Zoönosen in een veranderend klimaat

Transcriptie

1 The Smart Climate Utrecht Zoönosen in een veranderend klimaat Wat brengt de toekomst ons? Jeroen van Leuken Centrum Infectieziektenbestrijding / Milieu jeroen.van.leuken@rivm.nl

2

3 Het klimaat warmt op

4 ... steeds meer extreme buien...

5 Extreme neerslag in Nederland KNMI, KNMI,

6 Impact WEF Global Risk Report: Klimaatverandering grootste risico van deze tijd World Economic Forum, 2018, Global Risk Report Mate van waarschijnlijkheid

7 Maar wat heeft klimaatverandering met zoönosen te maken?

8

9 Hoe verspreiden zoönotische pathogenen zich in het milieu?

10

11 Huijbers et al., 2015, Role of the Environment in the Transmission of Antimicrobial Resistance to Humans: A Review

12 Bron 1: Mest / veehouderij Schmitt et al., 2017, Bronnen van antibioticaresistentie in het milieu en mogelijke maatregelen

13 Bron 1: Mest Van Leuken et al., 2017, Verkenning van de microbiologische risico s van mest voor de gezondheid [RIVM rapport]

14 Bron 1: Veehouderij Hagenaars et al., 2017, Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (aanvullende studies) Analyse van gezondheidseffecten, risicofactoren en uitstoot van bioaerosolen

15 Bron 1: Veehouderij Van Leuken et al., 2016, Human Q fever incidence is associated to spatiotemporal environmental conditions

16 Bron 2: Afvalwater Schmitt et al., 2017, Bronnen van antibioticaresistentie in het milieu en mogelijke maatregelen

17 Bron 3: Wildlife, bijv. wilde vogels Mogelijke bronnen van C. jejuni en C. coli in oppervlaktewater in Nederland en Luxemburg Mughini-Gras et al., 2016, Quantifying potential sources of surface water contamination with Campylobacter jejuni and Campylobacter coli

18 Bron 3: Wildlife, bijv. hazen Europe: Tularemia considered an emerging zoonosis Tularemia in the Netherlands Netherlands: : no endemic cases; : 5x + 18x endemic cycle? cases - infection through consumption infected hare 1 male - no history of foreign travel - infection route unknown hare surveillance (DWHC/CVI/RIVM) ~27 hares/yr sporadic tularemia, incl 5 human May 1 hare Limburg July - 1 visitor nature reserve ulcero-glandular tularemia - infection probably through insect bites. March Zeeland April Groningen May Utrecht Feb May High hare mortality - 40 hares, 14 positive, including all from Akkrum September - 1 human case in Utrecht - infection possibly via water Janse et al., 2017, Environmental surveillance during an outbreak of tularaemia in hares, the Netherlands, 2015

19 Maar leveren die pathogenen in het milieu ook volksgezondheidsrisico s op?

20 Blootstellingsroutes

21 Concentratie ESBL-E. coli[n/l] Ingestie door zwemmen in oppervlaktewater Schijven et al., 2015, Fate of Extended-Spectrum β Lactamase-Producing Escherichia coli from Faecal Sources in Surface Water and Probability of Human Exposure through Swimming

22 Ingestie door zwemmen in oppervlaktewater Soller et al., 2010, Estimated human health risks from exposure to recreational waters impacted by human and non-human sources of faecal contamination

23 City Swim Amsterdam 15: norovirus na overstort Joosten et al. (2017), Risk factors for gastroenteritis associated with canal swimming in two cities in the Netherlands during the summer of 2015: A prospective study

24 Milieu = transmissieroute & nieuwe bron Wel groei in water van natuurlijke pathogenen Geen groei Van pathogenen in water afkomstig van dieren of mensen

25 Wat gebeurt er met die risico s in een veranderend klimaat?

26 Effect weersvariabelen op pathogenen EEA, 2017

27 Sterk et al., 2016, Effect of climate change on runoff of Campylobacter and Cryptosporidium from land to surface water Handel et al., 2013, A multi-scale analysis of influenza A virus fitness trade-offs due to temperature-related virus persistence Afsterving Campylobacter Influenza virus

28 Run-off door neerslag Islam et al., 2017, The Impact of Environmental Variables on Faecal Indicator Bacteria in the Betna River Basin, Bangladesh

29 De toekomst voorspellen kunnen we niet

30 + =

31 BlueHealth, 2017, Trend report

32 Scenario s voor een veilige leefomgeving

33 Quantitative Microbial Risk Assessment Modelling

34 Toepassen voor grote maatschappelijke opgave in de leefomgeving: klimaatadaptatie Min. IenW, 2016, Nationale klimaatadaptatiestrategie 2016 (NAS),

35 Doel: Waterberging & verminderen hittestress

36 RTV Oost (2014) Maar ook vanwege de gezondheid De Man et al., (2015), Gastrointestinal, influenza-like illness and dermatological complaints following exposure to floodwater: a cross-sectional survey in NL

37 Mogelijke klimaatadaptatiemaatregelen Waterberging - Wadi s - Waterberging op straat - Waterpleinen - Groene daken - Ondergrondse infiltratievoorziening - Waterdoorlatende verharding Verkoeling - Waterspeelplaatsen - Recreatie in stadwater - Fonteinen in oppervlaktewater - Waterattracties op straat - Wonen aan het water - Drinkwatertappunten - Blauwe daken Schets et al., 2017, Water Quality check for new and existing urban water initiatives, RIVM-report

38 Waterplein (Tiel) Lampén et al., A systemic approach to assess and manage exposure risks to pathogens in urban water [in prep]

39 Fonteinen Recreatie in stadwater Wonen aan water Groene daken Wadi Waterspeelplaats Waterattractie Waterplein Water op straat Waterdoorlatende straat Infiltratievoorziening Drinkwatertappunt Blauwe daken 1 e literatuuronderzoek groen: geen blootstelling mogelijk geel: blootstelling mogelijk, maar geen literatuur oranje: uitbraken beschreven rood: uitbraken en microbiologische data 39 Schets et al., 2017, Water Quality check for new and existing urban water initiatives, RIVM-report

40 Voorbeelden 40

41 Infectierisico s door bedriegertjes Slokken water (Campylobacter jejuni) Druppels (Campylobacter jejuni) Hand-mond contact (Campylobacter jejuni) Inademing (Legionella pneumophila) De Man et al., (2014), Health risk assessment for splash parks that use rainwater as source water

42 2 e literatuuronderzoek - systematisch Lampén et al., A systemic approach to assess and manage exposure risks to pathogens in urban water [in prep]

43 Pathogenen Legionella pneumophila Cryptosporidium Campylobacter Hepatitis A Shigella sonnei Norovirus Nontuberculous mycobacteria Giardia Salmonella Tunisvirus Free-living Amoebae Stenotrophomonas maltophilia Escherichia coli O157 Aeromonas Proteus vulgaris Streptococcus faecalis Pseudomonas aeruginosa Vibrio parahaemolyticus Astrovirus Rotavirus Number of records per pathogen Lampén et al., A systemic approach to assess and manage exposure risks to pathogens in urban water [in prep] 43

44 Waterkwaliteitscheck Doelgroep: gemeenten, GGD, waterschappen, consultancy, Kwantitatieve microbiologische risicoanalyse (QMRA) Verontreinigingsbronnen Risico s door blootstelling Inzicht in maatregelen Vergelijkbaar met drinkwater- en sanitatieveiligheidsplannen. Voorbeeld: QMRAcatch en QMRAspot Onderdeel van breed afwegingskader Schijven et al., 2015, QMRA-catch 44

45 Infectierisico s in waterpleinen

46 Kennis ontsluiten: De Omgevingswet biedt kansen voor gezondheid in de leefomgeving

47

48 Mits een brede definitie van gezondheid wordt gehanteerd Infectieziekten, milieugezondheid, gezond leven en welzijn

49 Gezondheidswinst = bescherming + bevordering Raad voor de Leefomgeving & Infrastructuur, 2018, De Stad als gezonde habitat

50 En koppeling aan de grote maatschappelijke opgaven in de leefomgeving Klimaatadaptatie Circulaire economie Mobiliteit Bouwopgave Energietransitie

51 One Health biedt meerwaarde in het bereiken van een gezonde leefomgeving

52 Met dank aan RIVM Ana Maria de Roda Husman Jack Schijven Ciska Schets Lieke Friederichs Heidi Lampén Heike Schmitt Harold van den Berg Susanne Wuijts Sanitas Water Heleen de Man GGD Regio Utrecht Ans van Lier GGD Rotterdam-Rijnmond Josine van den Bogaard Mariëlle Dirven Min. VWS Arjan van Drielen Min. IenW Stef Meijs Gemeente Tiel José Ziekenheiner RLI, 2018 Contact: