B36 De dampkring laat de zonnewarmte gewoon door. Pas als de zonnestralen op het aardoppervlak vallen, geven ze hun warmte af.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1760 woorden 17 juni ,1 34 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo B26 De dampkring / atmosfeer = een dunne schil van lucht. Functies: 1. Zuurstof en koolzuurgas zit erin. 2. Een beschermende laag tegen meteorieten en schadelijke stralen. 3. De zon verwarmt de aarde, de dampkring regelt het temperatuur. Het vermogen om de warmte vast te houden heet het broeikaseffect. B29 Zeestromen en temperatuur Als de wind lange tijd uit een richting waait, gaat het water meestromen: er ontstaat een zeestroom. Ze kunnen poolwater naar de tropen brengen en andersom. Daarom heeft een zeestroom veel invloed op de temperatuur. Bijvoorbeeld: Hammerfest (Noorwegen): Normaal gesproken zou het er in de winter 30ºC vriezen, terwijl het er maar enkele graden vriest. De oorzaak hiervan is de de zeestroom voor de Noorse kust. Elke zeestroom heeft een naam. Die voor Noorwegen heet de Golfstroom. Hij brengt warm water uit de Golf van Mexico naar de westkust van Europa, waardoor het hier nooit echt koud wordt. B32 Grote temperatuurverschillen de temperatuurfactoren: 1. De breedteligging: hoe hoger de breedte, hoe kouder. 2. De hoogteligging: hoe hoger op een berg, hoe kouder. 3. De land-zeeverdeling op aarde: langzaam of snel warmer? 4. de wind- en zeestromen: aanvoer van kou of warmte van elders. 5. de ligging van gebergten: wel of niet beschut. B33 De breedteligging van een plaats is van grote invloed op de temperatuur. Op hoge breedte is het koud. Op lage breedte is het warm (hier valt de zon loodrecht). B36 De dampkring laat de zonnewarmte gewoon door. Pas als de zonnestralen op het aardoppervlak vallen, geven ze hun warmte af. Pagina 1 van 6

2 B38 De windrichting heeft veel invloed op de temperatuur. Aanlandige wind = wind afkomstig van zee (vochtig) Aflandige wind = wind afkomstig van een land (droog) B39 Zeestromen = zeestromen die warm zeewater uit de tropen naar de poolstreken voeren. Ze kunnen ook koud poolwater naar de tropen voeren. B 50 : Droge gebieden -Twee soorten: woestijnen en steppen -We noemen een gebied droog als er te weinig neerslag valt voor akkerbouw. Gevolg daarvan: dun bevolkt. -Grootste probleem: Hoe kom je aan water? Antwoord: grondwater of water elders of door rivier of door pijpleiding. -Plantengroei erg kwetsbaar. Vooral grensgebied steppewoestijn. Twee oorzaken verwoesting: Menselijk oorzaak: overbeweiding Natuurlijke oorzaak: onbetrouwbare neerslag B51 Zone A: tropische vegetatie met als meest kenmerkende boom de kokospalm. Zone B: woestijn vegetatie Zone C: gebied met loofbomen Zone D: gebied met naaldbomen Zone E: gebied met toendra s of eeuwig ijs. Koppen: F = fehlt (=onderbreekt) Een droge tijd ontbreekt en er valt neerslag in alle jaargetijden. S = Sommer De droge tijd valt in de Zomer. W = Winter De droge tijd valt in de Winter. B90 : Armoede - Een basiskenmerk van ontwikkelingslanden is armoede. Door een land te vergelijken met andere landen kun je kijken of een land arm is. Binnen de 3e wereld zijn er ook arme en rijke landen. - Om te vergelijken gebruik je het BBP of het BNP per hoofd. Dat is alles wat de inwoners van een land samen verdienen, gedeeld door het aantal inwoners. Het BNP of het BBP wordt meestal uitgerekend in Dollar. B91: Honger - De eerste levensbehoeften van de mens zijn voedsel en beschutting. Iemand is arm als hij niet aan de eerste levensbehoeften kan voldoen, zoals er vaak honger in Afrika is. Pagina 2 van 6

3 - Kwalitatieve honger: Er is dan wel genoeg voedsel maar de kwaliteit daarvan is dan slecht. Hierdoor krijg je ondervoeding. - Kwantitatieve honger: Er is dan niet genoeg voedsel, dit kan onder andere komen door droogte of oorlog. B92: Het vasthouden van de zonnewarmte door de dampkring heet het broeikaseffect. Zonder broeikaseffect zou de aarde onbewoonbaar zijn. Het sterke toename van co2 in de lucht wordt het 'natuurlijke effect' genoemd. Afgelopen eeuw is de temperatuur gestegen met 0,7 graden. Door die temperatuurstijging zal meer poolijs smelten en zal de zeespiegel stijgen. Ook klimaten zullen veranderen. Om de gevolgen van hel broeikaseffect te beperken hebben veel landen afgesproken de uitstoot van co2 te verminderen door energie besparing. B94 Afval wat in de rivier zit, gaat uiteindelijk over de grens van een ander. Luchtvervuiling stopt ook niet bij de grens. Deze voorbeelden noem je grensoverschrijdende vervuiling. B 99: Dienstensector als vluchtensector - Rijke landen = Dienstensector de grootste - In percentage en in werk is er verschil tussen rijke en arme landen - Inkomen en gevraagde opleiding in de dienstensector ligt meestal hoog in rijke landen. - In de derde wereld vind je meestal ongeschoolde en laag betaalde mensen in die sector. Geen werk = vluchten. Vandaar vluchtsector. BB 94, Natuurlijke factoren en onderontwikkeling * Tropisch klimaat hoge temperatuur en meestal grote vochtigheid. * Klimaat heeft invloed op de gezondheidstoestand van de bevolking. - Bij warm weer kan op voedsel sneller rottingsbacteriën ontstaan. - In warme plassen kunnen ziekteverwekkende insecten leven. * Als het veel regent. Is er veel water in de grond waardoor voedingsstoffen in de grond al worden opgelost. * Droge klimaten zijn wel gezond. * Het probleem is alleen dat je op een droge grond geen voedsel kunt verbouwen. * Extensieve veeteelt vee dat leeft aan de rand van de woestijn waar nog een beetje gras is. B96 Voor de inrichting van een gebied moet je de aantal inwoners weten. Je moet ook iets over de dichtheid en spreiding weten. Bevolkingsdichtheid = het gemiddeld aantal inwoners per vierkante kilometer. Bevolkingsconcentratie = een opeenhoping van mensen in een bepaald gebied. Pagina 3 van 6

4 B99 Je kunt bevolkingscijfers op twee manieren weergeven: 1. in absolute getallen = aantallen of hoeveelheden. 2. in relatieve getallen = percentages of promillages. B100 Leeftijdsgrafiek = staafdiagram dat de leeftijdsopbouw van de bevolking laat zien. Linker gedeelte = mannen Rechter gedeelte = vrouwen Bevolkingspiramide = een leeftijdsgrafiek wat op een piramide lijkt. (jonge bevolking). B101 Vergrijzing = aantal oude mensen nemen toe Ontgroening = aantal jonge mensen nemen toe B102 Slechte infrastructuur Moderne bedrijven kunnen in ontwikkelingslanden vaak niet goed werken omdat de infrastructuur heel slecht is. Infrastructuur = verkeersvoorzieningen die nodig zijn om een bedrijf te laten functioneren. (Inclusief postgeld- telefoon- en faxverkeer) B106 Cultuur = alles wat je hebt aangeleerd. Bij het woord leren moet je niet alleen aan school denken. Vanaf je geboorte leer je als kind een taal, een manier van eten, een manier van kleden en nog een heleboel andere manieren. B107 Je kunt de wereld indelen in zeven grote cultuurgebieden. Een voorbeeld van een cultuurgebied is de westerse wereld. B161 Landen met een laag ontwikkelingspeil heten ontwikkelingslanden. Landen met een hoog ontwikkelingspeil heten hoog ontwikkelde landen. Je kunt in die grote groep ontwikkelingslanden bepaalde types onderscheiden. Het meest bekende is nil (=nieuw industrieland) ook wel nic (newly industrialized country) genoemd. B162 Landen hebben bepaalde ontwikkelingskenmerken. Die kun je verdelen in 2 groepen. 1. BNP (basiskenmerken inkomen) 2. levensbehoeften (voedsel, huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs) B163 Pagina 4 van 6

5 BBP = bruto binnenlands product. BNP = bruto nationaal product. Om BBP of BNP uit te rekenen moet je eerst alle inkomens optellen en delen door het aantal inwoners. B164 Eerste levensbehoefte: - voedsel = genoeg eten - huisvesting = een stevig onderdak - onderwijs = opleiding - gezondheidszorg = artsendichtheid B165 Levensbehoefte 1= eten De twee soorten honger: kwalitatieve honger kwantitatieve honger / ondervoeding Kwalitatieve honger = Als je tekort aan eiwitten en vitamines hebt (eenzijdig). Kwantitatieve hoger = Hoeveelheid voedsel is niet genoeg. Zo n hongersnood kan optreden als de oogst mislukt door natuurrampen. B166 Goede huisvesting is een van de vier levensbehoeften. Voor een goed huis zijn de volgende dingen nodig: een toilet met afvoer, schoon water, het moet stevig zijn en er moet voldoende ruimte zijn. Op het platteland zijn de huizen nog wel redelijk, maar in de steden is dat slecht. De huizen zitten veel te dicht op elkaar en ze eisen niet aan een goed huis. De rivier heeft dan driedubbele functie. Het wordt gebruikt als drinkwater, wasplaats en riolering. De kans is groot op ziektes. B 167 De twee oorzaken voor analfabetisme is: - De kinderen moeten vaak al jong werken. - En er zijn veel te weinig onderwijzers, scholen en leermiddelen. B168 Gezondheidszorg is op de vierde plaats van levensbehoeften. De mensen in arme landen zijn vatbaar voor ziekten. Ze wonen in een slechte huis. Ook eten ze te weinig of eenzijdig voedsel. Het beste geneesmiddel is schoon water. Maar daar hebben ze geen geld voor. Ook hebben ze vaak geen geld om naar een dokter of een ziekenhuis te gaan. Een andere probleem is dat er te weinig aan dokters zijn. Er is soms maar een ziekenhuis voor een gebied zo groot als Nederland. B169 B170 De bestaansmiddelen zijn verdeeld in drie sectoren: landbouw, industrie en diensten. In arme landen leven veel mensen van de landbouw en in rijke landen werken heel weinig mensen in de landbouw. In arme Pagina 5 van 6

6 landen verbouwen de armen voor hun eigen consumptie. In rijke landen verkopen de boeren al hun producten. Een andere woord voor handel is commercie. De bedrijven zijn dus commercieel. De bedrijven in arme landen zijn meestal veel kleiner en gebruiken minden machines en kunstmest. Ze verbouwen veel door elkaar, om de risico te spreiden, daardoor zijn er altijd gewassen die het goed doen. B172 In rijke landen is de dienstensector veruit de grootste. In arme landen komt dienstensector na de landbouw. In een rijke land als Nederland ligt het gemiddelde inkomen in de dienstensector hoger dan in de beide andere sectoren. Je moet dan ook vaak hoog opgeleid zijn. In de derde wereld is dat anders. Daar heb je mensen die erg laag betaald worden. Ze moeten dan schoenpoetsen of straat handelen. Wie geen werk kan vinden, vlucht in de dienstensector. Vandaar de term vluchtsector. B174 In de rijke landen woont gemiddeld 75-90% van de mensen in de stad. In de minder ontwikkelde landen is dat ongeveer 40%, in de minst ontwikkelde landen is dat ongeveer 25%. Veel mensen trekken van het platteland naar de stad in hoop dat ze werk vinden. In de steden heb je dan vaak geen werk, maar de mensen hangen dan nog in de stad. Bij elke stad zie je krottenwijken. Daar zetten ze dan illegaal hun huizen neer. Soms gebruiken ze voor hun huizen afvalmaterialen zoals blikjes van oude olievaten of oude planken. Ze worden ook wel bidonvilles genoemd. Maar ze gebruiken ook echte bouwmaterialen. Die worden er een beetje bij aangeschaft. Als er weer geld is kopen ze cement of bouwstenen. Pagina 6 van 6