Koegezondheid Melkveehouders Herzele 12 februari Van Aert Marcel DVM Praktijkassistent Fakulteit Diergeneeskunde

Transcriptie

1 Koegezondheid Melkveehouders Herzele 12 februari 2009 Van Aert Marcel DVM Praktijkassistent Fakulteit Diergeneeskunde

2 Diarree Belangrijkste ziekten Reproductiestoornissen Mastitis Kreupelheid Luchtwegproblemen

3 Gebruik en misbruik van Vaststellingen geneesmiddelen Diergeneeskundige kosten te hoog(volgens boekhouders) Vooral antibiotica te pas en te onpas gebruikt Gevaar voor residuen en volksgezondheid Geneesmiddelenvoorraad Wettelijke verplichtingen

4 Melk + vlees Eindprodukten: kwaliteit van melk en vlees moet gegarandeerd vrij van residuen zijn: melkverwerkende industrie, IKM, FAVV, volksgezondheid Kosten per liter melk of per kilo vlees moeten zo laag mogelijk zijn Gezondheid van de dieren en dierenwelzijn moet voldoen aan huidige perceptie van de five freedoms

5 Five freedoms: 5 vrijheden 1/ Freedom from hunger and thirst 2/ Freedom from discomfort 3/ Freedom from pain, injury and disease 4/ Freedom to express normal behavior 5/ Freedom from fear and distress

6 Vragenlijst Totaal aantal dieren: 1615 op 14 bedrijven Gemiddelden: Melkkoeien: 65 Jongvee: 46 Quotum: Tankcelgetal: Statuten / niveau: IBR-statuut: 4 bedrijven I 2 statuut of vaccineren jaarlijks 2x vaccineren, 1 bedrijf 1x Para-tbc niveau: slechts 2 bedrijven onderzocht op para-tbc BVD: 5 bedrijven zijn gescreend, 1 bedrijf vaccineert systematisch Voornaamste problemen: Vruchtbaarheid Mastitis Kreupelheid

7 Belangrijkste oorzaken Besmettelijke, niet besmettelijke dierziekten, zoönosen, bacteriëel, viraal, parasitair 1/ Bacteriën: staalname, antibiogram, autopsie, vaccinatie 2/ Virussen: screening, eradicatie,vaccinatie 3/ Parasieten: bloedonderzoek, mestonderzoek Management: kudde/ individueel dier Administratie: gegevensregistratie (uniform) Biosecurity: insleep/preventie/infectiedruk Stalinrichting: sanitair sluis/diercomfort/hygiëne Rantsoen: produktiegroepen, kwaliteit ruwvoer

8 1/ Bakteriën Ééncellig organisme zonder kern DNA: één enkel ringvormig chromosoom meeste bakteriën onschadelijk bv.: pensbakteriën Grootte: tot 0.02 mm; classificatie: Gram +/- Vorm: coccen, bacillen, staafvormig, clusters; Vermenigvuldiging: celdeling in 24u xx één tot miljoenen Ontwikkeling volgens omstandigheden: vocht/vuil/warmte Temperatuur: psychrofiele, mesofiele, thermofiele PH: acidogeen, acidofiel Zuurstofspanning: aeroob, pseudoaeroob, anaeroob Vormen soms toxines: bv.: coli infecties, tetanus gevoelig/ongevoelig/ resistent voor antibiotica

9 Bakteriën

10 Escherichia coli

11 2/ Virussen Erfelijk materiaal(rna/dna) ingesloten in eiwitmantel: nucleocapside Grootte: bv.: Blauwtongvirus: 50 nanometer één nanometer = één miljoenste van mm Heeft gastheercel nodig om nieuwe virussen te vormen, gevolg : lyse van gastheercel en aantasten van nieuwe cellen Zeer gastheerspecifiek Muteren zeer gemakkelijk( bv.: Bt verschillende serotypes) NIET GEVOELIG voor antibiotica Bv: IBR, BVD, RS, BT, MKZ enz.

12 Structure of the virion VP3 VP2 variable VP5 Serotype BTV 8 VP6 VP4 VP1 10 RNA segments double stranded VP7 conserved Serogroup (= bluetongue)

13 virus Erfelijk materiaal ( DNA /RNA) ingesloten in eiwitmantel :nucleocapside grootte: bv.: Blauwtongvirus: 50 nanometer, 1 nanometer is één miljoenste van mm Heeft gastheercel nodig om te vermenigvuldigen Binnen in cel vorming van nieuwe virussen, lyse van cel aantasten van andere cellen Zeer gastheerspecifiek Muteren zeer gemakkelijk NIET gevoelig voor antibiotica

14 3/ Parasieten organisme dat zich in leven houdt ten koste van gastheer Endoparasieten: cryptosporidiose, coccidiose maagdarmwormen, longwormen, leverbot, neospora Ectoparasieten: schurftmijten, luizen, schimmels

15 Neospora: oorzaak van abortus

16 Neospora: abortus Indien Abortus van vrucht +/- 4.5 md drachtig Aborterend dier seropositief Geaborteerde vrucht seropositief(hartvocht) Neospora-cysten in hersenen van vrucht Immunohistochemisch cysten positief Alle andere oorzaken uitgesloten zijn

17 Ziekteanalyse 1/ Reproductiestoornissen 2/ Mastitis 3/ Kreupelheid 4/ Luchtwegproblemen 5/ Diarree

18 1/ Reproduktiestoornissen Kalving Ophouden nageboorte Baarmoederontsteking Witvuilen KI Drachtcontrole Verwerpingen

19 Kalving Ouderdom, gewicht en conditie van vaarzen Selectie KI stieren Kalfstal: hygiëne Assisteren bij kalfproces: hygiëne Vaginale verwondingen verzorgen, 5 dagen behandelen met antibiotica Rantsoen: droogstand, transitieperiode kwalitatief goed voeder en water Stress vermijden

20 Ophouden van nageboorte Percentage? Baarmoedertabletten? Afhalen van de nageboorte? Parenterale toediening van antibiotica? Temperatuurcontrole

21 Baarmoederontsteking Temperatuurcontrole Duur van behandeling Gebruikt produkt Andere metabole ziekten: Ketonemie Lebmaagverplaatsingen Klauwbevangenheid

22 Witvuilers Bacterie: Arcanobacter pyogenes Vaginale uitvloei: rood, bruin, wit, glashelder Anoestrus, nymfomanie, CL persistens Regelmatige rectale controle Behandeling Metricure? Prostaglandines: rectaal onderzoek Ov-synch: blind insemineren Cidr: synchronisatie, anoestrus, na inseminatie

23 KI Juiste tijdstip? Regelmatige cyclus? Bronstdetectie? Doe het zelf KI? Zelfcontrole? Regelmatige drachtcontrole Gegevens

24 Verwerpingen Normaal percentage: 6 % Individuele gevallen Abortusstorm Onderliggende oorzaken opsporen BVD : elk bedrijf moet screenen, IPI s opsporen IBR: screenen, indien nodig vaccineren Neospora: screenen, familieverbanden, eradiceren Q-fever : screenen (zoönose: grieperig)

25 Verwerpingen Oorzaken: voorkomen % - genetisch frequent infecties frequent meerlingdracht zelden 5-10 voeding zelden? hoge koorts zelden? baarmoederbloedingen? vaccinaties? stress? inseminatie drachtige koe?

26 Verwerpingen : infecties Brucellose, BVD, IBR Andere oorzaken:prevalentie in B en NL Neospora: B: 18 % NL: 21.6% Leptospirose: B: 9.7% NL: 6.7% Q-fever: B: 28.2% NL: 57 % Salmonellose: B: 3.3% NL: 12.6%

27 Drachtcontrole Ieder melkveebedrijf zou regelmatige steriliteits- en drachtcontrole moeten toepassen( om de 4 à 5 we) Dracht Metritis Pyometra Anoestrus Cysteuze ovaria Versteende vruchten Admistratieve fouten Conditiescore registratie

28 2/ Mastitis Acute uierontstekingen Chronische uierontstekingen Major pathogene kiemen Minor pathogene kiemen Tank celgetal bepaling Individueel celgetal bepaling Kwartier celgetal bepaling 10-puntenplan toepassen

29 10 punten plan 1. Melkmachine 2. Goed droogzetmanagement 3. Klinische mastitis goed behandelen 4. Chronische infecties opruimen 5. Melktechniek

30 10 punten plan 6. Comfort en hygiëne optimaliseren 7. Goede registratie 8. Doel vooropzetten 9. Monitoring/opvolging 10.Evaluatie en bijstellen

31 Melktechniek: 60 sec., handschoenen Infectiedruk Huisvesting Handhygiëne

32 Koegebonden Stafylococcus aureus Mastitis kiemen Streptococus agalactiae, dysgalactiae Corynebacterium bovis, Mycoplasma, CNS Omgevings kiemen Streptococcus uberis Coliformen: E Coli, Enterobacter, Klebsiella, Pseudomonas, Pasteurella Schimmels, Gisten

33 Bepaalde procedure volgen Acute uierontsteking: vlokken, algemeen ziek hoge koorts, geïntoxiceerd? Staalname vooraleer behandelen Ziektegeschiedenis van koe Chronische gevallen evalueren via staalname en antibiogram voor aangepaste behandeling, droogzetting of opruimen Verhoogd tankcelgetal Gericht bacteriologisch onderzoek door staalname Opruimen van chronisch geïnfecteerde dieren en Stafylococcus Aureus gevallen

34 Behandelingsprocedure mastitis Lichte gevallen: intramammair (BO) Ergere gevallen: hard gezwollen kwartier, koorts : intramammair en parenteraal(bo) Vier dagen regel: klinische genezing is niet gelijk aan bacteriologische genezing Bacteriologisch onderzoek bepalend voor toekomst van koe of vaars Melkklauw spoelen met warm(75 ) water na melken van Staf. Aureus kwartieren Zeer zieke dieren: bedrijfsdierenarts bellen, bv. zeer acute en erge Coli-infecties(toxines)

35 Toen we nog geen koeien onderzochten, hadden we veel minder mastitis!

36 Droogzetprocedure Alle dieren Zeer laag celgetal: alleen Orbe-seal (hygiëne!!) Hoog celgetal: BO + antibiogram Combinatie: AB + teat sealers Combinatie: intramammair + parenteraal antibiotica + teat sealers Hygiëne bij droogstaande dieren

37 3/ Kreupelheid Regelmatige preventieve verzorging: Ontsmettingsbaden tegen infectieuse ontstekingen (Mortellaro, stinkpoot) 1 e x pedicure bij droogzetten 2 e x pedicure +/- twee maand na kalven Herbehandelen van dieren met ernstige letsels Goede practische inrichting noodzakelijk Snel manke koeien onderzoeken Antibiotica indien noodzakelijk(vijtpoot?)

38 Voornaamste oorzaken van onvoldoende klauwverzorging Bedrijfsblindheid Geen practische installatie Onvoldoende kennis Infectieuse aandoeningen Klauwbevangenheid door ziekten en vooral rantsoenwissels bij pasgekalfde dieren, vooral bij vaarzen Te weinig stalhygiëne(mestrobot)

39 4/ Luchtwegproblemen Volwassen dieren: zelden Zomer: grashoest, parasitair onderzoek Enkel eprinex pour-on en cydectin pour-on zonder wachttijd voor melk Jongvee: griep op grotere bedrijven: permanente infectiedruk op jongvee melkvee minder gevoelig dan vleesvee stalbezetting, weersomstandigheden, luchtcirculatie preventieve vaccinatie: combinatie virus/ bact.

40 5/ Kalverdiarree Eerste dagen en weken: bacteriëel: E.Coli viraal: Rota en Corona parasitair: Cryptosporidiose, Coccidiose Passieve en actieve immuniteit(vaccinatie) Belang van biestmelk van goede kwaliteit Toename van parasitaire oorzaken Huisvesting: hygiëne, de drinkemmers nummeren, van klein naar groot voederen

41 Medicatie: gebruik en/of misbruik Bacteriële infecties: antibiotica, staalname, antibiogram Virale infecties: gebruik antibiotica zinloos, screening, eradicatie, vaccinatie, biosecurity Parasitaire infecties: preventie of specifieke middelen bedrijfsafhankelijk: mestonderzoek op gepaste momenten Kalverdiarree: mestonderzoek tetrakit Maagdarmparasieten/leverbot: mest/bloedonderzoek Longwormlarvenonderzoek(vaccinatie): Barrman Neospora: bloedonderzoek, gepast opruimen van dragers en afstammelingen, geen curatieve behandeling

42 Meest gebruikte middelen 1/Antibiotica: Inspuitbare, perorale Mastitispreparaten Droogzetpreparaten 2/Ontstekingsremmers 3/Vaccins 4/Reproductie corrigerende middelen 5/Antiparasitaire middelen

43 1/Antibiotica Gebrek aan strategisch gebruik van middelen Te kortstondig gebruik, onderdoseren: onvoldoende klinische en bacteriële genezing: gevaar resistentievorming Overdoseren: pure verspilling Nutteloos gebruik bij virale en parasitaire infecties bv.: rota, corona, crypto, coccidiose Mastitispreparaten en droogzetters zonder voorafgaande staalname voor BO.

44 2/ Ontstekingsremmers Metacam, ketofen, rimadyl, endofluxine enz. Middelen die in acute ontstekingen zeer nuttig kunnen zijn, enkel op advies van dierenarts, gevaar voor nevenwerkingen Corticosteroïden: dexamethasone ea. gevaar voor abortus pas op = hormonaal produkt, residuen(h-statuut)

45 3/ Vaccins Strategisch vaccinatieplan opstellen en strikt uitvoeren, goede bewaring(koude ketting) Volhouden(jaar na jaar) is de boodschap, anders weggesmeten geld I 2 -statuut: registratie van groot belang Geen BVD-vaccinatie zonder eerst de dragers te eradiceren Pinkengriep vaccinatie tijdig uitvoeren

46 4/ Antiparasitaire middelen Parasiet specifieke middelen: bv. coccidiose(baycox bo) Bedrijfsplan opstellen, alternatieve (goedkopere) strategiën mogelijk Preventie bij jongvee, niet overbeschermen : gevaar = te weinig immuniteit ontwikkelen (pepsinogeenbepaling), weerslag 2 de jaar Regelmatige controle van jongvee ivm ontwikkelen van grashoest Laatste jaren meer en meer problemen met leverbotinfecties(alle middelen wachttijd voor melk!!)

47 Dit kan beter????

48 Advies Correcte bewaring en gebruik van medicatie Bedrijfseigen kledij, laarzen, injectiemateriaal (spuiten naalden), omkleedruimte HYGIËNE op en rond bedrijf op alle vlakken opdrijven(cfr. andere sectoren), looplijnen Goede gewoontes: onderzoek/diagnose/behandeling Strategie, procedure en doel vastleggen in samenspraak met uw bedrijfsdierenarts aan de hand van MPR-data (regelmatig bedrijfsbezoek)

49 Besluit : Bedrijfshygiëne Een diagnose van ziekte of bedrijfsprobleem vereist een goed onderzoek, dan pas kan een goede behandeling of een goed advies volgen Bedrijfsdierenarts is daarvoor de aangewezen professionele begeleider Misbruik van medicamenten leidt tot geldverspilling, verminderd rendement, resistentie en hogere kosten Kostenplaatje splitsen: gemiddeld 90 / koe Preventieve middelen: vaccins, droogzetters Curatieve middelen: antibiotica,uiertuben.

50 Take home message Elk melkveehouder zou moeten screenen op BVD, IBR, ParaTBC en Neospora Elke melkveehouder zou ervan moeten overtuigd zijn dat biosecurity geld opbrengt Elke melkveehouder moet op regelmatige basis aan vruchtbaarheidscontrole doen Elke melkveehouder past het 10-punten programma toe ter preventie van uierontsteking Elke melkveehouder pedicuurt ZELF de klauwen van zijn koeien Bouwplannen zijn gemakkelijk te veranderen, gebouwen niet meer

51

52 Links Bedrijfsdiergeneeskunde prof. A.de Kruif Gecommentarieerd geneesmiddelen repertorium voor diergeneeskundig gebruik Contactgegevens (inschrijven M-news) Website: Telefoon: 09/

53 Bedankt voor uw aandacht