* Verloren lading * Benodigdheden. 1. Beginsituatie

Transcriptie

1 * Verloren lading * Benodigdheden Gelamineerde testkaart Invulblad Zetmeel Sucrose Bakpoeder (natriumwaterstofcarbonaat) Gips (calciumsulfaat) Vergrootglazen Water Plastiek bekertjes Lepeltjes Roerstokjes Rodekoolsap Jodium-oplossing Azijn 1. Beginsituatie Er is een vrachtwagen gekanteld op de autostrade. Er ligt nu een hele lading "wit poeder" op de autostrade die ervoor zorgt dat er een hele lange file staat. Aan de kinderen wordt gevraagd om te achterhalen wat het onbekende poeder is. Elk kindje krijgt een gelamineerde testkaart waarop de witte poedertjes worden onderzocht, en een invulblad. Er zijn 4 gekende stoffen (zetmeel, sucrose, bakpoeder en gips). Deze stoffen hebben elke fysische eigenschappen (kleur,

2 grootte van de deeltjes, vorm van de deeltjes) en chemische eigenschappen (oplossen in water, reactie met azijnzuur, toevoegen van jodium-oplossing, toevoegen van ph-indicator) De kinderen gaan eerst van elke gekende stof de eigenschappen onderzoeken en hun bevindingen neerschrijven op het invulblad. 2. Fysische eigenschappen De kinderen gaan zelf op onderzoek uit om de fysische eigenschappen van de verschillende stoffen te ontdekken, hun bevindingen worden neergeschreven op het invulblad. 1) Wat is de kleur van deze stof? Mogelijke bijvragen: "Je schrijft dat de kleur 'wit' is, is het zo 'wit als sneeuw'? Of eerder 'geel-wit'? Ken je een voorwerp dat dezelfde kleur heeft?..." 2) Wat kan je zeggen over de grootte van de deeltjes? Mogelijke bijvragen: "Kan je de verschillende deeltjes met het blote oog onderscheiden? Probeer misschien eens met een vergrootglas, lukt het nu?..." 3) Welke vorm hebben de deeltjes? Mogelijke bijvragen: "Kan je verschillende vormpjes onderscheiden? Probeer misschien eens met een vergrooglas, lukt het nu? Zijn de deeltjes eerder rond? Of toch eerder hoekig?..." 3. Chemische eigenschappen De kinderen gaan zelf op onderzoek uit om de chemische eigenschappen van de verschillende stoffen te ontdekken, hun bevindingen worden neergeschreven op het invulblad. 1) Oplosbaarheid in water De oplosbaarheid in water moeten de kinderen testen in een plastiek bekertje. Laat hen een beetje van de stof in het water doen en laat hen roeren met een lepeltje. Indien er na het roeren niets op de bodem ligt is de stof opgelost. Blijven er nog deeltjes zweven in het water dan is de stof niet oplosbaar. De waarneming (oplosbaar of niet?) moeten ze invullen op het invulblad. Mogelijke bijvragen: "Heb je ooit al suiker in een kopje koffie gedaan? En lost de suiker dan op? En hoe zou het dan komen dat suiker nu niet oplost in water?..."

3 2) Reactie met azijnzuur Laat de kinderen eerst eens ruiken aan het bekertje. Laat ze raden wat de stof is. Met deze indicator gaan we bekijken of de witte stof zal bruisen of niet. Deze test moeten ze op de testkaart doen. Een beetje van de stof op het juiste vakje (azijnzuur) leggen en dan wat druppeltjes azijnzuur erbij doen. De waarneming (bruist het of niet?) moeten ze invullen op het invulblad. Mogelijke bijvragen: "Weet je waarvoor azijn soms gebruikt wordt? Is azijn zoet of zuur? Ken je nog andere stoffen die zuur zijn?..." 3) Reactie met jodium-oplossing Laat de kinderen kijken/ruiken (niet proeven!!) naar/aan de stof. Met deze indicator gaan we bekijken of er een verandering in kleur zal optreden. Deze test moeten ze op de testkaart doen. Een beetje van de stof op het juiste vakje (jodium-oplossing) leggen en dan wat druppeltjes jodium erbij doen. De waarneming (de kleur/verkleuring) moeten ze invullen op het invulblad. Mogelijke bijvragen: "Weet je hoe deze stof heet? - isobetadine - Waarvoor wordt deze stof soms gebruikt?..." 4) Reactie met ph-indicator (= rodekoolsap) Laat de kinderen kijken/ruiken naar/aan de stof. Met deze indicator gaan we bekijken of er een verandering in kleur zal optreden. Deze test moeten ze op de testkaart doen. Een beetje van de stof op het juiste vakje (ph-indicator) leggen en dan wat druppeltjes rodekoolsap erbij doen. De waarneming (de kleur/verkleuring) moeten ze invullen op het invulblad. Mogelijke bijvragen: "Waar ruikte deze stof naar? - het is rodekoolsap- Kennen jullie 'zure regen'?..." Toelichten dat deze indicator gebruikt wordt om te kijken hoe "zuur" een bepaalde stof is. 4. Onbekende stof determineren Vervolgens kiest de begeleider een onbekende stof die de kindereren moeten testen. Je mag hierin uiteraard variëren per kind. Aan de hand van de gegevens die ze reeds op hun invulblad hebben neergeschreven kunnen ze nu determineren

4 welke stof het onbekend wit poeder is, door alle fysische en chemische eigenschappen te testen zoals hierboven beschreven. Aandachtspunten voor de begeleider Sommige kinderen gaan heel traag te werk en zullen veel vragen hebben, anderen zullen het onmiddellijk beu zijn. Dwing hen niet om verder te proberen, maar probeer hen wel wat te stimuleren met enkele open vragen. Sommige stoffen (jodium-oplossing) mogen ze niet opeten/drinken. Van bij het begin dus duidelijk maken dat dit niet de bedoeling is dat ze dingen gaan proeven. Deze workshop werd ontwikkeld door Lieve Maeseele (lector HoGent vakdidactiek wetenschap en techniek).

5 TESTKAART azijnzuur jood-oplossing ph-indicator (C6H10O5)x C12H22O11 NaHCO3 (CaSO4)2 H2O onbekende stof

6 Naam onderzoeker: Invulblad test zetmeel (C 6H 10O 5) x sucrose C 12H 22O 11 natriumwaterstofcarbonaat NaHCO 3 calciumsulfaat (CaSO 4) 2 H 2O onbekende stof??? fysische eigenschappen kleur van de stof? grootte van de deeltjes? vorm van de deeltjes? oplossen in water? chemische eigenschappen toevoegen van azijnzuur toevoegen van joodoplossing toevoegen van phindicator

7