Raadsonderzoek. naar Biesbosch Marina Drimmelen

Transcriptie

1 Raadsonderzoek naar Biesbosch Marina Drimmelen Versie Pagina 1

2 Inhoudsopgave 1. AANDEELHOUDERSCHAP GEMEENTE DRIMMELEN IN BIESBOSCH MARINA DRIMMELEN INLEIDING OPRICHTING BMD STRUCTUURVISIE WRCD DOELSTELLING BEHEERMAATSCHAPPIJ MASTERPLAN HUIDIGE ORGANISATIESTRUCTUUR EN VENNOOTSCHAPSTRUCTUUR BESTUURSLAGEN RISICO DOELSTELLING ONDERZOEK GEMEENTERAAD DRIMMELEN HOOFDVRAAG Kernmomenten DEELVRAGEN ONDERZOEKSOPZET AFBAKENING BEGELEIDING ONDERZOEK OPENBAARHEID RAPPORT GLOBALE PLANNING EN BEGROTING... 9 Pagina 2

3 1. AANDEELHOUDERSCHAP GEMEENTE DRIMMELEN IN BIESBOSCH MARINA DRIMMELEN 1.1. Inleiding Om duidelijkheid te krijgen over de vraag hoe het aandeelhouderschap van de gemeente Drimmelen in de Beheersmaatschappij Biesbosch Marina Drimmelen (hierna BMD) tot stand is gekomen, dient te worden teruggegaan in de tijd om vast te stellen met welk doel de exploitatiemaatschappij, zoals deze destijds heette, is opgericht. In de oprichtingsstatuten van 30 oktober 1969 is opgenomen: De vennootschap heeft tot doel 1 : a. de exploitatie en ontwikkeling van een jachthavencomplex, gelegen te Drimmelen in de gemeente Made en Drimmelen en het ontwikkelen en exploiteren voor recreatieve doeleinden van terreinen, die daarvoor in de nabijheid van het Jachthavencomplex in aanmerking komen, een en ander met dien verstande, dat het totaal der recreatieve mogelijkheden zal openstaan voor een zo breed mogelijk publiek; b. de opbouw en exploitatie van jachthavens, kampeerterreinen, bungalowparken en soortgelijke recreatieterreinen in de meest uitgebreide zin; c. het deelnemen in ondernemingen met een gelijk of aanverwant doel; d. al hetgeen met het onder a, b en c genoemde in verband staat of komt te staan Oprichting BMD Aan de oprichting heeft een advies van prof. Mr. Van Wijmen ten grondslag gelegen. Kort weergegeven zijn de belangrijkste redenen om te adviseren om te komen tot de oprichting van een N.V.: de N.V.-vorm biedt de mogelijkheid anderen daadwerkelijk en financieel te interesseren in een optimale exploitatie van de Jachthaven en een spoedige realisatie daarvan; een N.V. biedt alle kansen voor een doelmatig en slagvaardig beleid, zowel in organisatorische als financiële zin; dit is vereist om bij de exploitatie van de Jachthaven optimale resultaten te bereiken; de N.V.-vorm laat de nodige mogelijkheden open om de gemeentebelangen m.b.t. haar publiekrechtelijke taak veilig te stellen (een meerderheidsbelang van 51 % van de aandelen voor de gemeente); ter zekerstelling van het realiseren door de vennootschap van de Jachthaven en de daaraan toegedachte bestemming zal in de doelomschrijving van de N.V. bepaald worden dat het totaal der recreatieve mogelijkheden zal moeten openstaan voor een zo breed mogelijk publiek. Bovenstaande leidt volgens de adviseur tot de conclusie dat de N.V.-vorm de meest geëigende vorm is en dat de Gemeentewet hieraan in het geheel niet in de weg staat. De deelneming in deze N.V. door de gemeente valt te betitelen als een beleidsdeelneming. Het gaat de gemeente niet om een zo hoog mogelijk rendement (dividend) op het ingelegde kapitaal, maar om het realiseren van de doelstellingen van de N.V. Bij de oprichting hebben de volgende partijen aandelen genomen in de vennootschap: - gemeente Made en Drimmelen: 250 aandelen - Philips Nederland N.V.: 78 aandelen - Heineken Exploitatiemaatschappij: 78 aandelen - De Centrale Levensverzekeringbank N.V.: 78 aandelen - Koninklijke Luchtvaartmaatschappij: 10 aandelen Structuurvisie WRCD Vervolgens werd eind jaren 80 de structuurvisie WRCD 2 opgesteld. Deze structuurvisie beschreef een aantal problemen voor het havengebied: a. een algeheel kwaliteitsgebrek; b. een tekort aan ruimte voor de exploitatiemaatschappij en zittende ondernemers (water en grond); c. een gebrek aan verblijfsrecreatieve accommodaties zoals camping, vakantiewoningen, hotelfaciliteiten; d. een tekort aan evenementen en activiteiten. 1 Bron: Notitie inzake het gemeentelijk aandeelhouderschap in de Beheermaatschappij Jachthaven Drimmelen B.V., bijlage bij raadsvoorstel WRCD betekent: Watersport, Recreatie Centrum Drimmelen Pagina 3

4 Hieruit kan geconcludeerd worden dat de doelstelling zoals die destijds bij de oprichting heeft gegolden, onvoldoende is gerealiseerd. Vervolgens is ingezet op het oplossen op de geconstateerde problemen. 3 In dit kader is in 2001 de vennootschaprechtelijke structuur aanzienlijk gewijzigd. Deze ziet er nu als volgt uit: 1.4. Doelstelling Beheermaatschappij De doelstelling van de Beheersmaatschappij, de vennootschap waarin de gemeente 90 % aandeelhouder is, luidt als volgt 4 : a) het oprichten en verwerven van, het deelnemen in, het samenwerken met, het voeren van de directie over, alsmede het (doen) financieren van andere ondernemingen, in welke rechtsvorm dan ook; b) het verstrekken en aangaan van geldleningen, het beheer van en het beschikken over registergoederen en het stellen van zekerheden, ook voor schulden van anderen c) het verrichten van al hetgeen met het vorenstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin. De Beheermaatschappij Jachthaven Drimmelen B.V. is 100 % aandeelhouder in de 4 Exploitatiemaatschappijen. In 2007 is de Exploitatiemij. Zeilschool Biesbosch Marina B.V. door de Beheermaatschappij verkocht Masterplan Om alle ontwikkelingen in het havengebied van Drimmelen in het juiste perspectief te plaatsen is in 2002 een Masterplan opgesteld. Het Masterplan beschrijft de verschillende onderdelen 3 Bron: Hiervoor wordt verwezen naar de notitie De ontwikkeling van Biesbosch Marina Drimmelen, een tussenbalans na 10 jaren, opgesteld door de heer A. den Exter. 4 Bron: (nog in te vullen: statuten beheermij Jachthaven Drimmelen? Welke datum? Pagina 4

5 van het plan voor het havengebied. De focus in het plan ligt op een facelift van de dagrecreatie rond de havens, vergroting van de haven ten behoeve van het behoud van het aantal ligplaatsen (in verband met grotere boten) en het creëren van circa 300 recreatiewoningen in het havengebied. Hierbij worden ook zaken genoemd als het realiseren van ligplaatsen voor passanten, meer beschutting tegen de elementen, versterking van het nautisch milieu en verlenging van het recreatieve seizoen. In de afgelopen jaren is hard gewerkt aan het oplossen van de geconstateerde gebreken door het uitbreiden van het havengebied en de havenvoorzieningen en het upgraden van het gehele gebied. Deze ontwikkeling is nog niet afgerond. De belangrijkste ontwikkeling die nog plaats moet vinden is de realisatie van de recreatiewoningen, hetgeen plaatsvindt in de Ontwikkelingsmaatschappij Jachthaven Drimmelen B.V. Daarnaast dienen nog de steigers die in gebruik zijn bij WV De Biesbosch te worden vernieuwd. Voorts richt BMD zich op de nog te realiseren onderdelen van het Masterplan Huidige Organisatiestructuur en Vennootschapstructuur Bestuurslagen De volgende bestuurslagen zijn te onderscheiden bij Biesbosch Marina Drimmelen: 1) Directies van de betreffende BV s 2) Raad van Commissarissen van de betreffende BV s 3) Aandeelhouders van de betreffende BV s 4) Gemeenteraad als toezichthouder op de Aandeelhouder Gemeente Drimmelen 1.8. Risico In de raad van is de borgstelling met 3,2 miljoen verhoogd van 10,8 naar 14 miljoen. Het financieel belang van de gemeente in BMD bedraagt momenteel meer dan (totaal borgstelling plus geplaatst aandelenkapitaal). De voltallige raad wenst een onafhankelijk onderzoek naar het ontstaan van dit Risico en draagt de griffier op een en ander in werking te zetten. 5 Bron: bijlage bij raadsvoorstel van Pagina 5

6 2. DOELSTELLING ONDERZOEK GEMEENTERAAD DRIMMELEN 2.1. Hoofdvraag De gemeenteraad van Drimmelen wil antwoord krijgen op de navolgende vragen: De gemeenteraad van Drimmelen wil inzicht krijgen in: 1. a) Wie is op welke wijze betrokken geweest bij/voor de bestuurlijke besluitvormingsprocessen betreffende de door de gemeente verstrekte garanties ten behoeve van de financiering van Biesbosch Marina Drimmelen? b) Wie is op welke wijze verantwoordelijk geweest bij/voor de bestuurlijke besluitvormingsprocessen betreffende de door de gemeente verstrekte garanties ten behoeve van de financiering van Biesbosch Marina Drimmelen? 2. a) Wie is op welke wijze betrokken geweest bij/voor de besluitvormingsprocessen binnen de beheersmaatschappij jachthaven Drimmelen B.V. en haar dochtermaatschappijen? b) Wie is op welke wijze verantwoordelijk geweest/bij/voor de besluitvormingsprocessen binnen de beheersmaatschappij jachthaven Drimmelen B.V. en haar dochtermaatschappen? 3. a) Zijn de aan de gemeentegarantie verbonden risico s in beeld gebracht en zo ja hoe? b) Welke risico s waren dat en welke stappen zijn door partijen ondernomen om die risico s zo gering mogelijk te houden? Globaal onderzoek De start van het onderzoek vangt aan met de verlening van de eerste garantstelling in Er wordt gestart met een globaal onderzoek aan de hand van geselecteerde informatie en interviews, op grond hiervan kan worden beoordeeld of er aanleiding is voor verder onderzoek. Dit globaal onderzoek zal ook de haalbaarheid van de beantwoording van geformuleerde vragen moeten beoordelen Kernmomenten 1. De garantieverlening 2004 waardoor het risico van 10,8 miljoen is ontstaan 2. De volgende onderzoeksrapporten inzake BMD: a) Deloitte onderzoek toekomst 2005 b) Knelpunten 2007, Gisbergen c) Taxatie rapport BDO in opdracht van Houdringe 2008 d) Quickscan IRS uit 2008 e) Vervolgonderzoek IRS uit a. Brieven Deloitte inzake controle jaarrekening b. De ontbrekende verklaring van de accountant (informatie hierover) 4. Aanpassingen van de vennootschapstructuur BMD 5. PO contract ontwikkelingsmij met WSG voor gronden van Verstrekken van geldleningen aan BMD op Garantie-uitbreiding 2011, waardoor het risico van 14 miljoen is ontstaan Deelvragen Ten aanzien van de geformuleerde doelstelling is het relevant om de rol van de Raad van Commissarissen, directie, aandeelhouders, college en raad inzichtelijk te maken bij de besluitvormingsprocessen, zodat duidelijk kan worden of de informatie steeds juist, volledig en tijdig is gecommuniceerd/geïnformeerd. Pagina 6

7 Dit leidt dan tot de volgende onderzoeksvragen: 1. Wat is de rol geweest bij de verstrekte garanties van: Directie Raad van Commissarissen Aandeelhouder(s) Gemeenteraad. Hierbij dient inzicht te worden verkregen in wie was waarvoor, wanneer verantwoordelijk. Bij vragen 2 tot en met 6 dient steeds de onder 1 genoemde rollen te worden getoetst. 2. Wat waren de oorzaken/redenen die aanleiding waren voor de verlening van de gemeentegarantie in 2004 en 2011? Focus hierbij: a. Welke opdracht kreeg de nieuwe directeur in de jaren 90 mee toen de koers werd gewijzigd van beheerorganisatie naar ontwikkelorganisatie? b. Wanneer en door wie is / zijn initiatieven genomen tot opstellen van Masterplan voor die koerswijziging en andere relevante stukken voor die koerswijziging? c. Wanneer en door wie is / zijn er zaken in gang gezet, die geleid hebben tot verlening van de gemeentegarantie van 10.8 miljoen? d. Is de gemeentegarantie van 10,8 miljoen in 2004 rechtmatig verleend? 3. Is er voldoende naar andere alternatieve financiering gekeken? Focus hierbij: a. Is er bij de keuze voor de financieringsoplossing getracht de risico s voor de gemeente te minimaliseren? Zo ja, door wie, wanneer en op welke wijze? b. Zijn deze risico s ook met de aandeelhouders gecommuniceerd. Zo ja, wanneer? c. Zijn er bij het in kaart brengen van de risico s ook alternatieve financiële scenario s uitgewerkt en beoordeeld? d. Zo ja, welke en met wie zijn die wanneer gecommuniceerd? 4. Op welke wijze werden de Raad van Commissarissen en aandeelhouders geïnformeerd over de (financiële) ontwikkelingen mbt de beheersmaatschappij jachthaven Drimmelen B.V. en haar dochtermaatschappijen?. Focus hierbij: a. Welke afspraken zijn er bij de gemeentegarantie in 2004 gemaakt over tussentijdse (financiële) rapportages aan Raad van Commissarissen en/of aandeelhouders? Welke afspraken zijn gemaakt en licht deze toe. b. Zijn deze afspraken nagekomen en zo ja, licht toe hoe dit is gebeurd. c. Zo neen, waarom niet? 5. Zijn alle besluiten met betrekking tot de financiering van de beheersmaatschappij jachthaven Drimmelen B.V. en haar dochtermaatschappijen, zowel bestuurlijk als privaatrechterlijk, rechtmatig genomen met inachtneming van de vereiste regels en procedures? Licht het antwoord in beide gevallen toe. 6. Is de Gemeenteraad in de gelegenheid gesteld zijn rol op de juiste wijze uit te voeren en heeft hij daartoe tijdig beschikt over de noodzakelijke informatie? Wat heeft de gemeenteraad gedaan met de informatie die de Raad kreeg? 2.6. Onderzoeksopzet Van twee onderzoeksmethoden wordt gebruik gemaakt, te weten dossierstudie en interviews. Geadviseerd wordt in ieder geval de volgende documenten te bestuderen: Pagina 7

8 - statuten, oprichtingsakte beheermaatschappij - masterplan, voorstudie en risicoanalyse - notitie De ontwikkeling van Biesbosch Marina Drimmelen, een tussenbalans na 10 jaren, opgesteld door de heer A. den Exter (2007) - (ondertekende) jaarverslagen van de beheermaatschappij - informatie in relatie tot garantieverlening in collegebesluiten en raadsinformatiebrieven over BMD - alle raadsvoorstellen en besluiten over BMD De volgende personen dienen tenminste te worden geïnterviewd: - De voormalig directeuren, de heren den Exter, Overtoom en van den Ouweelen. - De aandeelhouders vanaf 2004: de heren J. van Meggelen, G. de Kok, B. Hennekam en J. Huijgers. - De (president-)commissarissen: Vanaf 2004 de heren Th. Van der Werf, J. Brouwers, A. Smits, P. de Gier, F. Stoffels, A. Huijgers; Vanaf 2008: de heren B. de Boer, J.Melis, A. Huijgers en P. de Gier. Vanaf 2011: de heren. L. Overtoom, A. Huijgers en R. Noordman. 6 - Vertegenwoordiging van fracties uit de Raad: de heer/mevrouw H. Bakker (plv.r. Heijmans), J.Praat (plv. G. Broeders), A. van Oosterhout (plv. L. van Dongen), Krook (plv. J. van Schie), H. van Dijk (plv. H. de Bruijne), J. Vissers (plv.r. Tiekstra), K. v.d. Berg (plv. S. Hoevenaar) 7 - De betrokken beleidsambtenaren in 2004 t/m 2011, de heren F. Adriaensen en A. v.d. Lindeloof - Optioneel: als de onderzoeker het nodig vindt, kan ook een interview plaatsvinden met de controlerend accountant in de jaren Afbakening De start van het onderzoek vangt aan met de verlening van de eerste garantstelling in Lopende het onderzoek zal blijken of het noodzakelijk is stukken, notities besluiten en dergelijke van ouder datum bij het onderzoek te betrekken Begeleiding onderzoek Door de gemeenteraad wordt een raadsbegeleidingsgroep ingesteld die bestaat uit vertegenwoordigers van de zeven fracties, de voorzitter van de raad, de griffier en een extern adviseur 8.De taak van deze raadsgroep is het onderzoek te begeleiden en daar waar nodig bij te sturen. Tevens krijgt de raadsgroep tot taak de kosten van het onderzoek te bewaken. Hiertoe rapporteert de onderzoeker periodiek aan deze begeleidingsgroep. Ondersteuning bij het onderzoek en dossiervorming. Er zullen twee dossiers worden opgesteld: - één dossier wordt samengesteld door de behandelend ambtenaar, tevens contactpersoon voor de onderzoeker (de heer. A. v.d.lindeloof) waarin voor het onderzoek relevante documenten worden verzameld; 6 Alle commissarissen dienen in de gelegenheid te worden gesteld te worden geïnterviewd; indien men aangeeft dat een collega-commissaris uit die periode zijn standpunt voldoende kan verwoorden, is dit acceptabel voor de beeldvorming voor die periode. 7 Dit is een gezamenlijk gesprek tenzij er aanleiding is met 1 of meer personen aparte gesprekken te houden 8 Gezien het feit dat zowel de raad als het college onderdeel uitmaken van het onderzoek zal ook dit monitoren en eventueel bijstellen van de opdracht een schijn van belangenverstrengeling kunnen opleveren. Dit vraagt om de juiste expertise. Dit risico kan worden voorkomen door de inschakeling van een extern deskundige deel te laten uitmaken van de begeleidingsgroep. Pagina 8

9 - één dossier wordt samengesteld door de heer L. Overtoom, gedelegeerd commissaris van BMD, tevens contactpersoon voor de onderzoeker, waarin alle voor het onderzoek relevante documenten worden verzameld waarover de gemeente niet beschikt. De onderzoeker kan aanvullende gegevens opvragen via deze contactpersonen Openbaarheid rapport De opdrachtgever krijgt onder embargo het rapport uitgereikt en toegelicht door het onderzoeksbureau. Gestreefd wordt naar volledige openbaarheid van het rapport. Niet uitgesloten wordt dat op bepaalde onderdelen geheimhouding moet worden opgelegd ex art. 25 van de Gemeentewet en/of bepaalde onderdelen over personen dienen te worden geanonimiseerd. Zodra de status van het rapport is bepaald zullen de uitkomsten van het rapport via de reguliere communicatiemiddelen bekend worden gemaakt inclusief een toelichting door de (plv.) voorzitter van de raad en/of het onderzoeksbureau. Het rapport zelf (met inachtneming van bovenstaande voorbehouden) wordt via internet beschikbaar gesteld. Het rapport wordt in een openbare raadsvergadering besproken Globale planning en begroting De doorlooptijd van dit onderzoek mag maximaal 3 maanden bedragen. Indien de begeleidingsgroep een nader onderzoek wenst, worden hiervoor prijs- en tijdsafspraken gemaakt tussen het onderzoeksbureau en de raadsbegeleidingsgroep. Pagina 9