Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Transcriptie

1 Cover Page The handle holds various files of this Leiden University dissertation Author: Wit, Jerôme de Title: Writing under wartime conditions : North and South Korean writers during the Korean war ( ) Issue Date:

2 Samenvatting Dit proefschrift is een onderzoek naar Noord- en Zuid-Koreaanse korte verhalen en romans die geschreven zijn ten tijde van de Koreaanse Oorlog ( ). Literatuur is een product dat onstaat uit sociale processen die beïnvloed en ingebed zijn in ideologische formaties en historisch gevormd worden. Een schrijver schrijft altijd vanuit een bepaalde positie die in relatie staat tot het ideologische klimaat waarin hij zich bevindt. De schrijver is nooit in staat om te ontsnappen aan het creeëren van een specifiek ideologisch beeld dat los staat van zijn eigen sociale of historische omgeving. In plaats van dat een schrijver met zijn werk een spiegel voorhoudt aan de samenleving, is het het werk en de auteur zelf die onderwerp wordt van onderzoek. Het literaire werk is doordrongen door de ideologische visie en standpunten van de auteur en verraden hiermee de sociale en historische omstandigheden waarin het werk is geschreven. Het is mijn mening dat zulke eigenschappen vooral duidelijk zichtbaar worden tijdens een oorlog, aangezien een samenleving in oorlog de neiging heeft zich meer op zichzelf te gaan richten. De oorlogscultuur en de literatuur die gecreeërd worden tijdens deze periode laten hierdoor duidelijker zien welke ideologische discoursen aanwezig zijn in de samenleving, vooral omdat er pogingen zichtbaar zijn om bestaande discoursen te herdefiniëren. De studie naar de ideologische oorlogsliteratuur in het bijzonder is een aantrekkelijk onderwerp aangezien de literaire werken passages laten zien waarin de auteur worstelt met zijn onzekerheid over het verloop van de oorlog. De realistische manier van schrijven die de Koreaanse auteurs gebruikten voor de oorlog uitbrak, was altijd een effectief middel gebleken om het literaire werk meer autoriteit uit te doen stralen. Dit kwam vooral door het gebruik van een alwetende verteller in het werk. De functie van deze alwetende verteller is meestal om de gedachtegang en 292

3 gevoelens van de personages in het verhaal weer te geven aan de lezer, of om aan de lezer een algemeen beeld te schetsen van wat er in de fictieve wereld gaande is, iets dat de personages in het verhaal zelf niet kunnen weten. Tijdens oorlogstijd verloor deze methode echter veel van zijn overredingskracht aangezien de alwetende verteller zelf in een crisis geraakte. De lezer steunt op de alwetende verteller voor vastigheid, maar als deze verteller poogt om een te rooskleurig beeld te schetsen van de oorlog, zal dit de lezer niet weten te overtuigen. De lezer weet namelijk dat de auteur van het werk zelf ook geen kennis heeft over hoe de oorlog zal gaan verlopen en de manier waarop het literaire werk geschreven is verraadt deze onzekerheid ook. De Koreaanse oorlogsliteratuur geeft daarom een uniek beeld van de directe respons van de schrijvers op de Koreaanse Oorlog. Dit spontane element gaat verloren zodra de oorlog ten einde is. Na de ondertekening van het wapenstilstandsverdrag, was het namelijk mogelijk om de oorlog als een afgesloten geheel te beschouwen en kon er een begin gemaakt worden om te reflecteren over hoe de oorlog te beschouwen. Het is mijn mening dat vanaf een dergelijk moment de oorlog geïnterpreteerd en gebruikt wordt voor lauter contemporaire doeleinden. Het onderzoek is verdeeld in twee delen. In het eerste deel richt ik mij op de sociale en historische processen die leidden tot de formatie van een dominante ideologie in zowel Noord en Zuid Korea. In het eerste hoofdstuk geef ik een overzicht van de activiteiten die de schrijvers en intellectuelen ontplooiden vanaf het einde van de Japanse koloniale overheersing tot het einde van de Koreaanse Oorlog. Naast het geven van een geschiedkundig beeld van de activiteiten van de schrijvers, is het doel van dit hoofdstuk om aan te tonen dat het idee van de totale oorlog een zeer dominante factor speelde in de overwegingen van de schrijvers over wat de rol van literatuur en de schrijver zelf tijdens oorlog was. De ideologie van de totale oorlog deed zijn intrede in Koreaanse intellectuele kringen vanaf de jaren 30, en beïnvloedde 293

4 de manier waarop schrijvers de Koreaanse Oorlog benaderden. Deze ideologie was mede bepalend in de manier waarop literatuur geschreven zou worden en zelfs hoe de schrijvers zichzelf tijdens de oorlog zouden organiseren. Het tweede hoofdstuk gaat over de sociale omstandigheden waarin de Zuid-Koreaanse schrijvers zich bevonden voor de uitbraak van de oorlog en ik beargumenteer hier dat voor sommigen de vooroorlogse sociale situatie mede bepalend was voor hun keuze om anti-communistische literatuur te schrijven. Vanwege de vele populaire opstanden die in Zuid-Korea plaatsvonden voor de oorlog begon, werd er een anti-communistisch discours opgebouwd in de samenleving. In deze periode werden vele burgers ervan beticht communistische sympathieën te hebben. Na de uitbraak van de oorlog en met de grote en grillige wisselingen van de frontlinie in de vroege oorlogsmaanden verergerden de beschuldigingen zich. Vooral de bevolking in Seoul die drie maanden lang onder gezag van Noord-Korea kwam te staan, kreeg met veel argwaan te maken. Vele schrijvers die Seoul niet hadden weten te ontvluchten, werden met wantrouwen bejegend door de Zuid-Koreaanse regering. Om dit wantrouwen weg te nemen, kozen velen ervoor om anti-communistsche teksten te schrijven, of om deel te gaan nemen aan de door de overheid gefinanciërde oorlogsschrijvers organisaties. In deel twee ligt de nadruk op themas en kwesties die naar voren komen in de oorlogsliteratuur. Het derde hoofdstuk legt zich toe op de beschrijving van de oorlogsliteratuur in Noord-Korea. De Noord-Koreaanse schrijvers zagen literatuur als een uitstekend middel om bepaalde emoties los te maken in de lezer en om de lezer te bewegen om in actie te komen. Om dit te bewerkstelligen portreteerden de schrijvers de overwegend Amerikaanse vijand als kwaadaardig en wreed, terwijl de eigen helden in de verhalen beschreven werden als puur en onschuldig. Hiernaast beschreven de verhalen een gevoel van kameraadschap onder de soldaten aan het front als manier om de lezer te overtuigen in actie te komen om 294

5 hetzelfde te doen. Ik betoog hier dat een dergelijke beschrijving van een actieve en deelnemende rol in de natie tot een smallere definitie leidde van het concept van wie tot de natie behoorde. Ook al werd er in de meeste verhalen een ideeël beeld geschetst van een homogene en zorgeloze Noord-Koreaanse samenleving, de propagandaliteratuur die geschreven werd kon niet volledig voorbij gaan aan de realiteit. Hierdoor zijn sociale problemen en kwesties die van acuut belang geacht werden ten tijde van de oorlog ook zichtbaar in de werken. De dramatische terugtocht van het Noord-Koreaanse leger na september 1950 is dan ook een vaak terugkerende setting in de verhalen. Dit in een poging om deze tegenslag uit te leggen aan de lezer en om ze ervan te overtuigen dat dit niet ontstond door incompetente politieke beslissingen van de politieke en militaire leiders. In het vierde hoofdstuk komt de analyse van Zuid-Koreaanse oorlogsliteratuur aan bod. De oorlogsliteratuur uit Zuid-Korea richtte zich bijna exclusief op de uitleg van ideologische verschillen tussen communisme en democratie. Dit kan uitgelegd worden als een poging van de regering om de eigen bevolking te overtuigen van de levensvatbaarheid van de eigen democratische ideologie in een tijd waarin populaire opstanden tegen het regime de boventoon voerden. Schrijvers in Zuid-Korea droegen hier hun steentje bij door de communistische ideologie te beschrijven als een ideologie die onverenigbaar was met hun ideaalbeeld van de Koreaanse natie. Democratische principes strookten volgens hen wel volledig met dit beeld en zij poogden hiermee de lezer ervan te overtuigen dat de legitimiteit van de claim op de Koreaanse natie in Zuid-Korea rustte. Een diepgaande analyse van Kim Song s roman Living Forever laat deze nationalistische constructie zien. Dit ideaalbeeld zorgde er echter voor dat niet alleen het noorden, maar ook elementen binnen de Zuid-Koreaanse samenleving buitengesloten werden van deelname aan de natie. In de verhalen komt dit naar voren door de beschrijving van personages die zichzelf proberen te verrijken en niet het beste voorhebben met het 295

6 idee van de natie. Ik betoog dat via deze retoriek de schrijvers bepaalde groepen binnen de Zuid-Koreaanse uitsluitten, en dat ze tegelijkertijd hiermee hun eigen positie in het culturele veld probeerden te verstevigen. De schrijvers eigenden zichzelf de correcte uitleg van het concept nationalisme toe en begonnen de definitie van wie als ware nationalisten gezien konden worden, toe te spitsen op diegenen die een directe ervaring had met de oorlog zelf. Hierdoor begon deze definitie tegen het einde van de oorlog enkel de soldaten aan het front en de schrijvers zelf te omvatten. Het vijfde hoofdstuk vergelijkt de manier waarop de vijand geportreteerd wordt in Noord- en Zuid-Koreaanse oorlogsliteratuur. De afbeelding verschilt onderling vanwege het vooroorlogse paradigma die beide staten hadden gecreeërd. Met de grote populaire opstanden waar de Zuid-Koreaanse samenleving mee te maken kreeg, centreerde het vijandsbeeld zich bijna volledig op de ideologische corruptie van de vijand. Noord-Korea wist snel een stabiele sociale samenleving te vormen, waardoor de aandacht gericht kon worden op een vijand die buiten de eigen staat lag. Daarom worden in de Noord-Koreaanse verhalen de Verenigde Staten vooral als grootste vijand gezien die imperialistische ambities het Koreaanse schiereiland zichzelf toe te eigenen. Beide staten claimden dat de gewone bevolking in de overheerste gebieden smachtten op bevrijding uit handen van de wrede (Noord- of Zuid-Koreaanse) onderdrukkers. De verhalen doen dan ook een poging om een menselijk beeld te schetsen van een vriendelijke bevolking in het vijandelijke gebied en van vijandelijke soldaten die tegen hun wil in vechten voor de tegenstander. Hun verhalen laten echter zien dat het tijdens een burgeroorlog bijna onmogelijk is om een duidelijk afgebakende verdeling tussen goede en slechte vijanden te behouden. De buitenlandse (Chinese of Amerikaanse) vijand daarentegen wordt op een meer ongenuanceerde manier weergegeven aangezien zij vaak racistische of beestachtige eigenschappen worden toebedeeld. Het zesde hoofdstuk tenslotte bevat een analyse van de 296

7 oorlogsliteratuur in Noord- en Zuid-Korea naar de rol en positie van vrouwen tijdens de Koreaanse Oorlog. De traditionele rol die de Koreaanse samenleving vrouwen had toebedeeld was er een van onderdanigheid aan en ondersteuning voor de man. De man op zijn beurt moest zorgen in het onderhoud van de vrouw. Toen tijdens de oorlog de meeste mannen naar het front moesten, waren het de vrouwen zelf die voor het onderhoud moest zorgen van haarzelf en haar familie. Een hiermee gepaard gaand sociaal probleem die vooral in Zuid-Korea zichtbaar werd tijdens de oorlog was prostitutie. Vele schrijvers in Zuid-Korea kozen dit onderwerp voor hun verhalen en zochten via hun werken naar een oplossing voor dit maatschappelijke probleem. In hun optiek was een manier om dit lot te ontlopen om zich in te zetten voor de natie. Ziekenhuiszusters werden de heldinnen in hun verhalen om dit over te brengen op de vrouwelijke lezers. Wanneer men de beschrijvingen van deze zusters echter analyseerd, merkt men op dat de traditionele rol van vrouwen nog steeds erg zichtbaar is. Men ziet namelijk dat hun inspanningen zich niet richten op de natie, maar meer op het onderhouden en ondersteunen van de man. Ook in Noord-Koreaanse verhalen zijn veel heldinnen te vinden. Deze vrouwen proberen zich te ontdoen van de traditionele rol die hen wordt toegeschreven zodat ze zichzelf kunnen presenteren als gelijke aan de man. De verhalen laten echter zien dat deze strijd om gelijkheid niet makkelijk te bewerkstelligen is, en dat ze worstelen met hun gevoelens van moederschap of moeten strijden met mannen in Noord-Korea die de nieuwe positie van de vrouw in de samenleving nog niet geaccepteerd hebben. Echter zijn ook in de Noord-Koreaanse oorlogsverhalen vrouwelijke personages te vinden die zichzelf schikken naar het traditionele beeld waarin de vrouw ondersteuning moet geven aan de man. 297