Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 5 paragraaf 1,2,3,6

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 5 paragraaf 1,2,3,6 Samenvatting door I woorden 25 juni ,9 26 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo 1 De natuurlijke omgeving Door de enorme omvang van het land kent Rusland grote verschillen in klimaat, oorspronkelijke plantengroei en bodemsoorten, De natuur werkt niet erg mee. Slechts een derde deel van het land is geschikt voor landbouw. Geologie Schilden: Uitgestrekt geologisch stabiel deel van de aardkorst dat minstens 500 miljoen jaren oud is. Rusland heeft 2 schilden Baltisch schild: -Ongeveer even groot als Europees Rusland. -Geologisch rustig Siberisch schild:-paar keer opengescheurd;door de naar-boven-gestroomde magma, waar veel delfstoffen in zaten, is Siberië rijk aan allerlei ertsen (aardgas, aardolie). Rondom de schilden hebben zich bergen gevormd bv. de Ural (oud) en de Kaukasus (even jong als de Alpen) Delfstoffen:Grondstoffen en brandstoffen die uit de aarde worden gehaald. Ertsen: Metaalhoudende delfstof Klimaat Het klimaat van Rusland is in grote delen van het land erg koud. Dat heeft 3 oorzaken: Een groot deel van het land ver van de zee af ligt, heeft deze (met zijn matigende invloed) weinig invloed. Hoe verder je naar het oosten gaat, neemt de matigende invloed van de zee af. Een groot deel van het land ligt erg noordelijk (55 en 75 NB). Dagen zijn, vooral in de winter, erg kart en de zon staat laag, waardoor het aarde weinig zonnewarmte ontvangt. De hooggebergten in het zuiden houden, als een soort muur, de tropische lucht van de gebieden bij evenaar tegen. Bodem Het klimaat heeft veel invloed op de bodem. Rusland kent 2 soorten grond. Podzolbodem : - op de zandgronden in de taiga -Veel uitspoeling; Het naar beneden zakken van overtollig water in een bodem,waarbij de (voedings)stoffen (meestal ijzer, aluminium en humus) worden meegenomen. Er valt meer neerslag dan er verdampt. - Door de uitspoeling wordt de bodem onvruchtbaar. ontstaat, door het samenklitten van de voedingsstoffen en mineralen, een oerbank Door de oerbank wordt de waterafvoer Pagina 1 van 7

2 belemmert en wordt ontstaat er op veel plaatsen vochtige grond. Tsjernozem/ zwarte aarde: Bodem met een dikke, zwarte bovenlaag die bestaat uit goede humus met een hoog kalkgehalte. -In een vruchtbare lössgordel ten zuiden van de podzolbodem -Neerslag en verdamping in balans bijna geen uitspoeling -Hogere temperatuur -'Zwarte aarde', door de donkere kleur van de afgestorven grasvegetatie(humus) Oerbank: Laag in een podzolbodem waar de uitspoelde voedingsstoffen en mineralen samenklitten. Podzolbodem: Bodem die wordt gekenmerkt door het wegspoelen van vooral ijzer, aluminium en humus naar dieper gelegen lagen. Tsjernozem: Bodem met een dikke, zwarte bovenlaag die bestaat uit goede humus met een hoog kalkgehalte. Uitspoeling: Het naar beneden zakken van overtollig water in een bodem, waarbij de (voedings)stoffen worden meegenomen. Permafrost (Merzlota) De ondergrond is altijd bevroren. Hoe korter bij de Noordpool, hoe dikker de permafrost. In de zomer is de grond moerassig, omdat het ontdooide water niet kan wegzakken in de bevroren ondergrond. Er is toendravegetatie. Er zijn grote problemen bij het bouwen van huizen. De huizen kunnen verzakken, doordat deze de ijsbodem laten smelten. Hetzelfde probleem is er bij het aanleggen van wegen, spoorwegen en aardolieleidingen. Voor het oplossen van deze problemen zijn er dure oplossingen. In Rusland wordt dat vaak opgelost door te bouwen op heipalen. Permafrost: Altijd bevroren ondergrond De landbouwdriehoek Grote delen van Rusland zijn onbruikbaar voor landbouw door: -Te veel reliëf bergen -Te koud permafrost Toendra - Onvruchtbaar uitspoeling -Te nat moeras door bv. - Te droog woestijn De landbouwdriehoek blijft als enige over: Landbouwgebied in Rusland dat wordt begrensd door de steden Odesa, Irkutsk en Sint-Petersburg. Een deel ligt in Oekraïne en Kazachstan. In dit gebied wordt het meeste van het Russische voedsel geproduceerd. Meestal door middel van akkerbouw en intensieve veehouderijen. Intensieve veehouderij: Veeteelt met veel inzet van kapitaal en kennis, meestal zonder gebruik van Pagina 2 van 7

3 landbouwgrond. Reliëf: Hoogteverschillen in het landschap B52 Köppen KlimaatNaam Temperatuur koudste maand Temperatuur warmste maand A Tropisch regenklimaat>18 C >18 C B Droog klimaat - - C Maritiem klimaat >-3 C - D Continentaal klimaat <-3 C >10 C E Koud klimaat - <10 C B67 Grondsoorten Grondsoort :Het losse materiaal aan de oppervlakte van de aardkorst. Zand: - Korrels zijn ±0,6-2 mm -Droge grond -Grote poriën; water zakt gemakkelijk weg -Onvruchtbaar Klei: - Korrels zijn <2μm -Vruchtbaarder dan zand -Kleinere poriën dan zand Löss: -Korrelgrootte zit tussen zand- en kleikorrels in -Vruchtbaarder dan zand -Kleinere poriën dan zand Veen: -Plantenresten -Dode planten hebben het moeras -Gevormd in een moeras opgevuld meteen laag Pagina 3 van 7

4 halfverrotte resten -Houdt water vast (drassig) Vruchtbaar - Gedroogd veen noem je turf Grondsoort: Los materiaal aan de oppervlakte van de aardkorst Zand: Grondsoort met grove korrels (ø mm) Löss: Grondsoort met een korrelgrootte tussen klei (fijn) en zand (grof) in. B68 Bodem en bodemvorming Bodem: Het voor de plantengroei belangrijke bovenste deel van losse afzettingen (zand, klei) of van verweringsmateriaal. Bij het ontstaan van bodems speelt het klimaat een overheersende rol. 2. Bij een warm klimaat groeien er meer planten, maar neemt de snelle afbraak van humus en het oplossen van stoffen ook toe. Bij te veel neerslag vind er uitspoeling plaats Bodemvorming: Door de plantengroei en het klimaat ontstaan er verschillende lagen (horizonten) Bodemprofiel LetterHorizont UitspoelingshorizontHumusvorming (dat deels met regenwater naar beneden stroomt) Inspoelingshorizont Delen uit de stoffen uit A blijven achter, de rest stroomt weg naar het grondwater Moedermateriaal Bodemvorming heeft nog weinig of geen invloed gehad Uitspoelingshorizont: Laag in een bodem die wordt gekenmerkt door uitspoeling van (voedings)stoffen. Inspoelingshorizont: : Laag in een bodem die wordt gekenmerkt door inspoeling van (voedings)stoffen. Moedermateriaal: Het vaste gesteente waaruit een bodem ontstaat. Humus: Afbraakmateriaal van dode dieren en planten in een bodem een bodem. Horizont: Laag in B126 Landbouw Landbouw: de manier waarop mensen voedsel produceren door gewassen te verbouwen of door dieren te houden Akkerbouw : verbouwen van gewassen voedselgewassen bv graan niet-eetbare gewassen bv. katoen Tuinbouw (vorm van akkerbouw): verbouwen van groente, fruit en bloemen. Kleinschaliger dan akkerbouw. Grove tuinbouw is op grotere akkers, maar met dezelfde voorzichtige verzorging. Veeteelt: fokken en houden van dieren voor vlees, melk, eieren, wol, huiden of als hulpdier op de boerderij. Bosbouw: kweken van bomen, meestal voor de productie van hout, kurk, hars, latex. Intensieve landbouw: Landbouw waarbij veel kapitaal en kennis wordt gebruikt om een hoge opbrengst per hectare of per dier te behalen. Pagina 4 van 7

5 2 Veranderingen in de twintigste eeuw: politiek en economie Stukje geschiedenis Vanaf 1300 veroverde de Russen vanuit Moskou steeds meer grondgebied. De eerste 2 standen hadden alles in bezit. In 1900 was een land van kleine boeren die niets te vertellen hadden en als een soort slaven behandeld werden. In 1917 was de Russische Revolutie, die leidde tot de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (USSR). Eerste communistische land ter wereld. Communistische land: Land waarin de productie centraal door de staat wordt geleid. Moderne industriestaat Na 1917 bleven de kleine bedrijven van de staat. De staat werd de eigenaar van de productiemiddelen. Er kwamen meer grote bedrijven waar minder personeel nodig voor was. Zo konden meer mensen in de industrie gaan werken. Productiemiddelen: Om te produceren heb je natuur, arbeid en kapitaal nodig. Kolchoz: Collectieve landbouwonderneming in de voormalige Sovjet-Unie. Sovchoz: Groot staatslandbouwbedrijf in de voormalig Sovjet-Unie. Planeconomie (1917) Vrijemarkteconomie (1991) Staat bepaalt hoeveel er moet worden geproduceerd Zelf bepalend Geen concurrentie Concurrentie Slechte kwaliteit Betere kwaliteit Nauwelijks gelet op milieu Milieuregels, nog steeds veel problemen Planeconomie: Alle bedrijven zijn bezit van de staat. De staat bepaalt wat de bedrijven gaan maken(communistisch economiesysteem) Vrijemarkteconomie: De bedrijven bepalen zelf welke producten ze maken (kapitalistisch productiesysteem) Nu is Rusland de snelst groeiende economie. Veel inkomsten via aardolie en aardgas. Natuurlijke hulpbronnen: Producten uit de natuur die mensen goed kunnen gebruiken. 3 Milieuproblemen in de toendra en de taiga Nadruk op economie In Sovjet-Unie ging het vooral om zware industrie en zo veel mogelijk produceren. Op de gevolgen voor het milieu werd nauwelijks gelet. Die kwamen na het uiteenvallen van de USSR pas aan het licht. Zware productie: Bedrijven die veel grondstoffen gebruiken. halffabricaten of onderdelen. Lichte industrie: Bedrijven die werken met Problemen op de toendra Veel aardolie in Rusland bevindt zich in West- Siberië, in de toendra. In de zomer is het moerassig, dus er kunnen geen bovengrondse pijpleidingen worden aangelegd. Dat wordt dus in de winter gedaan als het hard vriest. In leidingen word water gedaan om de olie goed te kunnen doorpompen. Hierdoor roesten de leidingen. Door het Pagina 5 van 7

6 verzakken van de leidingen en het verroesten komen er gaten in de leidingen. Dat veroorzaakt olielekkages zo groot als de oppervlakte van de helft van Nederland. Door de lag temperaturen duurt het erg land voordat de lekkages worden opgeruimd door de natuur. Ook wordt de olie meegenomen door rivieren naar de noordelijke ijszee. Problemen in de taiga Roofbouw = Milieu-uitputting: Als natuurlijke voorraden afnemen door menselijk gebruik. Luchtvervuiling: Vervuiling van de dampkring met giftige stoffen. Zure regen: Het neerslaan van verontreinigde stoffen uit de lucht. Ontbossing: Het kappen van bossen. Het Bajkalmeer Het is het grootste, diepste, oudste en schoonste zoetwatermeer ter wereld. Het wordt vervuild door cellulosefabrieken (kunstzijde). 6 Rusland in de 21e eeuw Demografische tijdbom Na de val van het communisme ging het economisch slecht met Rusland. Dalende welvaart, sombere toekomst Bevolkingsdaling (daling van 4%) -Daling van geboortecijfer (kinderen zijn duur) -Hoog sterftecijfer ( levensverwachting Rus = 59 jaar) slecht eten, alcoholisme en een slechte gezondheidszorg Geboortecijfer: Het gemiddeld aantal levendgeborenen per 1000 inwoners per jaar Sterftecijfer: Het gemiddeld aantal sterfgevallen per 1000 inwoners per jaar. Levensverwachting: Het gemiddeld aantal te verwachten jaren dat iemand van een bepaalde leeftijd nog te leven heeft. Gevolgen Door het dalende bevolkingsaantal: Komen er steeds minder mensen die arbeidsplaatsen vervullen. Op den duur kan dat leiden tot het dalen van de economische groei Komt er minder belasting binnen, die normaal binnen kwam door werkende Russen, dus er is minder geld voor pensioenen en gezondheidszorg te bekostigen Sterft het platteland uit Migratie Sommigen mensen denken dat immigratie de oplossing is. Vooral goed opgeleide mensen uit de voormalige Sovjetrepublieken. Migreren wordt aantrekkelijk door de hogere levensstandaard en betere kansen op de arbeidsmarkt. Jammer genoeg ontstaat hierdoor vreemdelingenhaat, vooral omdat buitenlanders (vooral Chinezen) werken tegen lage lonen, waardoor Russen vrezen om hun baan te verliezen. Moskou De laatste jaren gaat het beter met Rusland. Vooral in Moskou (hier woont 10% van de bevolking, maar er wordt 33% van het BNP verdiend) Pagina 6 van 7

7 De bevolking groeit enorm ( 2004: 12 inwoners) en naar schatting nog miljoenen illegalen. De bevolkingsgroei komt niet door natuurlijke bevolkingsgroei, maar door migratie, namelijk urbanisatie. 'Nieuwe Russen' (of nieuwe rijken) zijn een kleine groep slimme zakkenmensen die veel profiteren van de groei. Ze vormen een tegenstelling op de 'Oude Russen', de grote groei mensen die niet profiteren van de nieuwe welvaart. De invloed van de 'Nieuwe Russen' is erg zichtbaar: veel historische gebouwen worden vervangen door fancy restaurantjes en winkelcentra. Ook is de huizenprijs verdubbeld (in een paar jaar tijd) en 'Nieuwe Russen' laten ook goed zien dat ze rijk zijn; dure auto's en juwelen. Bruto Nationaal Product: Het geld dat alle inwoners van een land samen verdienen in een periode (meestal in een jaar). Natuurlijke bevolkingsgroei: Geboorte min sterfte. De groei kan positief zijn (geboorteoverschot ) of negatief (sterfteoverschot) Migratie: Het verhuizen van het ene naar het andere woongebied (buiten de eigen woonplaats) Begrippen 2 Politiek systeem: De manier waarop een staat wordt bestuurd. Federatie (bondsstaat): Een vereniging van staten. Economisch systeem: De manier waarop in een staat de productie van goederen is geregeld. Kapitalistisch land: Land waarin de productie wordt geleid door particuliere ondernemers. Pagina 7 van 7