Reanimatie bij volwassenen: 3 minuten voor een leven!

Transcriptie

1 Reanimatie bij volwassenen: 3 minuten voor een leven!

2

3 Inhoudstabel 1 Inleiding 2 2 Reanimatie bij volwassene (ouder dan 8 jaar) Veiligheid eerst! Vermoeden van wervelletsel? Vaststellen van bewustzijn en ademhaling Bewustzijn vaststellen Ademhalingswegen vrijmaken Ademhaling vaststellen Verwittigen van gespecialiseerde hulp Verdere eerste hulp Beadem tweemaal Zijn er tekenen van circulatie? Reanimeer volwassen slachtoffer 12 3 Info 18 1

4 1 Inleiding Ieder jaar sterven er duizenden vrouwen en mannen in Europa ten gevolge van een hartaanval. Na gemiddeld drie minuten zuurstofgebrek treedt bij volwassenen reeds onherstelbare hersenbeschadiging op. Dit kan leiden tot blijvende hersenletsels of tot de dood. In afwachting van gespecialiseerde hulp (112 (of 100), MUG) dalen de kansen op overleving van het slachtoffer. Hulpverleners kunnen door correcte toepassing van de reanimatie (hartmassage en beademing) heel wat kostbare tijd winnen. Het slachtoffer kan hierdoor gered worden. Wat is reanimatie? Het is een techniek om het slachtoffer met een hartstilstand te voorzien van zuurstof om de meest vitale processen in stand te houden. De zuurstof wordt: - door beademing in de longen geblazen - door uitwendige hartmassage het lichaam rondgepompt In deze drie uur durende themales leer je op een reanimatiepop hoe je beademing en hartmassage moet uitvoeren bij personen van 8 jaar en ouder met een hartstilstand. In deze cursus gaan we steeds uit van de volgende situatie: het slachtoffer heeft een hartstilstand en ademt niet meer. 2

5 2 Reanimatie van een volwassene (ouder dan 8 jaar) 2.1 VEILIGHEID EERST! Eerst en vooral moet je instaan voor de veiligheid van: - jezelf - de slachtoffers - de omstanders... zodat er niet nog méér slachtoffers vallen. Probeer op een actieve wijze, met al je zintuigen, te weten te komen wat er is gebeurd en welke gevaren er zijn voor jezelf, voor het slachtoffer en voor de omstanders. Na het waarnemen komt steeds het handelen: zodra je de gevaren kent, moet je zorgen voor de veiligheid. Hoe? - Doe een beroep op omstanders: - zorg dat alle nodige veiligheidsmaatregelen worden genomen - spreek omstanders individueel aan - geef korte, maar heel concrete, duidelijke opdrachten. - Nog voor je het slachtoffer evalueert, moet je eerst om hulp roepen! Dit om de aandacht te trekken van de omstanders. Zij kunnen de hulpverlener eventueel bijstaan tijdens de eerstehulpverlening. Als je niet alle gevaren kan uitschakelen; verwittig je de 112 (of 100). Neem in geen geval onnodige risico s voor jezelf, voor het slachtoffer of voor de omstanders: je riskeert daardoor alleen maar de noodsituatie te verergeren. Verplaats een slachtoffer nooit, tenzij het echt noodzakelijk is. 3

6 2.2 VERMOEDEN VAN WERVELLETSEL? Reeds bij het begin van de hulpverlening moet je je de vraag stellen of er een vermoeden van wervelletsel is omdat de keuze van de eerstehulptechnieken daarvan afhangt. Waarnemen Je vermoedt een wervelletsel bij: - ieder ongeval waarbij het slachtoffer bewusteloos is - een ongeval waarbij het slachtoffer een slag op het hoofd kreeg - een zwaar verkeersongeval - een duikongeval in ondiep water - een val van een grote hoogte of een val op de hielen of het hoofd - een slachtoffer dat klaagt over pijn in de nek of gevoelsstoornissen in armen of benen Handelen Tracht de evaluatie steeds uit te voeren in de houding waarin je het slachtoffer aantreft, zonder hierbij overbodige bewegingen uit te voeren. Als er geen vermoeden is van een wervelletsel en je kan de verdere evaluatie niet goed uitvoeren in de houding waarin het slachtoffer ligt, draai het slachtoffer dan voorzichtig op de rug. Draai het slachtoffer zo dat hoofd, schouders en romp als één geheel bewegen. Vermijd dat het hoofd draait ten opzichte van de romp! 2.3 VASTSTELLEN VAN BEWUSTZIJN EN ADEMHALING Wanneer je zeker bent dat de situatie veilig is voor jezelf, voor het slachtoffer en voor de omstanders, evalueer dan het slachtoffer. De eerste evaluatie van het slachtoffer gebeurt in een logische volgorde: - bewustzijn vaststellen - ademhalingswegen vrijmaken - ademhaling vaststellen 4

7 2.3.1 Bewustzijn vaststellen - Spreek het slachtoffer luid toe: - roep zijn naam - stel eenvoudige vragen zoals: Mijnheer, wat is er gebeurd?, Hoe heet je?, Heb je pijn? - soms is het slachtoffer niet in staat mondeling te reageren, maar wel om een eenvoudig bevel uit te voeren zoals: Knipper met je ogen., Hef je arm op. - Schud voorzichtig aan de schouders Reageert het slachtoffer niet op deze prikkels, dan mag je besluiten dat het slachtoffer bewusteloos is Ademhalingswegen vrijmaken De ademhalingswegen worden vrijgemaakt na het vaststellen van bewusteloosheid, want bij elk bewusteloos slachtoffer is er gevaar voor ademhalingsbelemmering. - Controleer de mond en verwijder zichtbare vreemde voorwerpen - Vreemde voorwerpen zijn dingen die niet in de mond thuishoren of de ademhaling hinderen, zoals voedsel, braaksel, loszittende kunstgebit... 5

8 - Probeer de vreemde voorwerpen met je vingers weg te nemen zonder het hoofd te bewegen en zonder de voorwerpen dieper te duwen. - Laat een goed zittend kunstgebit ter plaatse. - Verwijder braaksel met je vingers die beschermd zijn door handschoenen of een doek. Als het slachtoffer neerligt en je kan het braaksel moeilijk verwijderen met het hoofd in de oorspronkelijke positie, dan kan je het hoofd voorzichtig zijwaarts draaien. Doe dat echter niet onnodig als je een wervelletsel vermoedt! - Als het slachtoffer een bijtreactie vertoont, duw je de wang van het slachtoffer tussen de tanden. - Als er een vreemd voorwerp in de diepere ademhalingswegen vastzit en het slachtoffer dreigt te stikken, dan kunnen we gebruik maken van specifi eke technieken om het vreemd voorwerp te verwijderen. Wil je meer weten over deze technieken, dan kan je de cursus Helper volgen (zie Info). - Kantel het hoofd achterover en til de kin op: Bij een bewusteloos slachtoffer zakt de tong in de keelholte en worden de ademhalingswegen belemmerd. Door het hoofd achterover te kantelen (hyperextensie) en de kin op te tillen (kinlift) kan je dit gevaar uitschakelen. 6

9 TECHNIEK - Hyperextensie en kinlift - Ga naast het slachtoffer zitten. - Breng het hoofd van het slachtoffer voorzichtig in het verlengde van de romp. - Leg je ene hand op het voorhoofd van het slachtoffer maar hou je duim en wijsvinger vrij om de neus dicht te knijpen als beademing nodig zou zijn. - Plaats de vingertoppen van je andere hand onder het benige gedeelte van de kin. Gebruik je duim hiervoor niet. Vermijd sterk drukken in het zachte gedeelte onder de kin. Zo kan je immers de ademhalingsweg belemmeren. - Druk met je ene hand op het voorhoofd zodat het hoofd achteruit kantelt, terwijl je met de andere hand de kin naar voor (weg van de rug) en naar boven (naar de neus van het slachtoffer) duwt. De keelholte is nu maximaal open. Door de kanteling van het hoofd en de kinlift, komt het onderkaakbeen mee naar boven. De tong hangt vast aan de onderkaak, met als gevolg dat de tong wordt weggetrokken van de ingang van de luchtpijp. De lucht kan nu vrij in en uit de longen. Kantel het hoofd niet als je vermoedt dat het slachtoffer een wervelletsel heeft. In dat geval til je enkel de kin op. 7

10 TECHNIEK BIJ SLACHTOFFER MET VERMOEDELIJK WERVELLETSEL - Ga naast het slachtoffer zitten. - Hou met je ene hand het hoofd van het slachtoffer onbeweeglijk. - Controleer de mond zonder het hoofd te bewegen. - Til de kin op, zonder het hoofd achterover te kantelen: > Plaats de vingertoppen van je andere hand onder het benige gedeelte van de kin. Gebruik je duim hiervoor niet. Vermijd sterk drukken in het zachte gedeelte onder de kin. Zo kan je immers de ademhalingsweg belemmeren. > Duw de kin naar voor (weg van de rug) en naar boven (naar de neus van het slachtoffer), terwijl je verhindert dat het hoofd kantelt of draait. Als de kinlift niet voldoende is om de luchtwegen vrij te maken, dan is het soms nodig om toch het hoofd te kantelen Ademhaling vaststellen Een normale ademhalingsfrequentie (= aantal in- en uitademingen per minuut) bij een persoon van 8 jaar en ouder is ongeveer 10 tot 12 keer per minuut. Als de ademhalingswegen vrij zijn kunnen we de ademhaling vaststellen. 8

11 TECHNIEK - Ademhaling vaststellen - Als er geen vermoeden van een wervelletsel is: hou de ademhalingswegen vrij door het hoofd achterover te kantelen en de kin op te tillen - Bij vermoeden van een wervelletsel: hou de ademhalingswegen vrij door enkel de kin op te tillen - Breng je oor dicht bij de mond en de neus van het slachtoffer - Kijk, luister en voel gedurende maximum 10 seconden of het slachtoffer nog ademt. Kijk - naar de ademhalingsbewegingen van de borstkas en de buik: snel, normaal of langzaam? - naar de gelaatsuitdrukking bij het ademen: pijn? - naar de algemene houding van het slachtoffer: diepe of oppervlakkige ademhaling? Luister - naar de manier waarop het slachtoffer praat: vlot, met onderbrekingen, naar adem snakkend? - naar het geluid van de in- en uitademingen: normale ademhalingsgeluiden, reutelende of piepende ademhaling? Hou je oor kort bij mond en neus van een bewusteloos slachtoffer. Voel - de warme uitgeademde lucht tegen je wang of oor. Als je je hoofd niet boven het hoofd van het slachtoffer kan brengen, hou dan de rugzijde van je hand vlak voor de mond en neus van het slachtoffer. 9

12 2.4 VERWITTIGEN VAN GESPECIALISEERDE HULP Wanneer je alleen bent als hulpverlener: - Alarmeer ONMIDDELLIJK nadat je het slachtoffer geëvalueerd hebt! - Bel het nummer 112 (of 100) en vermeld: slachtoffer met ademhalingsstilstand! Wanneer er omstanders aanwezig zijn: - Stuur omstander weg om te alarmeren. - Laat vermelden: slachtoffer met ademhalingsstilstand! 2.5 Verdere eerste hulp Nadat je de situatie veilig gemaakt hebt, het bewustzijn en de ademhaling van het slachtoffer hebt vastgesteld en de hulpdiensten gealarmeerd hebt, moet je als hulpverlener je volle aandacht schenken aan de verdere evaluatie en eerstehulpverlening. Verdere vaststelling van de vitale functies Het bewustzijn en de ademhaling heb je al gecontroleerd vooraleer gespecialiseerde hulp verwittigd werd. Nu moet je nog de toestand van de circulatie nagaan Beadem tweemaal Mond-op-mondbeademing is een techniek om een slachtoffer met ademhalingsstilstand te voorzien van zuurstof. Lucht die je uitademt bevat nog voldoende zuurstof om de meest vitale processen in stand te houden. TECHNIEK - Mond-op-mondbeademing - Leg het slachtoffer indien mogelijk in rugligging. - Zet je naast het slachtoffer ter hoogte van het hoofd. - Zorg ervoor dat het hoofd achterover gekanteld is en de kin opgetild. Opgelet: bij vermoeden van een wervelletsel voer je enkel kinlift uit! 10

13 - Laat je ene hand op het voorhoofd van het slachtoffer liggen en knijp met duim en wijsvinger de neus van het slachtoffer dicht. Laat je hand ter plaatse zodat het hoofd gekanteld blijft. Knijp de neus dicht om te verhinderen dat de ingeblaasde lucht opnieuw ontsnapt langs de neus. - Adem diep in en buig voorover, open je mond wijd en plaats je lippen rond de mond van het slachtoffer. - Blaas nu krachtig en traag (± 2 seconden per inademing) lucht in de mond van het slachtoffer en kijk intussen of de borstkas van het slachtoffer uitzet. Lucht die je inblaast moet ook effectief in de longen terechtkomen. Oefen zodanig dat je net voldoende lucht inblaast om de borstkas te doen uitzetten. Te veel lucht inblazen heeft het risico dat lucht in de maag terechtkomt in plaats van in de longen. Als de borstkas niet uitzet terwijl je lucht inblaast: > controleer dan de mond opnieuw en verwijder eventueel elk vreemd voorwerp > kantel het hoofd opnieuw achterover en til de kin op > controleer of je mond voldoende over de mond van het slachtoffer sluit > doe maximaal 5 pogingen om 2 effectieve beademingen te geven. Lukt dit nog niet, dan blokkeert waarschijnlijk een vreemd voorwerp de ademhalingswegen. Wil je meer weten over deze technieken om een vreemd voorwerp te verwijderen, dan kan je de cursus Helper volgen (zie Info). 11

14 - Richt je hoofd nadien lichtjes op om opnieuw in te ademen en draai je hoofd opzij om te zien of de borstkas terug zakt. Zo geef je het slachtoffer de tijd om terug uit te ademen. Je hoeft de neus niet los te laten, de lucht ontsnapt wel via de mond. - Geef een tweede beademing Zijn er tekenen van circulatie*? *Circulatie = de bloedsomloop In normale omstandigheden trekt de hartspier bij een volwassene 60 à 80 maal per minuut samen en ontspant ze zich weer. Daardoor wordt het bloed voortdurend door het lichaam rondgepompt. - Als je lucht heb ingeblazen, kijk je gedurende maximum 10 seconden naar tekenen van circulatie: > ga na of het slachtoffer normaal ademt of hoest > kijk of het slachtoffer beweegt. - Als er geen tekenen van circulatie zijn of als je niet zeker bent, ga er dan van uit dat het hart niet meer pompt en het slachtoffer een hartstilstand heeft. - Als er geen tekenen van circulatie zijn of als je niet zeker bent, moet je starten met de reanimatie Reanimeer volwassen slachtoffer De techniek wordt ook CPR (cardio-pulmonaire reanimatie) genoemd. Reanimatie bestaat bij volwassenen uit cycli van 2 beademingen en 15 hartmassages. Stop enkel met reanimatie om opnieuw tekenen van circulatie te controleren als het slachtoffer beweegt of spontaan gaat ademen. Reanimeer: - tot er gespecialiseerde hulp opdaagt - tot een andere hulpverlener je afl ost - tot de circulatie zich herstelt - of tot je zelf niet meer kunt. 12

15 TECHNIEK - Reanimatie Het slachtoffer moet plat op de rug liggen, op een harde ondergrond. Pas zo nodig de houding aan. - Kniel naast het slachtoffer ter hoogte van de borstkas. - Maak de borstkas vrij, zelfs bij slechte weersomstandigheden. - De plaats voor hartmassage is de onderste helft van het borstbeen, waarbij je niet op het onderste punt (het zwaardvormige aanhangsel ) mag drukken. - Verlies geen kostbare tijd met plaatsbepaling! 13

16 Plaatsbepaling: Glijd met de wijs- en middenvinger van je hand aan de voetenzijde van het slachtoffer over de onderste ribbenboog, tot de plaats waar de ribben samenkomen met het borstbeen. Plaats de middenvinger op het putje waar de ribben samenkomen. Plaats de hiel van je andere hand net naast de vingers, dwars op de onderste helft van het borstbeen, maar dus niet op het zwaardvormige aanhangsel. 14

17 Plaats op die hand de hiel van de eerste hand eveneens dwars op het borstbeen. Zorg ervoor dat je vingers de borstkas niet raken. Dat kan je doen door de vingers van de bovenste hand tussen de vingers van de onderste hand te haken. Zo kan je alle vingers van de borstkas wegtrekken. Duw met gestrekte armen het borstbeen 3,5 tot 5 cm loodrecht naar beneden (verticale druk). Leun voorover, zodat je schouders loodrecht boven het borstbeen (drukpunt) staan. Bij kleine volwassenen (kinderen ouder dan 8 jaar) duw je minder diep. Bij grote volwassenen moet je soms iets dieper duwen. 15

18 Laat het borstbeen weer volledig naar boven komen, zodat het bloed dat je via de hartmassages hebt weggepompt, kan terugstromen naar het hart. > Laat je handen intussen niet van het borstbeen loskomen of verschuiven > Gebeurt dit toch, bepaal dan opnieuw de juiste plaats. Het borstbeen indrukken neemt ongeveer evenveel tijd in beslag als het laten ontspannen. Geef 15 hartmassages met een frequentie van 100 massages per minuut. Je kan de juiste frequentie alleen leren inschatten door oefening! Na 15 hartmassages kantel je het hoofd achterover en til je de kin op. Beadem het slachtoffer tweemaal. Geef afwisselend 2 beademingen en 15 hartmassages. - Verlies tussendoor geen tijd. - Als mond-op-mondbeademing door omstandigheden niet uitgevoerd kan worden (wonden aan de mond, afkeer voor braaksel of bloed) dan is enkel hartmassage uit voeren beter dan helemaal niets te doen. Verdere eerste hulp In levensbedreigende situaties komt verdere eerste hulp dikwijls neer op meer van hetzelfde. Je moet de vitale functies - het bewustzijn, de ademhaling en de circulatie (= bloedsomloop) - in stand houden. Pas als je zeker bent dat de vitale functies in orde zijn, mag je de aandacht richten op andere, minder bedreigende letsels. Wil je meer weten over de eerste hulp in andere situaties, dan kan je de cursus Helper volgen (zie Info). 16

19 Overzicht: Eerste hulp bij hartstilstand - volwassene 17

20 3 INFO Reanimatiekennis en -training moeten worden onderhouden. Die kans wordt je aangeboden door elke plaatselijke rodekruisafdeling. Je kan er een uitgebreide cursus over eerste hulp volgen. De cursus Helper is bovendien gratis. Wil je meer weten over eerstehulpverlening? Je vindt het adres en telefoonnummer van je plaatselijke rodekruisafdeling op of in het telefoonboek in de lijst van je gemeente onder Rode Kruis. Als je het daar niet kan vinden, kijk dan even in de lijst van je buurgemeenten. Andere contactpunten zijn: Provinciale zetel Adres Telefoon Fax ANTWERPEN Belgiëlei Antwerpen BRUSSEL- Vleurgatsesteenweg HOOFDSTAD 1050 Brussel LIMBURG Boomkensstraat Hasselt OOST- Bomastraat VLAANDEREN 9000 Gent VLAAMS- Waversebaan 164B BRABANT 3001 Heverlee WEST- Dirk Martensstraat VLAANDEREN 8200 Sint-Andries Rode Kruis-Vlaanderen Leergangen Motstraat Mechelen Tel.:

21 Colofon Deze brochure kwam tot stand onder verantwoordelijkheid van Laurent van Rillaer en Linda Rydant. Redactie: Wim Laloo Stijn Van de Velde Inhoudelijke controle: Leden van het Medisch Comité Rode-Kruis Vlaanderen onder voorzitterschap van prof. dr. Paul Broos Vormgeving: Daniëlle Verlinden Fotografi e: Carl Vandervoort Tekeningen: Diane Bruyninckx, Scientifi c Illustrations Taaladvies: Maja Coltura 19

22