Lichamelijke & seksuele integriteit in sport- en beweegcontexten

Transcriptie

1 Lichamelijke & seksuele integriteit in sport- en beweegcontexten Dag voor LO 2019 E. van der Steeg N. Schipper-van Veldhoven M. Cense T. Bellemans K. de Martelaer

2 Inhoud 1. Referentiekaders seksualiteit 2. Onderzoek a) Waarom dit onderzoek? b) Doel en relevantie c) Methoden d) Resultaten e) Conclusie 3. Casuïstiek

3 Wat refereert voor jou aan seksualiteit? Leerlingen die selfies maken in de kleedkamer Femke die voortaan Fabian wil heten Een naaktfoto die circuleert op school Een string zichtbaar boven een broekrand Hij voetbalt heel gay Leerling die neukbewegingen maakt Lekker kontje als compliment Twee leerlingen die hand in hand lopen

4 Afbeelding: Stichting School & Veiligheid, 2017

5 Wat houdt jou bezig? (hoe) raak ik leerlingen aan? Veel LO-docenten voelen angst voor beschuldiging van ongewenst gedrag. Hoe maak ik de LO-context homovriendelijker? Hoe voorkom ik seksuele grensoverschrijding tussen leerlingen onderling? Hoe spreek ik collega s aan op -in mijn ogen- ongewenst gedrag?

6 Onderzoek Dr. Nicolette Schipper van Veldhoven, lector Sportpedagogiek, Hogeschool Windesheim Prof. dr. Kristine de Martelaer, hoogleraar Pedagogiek & Onderwijskunde van Lichamelijke Opvoeding, UU Drs. Marianne Cense, senior onderzoeker Rutgers, kenniscentrum seksualiteit Tina Bellemans, MSc., promovenda Hogeschool Windesheim en voormalig wereldkampioen karate Esther van der Steeg, MSc., pedagoog en consulent seksuele gezondheid NVVS

7 Waarom dit onderzoek? 353 meldingen van seksuele grensoverschrijding op school in Bij 43% was de pleger een medewerker (Onderwijsinspectie, 2018). Werkelijk aantal incidenten ligt ca. factor 32 hoger, slechts 3,1% wordt gemeld (Ned. Rap. Mens. & Seks. Gew. Teg. Kind., 2017). LO-docenten meer dan andere docenten door leerlingen genoemd als lastigvallers (Timmerman, Bajema & Bonink, 2002). 1 op de 3 LHBT-leerlingen vermijdt kleedkamers en lessen LO vanwege gevoelens van onveiligheid en/of ongemak (Pizmony-Levy, 2018). Lesgevers in sport & LO: ontwikkel seksuele integriteit om seksuele intimidatie en misbruik te voorkómen (De Vries, Ross-van Dorp & Myjer, 2017; Van der Steeg, 2017; 2016). Behoefte aan een pedagogisch perspectief op seksueel gedrag in sport- en beweegcontexten (Schipper-van Veldhoven, 2018). Behoefte aan uitwerking van het concept seksuele integriteit in sport- en beweegcontexten.

8 Doel en relevantie 1. Definitie, operationalisatie & competenties m.b.t. seksuele integriteit in sport- en beweegcontexten 2. Consensus onder praktijkexperts 3. Competente professionals, beweegplezier bij jeugd Methoden Literatuurstudie & Delphistudie

9 Methoden Literatuuronderzoek databases: Eric, SPORTdiscus, ScienceDirect & PsychINFO deel A zoekwoorden: : definition and integrity and sexual*, sport, or physical education deel B zoekwoorden: competence, skills, coach, physical education teacher, ethical behaviour, prevention, sexual*, gender-based violence Delphi praktijkexperts: LO-docenten, jeugdtrainers, LO-studenten & jeugdsporters Werving: o.a. via Linkedin, KVLO-site, NBB-twitter, NeVoBo-nieuwsbrief VCP, sociaal netwerk Delphi rondes: online vragenlijsten

10 Resultaten literatuur Deel A: definitie Integriteit in de sport/lo : 5 definities Seksuele integriteit : 2 definities Seksuele integriteit in de sport/lo : 0 definities Deel B: operationalisatie & competenties 4 pijlers van integriteit x 3 dimensies van seksualiteit 60 competenties uit 28 artikelen

11 Resultaten Delphi: praktijkexperts

12 Resultaten: Delphi ronde 1, 2, 3 Ronde 1: Definitie v1: skip transparantie, voeg doel toe Operationalisatie v1: te moeilijk, niet concreet genoeg 30 competenties: niet bespreken, cultuursensitief Ronde 2: Definitie v2: consensus >90% Operationalisatie v2: skip bespreekbaarheid en visie 30 competenties: luisteren, bespreken, duidelijke regels Ronde 3: Operationalisatie v3: consensus >90% Competenties: prioritering 12 competenties, competenties voor jeugd. Praktijkexperts eensluidend: seksuele integriteit is óók ontwikkeltaak van jeugd

13 Consensus over definitie (v2) Seksuele integriteit in de context van sport en bewegen is het bewust, respectvol en verantwoordelijk omgaan met je eigen en andermans lichaam, opvattingen, relaties en gedrag met betrekking tot seksualiteit en gender, met het doel bij te dragen aan plezier, ontwikkeling, weerbaarheid en veiligheid van (jonge) mensen in de sport/lo.

14 Consensus over operationalisatie (v3): 9 elementen van seksuele integriteit

15 Resultaten: competenties

16 Competenties van leerlingen Consensus onder deelnemers dat seksuele integriteit een ontwikkeltaak is van kinderen en jongeren: 1,2,3: Reflecteren (wat denk ik, wat voel ik, wat doe ik?) & signaleren (je eigen grens en die van de ander) 4,5,6: Afstemmen (wensen en grenzen communiceren, rekening houden met de ander, afspraken nakomen) 7,8,9: Ethisch handelen (toenemend verantwoordelijkheid nemen voor peers, melden van ongewenst gedrag, weten waar je terecht kunt, adequaat ingrijpen bij geweld)

17 Conclusie Er is consensus over een definitie, operationalisatie en competenties t.a.v. seksuele integriteit in sport- en beweegcontexten, passend in een pedagogisch sport- en beweegklimaat. Seksuele integriteit wordt door praktijkexperts opgevat als professionele competentie én als ontwikkeltaak voor leerlingen. Seksuele integriteit is een belangrijk onderdeel van pedagogische skills, en hoort thuis in curricula van sport- en beweegopleidingen.

18 Casus: leerlingen onderling Tijdens een groepshug na een gescoord punt raakt een leerling de borsten aan van een klasgenoot. Wat hebben de leerlingen te leren? Welke afspraken zijn er? Wat is jouw rol? Afbeelding uit: Vandevivere e.a., 2013

19 Casus: LO-docent & leerling Een collega LO-docent kijkt regelmatig meiden na en maakt seksueel getinte opmerkingen. Wat hebben betrokkenen te leren? Welke afspraken zijn er? Wat is jouw rol? Afbeelding uit: Vandevivere e.a., 2013

20 Evaluatie en afronding Take home messages: 1. Seksuele integriteit is een taak van de LO-docent, LO-sectie, docententeam en school 2. Seksuele integriteit is een ontwikkeltaak van leerlingen 3. Práát er over Tips, tops, ideeën, plannen, enz.?

21 Dankbetuiging Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Seksualiteit (FWOS). Hartelijk dank voor deze steun. Daarnaast wil ik alle deelnemers bedanken voor hun bijdrage aan dit onderzoek. Veel dank!

22 Literatuur (1) De Vries, K., Ross-van Dorp, C., & Myjer, E. (2017). Rapport van de onderzoekscommissie seksuele intimidatie en misbruik in de sport. Nieuwegein: Arko Sports Media. Geraadpleegd van onderzoekscommissie-seksuele-intimidatie-en-misbruik-in-de-sport) Nationaal Rapporteur Mensenhandel & Seksueel Geweld tegen Kinderen (2017). Factsheet bij Slachtoffermonitor seksueel geweld tegen kinderen Geraadpleegd van Onderwijsinspectie (2018). Factsheet meldingen vertrouwensinspecteurs over de sectoren PO, VO, SO, MBO en HO over schooljaar Geraadpleegd van Pizmony-Levy, O. (2018). The 2018 Dutch National School Climate Survey Report. Research Report. New York: Teachers College, Columbia University.

23 Literatuur (2) Schipper-van Veldhoven, N. (2018). Een pedagogisch en veilig sportklimaat. In: Bronkhorst, A., Van der Kerk, J. & Schipper-van Veldhoven, N (Red.). Een pedagogisch sportklimaat. Het realiseren van een positieve clubcultuur (pp 21-39). Bussum: Coutinho. Stichting School & Veiligheid (2017). Seks op School. Werken aan seksuele integriteit in het onderwijs. Utrecht: Wilco. Timmerman, G., Bajema., C & Bonink., M. (2002). Seksuele intimidatie op school. Assen: Van Gorcum. Vandevivere, L., Frans, E., Vertommen, T., Vandenhoudt, J., De Martelaer, K., Cools, S., & Geenen, M. (2013). Sport, een spel met grenzen. Omgaan met lichamelijk of seksueel grensoverschrijdend gedrag via het vlaggensysteem. Gent: ICES. Van der Steeg, E. (2017). Omgaan met seksualiteit in de gymles (2). Lichamelijke Opvoeding Magazine, 1, Van der Steeg, E. (2016). Omgaan met seksualiteit in de gymles (1). Lichamelijke Opvoeding Magazine, 8,