Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Het Russische experiment par. 1 t/m 3

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Het Russische experiment par. 1 t/m 3 Samenvatting door een scholier 2032 woorden 15 juni ,6 7 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Aantekeningen vooraf Sovjet-Unie , Communisme Modern Kapitalisme: - winststreven - particuliere ondernemingen - staatsonthouding - individualisme Tegenover het kapitalisme ontstaat het socialisme: - gelijkheidsgedaante - collectivisme - productiemiddelen in handen van de staat Marx is de grondlegger van het moderne socialisme. Hij schreef: - communistisch Manifest (1848) - das Kapital (1867) Hij noemde zijn leer wetenschappelijk, gebaseerd op wetmatigheden: A) Historisch materialisme: - Geschiedenis is de constante strijd tussen uitbuiters en uitgebuitenen - De onderbouw (in economische verhoudingen) bepalen de bovenbouw (geestelijke uitingen). Godsdienst is de opium van het volk. B) Meerwaarde: (=arbeidsopbrengst arbeidersloon) - De ondernemers bestelen de arbeiders C) Klassenstrijd: Drie klassen: - Bourgeoisie (kapitaal) - Middenstand - Arbeiders (proletariaat) Pagina 1 van 10

2 De strijd tussen het kapitaal en het proletariaat. D) Kapitalistische ontwikkelingen: - concentratie, bedrijven versmelten - accumulatie, ondernemers worden steeds rijker - verelendung, arbeiders krijgen het slechter - crisis, overproductie en dalende koopkracht. Arbeiders worden rijp voor de revolutie en het kapitalisme stort in elkaar. De Revolutie wordt gevolgd door dictatuur van het proletariaat. De communistische heilstaat: - klasseloze maatschappij - productiemiddelen zijn gemeenschapsbezit - loon naar behoefte - staat verdwijnt - nieuwe mens 1900 De crisistheorie kwam niet uit. Heilstaat moet nu bereikt worden via parlementaire weg. Gevolg: Breuk tussen sociaal-democraten (parl. weg) en communisten (via revolutie) Rusland in de 19e eeuw: - volgzame Russisch-orthodoxe staatskerk onder leiding van de Tsaar - Autocratische monarchie, steunend op de adel - Arme boerenmassa (80%) - Late industrialisatie (1890) Tsaar Alexander II ( ) Hervormingen in het staatsbestuur en de afschaffing van de lijfeigenschap in Veel gewelddadig verzet tegen het bewind met aanslagen. 1881) Moordaanslag op de Tsaar Gevolg: Hardhandig optreden tegen verzet (verbanning naar Siberië) Oppositie tegen Nicolaas II ( ) 1. Rijke burgerij, doel: grondwet en parlement (geen geweld) 2. Sociaal revolutionairen, doel: verheffing van de boer (wel geweld) 3. Sociaal democraten = Marxisten, doel: dictatuur van het proletariaat 1903 Londen Bolsjewieken (olv Lenin) Mensjewieken Pagina 2 van 10

3 Lenin is een beroepsrevolutionair. Hij past de leer van Marx aan bij de Russische situatie. A) Overslaan kapitalistische fase B) Beroepsrevolutionairen voeren de dictatuur over het proletariaat C) Eerst één land (land voor wereldrevolutie) D) Imperialisme is de laatste fase van het kapitalisme - Door imperialisme ontstaat oorlog (WO I) - Oorlog put de economie uit - Arbeiders en koloniale volken komen in opstand -> wereldrevolutie Strijd tussen de Bolsjewieken en Mensjewieken: - B willen een gesloten partij - M willen open maatschappij & revolutie na kapitalistische ontwikkeling van Rusland Lenin moet vluchten naar het buitenland (Zwitserland) Revolutie van 1905 Oorzaak: Nood stijgt tijdens Russisch-Japanese oorlog ( ) Aanleiding: Bloedige zondag Gevolg: Na stakingen en muiterij voert de tsaar een grondwet en parlement (Doema) in; de Doema krijgt geen macht WO I, Rusland vecht mee met geallieerden. Opnieuw nederlaag en groeiende onvrede. Nicolaas II weigert hervormingen. 1 Oriëntatievragen 1. Marx zei dat een communistische revolutie alleen in een industriële samenleving kon plaatsvinden. Rusland was een achtergebleven gebied %bevolking was boer - meerderheid bevolking analfabeet - overgrote deel van landbouw bedrijfjes werd primitief geëxploiteerd - boeren hadden schulden - investeringen werden niet in heel Rusland gedaan - tsaar had alle macht, gesteund door adel - de Russisch orthodoxe kerk steunde de tsaar 3. Omdat hij juist een gematigd hervormingsprogramma invoerde 4. Burgerlijk milieu 5. - Onteigening van de productiemiddelen Pagina 3 van 10

4 - Op leer van Marx gebaseerd - Geschoolde stedelijke arbeiders 6. Op een vergadering in Londen werd het standpunt van Lenin door de Bolsjewieken aangenomen, de minderheid werd Mensjewieken genoemd : Militaire nederlaag 2: De bevolking had economisch en emotioneel zwaar te lijden 3. De voedselproductie daalde, waardoor in de steden schaarste ontstond Aantekening Maartrevolutie in Petrograd (arbeiders en soldaten) - Tsaar treedt af - Doema benoemt een voorlopige regering (burgerlijk-liberaal) - Petrogradse Sovjet is een schaduwregering (Mensjewieken en Bolsjewieken + Sociaal Revolutionairen) Voorlopige Regering besluit: - Voortzetting van WO I - Uitstel van de landverdeling Gevolg: Verlies van aanhang Lenin arriveert in Rusland, en eist (Aprilstellingen): - Sovjets aan de macht - Grondverdeling - Vrede Juni 1917 Mislukte staatsgreep van de B. Lenin gaat naar Finland. Poging van de rechtse generaal Kornilov om aan de macht te komen mislukt, dankzij de hulp van de Sovjets en B. Gevolg: B. nemen de leiding over de Sovjets en bewapenen zich. Novemberrevolutie: De regering Kerenski komt ten val en de B. nemen de macht. De nieuwe regering van volkscommissarissen onder leiding van Lenin besluit: - Nationalisering van het grootgrondbezit - Nationalisering van bedrijven - Annulering van de staatsschulden - Kerk onder staatstoezicht - Vrede met Duitsland Na de verkiezingen wordt de grondwetgevende vergadering ontbonden door de B. Rusland wordt een éénpartijstaat. Pagina 4 van 10

5 Burgeroorlog tussen Roden (B) en de Witten (M). Ook interventie van westerse landen en Japan. Trotski organiseert het rode leger en verslaat de Witten Lenin wordt gedwongen tot NEP wegens: - economische crisis - Stakingen - Hongersnood - Opstand in Kronstadt (matrozen) De NEP ( ) staat kleinschalig-kapitalisme weer toe (kleine bedrijfjes, vrije graanmarkt) en werkt gunstig. Kennen & Kunnen Eigenaren van fabrieken (bang voor het overslaan van het communisme) - Engelsen en Fransen (werden door Russen in de steek gelaten tijdens de oorlog) - Mensen die geïnvesteerd hadden in Rusland + Duitsers (oorlog in Rusland stopte) + Communisten in andere landen 2. - Had kapitalistische fase nog niet doorgemaakt - Russen waren onderdaan - Kerk was fel tegen het communisme (het communisme wijst de kerk af) - Er waren maar heel weinig communisten (0,5 miljoen op 180 miljoen) - Rusland is groot (moeilijk onder controle te krijgen) - Rusland was democratisch aan het worden (revolutie was eigenlijk niet nodig) - Er was in Rusland geen revolutionaire traditie 3. - Bolsjewieken willen een elitepartij - Mensjewieken willen een massapartij 4. Ze gaven aan dat ze het niet eens waren met de moord op de kroonprins. Ze kondigden algehele mobilisatie af. Duitsland verklaarde Rusland de oorlog. Waarom-> Tsaristische regeringen hadden zich altijd opgesteld voor Slavische volken. 2 Oriëntatievragen 9. Hongersnood leidde tot ongeregeldheden. Arbeiders & soldaten gingen de straat op. De Tsaar ontbindt de Doema, maar het Parlement weigert op te stappen. Ze stellen de Tsaar onder huisarrest en vormen een voorlopige regering onder Kerenski De verkiezingen en landverdeling worden uitgesteld - Kerenski maakte geen einde aan de oorlog 11. De Duitsers wilden chaos creëren in Rusland. Pagina 5 van 10

6 12. - Alle macht aan de Sovjets - Grond aan de boeren - Fabrieken aan de arbeiders - Vrede met Duitsland 13. Hij trok met zijn leger naar Petrograd om de macht over te nemen. Om het gevaar te keren deed Kerenski een beroep op de sovjets, inclusief de bolsjewieken. Zij kregen voor dit doel wapens, die zij niet meer zouden afgeven onteigening van het grootgrondbezit, boeren kregen het gebruiksrecht - onteigening van de belangrijkste productiemiddelen, bestuur van bedrijven wordt overgenomen door arbeidersraden. - annulering van de staatsschuld - de kerk werd onder toezicht geplaatst - wapenstilstand met Duitsland 15. Omdat ze nog geen kwart van de stemmen kregen omstandigheden waarin Rusland in 1927 verkeerde: oorlog, honger, onmacht & onkunde van de regering Kerenski. - de buitengewone motivatie, (zelf)discipline en hardheid van de Bolsjewieken - de sterke organisatie, strategie en tactiek van de partij, intelligente manier van propagandavoering. - het leiderschap van Lenin Feodalisme: (Bezit = grond ihv de adel) Strijd tussen adel en arme boeren. - Vroeg-kapitalisme: (Bezit = geld, verkregen handel, macht ihv burgerij) Strijd tussen burgers en de armen. - Modern-kapitalisme: (Bezit = Productiemiddelen, macht ihv eigenaren PM) Strijd tussen bezitters en niet-bezitters. - Socialisme: (PM ihv gezamenlijke arbeidersproletariaat die de macht hebben = dictatuur van het proletariaat) Strijd tussen het proletariaat en bezitters. - Communisme: (Ieder vrijheid, krijgt naar behoefte en geeft naar capaciteiten) Geleidelijk geen strijd meer een land in dit geval Rusland hoefde niet per definitie een burgerlijk modern kapitalistische fase door te maken voor een communistische revolutie Pagina 6 van 10

7 - zo n land kon een wereldrevolutie ontketenen - arbeiders en boeren moesten geleid worden door een partij van beroepsrevolutionairen. Deze voorhoede of elite moest leiding geven aan het revolutionaire proces, en de dictatuur van het proletariaat uitoefenen. Het was dus de partij, of beter gezegd de leiding van de partij, die de dictatuur uitoefende de onderlinge verdeeldheid van hun tegenstanders - het organisatietalent van Trotzki - het feit dat de meeste boeren ui angst voor de terugkeer van de grootgrondbezitters de communisten steunden - het feit dat ze meer in het centrum van het land zaten, terwijl de witten meer in de uithoeken van het geweldig grote Rusland zaten versterking van de veiligheid door de Binnenlandse Veiligheidsdienst - gezag van de leiders werd aan het wankelen gebracht - onderdrukking van de opstand door matrozen uit Kronstadt, daardoor werd duidelijk dat de leiders geen enkele vorm van democratie duldden Nieuwe Economische Politiek. Maatregelen: - kleine particulieren bedrijven werden toegestaan - boeren mochten zelf over hun productie beschikken, ze moesten nog wel belasting betalen, en voor een deel waren ze afhankelijk van de prijzen die de overheid hen bood. Kennen en Kunnen 2 2. De Tsaar ontbond de Doema. Doema weigerde om op te stappen. Ze stelden de Tsaar onder huisarrest en Rusland was opeens een parlementaire democratie. (republiek) 3. Vrede -> Lukt, Grond aan de boeren -> Alleen in theorie, Macht aan Sovjets -> Fabrieken en het leger in theorie wel van de Sovjets. 4. Hetzelfde als bij 3 5. Er is geen sprake geweest van een kapitalistische fase in Rusland. 6. Er komt wel dictatuur. Die moet leiden tot heilstaat. Dat kan niet met zoveel mensen, dus deed Lenin dat met zijn beroepsrevolutionairen. 3 Oriëntatievragen Trotski was tegen NEP en Stalin was voor - Trotski wilde andere landen tot revolutie bewegen, Stalin was realistischer 3.1 Pagina 7 van 10

8 23. De productie van goederen en diensten werd voor vijf jaar vastgesteld 24. Grote en middelgrote boeren landbouw moest worden verhoogd - landbouwproductie moest volledig onder staatscontrole worden gebracht - plattelandsbevolking moest ideologisch onder staatstoezicht worden gebracht - overtollige boeren & landarbeiders moesten in de (mijn)bouw en industrie gaan werken. 26. Sovchozenboeren kregen vast salaris, Sovchozen waren modelbedrijven Kolchozen waren enorme collectieven boerenbedrijven Uitdunning van de beroepsgroep van hoge technici gedeporteerde koelakken e.a. politieke misdadigers werden ingezet in de mijnen in Siberië - werklozen tot 1928 kende de SU openlijke en verborgen werkloosheid - boeren voor wie geen plaats was op de kolchozen - vrouwen; het loon van de man was niet voldoende om van te leven - studenten werden tijdens de vakantie ingeschakeld 29. Omdat er een heel groot arbeiderstekort was, konden de arbeiders hoge eisen stellen. 30. Een mijnwerker -> modelarbeider, Hij dolf evenveel steen als 20 man Stalin bezag Hitlers agressiepolitiek met angst. (Hij vertelde steeds dat hij Oost - Europa zou gaan veroveren). Hij wilde een sterke dictatuur. Daarom heeft hij alle mensen opgeruimd die in staat waren een sterke oppositie tegen zijn bewind te voeren. 32. De officieren waren tijdens de Tsarentijd samen met de Duitsers opgeleid en waren misschien dus wel onbetrouwbaar. De officieren hebben wat van het nationaal socialisme bij de Duitsers opgedaan Hij wilde net als Lenin als een grote leider gezien worden. 34. Verburgerlijking (conservatief): Arbeiders, arbeid, boeren, het communisme, de Partij en Stalin moesten verheerlijkt worden in de realistische kunst Rusland was helemaal omringd door kapitalistische landen. Stalin werd door het Westen niet uitgenodigd op de conferentie van München. Pagina 8 van 10

9 Hij stimuleerde het Nationale gevoel om de mensen warm te krijgen om het vaderland te verdedigen 37. Een onderdeel van het verdeel en heersprincipe dat de stabiliteit van zijn macht moest vergroten Alles moest opnieuw opgebouwd worden - De Koude Oorlog noodzaakte hem de militaire uitgaven op peil te houden. Aantekening Na de dood van Lenin begint de machtsstrijd tussen Stalin en Trotski. Trotski: permanente revolutie Stalin: Socialisme in één land Stalin wint met behulp van Kamenjev en Zinojev. Trotski wordt uit de partij gezet, verbannen en in 1940 vermoord. Stalin wil industrialiseren tegen de kapitalistische omsingeling Eerste vijfjarenplan 1. Industrialisatie: (zware industrie, grondstoffen en energie) 2. Collectivisatie van de landbouw: Prestatiedwang voor arbeiders + propagandacampagne van de partij (Stachanov) Landbouwcollectivisatie door instelling: - Kolchozen: Samenwerking van dorpen op staatsgrond - Sovchozen: Staatslandbouwbedrijven Landbouw verschaft de staat geld voor de industrialisatie. Boerenverzet wordt onderdrukt (liquidatie van de koelakken) Culturele revolutie pakt het analfabetisme aan, en ontwikkelt de bevolking Grote Terreur maakt talloze slachtoffers binnen de partij en het leger (showprocessen). Daarnaast ontstaat persoonsverheerlijking rond Stalin. Buitenlandse Politiek: doel: kapitalisme verdeeld houden Anti-Fascisme Keerpunt 1936 Conferentie van München Duits-Russische samenwerking. Niet-aanvalsverdrag met Hitler Russisch-geallieerde samenwerking tegen Hitler. WO II wordt Grote Vaderlandse Oorlog genoemd. - Stalin maakt gebruik van nationalisme in plaats van communisme Na WO II: Pagina 9 van 10

10 - Enorme oorlogsschade - Gebiedsuitbreiding in Oost-Europa Begin van de Koude Oorlog - 4e vijfjarenplan voor wederopbouw, nadruk zware industrie en bewapening - Opkomend antisemitisme (artsencomplot) Kennen en Kunnen 3 1. Stalin was secretaris-generaal. Hij had overal zijn medestanders op hoge posities gezet. Stalin was sluwer. Trotski onderschatte Stalin. Hij was wel slimmer. 2. Ze moesten wel, omdat dat het enige was waar ze geld aan konden verdienen. 3. Landbouwstaat is vervangen in industriestaat. Modern-Kapitalisme. In de ideologie van Marx worden de boeren niet genoemd Angst voor Duitsland en Hitler - Moord op Kirov (was een vriend van de familie van Stalin) misschien heeft Stalin hem vermoord, misschien zag hij vijanden. Stalin was zelf een simpele boer, een bekrompen man. 5. Oppeppen tegen Duitsland, ook wilden ze voor zich winnen. 6. Mensen voelden dat er geen sterke leider meer was, maar tegelijkertijd waren ze opgelucht dat de man dood was. Pagina 10 van 10