4. Een individueel mentaal beeld of mental map is het ruimtelijke beeld dat één persoon van een bepaalde regio heeft.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2937 woorden 24 juli ,4 80 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Uittreksel Aardrijkskunde Tentamen Module 1: Regionale Beeldvorming Nr. H1 Mentale Beeldvorming 1. Een regio is een vastomgrensd gebied met een eigen ruimtelijke organisatie ( wil zeggen dat er aan een gebied een functie of bestemming wordt gegeven) en ruimtelijke inrichting. (de inrichting van de ruimte op basis van de door de overheid gekozen functie of bestemming) 2. Het beeld dat je van een willekeurige regio hebt, is onvolledig. Van regio s waar je weinig van weet heb je een gebrekkig beeld. Waar je veel van weet, zoals eigen regio, is je beeld ook onvolledig 3. Een mentaal beeld is een beeld dat mensen van een bepaalde regio hebben. (opgebouwd door oriëntatiepunten) Het is onvolledig.( het wijkt af van de werkelijkheid) Het mentale beeld dat mensen van bekende regio s hebben, is meestal positiever door het neighbourhood-effect (als het beeld van je eigen regio opgebouwd is op basis van eigen ervaringen, wordt deze hoger gewaardeerd dan andere regio s. 4. Een individueel mentaal beeld of mental map is het ruimtelijke beeld dat één persoon van een bepaalde regio heeft. 5. Mensen beoordelen een beeld op basis van hun referentiekader. (zaken die mensen zelf belangrijk vinden en op basis waarvan ze een beeld beoordelen, vormen het referentiekader van een persoon. bijv. kennis,traditie en mode) perceptie = dat mensen op basis van hun referentiekader altijd een subjectief beeld vormen van de objectieve werkelijkheid. bestaande beeld = is tot standgekomen door de individuele ervaringen die zij met een regio hebben. Maar ook informatie over een bepaalde regio kan bijdragen aan het beeld wat mensen van een regio Pagina 1 van 10

2 hebben, zoals veel in het nieuws. Ook het beeld dat ze al van een regio hebben, speelt daarin mee. 6. Mensen bouwen een individueel mentaal beeld op aan de hand van ruimtelijke informatie en collectieve beelden. 7. Ruimtelijke informatie is informatie over een bepaalde regio. Deze wordt via het communicatieproces overgebracht van zender naar ontvanger. Beide selecteren in dit proces. De zender wil een boodschap overbrengen aan een ontvanger. Daarvoor selecteert hij informatie, waarbij hij rekening houdt met zijn doel. Via een medium komt het bij de ontvanger. Deze selecteert vervolgens de boodschap van de zender of uit boodschappen van verschillende zenders, waarbij zijn referentiekader en het beeld dat hij al heeft het uitgangspunt zijn. 2 factoren dat je als ontvanger niet klakkeloos het beeld overneemt dat een zender schetst: de boodschap van de zender komt niet altijd over bij de ontvanger er zijn altijd verscheidene zenders 8. Een zender is door zijn standgebondenheid verbonden aan een bepaalde regio. 9. Om een boodschap over te brengen, heeft een zender een medium nodig. De keuze voor een bepaald medium bepaalt het bereik van de boodschap. 10. Vier typen van ruimtelijk informatie toeristische voorlichting, diverse soorten bedrijven en instellingen hebben er belang bij om ruimtelijke informatie te geven over een bepaalde regio. Door het zenden van ruimtelijk informatie proberen ze toeristen te trekken naar een bepaalde regio. regio- en citymarketing, ruimtelijk informatie gegeven over één gemeente, bij regiomarketing over meerdere gemeenten. Doel is bedrijvigheid te behouden of aantetrekken. nieuws, doel is informatie geven over een bepaalde onderwerp dat in die regio actueel is. Nieuws is belangrijke ruimtelijk informatie, omdat het bepaald welk beeld mensen van een regio hebben. ruimtelijke voorlichting, beschrijvingen van een bepaalde regio met als doel het geven van voorlichting. bijv. info veranderde verkeerssituatie in straat. 11. Statistieken kunnen misleidend zijn, ook als ze gebruikt worden bij beeldvorming over een gebied. Soorten: Pagina 2 van 10

3 statiscalculation, als je met statistieken gaat overdrijven, benadrukken, verwarren, simplificeren en vele andere zaken, zonder dat je met de cijfers gaat sjoemelen. een onvolledige vraagstelling, de cijfers kloppen wel, maar worden op een onvolledige manier verkregen. een te kleine populatie, een groep deelnemers mag niet te klein zijn, vooral hoge percentages. oorzaak-gevolg relatie, uitspraken die geen relatie met elkaar hebben. minimale statistieken verschillen, bijv wanneer BBP van Ned 0,004% kleiner is dan dat van België, kan je niet zeggen dat in Belgie beter gaat. anders geïnterpreteerd, als beide partijen het zelfde zeggen, maar de nadruk ergens anders op leggen. bijv. 80 % baan of 20 % werkeloos. statistische grootheden, er is een gemiddelde en modus en mediaan (als er bij mensen in een straat een miljonair woont gaat het gem. inkomen omhoog) grafieken kunnen misleiden, bijv. er staan geen cijfers bij, grafiek zonder verticale as, andere schaalverdeling. de gegevens in kaart weergeven, zoals iets wat 2 x zo groot is en dan ook 2 x zo groot tekenen, zoals met die $ zakjes van Ned en Indo in het boek. 12. Ook kaarten kunnen misleidend zijn. Een cartograaf moet altijd generaliseren, en kan bewust of onbewust fouten maken. 4 verschillende kaarten: commerciële kaarten, hoeven maar een deel van de waarheid over te brengen, anders schiet de zender zijn doel voorbij. (kaart blz. 26) planologische kaarten, een kartograaf moet bijv. met zijn plan namelijk een overheid, investeerders of kopers overtuigen van het nut van een nieuw winkelcentrum. Alleen het positieve wordt benadrukt (kaart blz. 27) militaire kaarten, zoals de Sovjet Unie in 2de WO NAVO-strijdkrachten probeerde te misleiden. (kaart blz. 28) politieke kaarten, hier zijn territoriale claims terug te vinden, evenals info over nationalisten, grenzen etc. Hier staan bijzonderheden centraal. (blz. 28) 13. Collectieve mentale beelden zijn mentale beelden die bij een grote groep mensen bestaan over een bepaalde regio. Zoals beelden die bestonden tijdens de Koude Oorlog tussen Navo en voormalige Sovjet Unie. Mensen kregen negatief beeld over SU. 14. Vanuit onze huidige collectieve mentale beeld spreken we van ontwikkelingslanden en welvarende landen, omdat deze begrippen positiever zijn dan andere en ze recht doen aan onderlinge verschillen. 1. ontwikkelde landen 2. communistische landen 3. automatisch 3de wereldlanden Pagina 3 van 10

4 Onderwijs draagt bij aan de vorming van collectieve mentale beelden van regio s en hun bewoners. 16. Media dragen bij aan de vorming van collectieve mentale beelden, zoals bij het land Irak. 17. Beelden van regio s die het specifieke benadrukken, zijn stereotypen. Stereotypen onder grote groepen mensen zijn ook collectieve mentale beelden. 18. Onderwijs en media kunnen bijdragen om stereotypen te doorbreken. 19. Cultuur bepaald mede het referentiekader van mensen. 20. Een cultuur is een bepaalde beschaving met kenmerkende waarden (gemeenschappelijke ideeën binnen een maatschappij of bevolkingsgroep), normen (is wat men normaal vindt in een bepaalde samenleving, het zijn regels en gewoonten die uit bepaalde waarden zijn gekomen) en tradities. Wanneer er een samenhang bestaat tussen verschillende elementen van cultuur is er sprake van een cultuurpatroon. subcultuur = als een cultuurpatroon in zekere mate van het algemeen aanvaarde cultuurpatroon afwijkt, maar tegelijkertijd toch overeenkomt met de belangrijkste elementen van het cultuurpatroon. (Friesland) contrastructuur = cultuurpatronen die elementen bevatten die een protest tegen het algemene cultuurpatroon inhouden. Het zijn culturen die ontstaan omdat een bepaalde situatie als ongewenst wordt ervaren. (Punkers) 21. Waarden leiden tot normen. Samen bepalen ze voor een belangrijk deel ons gedrag. 22. Etnocentrisme is het beoordelen van een andere cultuur vanuit je eigen waarden en normen. Je eigen cultuur wordt vaak superieur beschouwd aan andere culturen. 23. Een individueel mentaal beeld is het beeld dat één persoon van de werkelijkheid heeft. Collectieve mentale beelden zijn beelden die een groep mensen van de werkelijkheid heeft, 24. Zowel individuele mentale beelden als collectieve mentale beelden zijn onvolledig. H2 Ruimtelijk gedrag Pagina 4 van 10

5 25. Gedrag met betrekking tot een regio is ruimtelijk gedrag. Mentale beelden beïnvloeden dit ruimtelijke gedrag. Het ruimtelijk gedrag van mensen kan op 2 manieren worden beïnvloed: door beperkte ruimtelijk informatie of door een eenzijdige collectieve mentale beelden 26. De beïnvloeding van ruimtelijk gedrag door zenders slaagt niet altijd. Daarvoor bestaan verschillende oorzaken: de ruimtelijk informatie van de zender komt lang niet altijd over bij de ontvanger. elke ontvanger beschikt over een eigen referentiekader. allerlei omstandigheden kunnen je reisplannen in de war sturen. 27. Het beoordelen van toeristische gebieden gebeurt vaak aan de hand van de fase van ontwikkeling waarin een regio zich bevindt. Vier fases: ontdekking, dan wordt er gekeken of een gebied die nauwelijks toeristische voorzieningen heeft, potentie heeft om zich tot een toeristisch gebied te ontwikkelen. Zoals Zuid-Afrika en Maldiven. Vroeger herkenden kunstenaars en pioniers vaak. expansie, de mensen die wat geld te besteden heeft, heeft het gebied gevonden. Er wordt een gehele infrastructuur aangelegd. consolidatie, vooral sprake van massatoerisme. Er wordt alleen vernieuwt als daar vraag naar is, bijv meer appartementen. Hierdoor ontstaat er specialisatie in verschillende doelgroepen. stagnatie, deze laatste fase zijn oude hotels sterk in verval, ze worden onaantrekkelijk. De gebieden zijn slecht onderhouden, hierdoor verandert het publiek. Alleen door reizen goedkoop aan te bieden, kan er nog volgeboekt worden. Het nieuwe publiek heeft weinig te verteren en heeft voor interesse in sex&drugs en rock n roll, met als strand het middelpunt. Dit schrikt bepaalde groepen weer af. 28. Persoonlijk overwegingen (kosten, de afstand), ruimtelijk informatie (door bijv. documentaire die zegt land slechte toeristische voorzieningen) en veranderingen in de toeristische regio s (oorlogsdreigingen en oorkaan) kunnen werkelijk reisgedrag in de weg staan. 29. Er is een verschil tussen de intentie om te verhuizen en het werkelijke verhuisgedrag. 3 factoren dat mensen niet zomaar gaan verhuizen: sociale factoren, mensen hebben een bepaalde binding met de eigen woonomgeving. economische binding, is verhuizen betaalbaar en hoe zit het met het werk? bereikbaarheid, de reistijd naar het werk Pagina 5 van 10

6 De mensen wordt regelmatig opgeschrikt door natuurrampen. Dat was in het verleden zo (De uitbarsting van de Santori op Thira zorgde in het hele Middellandse-Zeegebied voor aardbevingen, asregens en vloedgolven) en nu nog steeds (Turkije aardbeving) 31. Door rampenperceptie worden mensen regelmatig het slachtoffer van natuurrampen. Factoren die ervoor zorgen dat het ruimtelijke gedrag dat van mensen verwacht mag worden niet wordt omgezet in werkelijk gedrag. Dit heeft te maken met hun rampen- of risicoperceptie. 32. Beschouwde men rampen vroeger als een straf van goed, tegenwoordig is er een sterk geloof in de techniek en bestaat er gewenning met betrekking tot gevaarlijke situaties. In ontwikkelingslanden vallen meer slachtoffers als gevolg van natuurrampen, mede door toedoen van de mens zelf. De rampenperceptie van mensen bestaat uit 4 factoren: godsoordeel, mensen beschouwde natuurrampen vroeger als goddelijke straffen. Hierdoor gingen mensen niet weg van hun gebied, omdat het feit dat ze iets fout hadden gedaan leidt niet tot het werkelijke verhuisgedrag, omdat God daar over besliste. natuurverschijnselen, door opkomst wetenschap ontdekte de mens dat natuurrampen worden veroorzaakt door geologische of klimatologische processen. Doordat het beheersen van de natuur centraal staat en heeft geleid tot het beperken van natuurrampen, is een intentie dat mensen niet naar een veiliger gebied verhuizen. gewenning, is altijd een belangrijke reden geweest om de intentie te verhuizen niet om te zetten in werkelijk ruimtelijk gedrag. De mensen gaan er aan wennen, dit doen ze bijv. door de statistieken, een ramp kan bijv. eens in de 100 jaar plaats vinden. menselijk handelen, In de jaren 80 veranderde denkbeeld van mensen, dit ontstond doordat bepaalde rampen steeds meer voorkwamen Natuurrampen die door menselijk handelen zijn veroorzaakt. Ontwikkelingslanden kwetsbaars natuurrampen dan rijke, daardoor situatie verbeteren en het verbeteren milieu omstandigheden. H3: Geografische beeldvorming 33. Bij het vormen van een geografisch beeld kijk je naar een aantal vaste kenmerken van een gebied: ruimtelijke kenmerken (ligging en situatie), gebiedskenmerken (fysische kenmerken en de ruimtelijke inrichting), bevolkingskenmerken (culturele, demografische, economische en politieke) en relationele kenmerken (relaties binnen het gebied en met andere gebieden. Een geografisch beeld is daarom vollediger dan een mentaal beeld. Voor het doen van geografische uitspraken over een gebied is een dergelijk beeld volledig, omdat je naar alle relevante kenmerken kijkt. De info die je krijgt is niet meer selectief (meerdere zenders), dus ook geen stereotypes en etnocentrisme. Pagina 6 van 10

7 34. Ruimtelijke kenmerken zijn de ligging en de situatie van een gebied. 35. De ligging van een regio wordt bepaald door de geografische ligging en de verschijnselen die typisch zijn voor de regio.(zoals klimaat, bevolkingsdichtheid) 36. De situatie van een gebied geeft de ligging van een gebied aan ten opzichte van andere gebieden, uitgedrukt in kosten, moeite of tijd. De ligging kan veranderen door technologische ontwikkelingen (door tunnels), economische ontwikkelingen (door massatoerisme) en sociaal-culturele ontwikkelingen.(zoals bij Tunesië meer rechten voor vrouwen) relatieve afstand: de afstand gerekend in de ligging(eng. is dichtbij dan Fr) absolute afstand: de afstand gerekend in moeite. (maar Fr kom je eerder) 37. De gebiedskenmerken zijn de fysische structuur van een gebied, de ruimtelijke inrichting en de samenhang daartussen. 38. De fysische structuur toont hoe de natuurlijke omgeving van een regio er uitziet en hoe de mens daarmee omgaat. De fysische structuur bestaat uit het reliëf, het klimaat en de bodem. Kenmerken Tunesië: noorden 2 bergketens uitlopers van het Atlasgebergte, gematigd klimaat, met warme zomers en milde winters. wadi s = droogstaande rivierbeddingen, die maar een bepaalde periode water bevatten. 39. De ruimtelijke inrichting van een gebied wordt gevormd door het nederzettingspatroon. Vroeger bepaalde de ligging het ontstaan van de nederzettingen. Tegenwoordig is vooral de situatie van een gebied daarvoor van doorslaggevend belang. 40. De bevolkingskenmerken van de bevolking van een regio zijn het cultuurpatroon, de demografische structuur, de economische structuur en de politieke structuur. 41. Het cultuurpatroon van een bevolkingsgroep bestaat uit de samenhangende kenmerken geschiedenis (hier is het huidige cultuurpatroon totstandgekomen), godsdienst ( in veel gevallen bepaalt de godsdienst een belangrijk deel van het cultuurpatroon) en taal (een groep met een vergelijkbaar cultuurpatroon zal dikwijls op eigen wijze communiceren. Daarnaast zijn het behoren tot een natie ( zijn groepen mensen die zich met elkaar verbonden voelen door een gemeenschappelijke geschiedenis, cultuurpatronen en indentiteit. Daarnaast voelen zij zich Pagina 7 van 10

8 verbonden met een bepaald grondgebied, territorium) en het claimen van een territorium vaak eveneens onderdelen van een cultuurpatroon, maar niet altijd. 42. De bevolkingsopbouw bepaalt de demografische structuur van een regio. De demografische structuur zegt iets over de omvang en samenstelling van de bevolking van een regio. De demografische structuur heeft gevolgen voor de ruimtelijke inrichting van een regio. jonge bevolking behoefde aan scholen, oudere aan ouderdomsvoorzieningen. 3 soorten structuren te onderscheiden, af te leiden uit het bevolkingsdiagram piramidemodel, te maken met de demografische structuur van een ontwikkelingsland. (ui)urnmodel,, te maken met een welvarend land klokmodel, tussen stadium van de ontwikkeling van een piramidemodel naar een urnmodel. 43. Bij de economische structuur onderzoek je welke economische kenmerken een bevolkingsgroep vertoont. Er zijn 5 samenhangende kenmerken: economische ontwikkelingen, is zichtbaar hoe een regio zich als geheel ontwikkelt t.o.v andere regio s.een belangrijk economisch kenmerk is of een land een ontwikkelingsland is of dat een regio in een ontwikkelingsland ligt. Daarnaast zegt de economische ontwikkeling van de verschillende deelgebieden iets over de economische structuur van een regio. Met Indonesië gaat het economisch goed in vergelijking met andere ontwikkelingslanden. Alleen het verschil tussen de inkomen in Indo is nog steeds groot. bestaansbronnenstructuur, dit is een aardige indicator om ontwikkelingslanden te herkennen. Bestaansbronnen zijn middelen voor de inwoners van een regio om inkomen te verwerven. Veel mensen Indo werk informele sector (industrie) type economie, de meeste gebieden in de wereld kennen een markteconomie. Daarin bepaald de markt het gedrag van producenten en consumenten, zoals VS. In Ned heeft de overheid ook de overheid invloed op de economie, dit is sociale markteconomie. Deze staat lijnrecht tegen over een centraal geleide economie (door de overheid) buitenlandse handel, aan de verhouding tussen de import en de export van een land, de betalingsbalans, kun je zien hoe een land er economisch voorstaat t.o.v andere landen. Opvallend is ontw landen exporteren vooral veel grondstoffen, terwijl zij overwegen halffabrikaten en eindproducten importeren. economische samenwerkingsverbanden, veel regio s sluiten economische samenwerkingsverbanden met andere regio s om zo de eenheid op economisch gebied te bevorderen. Landen kunnen dit ook doen. 44. Er zijn 4 samenhangende kenmerken die de politieke structuur bepalen: Pagina 8 van 10

9 grenzen, een grens scheidt 2 regio s met een verschillend politiek gezag van elkaar. Zowel staatsgrens als een gemeentegrens. Veel grenzen zijn natuurlijke grenzen (rivieren of gebergten), kunstmatige grenzen kwamen meestal tot stand door koloniale overheersing. Grenzen vormen altijd een barrière. De invloed van de grenzen op de inrichting van de ruimte is dan ook aanzienlijk vooral wanneer er sprake is van gesloten grenzen. politiek systeem, is het systeem waarop een regio georganiseerd is. Bijzondere vorm van dictatuur is eenpartijstaat. politieke samenwerkingsverbanden, zoals de Eu-landen doen. binnenlandse conflicten, kunnen ontstaan wanneer de grenzen van de staat niet samenvallen met het territorium van een of meer naties.vooral wanneer er één groep overheersend is. 45. Elke regio valt uiteen in deelgebieden. Deze zijn elk anders, dus er is sprake van differentiatie. Toch vormen ze samen als één geheel de regio de regio, dus is er tegelijk sprake van integratie. Het onderscheiden van deelgebieden is een vorm van classificeren (het vergelijken en ordenen van gegevens op een kaart). Wanneer je deze deelgebieden over elkaar legt, zul je merken dat ze vaak overeenkomen. Er is ook sprake van integratie tussen de deelgebieden van Indo. 46. De relatie tussen de deelgebieden vormen de interne relaties van een regio. Als het om relaties binnen een regio gaat: interne relaties. 47. De relaties tussen de regio als geheel en andere gebieden vormen de externe relaties (dit beeld krijg je door de mondiale processen voor een regio in kaart te brengen) van een regio. Een regio kan verder relaties onderhouden op een hoger schaalniveau. De regio vormt dan een onderdeel van een groter geheel ofwel een deelgebied van een groter gebied. (Tunesie is dat van de Maghrebijnse Unie). Een ruimtelijk context zijn alle andere gebieden waar externe relaties mee onderhouden worden. De interne relaties en de externe relaties vormen samen de relationele kenmerken van die regio. 48. Relaties tussen gebieden worden meestal uitgedrukt in interactie tussen gebieden, zoals vervoerstromen, geldstromen, migratie en bestuurlijke relaties. Horizontale relaties zijn relaties tussen gebieden. ( Zoals Pakistan en China liggen allebei aan het Himalaya gebergte). Verticale relaties zijn relaties tussen verschijnselen (maar een paar doorgaande wegen over Himalaya) 49. Een regio is altijd een gedachtenconstructie van iemand, een persoonlijke keuze. 50. Om kritisch naar je eigen omgeving te kunnen kijken, heb je een geografisch beeld nodig. Pagina 9 van 10

10 51. Analyseniveau en schaalniveau lijken erg op elkaar. Daarom wordt er in deze methode alleen maar over schaalniveaus gesproken. De grote overeenkomst tussen beide termen schuilt het feit dat ze allebei betrekking hebben op de positie van waaruit je naar je onderzoek kijkt. Het verschil tussen deze is het niveau waarop je het onderzoeksgebied benadert. Analyse heeft meer betrekking tot gemeente, provincie etc. Het schaalniveau heeft evenzeer betrekking op het niveau waarop je naar een regio kijkt, maar altijd op kaarten daarvan. 52. Bij regionale beeldvorming is het onderscheid tussen verschillende schaalniveaus belangrijk, omdat er vaak verschil is tussen het beeld dat mensen van de regio als geheel bezitten en het beeld dat ze van deelgebieden hebben. 53. Omdat je bij geografische beeldvorming naar een aantal vaste kenmerken kijkt, is het veel vollediger dan een mentaal beeld. (mentaal beeld beschrijft meestal maar enkele kenmerken van een regio. Een 2de verschil is dat een mentaal beeld meestal afkomstig is van één zender Pagina 10 van 10