themadag exoten WEW/NecoV 2012 Thema Wat maakt exoten invasief?
|
|
- Josephus Wouters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 themadag exoten WEW/NecoV 2012 Thema Wat maakt exoten invasief?
2 Programma 9:30-10:00 inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee Opening en welkomstwoord door gastheer en dagvoorzitter Rob Leuven (Nederlands Expertise Centrum Exoten) 10:15-10:45 Elly Morrien - Nederlands Instituut voor Ecologie Nieuwkomers in de plantengemeenschap: Ondergrondse en bovengrondse interacties met klimaatgeïnduceerde areaaluitbreidende planten 10:45-11:15 Lidewij Keser - Universiteiten Bern en Konstanz Rollen van klonale levensstrategieën en foerageergedrag van wortels in invasiviteit van plantensoorten 11:15-11:45 Tanja Speek - Nederlands Instituut voor Ecologie Voorspellen invasiviteit uitheemse planten in Nederland: planteigenschappen, verloop in de tijd en maten van invasiviteit 11:45-12:15 Pieter Boets - Universiteit Gent Invasieve macroinvertebraten in aquatische ecosystemen: hoe, waar en waarom? 12:15-13:30 Lunch - Postersessie - Demonstratie ECO-SIM door Dirk Hilbers - Crossbill Guides - Presentatie Ambrosia app door Wiebe Lammers - Team invasieve exoten Rondleiding kassencomplex door Leon Lamers - Afdeling Milieubiologie, Radboud universiteit 13:30-14:00 Diederik Strubbe - Universiteit Antwerpen Invasiesucces van halsbandparkieten (Psittacula krameri) in Europa: de rol van klimaat en natuurlijke vijanden 14:00-14:30 Bart Nyssen - Unie van Bosgroepen Wat maakt ecosystemen invadeerbaar? Amerikaanse vogelkers in bossen. 14:30-15:00 Hein van Kleef - Nederlands ExpertiseCentrum Exoten Beheren van invasiviteit de ultieme preventie 15:00-15:30 Theepauze 15:30-16:00 Exotenparade door Leni Duistermaat, Marco Faasse, e.a. 16:00-17:30 Afsluiting met borrel
3 Nieuwkomers in de plantengemeenschap: Ondergrondse en bovengrondse interacties met klimaatgeïnduceerde areaaluitbreidende planten Elly Morriën, Tim Engelkes, Annelein Meisner en Wim H. van der Putten Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) tel: +31 (0) , Door een warmer wordend klimaat breiden veel Europese plantensoorten hun areaal uit in noordelijke richting. Zulke areaaluitbreiders kunnen een deel van hun natuurlijke vijanden kwijtraken tijdens het verbreidingsproces. Dit kan een voordeel opleveren ten opzichte van inheemse planten die wel last hebben van natuurlijke vijanden. Dit voordeel heeft tot gevolg dat areaaluitbreidende soorten in hun nieuwe areaal talrijk worden, soms zich ontwikkelend tot een plaag (Morriën et al. 2010). Met een experiment hebben we genusparen van nauw verwante exotische en inheemse plantensoorten vergeleken op een grond waar ze al eerder groeiden en een grond waar eerder andere planten op stonden. In de helft van het experiment werden de planten ook nog blootgesteld aan twee bovengrondse generalistische herbivore insectensoorten. Deze opzet maakte het mogelijk om alle plantensoorten bloot te stellen aan de individuele en gecombineerde effecten van bodemorganismen en bovengrondse herbivorie. We vonden dat areaaluitbreiders slechts beperkt gereduceerd werden in groei door de herbivoren terwijl de inheemse plantensoorten sterk negatief werden beïnvloed door de generalistische herbivoren (Engelkes et al. 2008). Areaaluitbreiders groeiden even goed op grond van zichzelf als op grond van andere plantensoorten. Echter, inheemse planten groeiden veel slechter op eigen grond dan op grond van anderen. Dit kan mede verklaard worden doordat areaaluitbreidende planten minder aantrekkelijk bleken voor plantenparasitaire nematoden in de grond (Morrien et al. 2011a). Ook bleken inheemse plantensoorten grotere verschillen te vertonen in schimmel- en bacteriesamenstelling van de eigen tegenover vreemde grond dan het geval was bij areaaluitbreidende plantensoorten. De gevoeligheid van planten voor bovengrondse herbivorie was niet gecorreleerd met de pathogeengevoeligheid in de bodem. Wel telden boven- en ondergrondse effecten lineair op als beide behandelingen gecombineerd werden. Dit betekent dat de sterkte van het effect van de insecten niet indicatief is voor de sterkte van het effect van de bodemorganismen op hun gastplant, maar dat de effecten wel optelbaar zijn (Morriën et al. 2011b). Onze conclusie is dat areaaluitbreiders zowel bovengronds als in de bodem een voordeel hebben ten opzichte van nauw verwante inheemse plantensoorten. Referenties: Engelkes, T., Morriën, E., Verhoeven, K.J.F., Bezemer, T.M., Biere, A., Harvey, J.A., McIntyre, L.M., Tamis, W.L.M., Van der Putten, W.H Successful range-expanding plants experience less above-ground and below-ground enemy impact. Nature 456:7224, Morriën, E., Engelkes, T., Macel, M. Meisner, A., Van der Putten, W.H Climate change and invasion by intracontinental range-expanding exotic plants: the role of biotic interactions. Annals of Botany, 105: Morriën, E., Duyts, H., Van der Putten, W.H. 2011a. Effects of native and exotic range-expanding plant species on taxonomic and functional composition of nematodes in the soil food web. OIKOS, 121: Morriën, E., Engelkes, T., Van der Putten, W.H. 2011b. Additive effects of aboveground polyphagous herbivores and soil feedback in native and range-expanding exotic plants. Ecology, 92:
4 Rollen van klonale levensstrategieën en foerageergedrag van wortels in invasiviteit van plantensoorten Lidewij Keser Universiteiten Bern en Konstanz Klonaliteit Invasiviteit van plantensoorten kan deels worden verklaard door een aantal van hun eigenschappen. Binnen de uitheemse planten in verschillende flora in de wereld, zijn diegenen die zich vegetatief kunnen vermeerderen (klonale planten) regelmatig het meest invasief. Het is echter niet duidelijk welke aspecten van klonaliteit de invasiviteit van deze soorten bepalen. We hebben via een database-analyse bekeken welke morfologische klonale planteigenschappen (bijvoorbeeld jaarlijkse rametproductie, de afstand tussen moeder- en dochterramets) positief gecorreleerd zijn aan invasiviteit. Foerageergedrag van wortels In respons op heterogeniteit in bodemnutrienten kunnen planten hun wortelmorfologie aanpassen, bijvoorbeeld door het relatief verhogen van wortellengte of het verlagen van de worteldiameter in zones met verhoogde nutrientbeschikbaarheid. Klonale planten kunnen daarnaast ook nieuwe ramets plaatsen in deze nutrientrijke zones. Van dit zogenaamde fourageergedrag wordt aangenomen dat het planten helpt bij het opnemen van nutrienten uit de bodem en daarmee plantengroei en overleving stimuleert. Het is nog onduidelijk of de soortspecifieke sterkte van de respons is gecorreleerd aan succes en invasiviteit van plantensoorten. Ik zal de resultaten presenteren van twee experimenten waarin we het foerageergedrag van invasieve en niet-invasieve plantensoorten met elkaar hebben vergeleken. In het eerste experiment hebben we gekeken naar foerageergedrag van klonale plantensoorten, in het tweede hebben we in meer detail gekeken naar het foerageergedrag van jonge planten.
5 Voorspellen invasiviteit uitheemse planten in Nederland: planteigenschappen, verloop in de tijd en maten van invasiviteit. Tanja Speek Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) Om de mogelijkheden te onderzoeken van het voorspellen van invasief gedrag van exoten in Nederland heb ik de huidige uitheemse planten bestudeerd die zich al hebben gevestigd in Nederland. Ik heb hierbij drie benaderingen gevolgd. De eerste benadering is een macro-ecologische. Ik heb de relatie onderzocht tussen eigenschappen van planten en hun invasiviteit. Als maat voor invasiviteit heb ik twee maten gebruikt: hoe wijdverspreid ze zijn in Nederland en of ze bij voorkomen vaak lokaal dominant zijn. Ik heb daarnaast een serie planteigenschappen verzameld en enkele andere factoren, zoals de tijd sinds introductie. De belangrijkste conclusie van mijn resultaten is dat de eigenschappen en factoren die samenhangen met invasiviteit duidelijk verschillen per maat voor invasiviteit. De tweede benadering is een experimentele. Ik heb onderzocht of uitheemse planten in Nederland na verloop van tijd afnemen in lokale dominantie onder toenemende druk van natuurlijke vijanden. Dit heb ik onderzocht door planten die variëren in tijd sinds introductie te onderwerpen aan een plant-soil-feedback experiment. Dit heb ik aangevuld met gegevens over aantallen bekende pathogenen van de planten in deze regio. We konden geen overtuigend bewijs vinden voor het onderzochte patroon. Als derde benadering heb ik een bestaand test-systeem, de Weed Risk Assessment (WRA) getest op de Nederlandse exoten. Hierbij heb ik drie kwantitatieve maten voor invasiviteit gebruikt - wijdverspreidheid in Nederland, toename hierin in de laatste vijftig jaar en lokale dominantie - en één kwalitatieve maat voorkomen op een black list in deze regio. Hieruit bleek dat de WRA het beste de kwalitatieve maat voorspelt. Ik bespreek de relevantie van mijn resultaten voor de toepassing ervan.
6 Invasieve macroinvertebraten in aquatische ecosystemen: hoe, waar en waarom? Pieter Boets, Koen Lock en Peter L.M. Goethals Laboratorium voor Milieutoxicologie en Aquatische Ecologie, Universiteit Gent Gedurende de laatste tientallen jaren is de (on)vrijwillige verspreiding en introductie van aquatische invasieve soorten enorm toegenomen. De verdere verspreiding van invasieve soorten wordt vereenvoudigd door de connectie van rivieren, toenemende handel en de degradatie van ecosystemen. Veranderende milieuomstandigheden zoals een verbetering van de chemische waterkwaliteit of een daling in saliniteit van brakke polderwaterlopen heeft bijgedragen tot een succesvolle vestiging van verscheidene niet-inheemse macroinvertebraten in Vlaanderen. Dit fenomeen wordt vaak versterkt door intensieve internationale handel via scheepvaart en de natuurlijk lage diversiteit in brakke polderwaterlopen. In Vlaanderen worden vele grote rivieren gekarakteriseerd dor een hoge biocontaminatie wat duidt op een belangrijke aanwezigheid van invasieve soorten. Tot dusver zijn minstens 20 verschillende exotische macro-crustaceeën teruggevonden in Vlaanderen in zoete en licht brakke waterlopen. Labotesten en analyses van verzamelde veld data duiden erop dat exotische soorten wel degelijk een invloed hebben op inheemse soorten en dat ze een daling in de abundantie van de inheemse soorten kunnen veroorzaken. Intensieve monitoring campagnes in combinatie met data-gedreven modellering hebben hun nut al bewezen bij het verwerven van kennis over de impact die deze invasieve soorten kunnen veroorzaken. Daarenboven worden invasieve soorten beschouwd als nefast voor de ecologische waterkwaliteit via hun invloed op de biologische, chemische en fysische eigenschappen van het ecosysteem. Aangezien exotische soorten een dreigend en groeiend probleem vormen is het noodzakelijk om acties te ondernemen en een strengere wetgeving in te voeren aangaande ballast water en de introductie van nieuwe invasieve soorten om een verdere ecologische en economische schade te voorkomen.
7 Invasiesucces van halsbandparkieten (Psittacula krameri) in Europa: de rol van klimaat en natuurlijke vijanden. Diederik Strubbe Universiteit Antwerpen Een van de meest opvallende niet-inheemse soorten in Europa is de halsbandparkiet (Psittacula krameri), die oorspronkelijk afkomstig is uit delen van Afrika en Azië. Sinds de jaren 60 hebben zich in Europa meerdere populaties gevestigd, en ondertussen komen er hier verschillende tienduizenden halsbandparkieten voor. In België, Nederland en Duitsland is de kaap van vogels al gerond, in het Verenigd Koninkrijk leven er momenteel minstens halsbandparkieten. Alhoewel er geen gebrek is aan hypothesen en mechanismen die het invasiesucces van soorten pogen te verklaren is het lang onduidelijk geweest welke factoren juist toelaten dat een subtropische vogel zoals de halsbandparkiet het zo goed doet in een (relatief) kouder Europa. In deze lezing zal ik aantonen dat klimaat, een gebrek aan natuurlijke vijanden en een associatie met mensen voor deze soort echter mogelijke verklaringen zijn. De zogenaamde climate-matching hypothese postuleert dat soorten een hoger invasiesucces zullen hebben als ze geïntroduceerd worden in een gebied met een klimaat gelijkaardig aan dat van hun gebied van herkomst. Een gebrek aan natuurlijke vijanden (predators en/of parasieten) kan een soort toelaten om meer te investeren in overleving en reproductie, wat de kans op de vestiging van een levensvatbare populatie vergroot (de enemy-release hypothese). Antropogene modificatie van natuurlijke habitats kan invasiesucces van niet-inheemse soorten verhogen door het creëren van lege niches, bv. omdat inheemse soorten niet langer kunnen overleven in door mensen gedomineerde habitats (de human-activity hypothese). Door het vergelijken van de klimaatniche die de halsbandparkiet inneemt in zijn oorspronkelijk verspreidingsgebied met zijn Europese klimaatniche kan aangetoond worden dat er slechts een partiële niche overlap is. Het voorkomen van halsbandparkieten in het zuiden van Europa kan door een overeenkomst in klimaat verklaard worden, maar de populaties in noordwest Europa bevinden zich in voor halsbandparkieten eerder koud gebied. Dit wordt ondersteund door een analyse van het introductiesucces van halsbandparkieten: op koudere locaties sterven de populaties sneller uit dan in warmere delen van Europa. Dit effect wordt wel deels gecompenseerd door het feit dat de introductiekans hoger is op plaatsen waar veel mensen wonen. Dit komt hoogstwaarschijnlijk omdat er in meer stedelijke gebieden meer voedsel te vinden is voor de parkieten. Naast voedselbeschikbaarheid helpt ook het ontbreken van natuurlijke vijanden de halsbandparkiet om te overleven in gebieden die klimatologisch niet optimaal zijn. Het broedsucces van de vogels in Europa is gelijkaardig aan dat in India, maar waar in India ongeveer de helft van legsels verloren gaat aan predatie is er in Europa zo goed als geen nestpredatie. Wel is het zo dat de helft van de eieren niet uitkomt, mogelijk omdat de parkieten erg vroeg beginnen broeden (eind februari), en het dan mogelijk te koud is voor een goede ontwikkeling van de embryo s. Samenvattend kan gezegd worden dat de halsbandparkiet zijn gedeeltelijke climate mismatch kan compenseren door een gebrek aan natuurlijke vijanden en het grote voedselaanbod in stedelijke omgevingen. Mogelijk speelt ook de genetisch diversiteit van de populaties een rol. Genetisch meer diverse populaties zouden sneller aan de Europese omstandigheden moeten kunnen aanpassen, en dus sneller toenemen. Dat is het onderwerp van lopend onderzoek, en ik sluit af met enkele preliminaire resultaten hieromtrent.
8 Wat maakt ecosystemen invadeerbaar? Amerikaanse vogelkers in bossen. Bart Nyssen Unie van Bosgroepen De verklaring voor het invasiesucces van invasieve exoten wordt meestal gezocht in eigenschappen of omstandigheden gebonden aan deze soorten. Daardoor lijkt het alsof het bijvoeglijk naamwoord invasief een eigenschap is die aan de exoot kleeft en deze soorten tot een gevaar voor onze ecosystemen maakt. Hetgeen strijdig is met de tens rule (Williamson & Fitter 1996): 10 % van de exoten komt hier terecht, van deze soorten burgert 10% in waarvan dan weer 10% invasief wordt. Ter verklaring wordt in het geval van de Amerikaanse vogelkers meestal gewezen op een combinatie van ecologische strategieën (klimaat- en bodemvaag, vroege en veelvuldige zaadzetting, efficiënte verbreiding over lange afstanden). Eigenschappen die ook opgaan in haar oorsprongsgebied. Ook wordt veelvuldig de enemy release hypothesis ter verklaring aangehaald (Keane & Crawley 2002). Onderzoek naar het inzetten van natuurlijke vijanden levert dan ook een schat aan informatie op aan inheemse organismen die met de vogelkers samenleven, waaronder een 250-tal geleedpotigen. Maar belangrijker nog: bij de invasie van ecosystemen door exoten zijn twee partijen betrokken: de invaderende partij: de invasieve exoot en de geinvadeerde partij: het ecosysteem. Aangezien de Amerikaanse vogelkers zich hier niet anders gedraagt dan in haar oorsprongsgebied roept dit de vraag op: Is er dan iets mis met onze ecosystemen? Het antwoord op deze vraag is op twee totaal verschillende wijzen weinig geruststellend: Enerzijds zijn er de open en half-open vegetaties waarin vogelkers zich invasief gedraagt. Hier is vogelkers een soort die net als in Amerika de successie versnelt en zelfs als climaxsoort optreed. In New Jersey zijn er bijvoorbeeld duinreservaten die voor 80% en meer door vogelkers gedomineerd worden. Op de overgang van de rijke landbouwgronden in de Midwest naar de droge prairies komen vergelijkbare ecosystemen voor. Anderzijds zijn er de bosecosystemen waarin de vogelkers zich invasief gedraagt. Ook hier is vogelkers een soort die de successie versnelt en ook in deze ecosystemen gedraagt de vogelkers zich hier niet anders dan daar. Alleen: de sterk verarmde pionier-bosecosystemen die onze zandgronden domineren komen daar slechts sporadisch voor. Van de Noordoost Amerikaanse bossen kunnen we leren dat wanneer in bossen op regenwater gevoede zandgronden in voldoende mate zaadbomen van opvolgersoorten voorkomen het aandeel vogelkers onder de 10% zakt en bij langdurige ongestoorde ontwikkeling onder de 1%. Voor de bosecosystemen stelt zich daarom de vraag: Waarom heeft de vogelkers het niet bij inburgeren gelaten en moest zij zo nodig invasief worden? Op deze vraag tracht de presentatie van Bart Nyssen Wat maakt ecosystemen invadeerbaar? een antwoord te geven.
9 Beheren van invasiviteit de ultieme preventie Hein van Kleef, Rob Leuven Nederlands Expertisecentrum Exoten In het huidige exotenbeheer en - beleid wordt alles in het werk gesteld om dreigende invasies te voorkomen via voor- en vroegtijdig ingrijpen. Ondanks de grote inspanning om te voorkomen dat schadelijke uitheemse soorten het land binnenkomen en talrijk worden, neemt het aantal invasies toe. De oorzaak daarvoor moet gezocht worden in het reactieve karakter van het huidige beleid: er wordt pas ingegrepen als een schadelijke exoot onderweg is of is waargenomen. Consequentie is dat veel nieuwe uitheemse soorten te laat worden opgemerkt. Eigenlijk is er behoefte aan een proactieve aanpak, waarbij ecosystemen worden beheerd op een wijze die invasies voorkomt. Daarbij is Wat maakt exoten invasief? een buitengewoon belangrijke vraag. Het antwoord op de vraag zou namelijk wel eens de sleutel kunnen zijn om te komen tot effectief en duurzaam exotenbeheer. Een groot aantal studies heeft laten zien dat inheemse soorten via concurrentie en andere biotische interacties een rol in spelen in het tegenhouden van invasies. Het mechanisme daarachter is dat reeds gevestigde soorten resources (bijv. voedingsstoffen) gebruiken, die daardoor niet beschikbaar zijn voor nieuwkomers. Nieuwe soorten, zoals net aangekomen exoten, hebben daardoor een gereduceerde kans zich te vestigen en minder middelen om tot dominantie te komen. Door verstoringen en veranderingen in de leefomgeving kunnen vrije niches ontstaan en komen resources beschikbaar voor plaagsoorten. Een preventief beheer begint dus met het herstellen van aangetaste ecosystemen en het voorkomen van onnodige verstoringen. Daarnaast is het van belang om ook tijdens uitvoering van natuur- en exotenbeheer vrije niches te voorkomen of zo snel mogelijk te vullen. In de praktijk blijkt dit (nog) niet te gebeuren. Beheer van invasiviteit bestaat uit het vullen van niches. Daarbij wordt gestreefd naar een maximaal gebruik van beschikbare resources. Dit kan worden bereikt door het faciliteren (of introduceren) van een selectie van inheemse soorten, die samen een groot deel van de beschikbare nicheruimte kunnen vullen. Bijvoorkeur zijn dit ook doelsoorten uit water- en natuurbeheer. Het beheer van invasiviteit is een veelbelovende manier van exotenbeheer. Op dit moment is het nog niet operationeel en vereist nog een aanzienlijke traject van kennis- en ervaringontwikkeling. Voor natuurbeheer, waterbeheer en wetenschap liggen op dit gebied spannende uitdagingen.
Rob Leuven geeft een toelichting op het doel en de samenstelling van het NEC-E en geeft een korte toelichting op het programma.
Themadag exoten WEW/NecoV 2012 Thema Wat maakt exoten invasief? 13 december 2012, Natuurplaza, Nijmegen. De themadag begint met ruim 50 deelnemers die plaatsnemen in de lezingenzaal van Natuurplaza. De
Nadere informatie10 Samenvatting. Alejandro Ordoñez Gloria ab
10 Samenvatting Alejandro Ordoñez Gloria ab De globalisering van menselijke activiteiten heeft geleid tot opzettelijke en de onopzettelijke verspreiding van dier- en plantensoorten buiten hun natuurlijke
Nadere informatieThemadag Exoten, 2 december
OPENHEID maakt KWETSBAAR Rob Leewis NCB Naturalis OF BIOLOGISCHE WEERSTAND??? STEL JEZELF OPEN OP EN JE WORDT KWETSBAAR CONCLUSIE: DAT MOET JE DUS ALLEEN DOEN ALS JE STERK (WEERBAAR) BENT Themadag Werkgroep
Nadere informatieThemadag Werkgroep Exoten 2 december 2010 Naturalis, Leiden
Themadag Werkgroep Exoten 2 december 2010 Naturalis, Leiden Biologische bestrijding of biologische weerstand tegen exoten Exoten hebben de reputatie zich ongebreideld te kunnen vermenigvuldigen in de omgeving
Nadere informatiePlant-bodeminteracties van exotische en areaal-uitbreidende planten
Plant-bodeminteracties van exotische en areaal-uitbreidende planten Rutger Wilschut 18-12-2014 NECOV Themadag Exoten Nieuwkomers in de Nederlandse flora - Exoten - Areaal-uitbreiders Exoten - Door de mens
Nadere informatieExoten in mondiale waterwegen: oorzaken en gevolgen
Exoten in mondiale waterwegen: oorzaken en gevolgen Rob Leuven i.s.m. Gerard van de Velde Rob Lenders Lezing Vissennetwerk 3 juni 2010 Instituut voor Water en Wetland Research Radboud Universiteit Nijmegen
Nadere informatieOmgaan met exoten. een controversiële en beladen discussie. Gerard Oostermeijer
Omgaan met exoten een controversiële en beladen discussie Gerard Oostermeijer Ecologische effecten van exoten Positief soortenrijkdom bloemenrijkdom grote hoeveelheden voedsel - nectar en stuifmeel voor
Nadere informatieWeerbaarheid Wietse de Boer NIOO-KNAW (Microbiële Ecologie) WUR (Bodemkwaliteit)
Weerbaarheid Wietse de Boer NIOO-KNAW (Microbiële Ecologie) WUR (Bodemkwaliteit) E-mail:w.deboer@nioo.knaw.nl Ziekteverwekkers Actoren Activiteit / Mechanisme Gevolg Duur Ziekteverwekkers Indringers Verstoring
Nadere informatieDe gemiddelde temperatuur per jaar stijgt in de afgelopen decennia. Uitbreidende planten; nieuwe inzichten in hun onderen bovengrondse interacties
Themadag Exoten, 2 december 21 2-12-21 De gemiddelde temperatuur per jaar stijgt in de afgelopen decennia Uitbreidende planten; nieuwe inzichten in hun onderen bovengrondse interacties Elly Morriën Tim
Nadere informatieniet-inheemse vaatplanten in Nederland
niet-inheemse vaatplanten in Nederland Wil Tamis & Ruud van der Meijden in samenwerking met de PGO FLORON naar het proefschrift van W.L.M Tamis: Changes in the flora of the Netherlands in the 20th century
Nadere informatieBiologische invasies zijn een niet meer weg te denken onderdeel van onze huidige maatschappij en vormen één van de meest ernstige bedreigingen voor de biodiversiteit wereldwijd. Invasies onstaan doordat
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1
Samenvatting Om een duidelijk inzicht te krijgen in de evolutionaire krachten die tot de enorme biodiversiteit in de natuur leiden, probeert de evolutionaire biologie modellen te ontwikkelen die de essentie
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/37037 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37037 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Lupatini, Manoeli Title: Microbial communities in Pampa soils : impact of land-use
Nadere informatieOpzet van de presentatie. Beleidscontext Team Invasieve Exoten Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting
Opzet van de presentatie Beleidscontext Team Invasieve Exoten Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting 2 En wat doet het Team Invasieve Exoten? Wiebe TIE bestaat
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING
SAMENVATTING Door de toename van menselijke invloed op de biosfeer neemt de biodiversiteit op aarde snel af. Deze afname heeft enkele decennia geleden geleid tot het stellen van de vraag welke verbanden
Nadere informatieOPKOMST VAN DE HALSBANDPARKIET IN NEDERLAND EN UTRECHT André van Kleunen
OPKOMST VAN DE HALSBANDPARKIET IN NEDERLAND EN UTRECHT André van Kleunen De halsbandparkiet (Psittacula krameri) komt van oorsprong voor in Afrika, in een gordel ten zuiden van de Sahara en op het Indisch
Nadere informatieVerzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur?
Verzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur? Ralf Verdonschot 26 juni 2014 ralf.verdonschot@wur.nl Inhoud 1. Wat maakt de levensgemeenschap van brakke wateren waardevol? 2.
Nadere informatie6/4/2010. Beleidscyclus. Opzet van de presentatie. En wat doet het Team Invasieve Exoten? Wiebe TIE bestaat uit: José Tom. Team Invasieve Exoten
Opzet van de presentatie Beleidscontext Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting 2 En wat doet het? Wiebe TIE bestaat uit: Biodiversiteitsverdrag (1992) (Convention
Nadere informatieBelgisch Biodiversiteits Platforum
Belgisch Biodiversiteits Platforum Sonia Vanderhoeven Etienne Branquart [HET HARMONIA INFORMATIESYSTEEM EN HET ISEIA PROTOCOL] Verklarend document voor het Life + Project AlterIAS Oktober 2010 Algemene
Nadere informatieMeetstrategie en methodiek macrofyten 1 METHODIEK
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Meetstrategie en methodiek macrofyten //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Nadere informatietitel Opbouw Vis, exoten en KRW Visexoten en achtergrond MWTL 2008 Visexoten in Nederland Oorzaken
Opbouw Vis, exoten en KRW visexoten- achtergrond en ecologie KRW-maatlatten en visexoten andere exoten (rivierkreeften) en vis signalering nieuwe visexoten Themadag exoten en de KRW 10 dec 09 Willie van
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Ecological effects of plant invasions van Hengstum, T. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Ecological effects of plant invasions van Hengstum, T. Link to publication Citation for published version (APA): van Hengstum, T. (2013). Ecological effects of plant
Nadere informatieExoten in zoetwater: vissen
Indicator 7 juli 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aantal soorten vissen dat zich
Nadere informatieInvasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland
Invasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland Indicator 5 januari 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met
Nadere informatieBiodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers
Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers Myriam Dumortier Natuurrapport www.natuurindicatoren.be www.nara.be www.inbo.be Haalt Vlaanderen de 2010-doelstelling? Biodiversiteit Verstoringen/bedreigingen
Nadere informatieakkerbouw. Meest verbouwde gewassen zijn granen (vooral wintertarwe), aardappels, suikerbieten en uien. Bij het selecteren van de bedrijven voor deze
Samenvatting Intensivering van de landbouw heeft ertoe geleid dat populaties van boerenlandvogels sterk zijn afgenomen sinds de jaren 60. Ooit veelvoorkomende soorten als patrijs (Perdix perdix) veldleeuwerik
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Uitheemse soorten die door menselijk handelen worden geïntroduceerd in nieuwe ecosystemen vormen een wereldwijde bedreiging voor natuurlijke levensgemeenschappen. Deze biologische invasies
Nadere informatieWat vertellen modellen ons over de kans op invasiesucces?
Wat vertellen modellen ons over de kans op invasiesucces? Patsy Haccou, Theoretische Biologie Themadag Risico-analyse en risicomanagement van exoten Rotterdam, 11 december 2008 1 Aspecten van invasie risico
Nadere informatiedrijvende waterweegbree in Limburg An Leyssen, Luc Denys, Jo Packet, Karen Cox, Anne Ronse
drijvende waterweegbree in Limburg An Leyssen, Luc Denys, Jo Packet, Karen Cox, Anne Ronse drijvende waterweegbree (Luronium natans) Europees beschermde soort (Habitatrichtlijn) 6-jaarlijkse rapportering
Nadere informatieEFFECTEN VAN GRAZERS OP BELANGRIJKE KWELDER PROCESSEN
Samenvatting INTRODUCTIE Een groot deel van het landoppervlak op aarde is bedekt met graslanden en deze worden doorgaans door zowel inheemse diersoorten als door vee begraasd. Dit leidt vaak tot een zeer
Nadere informatieBodem zonder grenzen. Wim van der Putten. Netherlands Instituut voor Ecologie Heteren Wageningen
Bodem zonder grenzen Wim van der Putten Netherlands Instituut voor Ecologie Heteren Wageningen Traditioneel bodemecologisch onderzoek neemt een grote vlucht When and where In principe kun je je een leven
Nadere informatieVervolgens wordt ook ingegaan op de hypothese dat patronen in fenotypische plasticiteit adaptief kunnen zijn. De eerste vraag was of natuurlijke
Variatie in abiotische factoren komt voor in alle natuurlijke omgevingen, zoals variatie in ruimte en tijd in temperatuur, licht en vochtigheid. Deze factoren kunnen vervolgens bijvoorbeeld voedselaanbod
Nadere informatieBiodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten
Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten Luc De Meester Lab. Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie KULeuven Laboratorium Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie Biodiversiteit: : en
Nadere informatievetreserves worden aangemaakt door de gastheer. Het eerste aspect met betrekking tot deze hypothese berust op het verband tussen deze metabolische
Het verlies van eigenschappen is een belangrijk proces dat bijdraagt aan evolutionaire veranderingen van organismen. Desondanks heeft onderzoek op dit gebied relatief weinig aandacht gekregen en wordt
Nadere informatieMaatregelen voor bosherstel
Veldwerkplaats Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen Maatregelen voor bosherstel Gert-Jan van Duinen Arnold van den Burg Conclusie OBN-onderzoek bossen Te hoge atmosferische stikstofdepositie Antropogene
Nadere informatieExoten in zoetwater: vissen
Indicator 23 september 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aantal soorten vissen
Nadere informatied rm Neder wa e landopg
Opgewarmd Nederland deel Plant en dier: blijven, komen, weggaan of... Soorten, verspreiding en klimaat Kleine beestjes: sterk in beweging Libellen: voordeel van een warmer klimaat Dagvlinders: extra onder
Nadere informatiePlaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier
Plaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier Frank Spikmans RAVON I.s.m: Nils van Kessel - Natuurbalans Inhoud presentatie Exotische vissen in Nederland Habitatgebruik & trendontwikkeling
Nadere informatieSoort? Risico? Grijze eekhoorn Vector parapokkenvirus. Soort? Hammerheaded fruitbat Vector Ebola virus. Soort? Risico?
Hammerheaded fruitbat Vector Ebola virus Grijze eekhoorn Vector parapokkenvirus (Elke gelijkenis met bestaande personen berust op puur toeval ) Siberische grondeekhoorn Reservoir Borrelia burgdorferi Halsbandparkiet
Nadere informatieLeven in een broccoli wereld: Ontwerp van een beslis matrix ter beoordeling van de impact van nieuwe (GM) gewassen op het bodemecosysteem
Samenvatting Leven in een broccoli wereld: Ontwerp van een beslis matrix ter beoordeling van de impact van nieuwe (GM) gewassen op het bodemecosysteem Landbouw is essentieel voor de voedselvoorziening
Nadere informatiemgerichte bestrijding van watercrassula
mgerichte bestrijding van watercrassula Hein van Kleef (Stichting Bargerveen) Janneke van der Loop (Stichting Bargerveen) Emiel Brouwer (Onderzoekcentrum B-Ware) Gefinancierd door: Provincie Noord-Brabant
Nadere informatieUitgangspunten: wetenschap en monitoring
waddenacademie-knaw Uitgangspunten: wetenschap en monitoring Peter M.J. Herman NIOO-CEME WaddenAcademie Minimale overeenstemming wat zijn de echte problemen hoe behoren die problemen onderzocht en beschreven
Nadere informatieInvasieve exoten in de tuin. KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018
Invasieve exoten in de tuin KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018 In de media 2 Invasieve exoten (definitie) dieren, planten en micro-organismen die door menselijk handelen in een nieuw gebied terechtkomen
Nadere informatieDe toekomst van agrobiodiversiteit in landbouwproductiesystemen en cultuurgewassen. Wannes Keulemans 30 november 2015
De toekomst van agrobiodiversiteit in landbouwproductiesystemen en cultuurgewassen Wannes Keulemans 30 november 2015 structuur Voedselproductie en voedselzekerheid Wat verstaan we onder agrobiodiversiteit
Nadere informatieDe Universele Verklaring tot Exoot
De Universele Verklaring tot Exoot Roelf Pot P Waarom zo n verklaring? P Wat verklaren anderen? P Hoe verklaar ik de verschillen? P Voorstel Aanleiding P Behoefte aan uitspraak over sommige soorten: is
Nadere informatiePlaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier
Aantal soorten Inhoud presentatie Plaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier Habitatgebruik & trendontwikkeling in de grote Actuele verspreiding & Ecologie Risico s voor inheemse
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45834 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Evans, Tracy Title: Management implications for invertebrate assemblages in the
Nadere informatieEcologische risicobeoordeling is gericht op het voorspellen van nadelige. effecten van stoffen op natuurlijke populaties. In het algemeen wordt
Samenvatting Ecologische risicobeoordeling is gericht op het voorspellen van nadelige effecten van stoffen op natuurlijke populaties. In het algemeen wordt hierbij de voorspelde blootstelling aan de stof
Nadere informatie1nvexo. Interreg Vlaanderen Nederland. minder invasieve planten en dieren. Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
1nveo minder invasieve planten en dieren Interreg Vlaanderen Nederland Europa investeert in uw regio Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Communiceren over invasieve eoten Paul Bogaert
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22932 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Plischke, Andreas Title: Non-target effects of GM potato : an eco-metabolomics
Nadere informatieRISICO'S EN REGULERING VAN BIOLOGISCHE GEWASBESCHERMING. Patrick DE CLERCQ
RISICO'S EN REGULERING VAN BIOLOGISCHE GEWASBESCHERMING Patrick DE CLERCQ Laboratorium voor Agrozoölogie Vakgroep Gewasbescherming Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Universiteit Gent EXOTEN IN DE BIOLOGISCHE
Nadere informatieAmerikaanse vogelkers door evolutie ingehaald. Barbara Gravendeel & Menno 10 december 2016
Amerikaanse vogelkers door evolutie ingehaald Barbara Gravendeel & Menno Schilthuizen @Florondag, 10 december 2016 Prunus serotina (Amerikaanse vogelkers) In 1630 geïntroduceerd, oorspronkelijk uit Noord
Nadere informatieSamenvatting 203 Klimaatverandering leidt volgens de voorspellingen tot een toename van de mondiale temperatuur en tot veranderingen in de mondiale waterkringloop. Deze veranderingen in de waterkringloop
Nadere informatieEcosysteem voedselrelaties
Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.
Nadere informatied rm Neder wa e landopg
Opgewarmd Nederland deel Natuur, water en landbouw: aanpassen Ecosystemen en klimaat Water, mens en landschap: eeuwenlang een gevaarlijk samenspel Polders, sloten en plassen: binnenwateren in beweging
Nadere informatieAfweer systeem tegen ziektes, moederlijk hormoon,ontwikkeling, vogels, testosteron
Niet-technische samenvatting 2015311 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Heeft de kwaliteit van het afweer systeem bij de vader een invloed on de kwetsbaarheid van de kinderen voor moederlijk
Nadere informatie4. Vind je dat de wasbeer in Nederland thuishoort? Wasbeer hoort van oorsprong niet in Nederland thuis. Waarschijnlijk is het een uitgezet dier.
Oefentoets Wasbeer doet het goed in Nederland De wasbeer is een soort die van nature voorkomt in Canada. 1. Wat is de beschrijving van een soort? Soort = een verzameling organismen die zich onderling kunnen
Nadere informatie4.7 Exoten. Bram bij de Vaate, RIZA en Erwin Winter, RIVO
.7 Bram bij de Vaate, RIZA (b.bdvaate@riza.rws.minvenw.nl) en Erwin Winter, RIVO (erwin.winter@wur.nl) Een aanzienlijk deel van de macrofauna op harde substraten bestaat uit exoten. Dat kan problemen opleveren
Nadere informatieEffecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee
Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee Jack Middelburg Universiteit Utrecht Darwin Centrum voor Biogeologie Netherlands Earth System Science Centre 21 Oktober 2014 KNAW Oceaan in hoge
Nadere informatieStichting RAVON A.M. Spitzen Postbus 1413 6501 BK NIJMEGEN. Datum 11 april 2014 Betreft Beslissing aanvraag Art. 75 Flora- en faunawet
> Retouradres Postbus 19530 2500 CM Den Haag Stichting RAVON A.M. Spitzen Postbus 1413 6501 BK NIJMEGEN Postbus 19530 2500 CM Den Haag mijn.rvo.nl T 088 042 42 42 F 070 378 61 39 ffwet@rvo.nl Betreft Beslissing
Nadere informatieInvasieve uitheemse planten in het beheer
Invasieve uitheemse planten in het beheer Casper de Groot september 2011 Aanleiding project Keuze voor zes soorten: Japanse duizendknoop, reuzenberenklauw, reuzenbalsemien, Amerikaanse vogelkers, rododendron
Nadere informatieBiologische respons op klimaatsverandering
Biologische respons op klimaatsverandering - maakt evolutie een verschil? Luc De Meester Impact klimaatsverandering op organismen Soortniveau Fysiologie Seizoenaliteit Verspreiding Evolutie Gemeenschappen
Nadere informatieHeeft iemand de sleutels gezien? Een zoektocht naar processen, pressoren en vissen. Jaap Quak
Heeft iemand de sleutels gezien? Een zoektocht naar processen, pressoren en vissen Jaap Quak Inhoud De insteek: kijk op ESF vanuit vissen Processen als sleutels Pressoren als sloten Soorten gevoelig/ongevoelig?
Nadere informatieHet verlies van biodiversiteit in de stad: oorzaken, gevolgen en oplossingen
Stedelijke biodiversiteit Natuur in Brussel 23/04/2018 Het verlies van biodiversiteit in de stad: oorzaken, gevolgen en oplossingen René-Marie Lafontaine & Mathilde Oger Conservation Biology Unit Koninklijk
Nadere informatie1. Biotische factoren (zijn afkomstig van andere organismen) - voedsel - soortgenoten - ziekteverwekkers - vijanden
Ecologie De wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaalde leefomgeving (milieu) voorkomen en wat de relaties zijn tussen organisme en hun milieu 1. Biotische factoren
Nadere informatieKraaiachtigen een bedreiging voor weidevogels? Attie F. Bos Pim Vugteveen
Rijksuniversiteit Groningen Wetenschapswinkel Biologie Rapport 67 Kraaiachtigen een bedreiging voor weidevogels? Een literatuuronderzoek naar de rol van kraaiachtigen als predator en de invloed daarvan
Nadere informatieHAPTE CHAP SAMENVATTING
HAPTE CHAP Wanneer voortplanting tussen individuen van verschillende soorten, maar ook van verschillende populaties wordt voorkómen, noemen we dit reproductieve isolatie. Reproductieve isolatie speelt
Nadere informatieInheemse plantensoorten versus exoten. Stellingen. Definities 08/02/2012. Workshop Inheemse plantensoorten versus exoten, Marco Hoffman, PPO
Workshop Groendag Hoorn Inheemse plantensoorten versus exoten Marco Hoffman Opzet workshop Peilen meningen deelnemers & enkele definities Achtergronden brochure Feiten en objectieve achtergrondinformatie
Nadere informatieAanpak Invasieve exoten. Henk Siebel mei 2014
Aanpak Invasieve exoten Henk Siebel mei 2014 Aanpak probleem met invasieve exoten in bos- en natuurgebieden Waar hebben we het over? Welke strategie is de beste? Algemene opties Struiken, bomen en ruigtekruiden
Nadere informatiebron : Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen PB C 64 van 06/03/2000 A. Naam en adres van de kennisgever (firma of instituut).
bron : Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen PB C 64 van 06/03/2000 RAAD GEMEENSCHAPPELIJK STANDPUNT (EG) Nr. 12/2000 door de Raad vastgesteld op 9 december 1999 Met het oog op de aanneming van
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35907 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yang Liu Title: Quantifying the toxicity of mixtures of metals and metal-based
Nadere informatieWillem Piet. Valse meeldauw Wat nu?
Willem Piet Valse meeldauw Wat nu? Het preventief beheersen van ziekten en plagen Door het ondersteunen van het natuurlijk herstellend vermogen van bodem en gewas WAAR STAAN WE VOOR? ONZE MISSIE Het versterken,
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22747 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22747 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yirga Abay, Gidey Title: Ecology and conservation of spotted hyena (Crocuta crocuta
Nadere informatieWijnimport Nederland naar regio
DO RESEARCH Wijnimport Nederland naar regio Sterke opmars wijn uit Chili Jeroen den Ouden 1-10-2011 Inleiding en inhoudsopgave Pagina I De invoer van wijn in Nederland 1 II De invoer van wijn naar herkomst
Nadere informatieTOEPASSING VAN GEÏNTEGREERDE ECOLOGISCHE MODELLERING VOOR GEOPTIMALISEERDE (VELD)GEGEVENSVERZAMELING, SYSTEEMANALYSE EN SCENARIOVERGELIJKING
VAKGROEP TOEGEPASTE ECOLOGIE EN MILIEUBIOLOGIE TOEPASSING VAN GEÏNTEGREERDE ECOLOGISCHE MODELLERING VOOR GEOPTIMALISEERDE (VELD)GEGEVENSVERZAMELING, SYSTEEMANALYSE EN SCENARIOVERGELIJKING Peter GOETHALS,
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36318 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Lin, Tiantian Title: Parallel evolution in an invasive plant species : evolutionary
Nadere informatieInvasieve exoten algemene inleiding
Invasieve exoten algemene inleiding Wilfred Reinhold platform Stop invasieve exoten www.invasieve-exoten.nl www.tijgermug.info www.twitter.com/invasieveexoten www.facebook.com/wilfred.reinhold 1 Opbouw
Nadere informatie7 e biologische diversiteit een moeilijk te vrijwaren rijkdom
D 7 e biologische diversiteit een moeilijk te vrijwaren rijkdom In Ukkel Onze Gemeente Ukkel maakt deel uit van de groenste gemeenten van Brussel. In een Ukkelse straat of in het Zoniënwoud kan u soms
Nadere informatieDe invloed van zout op natuurlijke vegetatie
Zoet-Zout Tweedaagse Wageningen De invloed van zout op natuurlijke vegetatie Sija Stofberg, Flip Witte, Milou Huizinga 1 Zoet-Zout Tweedaagse Wageningen 2 Inleiding Verzilting in Nederland en tolerantie
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38704 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Shafiei Sabet, Saeed Title: The noisy underwater world : the effect of sound on
Nadere informatieMartijn Bezemer
Interacties tussen onder en bovengrondse organismen: Nieuw inzicht en toepassingen Martijn Bezemer m.bezemer@nioo.knaw.nl Netherlands Instituut voor Ecologie Bodems zijn van levensbelang Ecosysteem diensten:
Nadere informatieSymbiont1.0. Tool voor biologische bodemkwaliteit. Daan Kuiper
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Symbiont1.0 Tool voor biologische bodemkwaliteit Daan Kuiper Biologische bodem
Nadere informatieEen gezonde bodem. Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling
Een gezonde bodem Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling 1 Introductie Afdeling Kennis en Ontwikkeling Precisielandbouw Bodem en Bemesting Vergroening en Gewasbescherming
Nadere informatieBedreigingen van aquatische biodiversiteit
Workshop3: Biodiversiteit: basisproduct of luxegoed? Bedreigingen van aquatische biodiversiteit Steven Declerck Leuven Sustainable Earth Research center launch event Vrijdag 19 juni 2009 Aquatische biodiversiteit
Nadere informatieGEDELEGEERDE VERORDENING (EU) 2018/968 VAN DE COMMISSIE
10.7.2018 L 174/5 GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) 2018/968 VAN DE COMMISSIE van 30 april 2018 tot aanvulling van Verordening (EU) nr. 1143/2014 van het Europees Parlement en de Raad wat betreft risicobeoordelingen
Nadere informatieEnquete over invasieve Exoten (Invasive Aliens). Graag uw aandacht en hulp gevraagd. Thursday, 22 March 2012 12:01
De Europese commissie gaat er van uit dat vreemde exotische (niet inheemse) planten en diersoorten schadelijk kunnen zijn voor het plaatselijke ecologische evenwicht in Europa. Dit is in bepaalde gevallen
Nadere informatieKudzu Pueraria lobata
Kudzu Pueraria lobata Algemene opmerkingen: Noot 1: De soorten Fallopia japonica, F. x bohemica en F. sachalinensis hebben veel overeenkomsten en deze soorten zijn in het verleden vaak door elkaar gehaald
Nadere informatieHoofdlijnen Natuurrapport 2007
Hoofdlijnen Hoofdlijnen Natuurrapport 2007 Biodiversiteit Verstoringen/bedreigingen Duurzaam gebruik Hoofdlijnen Natuurrapport 2007 Biodiversiteit Verstoringen/bedreigingen Duurzaam gebruik Toestand plant-
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19969 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hannula, Emilia Title: Assessment of the effects of genetically modified potatoes
Nadere informatieExoten, een beleidsgeschiedenis. Ton Rotteveel
Exoten, een beleidsgeschiedenis Ton Rotteveel Exoten Wat is een exoot? Een voor ons land nieuw organisme dat hier niet op eigen kracht kon komen. Al 4000-6000 jaar geleden: akkerbouwonkruiden naar West-
Nadere informatieNATUUR EN BIODIVERSITEIT
NATUUR EN BIODIVERSITEIT Wat hebt u eraan? Biodiversiteit is de verscheidenheid van leven op onze planeet. Het is het fundament van ons welzijn en de economie. We zijn van de natuur afhankelijk voor ons
Nadere informatieMIRA-T Kwaliteit oppervlaktewater. Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten DPSIR
Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten belasting oppervlaktewater (1995=100) 120 100 80 60 40 P landbouw N landbouw N huishoudens P huishoudens CZV huishoudens N
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen
Nadere informatieBermenplan Assen. Definitief
Definitief Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Assen Gemeente Mevrouw Assen ing. M. van Lommel Mevrouw M. Postbus van Lommel 30018 Noordersingel 940033 RA Assen 9401 JW T Assen 0592-366911 F 0592-366595
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting (deze samenvatting is bedoeld voor niet-vakgenoten die zich op de hoogte willen stellen van de globale inhoud van dit proefschrift) Foerageren, het verzamelen van voedsel, is een
Nadere informatieSamenvatting. Bossen en bedreigde boomsoorten in Vietnam
Bossen en bedreigde boomsoorten in Vietnam Er zijn veel verschillende bostypen in Vietnam, omdat het land een tropisch klimaat heeft en topografisch zeer gevariëerd is. Er zijn tropische regenbossen, mangrovebossen,
Nadere informatieVeenweiden steeds belangrijker voor Zwarte sterns in Zuid-Holland. Verslag van monitoring van aantallen en broedsucces in 2013
Veenweiden steeds belangrijker voor Zwarte sterns in Zuid-Holland Verslag van monitoring van aantallen en broedsucces in 2013 Veenweiden steeds belangrijker voor Zwarte sterns in Zuid-Holland Verslag
Nadere informatieVan chemie naar ecologie: niet straks maar nu! Louise
Van chemie naar ecologie: niet straks maar nu! Louise E.M. Vet @LEMVet @niooknaw tot 1945 1980 2000: grote resultaten geboekt met geïntegreerde en biologische gewasbescherming! Gifgebruik met 50 tot 95%
Nadere informatieCircadiane ritmiek. Circadiane plasticiteit. Hoofdstuk 2
Samenvatting 207 Circadiane ritmiek De draaiing van de aarde om haar as zorgt voor een continu veranderende omgeving waarin periodes van licht en donker elkaar afwisselen. De dagelijkse afwisseling van
Nadere informatieAmerikaanse rivierkreeft in veenweidegebied. Onderzoek naar de verspreiding, abundantie en beheer in relatie tot het bereiken van de KRWdoelen
Amerikaanse rivierkreeft in veenweidegebied Onderzoek naar de verspreiding, abundantie en beheer in relatie tot het bereiken van de KRWdoelen Inhoud exotische kreeften in Nederland autecologie geknobbelde
Nadere informatie