Waterschap Rivierenland. MER verbetering Diefdijklinie. thema water. Witteveen+Bos van Twickelostraat 2. postbus 233.

Transcriptie

1 Waterschap Rivierenland MER verbetering Diefdijklinie thema water van Twickelostraat 2 postbus AE Deventer telefoon telefax

2

3 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING Deelrapport water Effecten Diefdijk Beoordeling effecten Leeswijzer 1 2. HYDROLOGISCH ONDERZOEK Inleiding Grondwatermodellering 2 3. HET BEOORDELINGSKADER 4 4. DE HUIDIGE SITUATIE Inleiding Geohydrologische opbouw Oppervlaktewaterhuishouding Grondwaterstanden Functies van het gebied AUTONOME ONTWIKKELINGEN Effecten van klimaatveranderingen Overige ontwikkelingen DE EFFECTEN VAN DE ALTERNATIEVEN Inleiding Ingrepen en alternatieven Effecten van ingrepen en alternatieven Samenvatting DE BEOORDELING VAN DE ALTERNATIEVEN REFERENTIES 21 laatste bladzijde 21

4 1. INLEIDING 1.1. Deelrapport water Het deelrapport water is één van de deelrapporten, behorende bij de Projectnota/MER Verbetering Diefdijklinie. Het rapport water gaat in op hydrologische effecten van de aanpassing van de Diefdijk. Daarnaast wordt aandacht besteed aan afgeleide effecten op landbouw, natuur en bebouwd gebied Effecten Diefdijk Aanpassing van de Diefdijk kan tot veranderingen van grondwaterstanden en kwel leiden, bijvoorbeeld door toepassing van kwelschermen onder de dijk. Veranderingen in het hydrologisch systeem kunnen vervolgens weer van invloed zijn op landbouw en natuur en bebouwd gebied; dit kan zowel een positief als een negatief effectief effect zijn. Zo kan bijvoorbeeld een stijging van grondwaterstanden in een bebouwd (nu al te nat) gebied leiden tot een toename van grondwateroverlast. In landbouwgebieden kan een verandering van grondwaterstanden leiden tot nat- of droogteschade. In natuurgebieden kan een verandering van grondwaterstanden leiden tot een aantasting van een bepaalde habitat Beoordeling effecten Aangezien de gevolgen van een gewijzigde grondwaterstanden afhankelijk zijn van de functie van een gebied, wordt geen oordeel gegeven aan de wijzigingen in het hydrologisch systeem zelf maar aan de gevolgen voor landbouw, natuur en bebouwd gebied van het gewijzigd hydrologisch systeem Leeswijzer Het rapport gaat in op de volgende onderwerpen: - het onderzoek (hoofdstuk 2); - het beoordelingskader (hoofdstuk 3); - de huidige situatie (hoofdstuk 4); - de autonome ontwikkeling (hoofdstuk 5); - de effecten van de alternatieven (hoofdstuk 6); - de beoordeling van de alternatieven (hoofdstuk 7). De resultaten van dit deelrapport water zijn opgenomen in de Projectnota/MER. 1

5 2. HYDROLOGISCH ONDERZOEK 2.1. Inleiding Als eerste wordt de huidige hydrologische situatie en gevolgen van autonome ontwikkelingen beknopt in beeld gebracht in het gebied rond de Diefdijklinie (afbeelding 2.1). Hierbij wordt onder meer gebruik gemaakt van het instationaire grondwatermodel dat in het kader van de peilbesluiten Lek & Linge en Tielerwaard is opgesteld [, 2006]. Vervolgens worden modelmatig de effecten van de verschillende ingrepen als kwelschermen, damwanden en het aanbrengen van klei bepaald door middel van een 2D-grondwatermodellering loodrecht op de dijk voor een representatieve doorsnede. De gevolgen van de verschillende alternatieven voor de verschillende functies worden kwalitatief beschreven en samengevat in een tabel, waarbij een beoordeling wordt gegeven middels een vijfpuntsschaal. Dit indicatieve onderzoek is bedoeld om op een snelle en eenvoudige maar toch betrouwbare wijze de hydrologische en afgeleide effecten van de verschillende alternatieven met elkaar te kunnen vergelijken. afbeelding 2.1. Ligging Diefdijklinie 2.2. Grondwatermodellering Mogelijke effecten op hydrologische omstandigheden zijn bepaald met een 2D-grondwatermodel. Hydrologische randvoorwaarden en opbouw van de ondergrond zijn overgenomen uit de regionale modellering [, 2006]. 2

6 opbouw grondwatermodel Het 2D-grondwatermodel ligt loodrecht op de dijk en heeft een lengte van 500 meter. De dijk, de deklaag en het eerste watervoerend pakket zijn meegenomen in het model. Polderpeilen en stijghoogten in het eerste watervoerend pakket zijn overgenomen uit het ruimtelijk beeld. Aan beide zijden van de dijk is een waterloop in het model opgenomen. In onderstaande tabel zijn de geohydrologische parameters aangegeven. Zoals aangegeven bevinden zich in de ondergrond zandbanen (zie hoofdstuk 4). Dit betekent dat het slecht doorlatende deel van de deklaag minder dik is. Daar waar zich zandbanen bevinden is het slecht doorlatend deel van de deklaag circa 3 meter dik. tabel 2.1. Geohydrologische parameters laag gemiddelde dikte (m) doorlaatfactor slecht doorlatende deklaag 7 m k h =0.2 m/d, k v = 0.02 m/d deklaag met lokale zandbaan slecht doorlatend deel deklaag : 3 meter zandbaan: 4 meter k h =0.2 m/d, k v = 0.02 m/d k h = 50 m/d, k v = 5 m/d watervoerend pakket 40 m k h = 50 m/d, k v = 5 m/d Voor de bepaling van hydrologische effecten zijn de gedeelten met zandbanen maatgevend; dit betekent dat bij de modellering is uitgegaan van een deklaag met een slecht doorlatend deel van circa 3 meter dikte. Daar waar de deklaag dikker is, zullen de effecten naar verwachting minder zijn. De effecten zijn bepaald onder de huidige hydrologische omstandigheden, niet bij een calamiteit met aan één zijde van de dijk een extreem hoge waterstand. Een situatie met een extreme hoge waterstand is (uiteraard) wel maatgevend voor de dijkstabiliteit, maar niet voor wat betreft de effecten op grondwaterstanden en kwel in de omgevingen, omdat een extreem hoge waterstand zeer zelden of nooit voorkomt. afbeelding 2.2. Grondwatermodel met dijkprofiel deklaag waterloop watervoerend pakket De resultaten van het onderzoek zijn in hoofdstuk 6 opgenomen. 3

7 3. HET BEOORDELINGSKADER In onderstaande tabel is het beoordelingskader en de gebruikte methodiek weergegeven. Zoals aangegeven worden de directe hydrologische veranderingen niet beoordeeld, maar uitsluitend de afgeleide effecten. tabel 3.1. Beoordelingskader en methodiek aspect criterium methodiek/beschrijving water wijziging hydrologisch systeem berekeningen met hydrologisch model criterium telt niet mee bij beoordeling landbouw verdroging/vernatting: kwalitatieve beoordeling op basis van situatie na autonome ontwikkeling en de verwachte hydrologische veranderingen natuur verdroging/vernatting: kwalitatieve beoordeling op basis van situatie na autonome ontwikkeling en de verwachte hydrologische veranderingen bebouwd gebied grondwateroverlast/zettingen: kwalitatieve beoordeling op basis van situatie na autonome ontwikkeling en de verwachte hydrologische veranderingen 4

8 4. DE HUIDIGE SITUATIE 4.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de geohydrologische opbouw van het gebied, de grondwaterstanden en de oppervlaktewaterhuishouding. Daarnaast wordt inzicht gegeven in de functies van het gebied: landgebruik, Natura 2000 en EHS. Veel gegevens zijn gebaseerd op het werk dat in opdracht van het waterschap Rivierenland heeft uitgevoerd in het kader van de GGOR-peilbesluiten voor de Lek & Linge en de Tielerwaard [, 2006] Geohydrologische opbouw In onderstaande tabel is de geohydrologische opbouw van het gebied aangegeven. Voor het huidig onderzoek is met name de deklaag en het eerste watervoerend pakket van belang. tabel 4.1. Geohydrologische schematisatie Rivierenland Lek& Linge en Tielerwaard model geologische formatie bron schematisatie van (m NAP) tot (m NAP) deklaag Westland & Betuwe Zandbanenkaart tot -8 watervoerend pakket 1 Kreftenheye, Urk, Peelo & Stamproy REGIS model Gelderland WVP 1 t/m 14-1 tot tot -70 slecht doorlatende laag 1a Waalre klei REGIS model Gelderland SDL tot tot -80 watervoerend pakket 2a Peize & Waalre WVP tot tot -100 slecht doorlatende laag 1b Waalre klei REGIS model Gelderland -60 tot tot -110 SDL 15 watervoerend pakket 2b Peize, Waalre, (top Maassluis & Oosterhout) REGIS model Gelderland WVP 16 tot en met tot tot -160 basis Maassluis & Oosterhout -80 tot afbeelding 4.1. Geohydrologische Noord-Zuid profiel (op basis van REGIS-gegevens) 5

9 Afbeelding 4.1 laat een noord-zuid doorsnede van het gebied zien. De onderzijde van het eerste watervoerend pakket bevindt zich globaal op een diepte van NAP - 50 m. In de deklaag in het Rivierengebied bevinden zich veel zandbanen, wat de doorlatendheid van de deklaag sterk vergroot. In afbeelding 4.2 is de ligging van deze zandbanen binnen de provincie Gelderland aangegeven. afbeelding 4.2. Zandbanenkaart Gelderland omgeving Diefdijk De afbeelding laat zien dat op verschillende locaties langs de Diefdijklinie zandbanen in de ondergrond voorkomen. Ter hoogte van de zandbanen heeft de deklaag minder weerstand en waardoor er makkelijker grondwater onder de Diefdijk doorstromen bij een peilverschil aan beide zijden van de dijk Oppervlaktewaterhuishouding De Diefdijkllinie ligt in een gebied met peilbeheersing. In onderstaande afbeelding zijn de streefpeilen voor de winterperiode aangegeven. 6

10 afbeelding 4.3. Peilgebieden en streefpeilen (winter) In het noordelijk deel van de Diefdijk (traject I) is het streefpeil aan de oostzijde enkele decimeters lager dan aan de westzijde. In het zuidelijk deel stroomt de Linge, met een hoger streefpeil (NAP m) 4.4. Grondwaterstanden Om inzicht te geven in het huidige grondwaterregime in de nabijheid van de Diefdijk is gebruik gemaakt van een grondwatermodel dat is ontwikkeld in het kader van de GGOR-Peilbesluiten Lek & Linge en Tielerwaard [, 2006]. Met behulp van dit model zijn gemiddelde grondwaterstanden, de GHG en de GLG bepaald. 7

11 afbeelding 4.4. Gemiddelde stijghoogten eerste watervoerend pakket De globale grondwaterstroming in het gebied is van oost naar west gericht. Vanuit de Maas en de Lek infiltreert water naar de ondergrond en stroomt naar de omgeving weg. Vanuit de Linge vindt infiltratie van water plaats. Over het algemeen is er een geringe gradient over de Diefdijklinie (weinig verschil in stijghoogte op enige afstand aan beide zijden van de dijk). 8

12 afbeelding 4.5. Gemiddelde hoogste grondwaterstanden Het gebied rondom de Diefdijk is een nat gebied. De GHG ligt veelal ondieper dan 25 cm beneden maaiveld. 9

13 afbeelding 4.6. Gemiddelde laagste grondwaterstanden De gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) bevindt zich globaal tussen 0,50 en 1,00 m beneden maaiveld. 10

14 4.5. Functies van het gebied In verband met effectbepaling is het huidige gebruik van het gebied belangrijk. In onderstaande afbeelding is dit aangegeven. afbeelding 4.7. Landgebruik (LGN5) In de omgeving van de Diefdijk is met name grasland aanwezig. Incidenteel is bos, water en akkerbouw aanwezig. Op een aantal plaatsen is bebouwing aanwezig op korte afstand van de Diefdijk. 11

15 afbeelding 4.8. Ecologische Hoofdstructuur en Natura 2000-gebieden Een substantieel deel van de omgeving van de Diefdijklinie is onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. Aan de zuidzijde van de linie bevindt zich een aantal Natura 2000-gebieden. De Nieuwe Zuiderlingedijk is onderdeel van de EHS, het is Natura 2000-gebied en het is aangewezen als Toplijstgebied. In toelichting peilbesluit Tielerwaard, [, 2009, in opdracht van het waterschap Rivierenland] is (onder meer) het huidig en toekomstig beleid ten aanzien van het peilbeheer nabij de Nieuwe Zuiderlingedijk aangegeven. water met een specifieke ecologische doelstelling (SED-water) Langs de Diefdijk zijn verschillende wateren aangeduid als water met een specifieke ecologische doelstelling [DLG, 2008]. Dit betreft (van noord naar zuid) het gebied nabij de Molenkade, met daarin de Waai (aangeduid als waterparel), Polder de Geeren, met daarin het Wiel van Bassa (waterparel), het gebied nabij de spoorweg met daarin Het Wiel en het gebied aan beide zijden van de Nieuwe Zuiderlingedijk. 12

16 afbeelding 4.9. Ligging SED-water en waterparels [bron: DLG, 2008] waterberging In 2003 is het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) ondertekend. In het kader van het NBW dient op een aantal plaatsen langs de Diefdijk een waterberging te worden gerealiseerd [DLG, 2008]. Dit betreft de volgende gebieden: - Diefdijk Noord (1,5 ha waterberging); - Molenkade (aanleg permanente plas en een gebied met ruimte voor waterberging in piekperioden); - Polder de Geeren: langs de Culemborgsche Vliet moet worden gezocht naar waterbergingsmogelijkheden; - werk op de spoorweg bij de Diefdijk: Waterberging langs Culemborgsche Vliet en Nieuwe Graaf. 13

17 5. AUTONOME ONTWIKKELINGEN 5.1. Effecten van klimaatveranderingen Verwacht wordt dat in de komende decennia het klimaat zal wijzigen. Naar verwachting zullen er nattere winters en drogere zomers optreden. Dit kan leiden tot verandering van grondwaterstanden in het gebied. Het gebied is goed ontwaterd; dit betekent dat de effecten van klimaatwijzigingen worden gedempt. In een goed ontwaterd gebied wordt als gevolg van klimaatwijzigingen een stijging van de GHG verwacht van maximaal circa 10 cm (voor het jaar 2050). De GLG kan dalen als gevolg van de klimaatveranderingen; een maximale daling van 20 cm wordt verwacht. Door deze stijging en daling van de GHG, respectievelijk GLG zal de grondwaterdynamiek toenemen. landbouw De stijging van de GHG en daling van de GLG kan leiden tot verminderde landbouwopbrengst. Uitgaande van het in dit gebied veel voorkomende bodemtype Rn47C (Kalkloze zware poldervaaggronden; klei met zware tussenlaag of ondergrond) wordt bij een huidige representatieve GHG (25 cm-mv) en GLG (75 cm-mv) voor grasland een gecombineerde nat- en droogteschade berekend van 20 %. Bij wijziging van GHG en GLG als gevolg van klimaatveranderingen is de berekende gecombineerde schade 26 %. Dit betekent dat een toename van de opbrengstdepressie voor grasland van maximaal 6 % wordt verwacht voor het jaar 2050 als gevolg klimaatveranderingen. natuur Door klimaatveranderingen kunnen grondwaterstanden in de natuurgebieden veranderen. Dit leidt tot een andere grondwaterdynamiek in de EHS en de Natura 2000-gebieden. bebouwing Stijging van grondwaterstanden kan lokaal een toename van wateroverlast in bebouwd gebied tot gevolg hebben. Daling van grondwaterstanden (tot lagere standen dan gebruikelijk) in zettingsgevoelige gebieden kan leiden tot zetting. De omgeving van de Diefdijk bestaat voornamelijk uit landelijk gebied. Verwacht wordt dat effecten op bebouwd gebied gering of afwezig zijn Overige ontwikkelingen Naast klimaatveranderingen kan ook bodemdaling optreden, of bijvoorbeeld aanpassing van polderpeilen, veranderde rivierpeilen (door toe- of afgenomen afvoeren) of andere ontwikkelingen. De grootte en de gevolgen van deze veranderingen zijn nog niet in te schatten. Er is aangenomen dat deze ontwikkelingen geen significante invloeden heeft op de grondwaterstanden in de omgeving van de Diefdijk. 14

18 6. DE EFFECTEN VAN DE ALTERNATIEVEN 6.1. Inleiding De verschillende alternatieven zijn opgebouwd uit een aantal technische oplossingen zoals dijkverbreding, het aanbrengen van een kleilaag of het aanbrengen van een damwand. De hydrologische invloed van deze technische oplossingen is bepaald met een grondwatermodel. Op basis hiervan zijn de gevolgen voor de verschillende alternatieven bepaald. Daarnaast is nagegaan wat dit betekent voor de gebruiksfuncties in het gebied Ingrepen en alternatieven De volgende vier alternatieven worden onderscheiden, naast de referentiesituatie: - economisch alternatief; - cultuurhistorisch-landschappelijk alternatief; - ecologisch-landschappelijk alternatief; - meest milieu vriendelijk alternatief. De alternatieven zijn opgebouwd uit verschillende technische oplossingen. In onderstaande tabel zijn de technische oplossing beknopt aangegeven. tabel 6.1. Technische oplossingen no ingreep doel A1 berm binnendijks + slootverlegging verhogen stabiliteit binnenwaarts A2.1 lange verankerde damwand verhogen stabiliteit binnenwaarts A2.2 lange verankerde damwand in berm (in verband met bebouwing) verhogen stabiliteit binnenwaarts A3 korte damwand (in verband met bebouwing) verhogen stabiliteit binnenwaarts A4 INSIDE oplossingen verhogen stabiliteit binnenwaarts B1 berm buitendijks verhogen stabiliteit buitenwaarts B2 lange verankerde damwand in buitentalud verhogen stabiliteit buitenwaarts C1 klei aanbrengen voorland (buitendijks) tegengaan piping C2 klei aanbrengen achterland/berm verlaging achterland tegengaan piping C3 binnendijks scherm tegengaan piping D verschuiving dijkprofiel verhogen dijkstabiliteit De verschillende alternatieven zijn opgebouwd uit verschillende technische oplossingen uit bovenstaande tabel. economisch alternatief Bij het economisch alternatief ligt de nadruk op het zo economisch en duurzaam uitvoeren van de ingrepen. In principe houdt dit in dat aanberming bij dit alternatief zeer gewenst is en bij enkele huizen een damwand wordt geplaatst. cultuurhistorisch-landschappelijk alternatief Bij dit alternatief dient de landschappelijke schoonheid van de dijk te worden behouden of versterkt. Dit betekent bij voorkeur ingrepen die het landschap zo min mogelijk aantasten, dus voorkeur voor damwanden boven aanbermingen. ecologisch-landschappelijk alternatief Het ecologisch alternatief is (vrijwel) gelijk aan het cultuurhistorisch-landschappelijk alternatief wat betreft de technische ingrepen. meest milieuvriendelijk alternatief Dit alternatief dient nog ontwikkeld te worden en kan (nog) niet worden beoordeeld. 15

19 6.3. Effecten van ingrepen en alternatieven In onderstaande tabel zijn de verwachte effecten aangegeven van de verschillende technische oplossingen aangegeven. tabel 6.2. Hydrologische effecten technische oplossingen onder reguliere omstandigheden no grondwaterstanden stijghoogte WVP kwel in de omgeving A1 wijzigingen met enkele cm s in de onmiddellijke omgeving van de aanberming geen significante wijziging geen significante wijziging kwel in de omgeving A2.1 lange verankerde wand in de deklaag: wijziging grondwaterstanden in de onmiddellijke omgeving: enkele cm s geen significante wijziging geen significante wijziging kwel in de omgeving A2.2 lange verankerde damwand in berm (in verband met bebouwing): lokaal mogelijk wijziging grondwaterstanden in de omgeving geen significante wijziging geen significante wijziging kwel in de omgeving van de bebouwing A3 korte damwand: mogelijk wijzigingen grondwaterstanden in de onmiddellijke omgeving van de damwand geen significante wijziging geen significante wijziging kwel in de omgeving A4 geen effecten op grondwaterstroming geen effect op stijghoogten geen effect op kwel B1 buitendijkse aanberming: evenals een binnendijkse aanberming leidt dit tot wijzigingen van grondwaterstanden met enkele geen significante wijziging geen significante wijziging kwel in de omgeving cm s in de omgeving. Wel dient de waterloop te worden verplaatst om de aanberming mogelijk te maken B2 lange verankerde damwand in buitentalud: lokaal mogelijk wijziging grondwaterstanden in de omgeving geen significante wijziging geen significante wijziging kwel in de omgeving van de bebouwing C1 aanbrengen van een kleilaag op een slecht doorlatende deklaag heeft alleen lokaal wijzigingen van grondwaterstanden geen significante wijziging geen significante wijziging kwel in de omgeving tot gevolg, geen gevolgen voorbij de dichtstbijzijnde waterlopen C2 alleen lokaal wijzigingen grondwaterstanden (zie C1) geen significante wijziging geen significante wijziging kwel in de omgeving C3 het plaatsen van een binnendijks scherm in de deklaag heeft alleen in de directe omgeving van het scherm effect op de geen significante wijziging geen significante wijziging kwel in de omgeving grondwaterstanden D verschuiven dijkprofiel: lokaal treden veranderingen van grondwaterstanden op tot aan de dichtstbijzijnde waterloop geen significante wijziging geen significante wijziging kwel in de omgeving effecten van damwanden op stijghoogten en grondwaterstanden Bij het toepassen van damwanden in de deklaag worden de stijghoogten niet of nauwelijks beïnvloed. Omdat de ingrepen maximaal slechts enkele meters in dit pakket ingrijpen en het watervoerend pakket een dikte heeft van circa 50 meter treden er geen significante effecten op wat betreft grondwaterstroming en stijghoogten in het eerste watervoerend pakket. Wel wordt verwacht dat er lokaal effecten zullen optreden op de freatische grondwaterstand in het dijkprofiel. Aan de zijde van de damwand waar de dijkkruin is gelegen kan een stijging van de grondwaterstand voorkomen; aan de andere zijde een daling. De precieze gevolgen van damwanden op grondwaterstanden zijn afhankelijk van de lokale situatie: opbouw en doorlatendheid van de dijk, afvoer van hemelwater vanaf de dijk in de huidige situatie (infiltreert er water, of stroomt het af over het dijk oppervlak), de huidige grondwaterstroming en de doorlatendheid van de damwanden. Aangeraden wordt freatische grondwaterstanden te meten op kritische locaties (bij bebouwing in de onmiddellijke nabijheid van een geplande damwand) om meer inzicht te krijgen in de huidige situatie en daarmee ook in het mogelijk ontstaan van knelpunten (grondwateroverlast bij bebouwing) na realisatie van de damwanden. 16

20 economisch alternatief Aanberming is bij dit alternatief zeer gewenst; bij enkele huizen wordt een damwand geplaatst. Naar verwachting treden alleen lokaal wijzigingen in de grondwaterstanden op. Er wordt geen invloed op grondwaterstanden en kwel in de omgeving verwacht. Bij het economisch alternatief verdwijnt er open water in de Linge, als gevolg van aanleg van de berm. Elke vermindering van de huidige bergingscapaciteit van het winterbed van de Linge moet voor 100 % worden gecompenseerd [waterschap Rivierenland, 2006]. Toename van verhard oppervlak dient te worden gecompenseerd door realisatie van 20 % extra waterberging. In de beleidsregels van het waterschap Rivierenland is voorgeschreven, dat de compensatie afzonderlijk moet worden beschouwd voor de door de ingreep ingenomen aantallen m 3 beneden NAP + 1 m en boven NAP + 1 m. Op basis van de gebruikte dwarsprofielen en de gemaakte ontwerpen is berekend dat voor alle 4 de locaties door de aanberming boven NAP + 1 m ,1 m 3 aan het winterbed van de Linge wordt onttrokken. Beneden NAP + 1 m wordt voor alle 4 de locaties ,1 m 3 aan het winterbed van de Linge onttrokken. Boven NAP + 1 m moet in ieder geval worden gecompenseerd: m 3. Onder NAP + 1 m heeft aanbermen (1.870 m dijklengte) zoals in de profielen aangegeven een smaller doorstroomprofiel tot gevolg. Hydraulisch gezien zijn de gevolgen acceptabel door een beperkte stijging van de verhanglijn tot aan de Julianastuw (= stuw bij Geldermalsen), dus dat is mogelijk. Er gaat berging verloren door toename van het verhang (opstuwing) tot aan de Julianastuw. De peilstijging over dit traject (circa 40 km) is als gevolg van de dijkverzwaring gemiddeld 0.34 cm. Bij een gemiddelde breedte op de waterlijn van 30 m komt dit neer op een bergingsverlies van m 3 (ook boven NAP + 1 m). Het aldus berekende verlies aan berging is dus circa m 3 boven NAP + 1 m en kan worden gecompenseerd door bijvoorbeeld het afgraven van 2 hectare land met 90 cm. (diverse mogelijkheden, mits er maar gegraven wordt tussen NAP + 1 m en NAP + 3 m). Van de zijde van het waterschap Rivierenland is aangegeven, dat de aan te leggen Linge-oevers in het kader van KRW/EVZ opgave ingezet kunnen worden om de benodigde compensatie te realiseren. De locatie waar gecompenseerd gaat worden langs de Linge is bij voorkeur stroomopwaarts van de dijkverzwaring, maar in ieder geval stroomafwaarts van de Julianastuw. Compensatie boven NAP + 1 m is aan de overzijde van de aanberming niet mogelijk, omdat de maaiveldhoogte daar op NAP + 1 m ligt. Ter plaatse van de aanberming moet de doorgang voor de scheepvaart ook worden gewaarborgd. Voor de scheepvaart moet op rechte stukken 3 x 7,5 m en in bochten 4 x 7,5 m. Voor de diepgang moet worden uitgegaan van minmaal 2,5 m. Dit betekent, dat de bestaande breedte van de waterspiegel van de Linge moet worden gehandhaafd en dat de Linge evenwijdig moet worden verschoven. Op de situatietekeningen is op basis van de dwarsprofielen uitgewerkt welk oppervlak moet worden afgegraven. Deze tekeningen zijn als bijlage gevoegd bij de Projectnota/MER. Het effect van het economisch alternatief op berging, afvoercapaciteit en scheepvaart kan worden gecompenseerd, zoals hiervoor beschreven. Het effect op water is derhalve neutraal. cultuurhistorisch-landschappelijk alternatief Bij dit alternatief gaat de voorkeur uit voor damwanden boven aanbermingen. Naar verwachting treden alleen lokaal wijzigingen in de grondwaterstanden op. Er wordt geen invloed op grondwaterstanden en kwel in de omgeving verwacht. 17

21 ecologisch-landschappelijk alternatief Het ecologisch alternatief is (vrijwel) gelijk aan het cultuurhistorisch-landschappelijk alternatief wat betreft de technische ingrepen. De verwachte hydrologische effecten zijn dus ook gelijk. effecten onder extreme omstandigheden Onder extreme (hoogwater) omstandigheden buitendijks is bij elk van de alternatieven de dijk stabiel en worden dijkdoorbraken voorkomen. Dit betekent dat bij elke alternatief forse schade aan landbouw, natuur en bebouwing binnendijks wordt vermeden. De alternatieven zijn wat dat betreft niet onderscheidend. ingrepen Nieuwe Zuiderlingedijk Wat betreft de ingrepen bij de Nieuwe Zuiderlingedijk, wordt bij elk alternatief gestreefd naar een minimalisatie van de aanberming, om tegemoet te komen aan de landschappelijke/cultuurhistorische en ecologische belangen. De alternatieven verschillen dan ook nauwelijks van elkaar, en zijn niet onderscheidend wat dat betreft Samenvatting Doordat in de nabijheid van de Diefdijklinie waterlopen aanwezig zijn (en blijven, soms iets verschoven) met aan beide zijden een streefpeil met een gering verschil, beperken de effecten op grondwaterstanden zich tot de onmiddellijke omgeving van de ingreep en reiken niet verder dan de dichtstbijzijnde waterlopen. Effecten op stijghoogten zijn er nauwelijks: het watervoerend pakket heeft een dikte van 50 m; ingrepen die slechts enkele meters in dit pakket ingrijpen hebben geen significant effect op de grondwaterstroming en stijghoogten in het eerste watervoerend pakket. Door afwezigheid van wijzigingen in grondwaterstanden (voorbij de dichtstbijzijnde waterlopen) en stijghoogten, treedt geen significante verandering van kwel op in de omliggend polders en bebouwde gebieden. Bij aanbermingen, zowel binnendijks als buitendijks dienen de waterlopen enkele meters te worden verplaatst; hierbij treedt (een gering) verlies van (veelal) landbouwgrond op. Voor wat betreft de omvang van natuurgebieden treedt er geen verlies op, indien gekozen wordt voor een natuurvriendelijke inrichting. Bij het plaatsen van damwanden nabij bebouwing op de dijk kan er lokaal een wijziging van grondwaterstanden optreden, wat tot grondwateroverlast of zetting zou kunnen leiden. Dit hangt sterk af van de lokale situatie; op basis van de huidige gegevens kan hier geen uitspraak over worden gedaan. Op enkele plaatsen op het traject is het resterend deel van de deklaag dunner dan 3 meter, door aanwezigheid van een zandbaan. Indien bebouwing zich in de onmiddellijke nabijheid van de ingreep bevindt, kunnen ongewenste veranderingen van grondwaterstanden optreden, wat tot grondwateroverlast kan leiden. Wat betreft zettingsgevoeligheid zijn met name de gebieden met zandbanen in de ondergrond minder zettingsgevoelig dan gebieden zonder deze zandbanen. Eventuele lokale daling van grondwaterstanden nabij bebouwing in een gebied met zandbanen, zal dan ook naar verwachting niet leiden tot zetting. Wat betref de alternatieven kan worden gesteld: - economisch alternatief: nadruk op aanberming, verlies van landbouwgrond, maar ten opzichte van het totaal areaal landbouwgronden een gering verlies; verlies van gronden wordt bovendien niet beoordeeld onder het aspect water ; - cultuurhistorisch-landschappelijk en ecologisch-landschappelijk alternatief: nadruk op damwanden; mogelijk lokaal grondwateroverlast bij bebouwing in de direct omgeving van damwanden; naar verwachting is dit een gering effect en niet onderscheidend. 18

22 Wat betreft de effecten van autonome ontwikkelingen (bijvoorbeeld klimaatwijzigingen) in verhouding tot de verwachte effecten van de alternatieven kan worden gesteld dat verwacht wordt dat de effecten van autonome ontwikkelingen op het hydrologisch systeem, en via dit systeem op landbouw, natuur en bebouwd gebied groter zullen zijn dan de effecten van de verschillende alternatieven. Omdat op lokale schaal bij een aantal maatregelen wijzigingen van de grondwaterstanden van enkele centimeters kunnen optreden, wat van invloed kan zijn op nabijgelegen bebouwing, wordt geadviseerd bij de uitwerking van het project hier meer in detail naar te kijken. 19

23 7. DE BEOORDELING VAN DE ALTERNATIEVEN Afgeleide effecten zijn beoordeeld met behulp van een vijfpuntsschaal. tabel 7.1. Beoordeling aspecten water en afgeleide effecten alternatief natuur landbouw bebouwd gebied economisch cultuurhistorisch-landschappelijk ecologisch-landschappelijk Het meest milieuvriendelijk alternatief dient nog ontwikkeld te worden, en is niet beoordeeld. 20

24 8. REFERENTIES DLG, Nieuwe Hollandse Waterlinie. Robuuste Ecologische Verbindingszone tussen Lek en Afgedamde Maas., Peilbesluiten Lek & Linge en Tielerwaard; bouw en kalibratie grondwatermodel. In opdracht van waterschap Rivierenland. Projectnummer TL156-1., Toelichting peilbesluiten Tielerwaarden. In opdracht van Waterschap Rivierenland. Projectnummer TL Waterschap Rivierenland, Beleidsregels voor waterkeringen en wateren van waterschap Rivierenland. Geconsolideerde versie, geldend vanaf 1 januari