheid van de overheid, maar met gedegen commentaar en liefst een alternatief voorstel kunnen komen. Politici en bestuurders zouden te ver afstaan van de burgers en te weinig naar hen luisteren. Daardoor zouden zij niet weten wat er onder het volk leeft en de echte problemen van de bevolking niet aanpakken. De kloof kwam scherp naar voren toen Pin Fortuyn in 2002 aandacht vroeg voor criminaliteit en problemen rond allochtonen. Veel mensen stapten over naar de LPF en zo kreeg de LPF in één keer 26 zetels. Veel partijen namen de ideeën van Pim over voor een poging om de kloof te verkleinen. In 2005 was de kloof opnieuw zichtbaar bij het referendum over de Europese grondwet. Terwijl slechts 22 Tweede Kamerleden tegen de grondwet waren, zei bij 62% van de kiezers Nee. De politici doen zo gewoon mogelijk mee, met spelletjes en verschijnen op tv. Daarmee roepen zij verwachtingen op die zij niet kunnen waarmaken. De kiezers raken teleurgesteld en denken dat de politici hen niet begrijpen en niet echt naar hen luisteren. Politici zouden veel beter naar de bevolking moeten luisteren en niet blijven zitten onder wat de Haagse kaasstolp wordt genoemd. Daarnaast zoekt men oplossingen in vormen van directe democratie. Burgers moeten meer rechtstreekse invloed krijgen bij aanstelling van personen. Ze moeten nu maar afwachten of de partij van hun keuze in onderhandelingen met de coalitiepartners in de regering zijn standpunten overeind houdt. Ook kunnen burgers niets doen als het parlement een onverstandig besluit heeft genomen. Pogingen die sinds 1995 worden gedaan in Nederland om een volksstemming (referendum: volksstemming waarbij alle kiezers rechtstreeks hun mening kunnen geven over een bepaalde kwestie) mogelijk te maken. Burgers kunnen soms een correctief referendum aanvragen over een wet die al door het parlement is aangenomen. Daarvoor moeten zij wel eerst een groot aantal handtekeningen verzamelen. Als vervolgens de meerderheid van de kiezers tegen de nieuwe wet stemt, gaat die wet niet door. Ze denken verschillend over de rol van de burgers en over democratie Tegenstanders vinden dat de meeste burgers te weinig kennis hebben om een ingewikkelde omstreden zaak te beoordelen. Typerend voor de parlementaire democratie is juist dat gekozen vertegenwoordigers en bestuurders de besluiten nemen, die zijn deskundig, kunnen de gevolgen overzien en verschillende belangen tegen elkaar afwegen. Het referendum is slecht voor de democratie, want burgers kunnen gemakkelijk een onverstandig besluit nemen. Voorstanders hebben meer vertrouwen in de burgers. Een referendum stimuleert burgers om zich in de kwestie te verdiepen. Af en toe een referendum is niet strijdig met de vertegenwoordigende democratie, maar een goede Pagina 9 van 10

10 correctie of aanvulling daarop. Paragraaf 10 Dilemma s van de parlementaire democratie Voor een goed functionerende democratie zijn nodig: 1. Hoge deelname bij verkiezingen, in politieke en maatschappelijke organisaties en bij activiteiten tussen de verkiezingen in. 2. Respect voor de grondrechten, zodat iedereen zonder angst gebruik kan maken van die grondrechten. 3. De ervaring dat politiek en democratie belangrijk zijn. Mensen merken dat democratisch genomen besluiten het welzijn van de bevolking bevorderen. Ook ervaren zijn de meeste mensen die besluiten als juist en rechtvaardig. Politieke invloed en participatie zijn ongelijk verdeeld als gevolg van de sociale ongelijkheid in de samenleving. Sommige mensen worden tegenwoordig bedreigd en durven hun mening niet meer vrij te uiten. Ook kan Nederland over veel zaken niet zelf beslissen. Veel besluiten worden genomen door de EU. De directe invloed van de kiezers is beperkt, er komt pas een coalitieregering na onderhandelingen, dus je kunt niet rechtstreeks een regering kiezen. Ook is er nog geen wettelijk geregeld referendum en kunnen burgers hun burgemeesters en andere bestuurders niet kiezen. Hoe groot moet de bemoeienis van de democratische politieke instellingen met de samenleving zijn? Als de overheid zich teveel terugtrekt, kan een deel van de burgers zich in de steek gelaten voelen. Als de democratische instellingen nog maar weinig zeggenschap hebben over zaken die burgers belangrijk vinden, verliezen ze hun betekenis en zullen burgers hun belangstelling ervoor verliezen. Maar als de overheid ingrijpt, zullen veel burgers proberen zich daar niets van aan te trekken en hun eigen gang gaan, zover dat kan. Dat is ook slecht voor een actieve betrokkenheid bij politiek en democratie. Pagina 10 van 10