Gay Straight Alliance. Een kwalitatief onderzoek naar de impact van GSA s op scholen in Nederland. Chana van der Velden, Adviseur NJR het Bureau

Transcriptie

1 Gay Straight Alliance Een kwalitatief onderzoek naar de impact van GSA s op scholen in Nederland Chana van der Velden, Adviseur NJR het Bureau

2 Inhoud Introductie 1 Methode van Onderzoek 2 Key Findings 7 1. Algemene beschrijving GSA s 8 2. Activiteiten GSA s Zichtbaarheidacties Acties bespreekbaarheid vergroten Voorlichtingsacties Ondersteuning van GSA s Impact GSA op deelnemers Veiligheid Segmentatie GSA s 22 Conclusies en aanbevelingen 23 Bronnen 30 Vragenlijst 31 1

3 Introductie Scholen kunnen stressvolle plaatsen zijn voor seksuele minderheden. Homo s, lesbiennes, biseksuelen en transgenders (LHBT) voelen zich vaak onveilig en niet gesteund. Uit veel onderzoek blijkt dat de middelbare school geen veilige plek is voor jonge homo- en biseksuelen. Deze jongeren bevinden zich in een lastige positie, omdat zij verplicht zijn tot een bepaalde leeftijd naar school te gaan en daarnaast weinig mogelijkheden hebben om van school te veranderen. Daarnaast maken deze jonge mensen, vanwege de pubertijd, al een lastige fase door als het gaat om identiteitsontwikkeling. Jongeren leggen elkaar strikte gender- en seksuele normen op. Scheldwoorden en pesterijen zijn schering en inslag. Heterojongeren hechten aan authenticiteit en hebben respect voor mensen die open zijn over hun homoseksualiteit. Maar tegelijkertijd moeten homo s zich wel mannelijk gedragen en lesbo s vrouwelijk. Homo s die zich vrouwelijk gedragen zijn volgens veel jongeren nep en niet zichzelf. De helft van de leerlingen vindt dat je op school beter niet voor je homoseksualiteit uit kunt komen. Van de homoseksuele jongeren heeft 12% ooit een zelfmoordpoging gedaan. 66% van de homoseksuele jongeren heeft behoefte aan steun en hulp, vooral bij het uit de kast komen. Jongeren met homo- of biseksuele gevoelens komen tegenwoordig eerder uit de kast, hoewel er gemiddeld ruim drie jaar verstrijkt tussen het moment van bewustwording en de coming-out. Van de jonge homoseksuelen heeft twee derde ooit negatieve reacties gehad vanwege de seksuele voorkeur, vooral pesterijen, nare opmerkingen en geroddel (Gewoon anders, 2010). Het project.open up van NJR houdt zich vooral bezig met het bespreekbaar maken van seksuele diversiteit binnen verschillende bevolkingsgroepen en wil bijdragen aan een homovriendelijke omgeving op school, sport en werk. Daarbij ligt de focus op gebieden waar de veiligheid achterblijft en op kwetsbare groepen..open up ondersteunt het COC bij het stimuleren en faciliteren van GSA s. Bijvoorbeeld door het beschikbaar stellen van budget voor docentenbijeenkomsten en het voorzien van GSA s van voorlichtingsmateriaal. Meer inzicht in de impact van GSA s is gewenst. In Nederland is dit nog niet eerder onderzocht, internationaal onderzoek bestaat er echter wel. Waar onderzoek in Nederland zich veelal focust op de negatieve gevolgen van de ervaringen van LHBT jongeren op school, is internationaal onderzoek ook gericht op positieve ontwikkelingen als Gay Straight Alliances (GSA s). GSA s zijn groepen leerlingen die op school een veilige omgeving proberen te scheppen voor LHBT jongeren en hun hetero medeleerlingen. In de VS staan momenteel ongeveer 4000 GSA s geregistreerd, in Nederland zijn sinds twee jaar GSA s opgestart en naar schatting zijn er ongeveer 100 verspreid over heel Nederland. NJR en het ministerie van OC&W hebben NJR het Bureau gevraagd om een kwalitatief onderzoek uit te voeren om de impact (werking) van GSA op de deelnemers en de omgeving te achterhalen. Het doel van het onderzoek is daarnaast inzicht bieden in de totstandkoming van GSA en hun samenstellingen. De huidige acties worden geïnventariseerd om aanknopingspunten te vinden om de GSA s te verbeteren door middel van ondersteuning. Deze rapportage geeft een overzicht van de belangrijkste resultaten, conclusies en aanbevelingen. 2

4 Gay-Straight Alliance Gay-Straight Alliance (GSA) is een succesvol concept uit de Verenigde Staten. Een GSA is een groep van homo- en heteroleerlingen die homoseksualiteit zichtbaar en bespreekbaar maken. Zij zijn van mening dat ze zelf informatie kunnen geven over homoseksualiteit op hun eigen school. De GSA s zijn gericht op de meer empowerde jongeren. Het project GSA gaat er vanuit dat die jongeren zelf best in staat zijn om hun eigen omgeving te vertellen wie ze zijn en waarom ze zo zijn of waarom ze zich zo voelen en wat dat precies inhoudt. Men gaat dus op zoek naar de mondige leerling, of in ieder geval de leerling die bereid is te vertellen hoe hij of zij de situatie op school ervaart. Een GSA in Nederland bestaat meestal uit 3 tot 15 leerlingen. Veel GSA s zetten tot nu toe vooral zichtbaarheidacties op, zoals het ophangen van posters. Aangenomen wordt dat via de GSA homo- en heteroleerlingen hun school toleranter maken. Meerdere Internationale onderzoeken hebben dit aangetoond. De impact van GSA s op scholen is op dit moment enkel in Amerika onderzocht, door middel van kwalitatieve studies (Blumenfeld, 1993; Lee, 2002). De uitkomsten zijn veelbelovend: de homoseksuele jongeren die deel uit maakten van een GSA geven aan dat zij zich beter voelden, dat zij mondiger waren en dat school niet langer een plek is die zij liever mijden. Het onderzoek, uitgevoerd door het Gay Lesbian Straight Education Network (GLSEN) toont tevens aan dat de aanwezigheid van een Gay-Straight Alliance een positief effect heeft voor de sfeer op school: er worden minder homofobe opmerkingen gemaakt, minder gepest en het verzuimcijfer ligt er lager. In Nederland zijn GSA s sinds 2009 gestart. COC Nederland begeleidt en ondersteunt het GSA netwerk. Fetner en Kush (2008) hebben in de VS onderzocht dat GSA s eerder ontstaan op scholen met de volgende voorwaarden: stedelijk/randstedelijk, liberale en progressieve politieke sfeer, grote scholen en in relatief rijke buurten gelokaliseerd. In Nederland staat het fenomeen GSA nog in de kinderschoenen, maar het is tijd om de balans op te maken. Dit door exploratief te onderzoeken of GSA s in Nederland net zulke positieve voordelen op kunnen leveren als in de VS, waarvan de context en cultuur sterk verschilt. De centrale vraagstelling van het onderzoek wordt als volgt geformuleerd: Wat is de impact van Gay Straight Alliances op scholieren? Deze algemene vraag wordt gespecificeerd in de volgende onderzoeksvragen: Wat was de aanleiding voor het oprichten van een GSA op de school? Wat is de aard van de interventies die opgezet worden door GSA s? Op welke manier bevordert een GSA de bespreekbaarheid van seksuele diversiteit? In hoeverre voelen LHBT-leerlingen zich veiliger door de komst van de GSA? In hoeverre bevordert de aanwezigheid van een GSA de homotolerantie onder scholieren? 3

5 Is de school na de oprichting van de GSA homovriendelijk(er) geworden? In hoeverre heeft deelname aan een GSA LHBT-leerlingen en docenten geholpen om uit de kast te komen? Wat is het verschil met de tijd voor de oprichting? Op welke manier worden deelnemers aan een GSA empowered? Welke vaardigheden leren deelnemers door deelname aan een GSA? In hoeverre heeft deelname aan een GSA de schoolprestaties van de deelnemers verbeterd? Hoe beïnvloedt de aanwezigheid van een GSA op school de relaties tussen docenten en leerlingen? Heeft betrokkenheid bij een GSA geresulteerd in een sterkere identificatie met de school? En wat levert dit op? In hoeverre hebben deelnemers aan een GSA het gevoel dat ze een verschil kunnen maken en een bijdrage leveren aan de maatschappij? Wanneer is een GSA een succes? Doelstellingen Hieronder staan de belangrijkste doelstellingen van het onderzoek beschreven: Acties van GSA s worden in kaart gebracht. Meer inzicht in impact van deelname aan een GSA op de deelnemer zelf. Meer inzicht in de impact van GSA s op de omgeving (sociale veiligheid op school, omgang tussen leerlingen en docenten). Aanknopingspunten om de interventie te verbeteren. Begripsbepaling Onder de term sociale veiligheid wordt het volgende verstaan: de bescherming of het zich beschermd voelen tegen gevaar dat veroorzaakt wordt door menselijk handelen in de openbare ruimte. Ook seksueel misbruik en seksuele intimidatie vormen aantastingen van de sociale veiligheid. Met identificatie met de school wordt verwezen naar de mate waarin jongeren zich thuis voelen op school en hun school waarderen. 1 Met empowerment bedoelen we het proces van zelfversterking (individueel en collectief) met als doel ongewenste achterstelling in rechten, plichten en kansen ongedaan te maken. 1 Finn, J. D. (1989) 4

6 Daarnaast moet dit proces ruimte scheppen voor het ontwikkelen en demonstreren van competenties. 2 Homotolerantie: homoseksualiteit wordt openlijk goedgekeurd, maar wel als minderwaardig aan heteroseksualiteit gezien. Homoseksuele vrouwen en mannen worden getolereerd, waarbij tolereren in feite neerkomt op het verdragen van hun aanwezigheid (Wright,2000). Homoacceptatie: hierbij accepteren mensen homoseksualiteit volledig en bewust, en zien zij homoseksuele vrouwen en mannen als gelijk aan heteroseksuele vrouwen en mannen (Wright, 2000). Met homofobie bedoelen we de negatieve attitude ten opzichte van lesbische vrouwen en homoseksuele mannen (Houding ten opzichte van homoseksualiteit, SCP). LHBT: lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders. 2.Prof. dr. D.J. van der Horst, hoogleraar sociaal beleid en organisatie aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht doet onderzoek naar Burgerschap & Empowerment. 5

7 Methode van onderzoek In Nederland is niet eerder onderzoek gedaan naar GSA s. Het onderzoek heeft een exploratief en evaluerend karakter en daarom is gekozen voor kwalitatief onderzoek. Kwalitatief onderzoek is uitgevoerd om te achterhalen wat de impact van deelname aan een GSA is op schoolprestaties, persoonlijke relaties, gevoel van veiligheid, het proces van coming out, identificatie met de school en manieren waarop de deelnemers buiten school omgaan met reacties op hun seksuele geaardheid. Daarnaast hebben we de wensen en behoeften ten aanzien van ondersteuning van de GSA onderzocht. De focusgroepen bestonden uit open vragen over verschillende thema s (zie vragenlijst in bijlage), waardoor scholieren de kans kregen om uitleg, beschrijvingen en illustraties te geven. Er is gebruik gemaakt van verschillende creatieve en projectieve onderzoekstechnieken om de attitudes, percepties en wensen naar boven te halen. De data is verzameld door middel van een korte literatuurstudie, focusgroepsgesprekken, en de reflectie van de onderzoekers. Kwalitatief onderzoek is niet volledig representatief, maar de uitkomsten zijn richtinggevend en indicatief voor de gehele groep. Respondenten Het aantal deelnemers aan het onderzoek bestond uit 22 respondenten. Gesprekken vonden plaats in 5 focusgroepen met 3 tot 6 deelnemers van een GSA. De gesprekken zijn op 5 verschillende scholen in Nederland afgenomen. De volgende scholen hebben deelgenomen: het Vossius Gymnasium in Amsterdam, Grotius College in Delft, Het Christelijk Lyceum in Apeldoorn, Fioretti College in Lisse, Dominicus College in Breda. De meeste GSA s die we gesproken hebben bestonden 1 a 2 jaar en bevonden zich in de opstartfase. Één groep bestond al vijf jaar. De leeftijd van de deelnemers aan het onderzoek ligt tussen de 12 en 18 jaar. 13 meisjes en 9 jongens hebben deelgenomen. De seksuele geaardheid varieerde van homoseksueel, lesbisch, biseksueel, transgender tot heteroseksueel. Alle deelnemers zijn betrokken bij een GSA op een middelbare school. Sommige leerlingen hadden een zeer hoog niveau van betrokkenheid bij de GSA (deelname aan bijna alle vergaderingen sinds de start van de GSA, waren groepsleider, organiseren veel acties etc.), terwijl anderen een enkele keer deelnamen aan vergaderingen. Het opleidingsniveau van de respondenten was relatief hoog. 10 deelnemers volgen het VWO en de overige deelnemers HAVO. Het COC heeft geholpen met het werven van de respondenten. De werving verliep in het begin moeizaam vanwege de zomervakantie en onduidelijkheid over het aantal GSA s en de gegevens van GSA s. 6

8 Key findings 7

9 1. Algemene beschrijving GSA s In dit hoofdstuk behandelen we de algemene attitude ten aanzien van homoseksualiteit op scholen, de aanleiding om een GSA op te richten, de samenstelling, percepties en positieve en negatieve eigenschappen van een GSA. Attitude ten aanzien van homoseksualiteit op school negatief Volgens de GSA-leden is de attitude ten aanzien van homoseksualiteit veelal negatief en zeer stereotypisch. Jongeren leggen elkaar strikte gender- en seksuele normen op. Onder hetero s heerst het idee dat homo s zich mannelijk moeten gedragen en lesbo s vrouwelijk. Homo s die zich vrouwelijk gedragen zijn volgens hen nep en niet zichzelf. Deelnemers van de GSA vinden dat seksuele diversiteit gewoon zou moeten zijn op school. Er zijn mensen met verschillende achtergronden en religies, net als er mensen zijn met verschillende seksuele geaardheden. Het is juist cool om anders te zijn, maar wel binnen de normen, dus eigenlijk net als iedereen. (Jongen 14 jaar, hetero). Meisje laat plaatje zien met een meisje dat achterom kijkt: Mensen zijn over het algemeen wel nieuwsgierig, maar houden wel afstand. Homoseksualiteit zou helemaal niet meer besproken moeten worden, het zou gewoon moeten zijn. ( Meisje 15 jaar, lesbisch) Oprichting GSA veelal door actieve (LHBT-) scholieren De aanleiding om een GSA op school op te richten ligt meestal bij een actieve en betrokken scholier die zelf moeite heeft gehad met het coming out-proces op school. Veelal hebben deze leerlingen via een COC promotie gehoord van het fenomeen GSA s. Een paar hebben via andere websites of de campagne op tv gezien over GSA s. De initiatoren betrekken veelal snel vrienden uit de klas of parallel klassen om een kleine groep te vormen. Ook wordt contact gezocht met de schoolleiding en (homoseksuele) docenten op de school die betrokken willen zijn. Meestal is er één zeer betrokken docent die helpt bij de oprichting, vergaderingen en organisatorische zaken van de GSA. Vrienden van LHBT s op school initiëren ook in enkele gevallen een GSA, omdat zij het een goed initiatief vinden en graag opkomen voor de belangen van hun LHBT vrienden. Deze jongeren hebben een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Samenstelling GSA s zeer divers We hebben een diverse groep GSA s gesproken. 3 groepen met 6 actieve leden en een passieve GSA die in het verleden veel bereikt heeft, maar nu minder acties onderneemt omdat de school op hen zeer tolerant overkomt. Daarnaast hebben we twee groepen gesproken met slecht 3 actieve leden die zich echt in de opstartfase bevinden van de GSA. Zij hebben de eerste stappen gemaakt maar hopen nog meer te gaan bereiken. Alle scholen bevonden zich in steden of Randstedelijke gebieden, waren HAVO/VWO scholen, en bevonden zich veelal in rijkere buurten. Het klimaat was over het algemeen liberaal en vooruitstrevend. Een school was Christelijk, de andere scholen openbaar. 8

10 Elke GSA geeft op zijn eigen manier invulling aan doelstellingen, werkwijze en acties. In veel gevallen heeft een leerling een voortrekkersrol. Tevens neemt deze leerling vaak een aanjagende/aansporende rol in binnen de school. Andere GSA leden zijn vaak minder prominent aanwezig en zitten erbij omdat ze het leuk vinden om zich ergens voor in te zetten. Zij hebben een sterk rechtvaardigheidsbesef en willen zich inzetten voor minderheden binnen de school. In één geval was er sprake van een GSA schaduwgroep. Deze leerlingen staan achter het initiatief van de GSA maar durven zelf niet openlijk betrokken te zijn bij de GSA. Deze personen zijn in het verleden gepest en uitgescholden om hun vermeende seksuele geaardheid en voelen zich niet veilig genoeg om deel te nemen aan de GSA. Deelname hetero s aan GSA van meerwaarde Als belangrijke meerwaarde zien GSA s de deelname van hetero s aan de groep. Anders zou het al snel als een flikker clubje gezien kunnen worden, zegt men. Bij 3 van de 5 groepen waren hetero s betrokken. In die groepen waren hetero s in de meerderheid. Deelname van populaire hetero s is volgens veel deelnemers de beste manier om tolerantie te vergroten. Deze populaire leerlingen hebben veel aanzien en vrienden op school en vergroten hierdoor ook de reikwijdte van de GSA. Deelname aan de GSA kan voor hetero s echter een negatieve reputatie opleveren, dit is ook de reden waarom veel mannelijk hetero s hierover twijfelen. Vrouwelijke hetero s hebben hier veel minder moeite mee en willen zich juist graag voor hun homo vrienden inzetten. Binnen de groep wordt vooral gesproken over homoseksualiteit en coming out- problemen. Heteroseksualiteit is geen onderwerp van discussie. Deelnemers praten vrijwel niet over (hetero) seksualiteit binnen de GSA. Diversiteit en continuïteit binnen GSA kan beter Het succes van een GSA is sterk afhankelijk van de inzet van de deelnemers. Actieve en betrokken leerlingen weten vaak veel te bereiken met acties op school. Het verloop aan deelnemers is echter groot. Na een paar jaar zijn de oprichters van de GSA van school en bestaat de kans dat het een passieve groep wordt die vrij onzichtbaar is binnen een school. Vaak weten de initiatiefnemers veel te bereiken en heerst er na verloop van tijd een meer homovriendelijk klimaat op school, maar de kans bestaat dat dit verdwijnt als niemand zich hier echt meer voor in blijft zetten. Bij één van de GSA s is de aanwaaier inmiddels van school en dreigt de GSA zeer passief te worden. Het gevaar bestaat dat een GSA te afhankelijk is van één bevlogen en flamboyant persoon. Betrokkenheid van meerdere GSA leden is noodzakelijk om het onderwerp onder de aandacht te houden. 9

11 Uitgangspunt GSA s volgens deelnemers GSA worden door deelnemers beschreven als organisaties die opkomen voor mensenrechten en vrijheid van meningsuiting. Jezelf kunnen zijn is voor de deelnemers belangrijk en dit stimuleert hen om zich hiervoor in te zetten. Ze zien LHBT s als kwetsbare groepen op school die ondersteund moeten worden door de leerlingen op school. Ze willen het onderwerp homoseksualiteit bespreekbaar maken. Deelnemers aan een GSA streven naar meer acceptatie en tolerantie ten aanzien van homoseksualiteit. GSA leden zien zichzelf vooral als een support groep die opkomt voor de belangen van LHBT s. Ze proberen de homofobie tegen te gaan. Opvallend is het feit dat de GSA s in Nederland vooral opkomen voor homoseksuelen en minder voor transgenders. Volgens de GSA-leden hebben homo s het het zwaarst op school, omdat zij de meest negatieve reacties krijgen. Lesbiennes ervaren ook problemen, maar volgens de deelnemers is dit meer geaccepteerd dan homoseksualiteit. Een van de bezochte scholen heeft ervoor gekozen een andere naam te geven aan de GSA, namelijk Een GSA is een groep leerlingen, die door een groep op te richten, achter de mensen staat die homoseksueel zijn zodat er een veilige omgeving is. Het is ok. (Jongen 16 jaar, transgender) Anders is ok. Deze school steekt het onderwerp homoseksualiteit in vanuit diversiteit in mensen. Deelnemers GSA positief over concept GSA Deelnemers van GSA s vinden het een goed initiatief en zetten zich graag in voor meer bespreekbaarheid van homoseksualiteit op school. Deelname geeft ze een goed gevoel, omdat ze zich inzetten voor minderheden die onrecht aangedaan wordt. De deelnemers vinden het erg leuk om deel te nemen aan een groep. De bijeenkomsten worden als gezellig ervaren en men doet veel nieuwe contacten en vriendschappen op. Binnen de groep heerst een vertrouwensband en een open sfeer waar veelal over alles gesproken kan worden. Sommige HLBT-deelnemers van GSA s zijn wel bang dat de aanwezigheid van een dergelijke groep homoseksualiteit juist ongewoon maakt. Zij vinden dat door de oprichting van een GSA homoseksualiteit misschien te veel aandacht krijgt en daardoor niet sneller geaccepteerd wordt. Dit gevoel leeft minder bij GSA s met veel heteroseksuele leden. Creatieve oefening School zonder GSA : Het is een school waar geen homo s zijn die uit de kast komen. Mensen schelden daar meer mee. We hebben een stuk of 20 die uit de kast zijn gekomen, vanaf 15 jaar, op andere school zie je dat niet. Het is daar minder gezellig, meer agressief. Jongen, 13 jaar hetero. 10

12 2. Activiteiten GSA s De aard van de interventies die GSA s uitvoeren beperkt zich tot kleinschalige acties binnen de school. Een deel daarvan wordt gestimuleerd of ondersteund door het COC. De aanwezigheid van een GSA an sich kan ook gezien worden als een interventie. Ook de passieve aanwezigheid van een GSA heeft invloed doordat zij het onderwerp homoseksualiteit op een school agenderen. De GSA is aanwezig en heeft een duidelijk standpunt, namelijk homoseksualiteit op school moet bespreekbaar zijn. Ze geven daarnaast steun aan jongeren die homoseksueel zijn. De aanwezigheid en ondersteuning van de schoolleiding van een GSA geeft verder aan dat de school homoseksualiteit op school tolereert en een plaats geeft. De leden van de GSA voeren verschillende acties uit, die vooral gericht zijn op zichtbaarheid, voorlichting en het bespreekbaar maken van homoseksualiteit. Hieronder een overzicht van verschillende acties. 2.1 Zichtbaarheidacties De zichtbaarheidacties hebben vooral het doel om de aanwezigheid van de GSA en hun standpunt te communiceren en aandacht te vragen voor het onderwerp. Medeleerlingen worden op de hoogte gebracht van de functie van een GSA en kunnen zich aansluiten door steun te betuigen aan de GSA. Weinig GSA s spelen nog in op landelijke initiatieven als respectweken, antipest dagen of veilige schoolweken. Posteractie De meeste startende GSA s beginnen met het GSA startpakket van het COC dat ze aanvragen. Posters worden opgehangen en deelnemers voeren een petitie uit om steun te krijgen van medeleerlingen en docenten. Over het algemeen krijgt men positieve reacties tijdens de start van een GSA, maar het komt ook voor dat posters worden beklad met scheldwoorden. Petitie De petitie wordt meestal door een zeer groot deel van de leerlingen ondertekend. Groepsdruk lijkt hier ook van invloed binnen de klassen. Iedereen doet mee, dus jij ook. Een enkeling weigert te ondertekenen vanwege bijvoorbeeld religieuze 11

13 gronden. Soms geven deze personen wel aan niets tegen homo s te hebben, maar op basis van hun geloof niet achter het initiatief te kunnen staan. Paarse vrijdag Bijna alle GSA s hebben meegedaan aan de Paarse vrijdag of willen dit jaar mee gaan doen. Op sommige scholen was het een onverwacht groot succes en deden veel leerlingen paarse kleding aan. De polsbandjes worden erg gewaardeerd en zijn populair onder de medeleerlingen. De dag staat of valt met een goede voorbereiding en communicatie. Nieuwe GSA s vinden het wel spannend om voor het eerst een Paarse vrijdag te organiseren, omdat ze bang zijn dat de acties niet aanslaan. Het is dan heel zichtbaar dat slechts een kleine groep in het paars loopt. GSA schoolfeest Een paar GSA s hebben het idee om een groot feest te organiseren voor GSA leden. Op het feest willen ze door middel van ludieke acties aandacht vragen voor het onderwerp. Schoolfeesten kosten veel geld, GSA s lossen dit financiële probleem op door het vragen van entreegelden. Stand op open dag Een paar GSA s hebben tijdens een open dag voor nieuwe leerlingen met een stand de GSA gepromoot. In eerste instantie was de directie bij één van de scholen, een Christelijke school, huiverig voor de reacties van ouders. Men dacht dat ouders hun kinderen wellicht liever niet plaatsen op een school met een GSA. Veel ouders hebben naar aanleiding van de aanwezigheid van de GSA juist complimenten gegeven aan de directie over het stimuleren van dergelijke initiatieven. Sociale media Meerdere GSA s zetten hyves in om te communiceren met inactieve leden (leerlingen die de GSA steunen) over acties. Sommige GSA s hebben nog geen sociale media ingezet, maar hebben wel een adres voor vragen en om te communiceren met leerlingen. Schoolkrant GSA s schrijven af en toe een artikel in de schoolkrant, bijvoorbeeld over een ervaringsdeskundige die coming out problemen heeft gehad. Uitjes Een enkele GSA organiseert af en toe een uitje met de actieve leden van de GSA. Dit om de teamspirit te vergroten en nieuwe acties te bedenken. 12

14 Expositie Op één school heeft de tekendocent de leerlingen de opdracht gegeven om een logo te ontwerpen voor de GSA en tekeningen te maken over het onderwerp (seksuele) diversiteit. De beste schilderijen zijn geëxposeerd in de school en de beste drie hangen centraal binnen de school. 2.2 Acties bespreekbaarheid vergroten GSA s kunnen invloed hebben op de bespreekbaarheid van homoseksualiteit, maar dit is erg afhankelijk van de groep, de acties en in hoeverre het schoolbestuur en de docenten achter de GSA staan. De aanwezigheid van een GSA zorgt ervoor dat leerlingen, als zij willen, in contact kunnen komen met andere leerlingen die begripvol zijn t.a.v. seksuele diversiteit. Er worden enkele acties ondernomen om homoseksualiteit bespreekbaar te maken zoals debatten, discussie naar aanleiding van voorlichting en peer-to-peer coaching. Mogelijk kunnen zichtbaarheidacties ook leiden tot gesprekken en discussies onderling. Debatten Een enkele GSA heeft debatten georganiseerd of wil dit gaan doen in door het opzetten van een GSA-soos. Relatief weinig GSA s hebben dit initiatief genomen. Een debat naar aanleiding van een film is bijvoorbeeld gewenst. Peer-to-peer coaching GSA-leden worden regelmatig benaderd door medeleerlingen die problemen ondervinden bij hun coming-out en graag daarover in vertrouwen willen praten met een leeftijdsgenoot die daar ook ervaring mee heeft. Deelnemers van de GSA bieden een luisterend oor, adviezen over hoe hier mee om te gaan en emotionele steun. Ik heb veel ondersteuning gehad, met de docent en Jacko is het begonnen. Ondersteuning over wat je het best kan doen als je uit de kast wil komen, daardoor heb ik ook andere mensen geholpen omdat je weet wat ze mee gaan maken. Mensen zitten allemaal in de GSA die daar mee zitten. 5 mensen zijn homo van de 15, de docent is ook lesbisch. Jongen 15 jaar, homo. 13

15 2.3 Voorlichtingsacties Bij de voorlichtingsacties ligt de nadruk op het vergroten van kennis ten aanzien van homoseksualiteit en het wegnemen van vooroordelen die het ontstaan door dit gebrek aan kennis. Daarnaast wordt het onderwerp in de klas bespreekbaar en kunnen leerlingen veel vragen stellen. GSA s lijken van groot belang voor het initiëren en uitvoeren van voorlichting over homoseksualiteit op scholen. Op vrijwel alle bezochte scholen wordt seksuele geaardheid niet behandeld tijdens de seksuele voorlichting die de leerlingen krijgen bij biologie. De deelnemers vinden het belachelijk dat er tijdens de biologie lessen vrijwel geen aandacht is voor homoseksualiteit. Zij vinden dat dit als onderdeel uitgebreider behandeld zou moeten worden. Voorlichting in de klas bevordert de zichtbaarheid van de GSA op school. Veel leerlingen, en vooral nieuwe leerlingen weten voordat ze voorlichting krijgen nog niet van het bestaan van de GSA af. Leerlingen weten na de voorlichting dat er een GSA is waar ze steun kunnen zoeken als ze zelf kampen met problemen omtrent hun seksuele geaardheid. Je krijgt heel veel voorlichting over roken blowen en druggebruik, maar dat zou ook over homoseksualiteit en gender moeten zijn. Jongen, transgender, 17 jaar. Voorlichting moet regelmatig plaatsvinden, niet een keer per jaar. Jongen 15 jaar, homo. Voorlichting in de klas Veel GSA s nemen zelf het initiatief om voorlichting op school te organiseren via het COC. Meerdere GSA s hebben voorlichters van het COC uitgenodigd om samen met deelnemers van de GSA de voorlichtingslessen te verzorgen. Deze voorlichtingslessen vinden meestal plaats bij maatschappijleer of levensbeschouwing. Specifieke docenten worden gevraagd om mee te werken. De voorlichting wordt als positief en effectief ervaren. Het is een goed middel om het onderwerp aan te kaarten. Voor de eerste leerjaren is het belang van voorlichting groot volgens de GSA s. Zij hebben vaak weinig kennis over seksuele diversiteit en homoseksualiteit en dit uit zich vaak in een negatieve houding. Kennis vergroten helpt volgens de GSA deelnemers, bepaalde vooroordelen worden hierdoor weggenomen. Dit resulteert in een meer tolerante houding in de hogere leerjaren. Ervaringen voorlichting Meerdere deelnemers van GSA s hebben voorlichting gegeven aan klassen op school met hulp van een voorlichter van het COC. Het geven van voorlichting met een COC voorlichter wordt niet als lastig ervaren, door goede begeleiding vanuit het COC. Op de eigen school voelen de GSA deelnemers zich veilig genoeg om dit te doen en ze zijn niet bang voor de negatieve reacties die dit op kan leveren. Het geven van voorlichting op een andere, bijvoorbeeld VMBO school, durft men ook wel aan, mits deze school niet in de buurt is. De GSA leden zouden zich onveilig kunnen voelen als ze deze leerlingen buiten school tegen kunnen komen. 14

16 3. Ondersteuning van GSA s De huidige ondersteuning is aan bod gekomen de gesprekken. Momenteel worden de GSA s grotendeels ondersteund door COC Nederland. NJR biedt ook materialen en ondersteuning aan, via het.open up project. Huidige ondersteuning overall gewaardeerd De GSA s zijn positief over de ondersteuning in de vorm van een GSA-startpakket, voorlichtingen, postermaterialen en ideeën voor acties zoals de Paarse Vrijdag. Meer kennisuitwisseling en ideeën voor acties en initiatieven is echter gewenst. De communicatie over de ondersteuning via de website kan beter. Daarnaast duurt het soms lang voordat posters geleverd worden. Landelijke campagne om zichtbaarheid GSA s te vergroten gewenst De bekendheid in Nederland over het fenomeen GSA s is volgens veel deelnemers minimaal. Toevalligerwijs zijn veel deelnemers in aanraking gekomen met het concept. Betere landelijke communicatie door de inzet van een massamediale campagne via TV, radio en banners op websites is volgens GSA s van belang voor de zichtbaarheid van GSA s op scholen. Leerlingen weten hierdoor sneller wat GSA s zijn en waar zij voor staan. Momenteel moeten de leden dit zelf communiceren. Ondersteuning hoe je dit lokaal op kunt zetten is gewenst. Ook informatie over de manieren waarop je je acties kunt aankondigen is gewenst. Communicatie kan beter De acties en ondersteuning vanuit het COC worden gewaardeerd, maar de communicatie minder. Het COC wordt verder niet gezien als een laagdrempelige organisatie. Deelnemers nemen niet zo makkelijk contact op met de belangenorganisatie. Persoonlijk contact met een medewerker van het COC kan de drempel verlagen. Duidelijke informatie over het ondersteuningsaanbod van het COC is gewenst via de website en . Huidige website GSA niet gewaardeerd door GSA s De huidige website wordt veelal negatief beoordeeld, waardoor veel GSA s de website vrijwel niet gebruiken. De navigatie en structuur is onduidelijk en sommige functies werken volgens de deelnemers niet. Uitwisseling over landelijke ideeën voor acties en gegevens over andere GSA s en hun acties is gewenst. Momenteel werkt het COC al aan het verbeteren van de website. Inzet sociale media Een enkele GSA zet sociale media in om te communiceren over de acties van de GSA en in contact te komen met leerlingen. Advies over de optimale inzet is gewenst. Het lijkt de deelnemers ook leuk om een GSA-app te ontwikkelen, met informatie over andere GSA s en acties. 15

17 4. Impact GSA op deelnemers In dit hoofdstuk beschrijven we de impact op de deelnemers van de GSA op de volgende onderwerpen: coming-out, familierelaties, persoonlijke relaties, schoolprestaties, empowerment en identificatie met de school. Coming-out deelnemers De LHBT participanten van GSA s zijn het erover eens dat het bestaan van de GSA op hun school hun eigen coming-out-proces makkelijker heeft gemaakt. De deelnemers van de GSA hebben zich erg gesteund gevoeld door de GSA tijdens hun coming-out periode. Veel homoseksuele jongeren hebben hun geaardheid jarenlang verborgen gehouden. Door de komst van de GSA zijn meerdere jongeren uit de kast gekomen. Jongeren voelen zich gesteund en durven hierdoor eerder uit de kast te komen. Deze leerlingen voelen zich gemakkelijker met het zichzelf identificeren als homo, lesbo, bi of transgender, doordat ze meer open kunnen praten en zelfverzekerder zijn geworden. Hun zelfverzekerdheid over hun eigen seksuele geaardheid is vergoot. Ze lijken daarnaast ook weerbaarder te zijn geworden om voor zichzelf op te komen. De leerlingen voelen zich nu comfortabel uit te komen als homo; lesbienne, bi of transgender door hun betrokkenheid bij de groep. Hetero-leden van de GSA worden regelmatig gelabeld als homo of lesbienne, omdat zij deelnemen aan de GSA en voor LHBT s opkomen. Sommige heteroleden ervaren dit als vervelend. De jongens hebben de neiging zich te moeten verantwoorden en vertonen soms machogedrag om hun heteroseksuele geaardheid te benadrukken. Niet alle hetero deelnemers komen openlijk uit voor hun deelname aan de GSA. Coming-out leerlingen De komst van een GSA heeft een versnellend effect op de coming-out van LHBT-jongeren op school die niet deelnemen aan de GSA. Deze leerlingen hebben, in vertrouwen, steun Het is wel makkelijker om uit de kast komen, paar weken geleden door de start Joep bijvoorbeeld ook???, hij heeft ook eerst gesprekken gehad met ons als GSA. Hij had veel vragen, zoals: hoe reageerden de ouders erop? Hoe heb je het verteld? Als het niet goed gaat wat dan? Als je uit de kast komt dan ben je bang en dan heb je veel steun. Je voelt je veel minder alleen. Jongen, 16 jaar homo gezocht tijdens hun coming-out-proces bij GSA leden. Het stimuleert veel jongeren om voor hun seksuele geaardheid uit te komen en dit te bespreken met vrienden en De oprichting van de GSA was een mooi moment om er voor uit te komen dat ik bi ben. Een jongen uit de klas was negatief. Heeft de aanwezigheid van de GSA je gestimuleerd? Ik denkt van wel. Ik weet niet of ik zonder GSA dit bespreekbaar had kunnen maken. (Meisje, 15 jaar, lesbisch) klasgenoten. De aanwezigheid van de GSA heeft hen een veilig gevoel gegeven om hiervoor uit te komen. Dit maakt hen sterker zodat zij met negatieve reacties om leren gaan. Bijna iedere niet-hetero deelnemer heeft te maken gehad met negatieve reacties, pesten of scheldpartijen tijdens het coming- 16

18 out-proces. Een paar deelnemers zit momenteel nog midden in het coming-out-proces en ervaart veel negatieve gevoelens, of zelfs depressies. Vooral jongeren uit een Christelijke omgeving ervaren veel negatieve reacties. Verschillen seksuele geaardheden Homoseksuele jongens lijken de grootste moeite en problemen te ervaren tijdens hun coming- out. Zij ontvangen relatief vaak negatieve reacties. Deelname aan de GSA heeft hen wel gestimuleerd om hiermee aan de slag te gaan. In enkele gevallen hadden lesbische meisjes moeite gehad met hun coming out. Vooral met het bekendmaken bij hun ouders. Twee transgender-jongeren die op een zeer tolerante school zitten hebben relatief weinig problemen ervaren tijdens toen zij eerst vertelden dat ze lesbisch waren en vervolgens van geslacht wilden veranderen. De reacties uit de omgeving hebben hier een grote invloed op en dat blijkt ook uit ander onderzoek. Rogers (1994) toont aan dat negatieve gevoelens niet het resultaat zijn van identificatie als lesbo of homo, maar van de afwijzende reacties van anderen op die identificatie. Coming-out leraren Voor docenten is de komst van een GSA veelal een moment om openlijk uit te komen voor hun seksuele geaardheid, vaak wordt dit binnen de school al wel gesuggereerd. Deze docenten zijn vaak betrokken bij het opzetten van de GSA en voelen zich tevens gesteund door het initiatief. De komst van een GSA kan een aanleiding zijn om het te bespreken in de klas. Labeling De leerlingen zijn van mening dat we in een maatschappij leven waar veel gelabeld wordt, niet alleen als het gaat om je seksuele geaardheid. Op school worden jongeren gelabeld aan de hand van subculturen, maar zeker ook als die homo of lesbienne. Deelnemers aan de GSA hebben er veelal geen probleem mee om gelabeld te worden als homo, lesbienne of transgender. Persoonlijke relaties De deelnemers aan de GSA s ervaren een grote steun doordat zij verschillende persoonlijke relaties met docenten en mentoren hebben ontwikkeld. Daarnaast hebben zij veel vriendschappen opgebouwd met peers. Door deelname hebben ze hun communicatie sociale vaardigheden ontwikkeld. Ze zijn veelal in staat om goed om te gaan met de directie van de school. Door hun positieve acties op school staan zij positief bekend bij schoolleiding en docenten. Ze krijgen respect van hun docenten en vrienden voor wat ze doen. Een keer toen ik met mijn ex hand in hand liep kregen we een flesje naar ons hoofd gegooid. Jongen, 17 jaar, transgender. Je moet ook niets uitlokken, je moet het ook een beetje beschaafd houden allemaal. Jongen, 15 jaar transgender. Tussen meisjes wordt het veel meer geaccepteerd om knuffelig te zijn. Bij jongens niet omdat dat geen testosteron uitstraalt. Jongen, 15 jaar, bi. Behalve dat ik voor mijn vrienden veel opener ben is er niet veel veranderd. Jongen,16 jaar, homo 17

19 Familierelaties De meeste deelnemers hadden hun coming-out al gehad naar hun familie. Er is een groot verschil in de mate waarin jongeren door hun ouders worden gesteund in hun seksuele geaardheid. Veelal is deelname aan de GSA echter wel positief voor de relatie met de ouders. Zij supporten hun kinderen in wat zij doen en accepteren hun seksuele geaardheid. Ouders kunnen erg trots zijn op het feit dat hun kind iets doet waar hij of zij sterk in gelooft. Een enkele ouder vindt dat hun kind zichzelf door deelname teveel wegzet als de lesbienne en dat dit niet goed zou zijn voor haar reputatie op school. Schoolprestaties Deelname lijkt minimaal van invloed te zijn op schoolprestaties maar wel op de motivatie en ambities van de jongeren. De tijdsinvestering kan in enkele gevallen drukken de schoolprestaties, door gebrek aan tijd voor het maken van huiswerk. Ze geven de voorkeur aan het werken aan GSA activiteiten. Afspreken met de GSA wordt als lastig ervaren, omdat niet iedere school hier binnen de lesuren de ruimte voor geeft. Het is moeilijk om iedereen op hetzelfde moment bij elkaar te krijgen. Deelnemers aan de GSA leren echter verschillende vaardigheden tijdens het opzetten van acties, zoals samenwerken, voorlichting geven, projectmanagement en je nek durven uitsteken. Deelname aan een GSA maakt leerlingen sterker betrokken en gemotiveerd om naar school te gaan. Schooluitval of spijbelen komen vrijwel niet voor. Identificatie met de school De deelnemers aan de GSA voelen zich over het algemeen erg thuis op de school. Hun sterke betrokkenheid geeft hun een prettig gevoel op school. Over het algemeen waarderen zij hun school, vanwege de aardige docenten en leerlingen. Ook veel leerlingen die zich voor de GSA inzetten hebben een goede band met hun school en identificeren zich daardoor sterker met hun school. De hetero deelnemers aan de GSA willen vooral iets voor anderen doen op hun school. Soms lijkt het niet uit te maken of dit nu de GSA is of als bijvoorbeeld reactielid bij de schoolkrant Empowerment Deelnemers aan de GSA worden op meerdere manieren in hun kracht gezet. Op individueel niveau worden ze versterkt door meer zelfvertrouwen en een assertieve houding. Het bevordert hun communicatieve vaardigheden. Als groep hebben de deelnemers van de GSA het idee dat zij een verandering teweeg kunnen brengen in de achterstelling en discriminatie van homoseksuelen en transgenders. Dit geeft hen een zinvol gevoel. Eerder onderzoek van Russel et al. (2010) toont tevens aan dat GSA leden empowerment ervaren op drie niveaus: Empowerment door kennis: het hebben en gebruiken van kennis over seksuele diversiteit en de rechten van mensen geeft een gevoel van empowerment. Deze kennis gebruiken de leden om mensen in discussies ervan te overtuigen dat voorlichting bijvoorbeeld helpt in het bestrijden van homofobie. Ik stap makkelijk op mensen af, acties opzetten is best wel moeilijk. (Meisje, 16 jaar, bi) Deelname aan de GSA is interessanter dan al die wiskunde formuletjes uit je hoofd leren, (Meisje, 15 jaar, hetero) ) 18

20 Persoonlijke empowerment: deelnemers krijgen een goed gevoel over zichzelf en ontwikkelen meer zelfvertrouwen, doordat ze een stem hebben binnen de school. Relationele empowerment: het gevoel deel uit te maken van een groep die achter je staat en dezelfde doelen nastreeft geeft een gevoel van empowerment. Ook het verlangen om andere groepsleden te versterken geeft een gevoel van empowerment. Wanneer deze drie dimensies van empowerment worden ervaren is het voor jongeren mogelijk om direct invloed te hebben op sociale en seksuele rechtvaardigheid binnen de school (Russel et al, 2010). 19

21 5. Veiligheid De invloed van GSA s op de ervaren veiligheid van de GSA-leden en leerlingen wordt in dit hoofdstuk besproken. Tevens wordt de impact op bespreekbaarheid en homotolerantie weergegeven. Invloed GSA op perceptie veiligheid GSA s kunnen een belangrijke rol spelen in het dagelijkse leven van LHBT-leerlingen door een veilige groep op school te creëren, waar leden van de GSA en andere leerlingen positieve contacten en relaties opbouwen met peers. Ze kunnen eveneens positieve relaties opbouwen met begripvolle volwassen docenten en mentoren die betrokken zijn bij de GSA. Het begrip dat ze krijgen en de ervaren steun is van invloed op de veiligheidsperceptie. Ik voel me niet onveilig hier op school, maar als je mij vraagt om naar een veilige plek te gaan, dan ga ik niet naar school. (Meisje, 17 jaar, lesbisch) Ik voel me redelijk veilig, ik krijg af en toe paar opmerkingen, maar dat is dan ook alles. Vooral als ik door de gang huppel. (Jongen, 16 jaar, bi) Ik heb drie honderd mensen achter me die het heel normaal vinden dat ik homo ben. (Jongen,15 haar, homo) Perceptie deelnemers op veiligheid school De respondenten voelen zich nu over het algemeen veilig op school, maar meerdere leerlingen hebben slechte ervaringen met verbaal en fysiek geweld. Zij zijn in het verleden uitgescholden vanwege hun seksuele geaardheid. Sommige hebben dit als bedreigend ervaren en zijn zelfs van school gewisseld om deze reden. Deze ervaringen kunnen ook een rol spelen bij het niet openlijk uitkomen voor de seksuele geaardheid binnen de GSA. Seksuele minderheden ervaren relatief vaak emotionele en sociale isolatie (Mudray & Mediana- Adams, 2006). Dit kan leiden tot depressie. Een aantal GSA-leden geeft aan een depressieve periode te hebben gehad vanwege het ontdekken van de eigen seksuele geaardheid. De komst van de GSA en deelname hieraan heeft voor veel jonge LHBT s een veilige setting gecreëerd. De veiligheidsperceptie is sindsdien verbeterd. Er is een school met een GSA die gaat fuseren met een VMBO school. De GSA leden van deze school zijn bang dat de GSA dan zal verdwijnen door te veel negatieve reacties. In hun perceptie laten VMBO leerlingen zich zeer negatief uit over homoseksualiteit. Invloed GSA op bespreekbaarheid homoseksualiteit GSA s agenderen het onderwerp seksuele diversiteit op scholen en maken het in sommige gevallen bespreekbaar. Dit is afhankelijk van de betrokkenheid van de deelnemers en de acties die uitgevoerd worden. Zichtbaarheidacties kunnen de discussie aanzwengelen, maar voorlichting en discussies lijken effectiever om het onderwerp bespreekbaar te maken. Coming-outs, die door de aanwezigheid van GSA s worden bevorderd, zorgen voor meer gesprekken over het onderwerp in de klas. Invloed op homotolerantie De invloed van een GSA op een meer tolerante houding ten aanzien van homoseksualiteit is bij een paar scholen voelbaar en zichtbaar geworden. Het lijkt enige tijd (jaren) te duren voordat dit effect op kan treden. Op (Christelijke) scholen waar net een GSA is gestart, was het klimaat een stuk minder 20

22 homotolerant dan op scholen waar al meerdere jaren acties zijn gevoerd en zeer betrokken GSA leden dit uitvoeren. Uit onderzoek van het SCP blijkt dat evangelische protestanten weigeren een homoseksuele voorkeur te aanvaarden als een gegeven. Mensen met homogevoelens hebben pas recht van spreken als die gevoelens zijn verdwenen of verbleekt. Relatief veel laagopgeleiden zijn ook anti-homo (Gewoon anders, 2010). Sommige scholen zijn van nature een stuk homotoleranter dan andere. Een openbare, blanke, gymnasium school is veelal een stuk toleranter dan een Christelijke school of VMBO school. Op (zwarte) VMBO scholen heerst over het algemeen een zeer negatieve sfeer ten aanzien van homoseksualiteit en daar zal het een stuk moeilijker zijn om een GSA op te zetten. Momenteel zijn er dan ook weinig VMBO scholen met een GSA. Het exacte aantal GSA s en hun vindplaats is overigens nog niet goed in kaart gebracht bij het COC. 21

23 6.SEGMENTATIE GSA s Na analyse van het functioneren van de GSA s op scholen kunnen we in Nederland drie typen GSA s onderscheiden. De Support GSA, de Voorlichting GSA en de Activisten GSA. Bepaalde GSA s hebben kenmerken van al deze drie GSA s. Support GSA Veel GSA s functioneren vooral als een ondersteuningsgroep die een veilige en vertrouwelijke sfeer creëren voor leerlingen die worstelen met hun seksuele identiteit en hun coming out. De groep kenmerkt zich door een fijne, open sfeer waar leerlingen open over problemen en emoties praten. Leden hebben zelf vaak ervaring gehad met het moeizame coming-out proces en helpen anderen hier graag mee door hen een luisterend oor te bieden en tips te geven. Zij stimuleren andere leden, maar ook leerlingen buiten de GSA om te praten over hun seksuele geaardheid en hier voor uit te komen. Deze jongeren krijgen hierdoor meer vertrouwen in zichzelf en durven hierdoor vaak na verloop van tijd open te zijn over hun seksuele geaardheid op school en buiten school. Voorlichting GSA Sommige GSA s willen vooral de bespreekbaarheid op school, buiten de GSA, vergroten door voorlichting te geven. Zij nemen het initiatief om debatten en voorlichtingen over seksuele oriëntatie te organiseren. Ze zoeken contact met het COC en informeren zichzelf en medeleerlingen over seksuele diversiteit. Soms halen ze bepaalde personen binnen de school om een specifiek onderwerp te belichten. Daarnaast voeren deze GSA s veel zichtbaarheidacties uit zoals de Paarse vrijdag. Activisten GSA De derde vorm is de activisten GSA en deze vormt een groep met zeer bevlogen leden en meestal één grote leider die veelal zeer openlijk uitkomt voor zijn of haar seksuele geaardheid. Deze GSA s gaan duidelijk actief te werk en doen mee aan veel landelijke acties. Ze dagen medeleerlingen uit en hebben veel zelfvertrouwen. Ze schuwen de discussie niet. Ze staan voor anti- discriminatie en komen op voor hun belangen. Ze doen ook mee aan acties om homotolerantie te bevorderen buiten de school. 22

24 Conclusies en aanbevelingen 23

25 Conclusies GSA s hebben vooral impact op deelnemers: steun, coming-out, bespreekbaarheid en een homovriendelijk klimaat De impact van een GSA op LHBT-deelnemers en jongeren met coming-out problemen is groot. Deze jongeren ervaren veel steun, krijgen meer zelfvertrouwen en durven makkelijker voor hun seksuele geaardheid uit te komen. De acties van GSA s zetten het onderwerp homoseksualiteit op de agenda. GSA s kunnen de veiligheidsperceptie van LHBT deelnemers positief beïnvloeden. Of andere leerlingen op school zich ook veiliger voelen is niet onderzocht. Houding ten aanzien van homoseksualiteit op scholen negatief Homoseksualiteit is nog lang niet gewoon op scholen. Onder jongeren heersen strikte gender- en seksuele normen. LHBT deelnemers van GSA s hebben zelf allemaal ervaringen met negatieve uitlatingen of pesterijen over homoseksualiteit. Hetero deelnemers komen op voor de belangen van LHBT s en vinden het onrechtvaardig dat zij negatief bejegend worden vanwege hun seksuele geaardheid. Huidige GSA s vooral op scholen in Randstad, HAVO/VWO en liberaal/progressief klimaat De GSA s die deelnamen aan het onderzoek bevinden zich in steden of Randstedelijke gebieden. De scholen liggen veelal in de rijkere buurten. Het klimaat was over het algemeen liberaal en progressief en soms elitair. Deze scholen hebben vaak al een open klimaat en zijn vooruitstrevend in hun opvattingen over seksuele diversiteit. Ook uit het onderzoek van Fetner & Kutch (2008) blijkt dat onder deze omstandigheden de meeste GSA s tot stand komen. Effectiviteit GSA s erg afhankelijk van betrokkenheid en continuïteit leden De meeste GSA s bevinden zich in de opstartfase. De betrokkenheid en bevlogenheid van de leerlingen is in het begin bepalend voor het succesvol neerzetten van een GSA. De continuïteit van een GSA kan in gevaar komen indien de GSA onvoldoende diversiteit in leerlingen heeft met betrekking tot leeftijd en seksuele geaardheid. Over het algemeen is het geen evenwichtige samenstelling met betrekking tot leeftijd, seksuele geaardheid en etnische achtergrond. GSA s van grote waarde als support groepen van LHBT s GSA s zijn voor jonge LHBT s, die kampen met problemen omtrent hun seksuele identiteit en zich in een moeilijke fase van hun leven bevinden, een grote steun. Zij weten waar ze terecht kunnen om hierover te praten of advies te krijgen van peers met dezelfde ervaringen. Acties GSA s vooral gericht op zichtbaarheid, voorlichting en statements maken GSA s richten hun acties op het bekend en zichtbaar maken van de GSA op school en het agenderen van het onderwerp. Grofweg kunnen we GSA s segmenteren in drie verschillende soorten: Support GSA s, Voorlichtings GSA s en Activisten GSA s. 24

26 GSA s bevorderen de bespreekbaarheid van homoseksualiteit op scholen Binnen de GSA s heerst een veilig klimaat om openlijk te praten over seksuele geaardheid en comingout-issues. Op school spelen GSA s daarnaast een belangrijke rol in het agenderen van het onderwerp seksuele diversiteit en homofobie. Op verschillende manieren, maar vooral door het initiëren van voorlichting zorgen zij ervoor dat homoseksualiteit besproken wordt op scholen. Meer jongeren komen uit voor hun seksuele geaardheid en bespreken dit in de klas of met vrienden. Invloed GSA s op homotolerantie afhankelijk van functioneren GSA De tolerantie van homoseksualiteit hangen sterk samen met de soort school en de samenstelling en betrokkenheid van de GSA. Een goed functionerende GSA die meerdere jaren acties heeft uitgevoerd weet in veel gevallen meer homotolerantie te bewerkstelligen. Startende GSA s ervaren nog veel negatieve reacties en zien nog geen resultaten in de vorm van meer tolerantie onder scholieren. Acceptatie van homoseksualiteit lijkt nog een stap te ver. Homoseksualiteit wordt ook op scholen met een GSA vrijwel niet volledig geaccepteerd als gelijkwaardig aan heteroseksualiteit. Aanwezigheid GSA schept een homovriendelijk schoolklimaat De scholen met een GSA hebben sinds de komst van de GSA een meer homovriendelijk klimaat gekregen. Soms was er reeds een liberaal en open klimaat. Momenteel bestaan er nog weinig GSA s op VMBO scholen, terwijl daar het meeste resultaat te behalen is t.a.v. het bestrijden van homofobie. Aanwezigheid GSA bevordert coming-out GSA s creëren een veilige arena voor deelnemers om uit te komen voor hun seksuele geaardheid. Docenten en leerlingen komen tevens makkelijker uit voor hun seksuele geaardheid door de komst van een GSA. Leden worden regelmatig in vertrouwen benaderd voor steun en advies door leerlingen die coming-out issues ervaren. GSA deelnemers ontwikkelen veel vaardigheden GSA leden leren veel van het opzetten en deelnemen aan een GSA en worden op deze manier empowered. Ze leren op communicatief gebied veel door te praten over taboe onderwerpen als seksualiteit. Deelnemers lijken niet beter te presteren op school. Het kan eerder ten koste gaan van het maken van huiswerk, omdat de activiteiten binnen de GSA de voorkeur krijgen. Deelname aan GSA heeft positieve impact op relaties met peers en docenten Deelnemers ervaren een grote vorm van steun binnen de groep en door de veilige sfeer binnen de groep worden veel nieuwe contacten en vriendschappen opgebouwd. Ook de relatie met docenten wordt versterkt doordat de deelnemers een andere vorm van contact ervaren en docenten lovend zijn over de activiteiten van de GSA s. Betrokkenheid bij een GSA resulteert in sterke identificatie met school Vooral LHBT-deelnemers aan GSA s voelen zich sinds de komst van de GSA meer thuis op de school door meer begrip en contact met lotgenoten. De waardering voor de school lijkt te zijn toegenomen door een beter contact met peers en docenten. 25