5.6. Boekverslag door J woorden 26 februari keer beoordeeld. Aardrijkskunde DE AARDE: * Hoe zit de aarde in elkaar

Transcriptie

1 Boekverslag door J woorden 26 februari keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde DE AARDE: * Hoe zit de aarde in elkaar De aarde heeft een aantal lagen hier komen ze: Ten eerste de aardkorst Ten tweede de mantel En ten derde de kern. Wij kunnen alleen op de aardkorst leven want op de aardkorst drijven de continenten en is het water, als je naar het begin van de mantel gaat kom je bij de zeebodem, hoe dieper je in de mantel gaat hoe heter het wordt. Uiteindelijk kom je dan in de kern, als je daar in het midden van bent ben je midden in de aarde en is het erg heet. Het kan daar wel zo n 4000 graden worden. Als je de aardkorst met de mantel en de kern vergelijkt is de aardkorst erg dun. Hij is maar zo n 40 kilometer, dat is dunner dan een millimeter als de aarde op een voetbal zou lijken. De aarde is eigenlijk net een leg puzzel. Miljoenen jaren geleden waren alle continenten één groot stuk continent. Later is dat allemaal uit elkaar gedreven. Kijk maar eens naar Zuid Amerika en Afrika. De aardkorst bestaat uit losse delen. Die noemen we schollen. Ze verschuiven heel langzaam, meestal niet meer dan enkele centimeters per jaar. Op sommige plaatsen schuiven ze tegen elkaar dan ontstaan er bergen. Dat gebeurt bijvoorbeeld in de Himalaya. Daar botsten de Indische schol en de Aziatische schol tegen elkaar. Die botsing begon 30 miljoen jaar geleden en duurt nog steeds voort. Bij zo n botsing ontstaan ook aardbevingen. Dat gebeurt als twee schollen tegen elkaar botsen. De wereld bestaat voor 70% uit water en van dat water is er maar 3% zoet. Het landoppervlak van de aarde is zo: Pagina 1 van 10

2 15% = te droog voor landbouw 20% = te koud voor landbouw 3% = te drassig, te steil of te hoog voor landbouw 62% = geschikt voorlandbouw ( = 10% van het totale aardoppervlakte) * Hoogtepunten In totaal zijn er 16 hoogtepunten op de wereld. Hoogtepunten zijn bijvoorbeeld de diepste kloof of de hoogste berg. Bijvoorbeeld op Antarctica komen slechts twee bloeiende planten voor. Zo heb je ook nog 15 anderen die ga ik nu op noemen. Dit zijn de hoogte punten van Amerika: 1. De diepste kloof op wereld is de Grand Canyon met 1700 meter. 2. La Paz in Bolivia is de hoogst gelegen hoofdstad op de wereld met 3684 meter boven de zeespiegel. 3. Het droogste gebied op aarde is de Atacamawoestijn in Chili. 4. De hoogste water vallen op de wereld zijn de Angelvallen ze zijn 979 meter hoog. 5. De grootste rivier op aarde is de Amazone hij is 6648 kilometer lang. Aan de monding is hij 200 kilometer breed. 6. Groenland is het grootste eiland ter wereld. 7. In 1958 voer een Amerikaanse onderzeeër onder het ijs van de noordpool door. Dit zijn de hoogtepunten van Azië: 1. De hoogste berg ter wereld ligt in Azië en is de Mount Everest hij is 8848 meter hoog. 2. In Saudi-Arabie ligt geen enkele rivier. 3. De koudste bewoonde plek op aarde is de Siberische stad Ojmjakon hier werd het ooit 71 graden. Het hoogtepunt van Europa is: 1. Op IJsland word 80% van de huizen verwarmd door heetwaterbronnen. Het hoogtepunt van Oceanië is: 1. In Australië waait de Southerly Buster dat is een wind die vanaf zee Australië binnenwaait en binnen enkele minuten de temperatuur met 20 graden laat dalen. En de hoogtepunten van het overige zijn: % van al het ijs op aarde ligt op Antarctica. 2. Net als op het land zijn er op de bodem van de oceanen vlaktes, bergen, vulkanen en diepe dalen. Het diepste punt ligt in de Grote Oceaan. Het is de Marianentrog met een diepte van meter. 3. In de oceaan bevindt zich genoeg zout om alle werelddelen te bedekken met een dikke laag van 150 meter. Dat waren alle hoogtepunten van de aarde. * Grotten Een grot ontstaat als het regent, dan zakt de regen de grond in. Als de grond uit kalksteen bestaat, gebeurt er iets bijzonders. Pagina 2 van 10

3 Het calciet in de kalksteen lost langzaam op in het water. Zo komen er spleten in de bodem, die steeds breder en dieper worden. Op zijn tocht botst het water vaak op harde lagen zandgrond of leisteen. Die laten geen water door, het water stroomt dan zijwaarts verder door zachtere kalksteen, ook hier lost het calciet beetje bij beetje op. Op deze manier komen er allemaal ondergrondse gangen dat uiteindelijk een grot wordt. Het duurt heel lang voor dat je een echte grot hebt soms wel meer dan een miljoen jaar. Wat ook vaak voor komt in een grot zijn druipstenen. Druipstenen groeien heel erg langzaam. Druipstenen ontstaan doordat er calciet blijft achterhangen. In water wat door het plafond van de grot naar beneden drupt, zit calciet. Uit elke drup blijft een heel klein beetje calciet op het plafond zitten. Er groeit dan een heel klein staafje uit. Hoe langer hij daar zit hoe groter hij wordt. Soms drupt er ook wat calciet naar beneden zo ontstaat een stalagmiet. Het verschil tussen een stalactiet en een stalagmiet is dat een stalactiet hangt aan het plafond van de grot en een stalagmiet staat op de grond. Stalactieten en stalagmieten groeien soms aan elkaar dan krijg je een zuil, die loopt vanaf de bodem naar het plafond, maar dan zijn er ook al heel wat jaren voorbij gegaan soms duizenden jaren. De grootste zuil van de wereld staat in de mammoetgrot in de Verenigde Staten. Die is al zo n honderd duizend jaar oud. Druipstenen komen in de meest fantastische vormen en kleuren voor. Ze kunnen roomwit zijn, lichtbruin, rood of donkerbruin, maar ze kunnen ook paars zijn dat komt door bepaalde stoffen die in het water zijn opgelost. Sommige zien er uit als sierlijke kaarsen anderen als ijspegels of als slanke paddestoelen, een bijzondere vorm van een druipsteen is een grotparel dat is een steentje met een hard laagje eromheen. Druipstenen tegen een wand lijkt net een geplooid gordijn of een versteende waterval. Een sifon is een nauwe U-vormige doorgang. Soms lijkt het dat een ondergrondse rivier plotseling eindigt. Het water stuit op een steile rotswand. Maar onder de waterspiegel is toch nog een opening waar het water door heen kan. Zo n opening noemen we een sifon. Een eind verderop komt de rivier weer bruisend omhoog en stroomt op normale hoogte verder. Een sifon is eigenlijk een onderaardse rivier. Een sifon is moeilijk op te sporen als een speleoloog een sifon wil op sporen moet hij er soms zelf doorheen kruipen om erachter te komen hoe het water zijn weg vervolgt dat is een levensgevaarlijk karwei. Want je kan verdrinken of klem komen te zitten. Heel vaak zitten grotten in bergen dat zijn eigenlijk berggangen Pagina 3 van 10

4 Zo n gang kan telkens in meerdere gangen opsplitsen. Je kan er gemakkelijk verdwalen. Die gangen zijn gemaakt door water. * Bergen De grootste berg is de Mount Everest hij is 8848 meter hoog, al een heleboel mensen hebben die berg beklommen. Vroeger ging het vaak mis maar nu hebben we goede apparatuur daar voor en is het al een stuk makkelijker en als je de top behaalt hebt heb je ook een hele prestatie afgelegd. Op de top kan je nauwelijks zuurstof krijgen dus krijg je meestal als je bovenaan bent of eerder een zuurstof masker. Je hebt een heleboel bergketens. Je hebt de Rocky Mountens, het Andes gebergte, de Himalaya, de Pyreneeën, de Alpen, de Kaukasus, de Oeral en de Ardennen. Dit zijn een paar. De meeste bergketens zijn klein zoals de Ardennen maar je hebt ook grote bergketens zoals de Himalaya. Bergen lijken hard en sterk. Maar het water van de rivieren schuurt diepe dalen uit. Ook vorst, wind, regen en ijs spelen daar een rol in. Dat heet verwering. Door verwering breken grote brokstukken af en worden kleiner. Zo ontstaan losse stenen en ontstaat er soms wel een lawine als je hard schreeuwt, dat komt door de geluidsgolven (trillingen). Die grote losse stenen breken af en worden kleiner. Zo ontstaan losse stenen maar ook zand en klei. Die worden meegenomen door de rivieren en die nemen het mee naar de zee. Het duurt miljoenen jaren voordat een berg is afgebroken. De afbraak van de bergen gaat nog steeds door. Maar er ontstaan ook weer nieuwe bergen. Je merkt daar niets van, daarvoor gaat het te langzaam of je moet het elk jaar bij houden maar dat gaat maar met enkele centimeters per jaar. Dit is een voorbeeld maar misschien over een miljoen jaar bestaat de Mount Everest niet meer maar is er een andere grote berg bij gekomen. Bergen ontstaan doordat er twee continentale schollen tegen elkaar opbotsen. Zo zijn alle bergen ontstaan. De Himalaya is ontstaan toen de Indische schol tegen de Aziatische schol botste maar dat is al honderd duizend jaar geleden begonnen. Pagina 4 van 10

5 Hoe hoger je op een berg komt hoe kouder het wordt. * Tropisch regenwoud Een andere naam voor tropische regenwouden is de tropen. Het tropisch regenwoud ligt rond de evenaar. Het tropisch regenwoud is heel erg belangrijk voor de mensen want het zijn eigenlijk de longen van de wereld. We kappen steeds meer tropisch regenwoud weg dat moeten we voorkomen want anders kunnen we later niet meer op de aarde leven omdat we dan geen zuurstof hebben daarom voeren veel organisaties acties tegen het kappen van tropische regenwouden. Één van de bekendste organisaties is Green peace. Die heeft heel wat leden die er tegen actie voeren. Soms helpt het maar meestal niet. Als er bossen worden gekapt moet er ook weer bossen aangeplant worden. Maar dat gebeurt niet altijd. Heel vaak zijn er mensen die illegaal kappen. Maar kappen van bomen is niet altijd het probleem, want er zijn ook boeren die stukken bos plat branden en dan leggen ze een akker aan. Daar strijdt Green peace ook tegen. Bij Brasilia is eens een weg aangelegd door het tropisch regenwoud. Daar was veel actie tegen gestreden maar heeft niets opgeleverd. Er zijn veel problemen van gekomen. Ten eerste: er moesten bomen gekapt worden om de weg aan te leggen. Ten tweede: nu kunnen de illegale kappers makkelijker het bos in komen en het gekapte hout makkelijker vervoeren. En ten derde: boeren kunnen nu makkelijk langs de weg stukken bos plat branden en er een akker aanleggen. In het tropisch regenwoud zijn veel planten waar wij medicijnen van kunnen maken en er zijn vast ook nog wel een paar die we nog niet hebben ontdekt en andere medicijnen van kunnen maken. Maar het probleem is dat illegale kappers de bomen met shovels om duwen en dan kunnen die misschien op een nieuw soort planten vallen. Maar daar houden de illegale kappers meestal geen rekening mee. En de boeren branden stukken bos plat en daar kan ook wel eens een nieuw soort planten zijn die we nog niet ontdekt hadden. * vulkanen Een vulkaan is net een grote berg alleen dan heeft een vulkaan een groot gat erin. De bovenkant is meestal trechtervormig dat is de krater. Pagina 5 van 10

6 In de krater komt magma uit de aarde naar boven. Het magma wordt dan lava genoemd. Lava is gloeiend heet de temperatuur kan wel tot 1200 graden oplopen. De lava stroomt als een dikke brij naar beneden. De lava koelt langzaam af en wordt een hard gesteente. Bij een uitbarsting kan er ook as omhoog stijgen. Bij de uitbarsting van de Pinatubo kwam de as tot 40 kilometer hoog. Een vulkaan werkt niet voortdurend hij kan 100 jaar niets doen en dan toch op eens gaan werken. Een vulkaan kan onverwacht uitbarsten maar soms begint een vulkaan al weken voor de eigenlijke uitbarsting te roken en te rommelen. Een vulkaan barst uit als er een oceanische schol onder een werelddeel schuift de oceanische schol wordt naar beneden geduwd. Door de enorme hitte binnenin de aarde smelt het gesteente van deze schol. Het gloeiend hete gesteente gaat omhoog en stroomt als lava naar buiten. Zo ontstaan vulkaan uitbarstingen. Één van de bekendste vulkanen is de Etna. Etna komt van het Griekse woord Aitho dat betekent: ik brand. De oude Grieken dachten dat er een god bezig was een vuur te stoken in de vulkaan zo is hij aan zijn naam gekomen. De Etna is 3369 meter hoog. De Etna heeft de grootste krater. We noemen die ook wel de hoofdkrater. Als er een uitbarsting is en de lava komt recht op een stad af proberen militairen met bommen het een beetje een andere richting op te sturen dat helpt een beetje. Of ze gooien met helikopters er grote blokken beton voor dat helpt ook een beetje. * woestijnen In woestijnen is het overdag heel heet en s avonds koud. De grootste en bekendste woestijn is de Sahara die ligt in Afrika. Er zijn ook nog de Gobi woestijn, Grote Zand woestijn en de Kalahari woestijn dat zijn de 4 grootste. In de Sahara valt gemiddeld 25 centimeter neerslag en in Nederland valt gemiddeld per jaar 70 centimeter. Nu is 25 centimeter niet eens zo weinig alleen het probleem is het valt in één grote regenbui en het water is ook zo verdampt door de hitte en het overige water zakt snel weg in de grond. Daarom leven er weinig planten- en diersoorten. De bekendste plant die er leeft is de cactus. De Sahara is ongeveer 5500 kilometer breed. De Sahara heeft een oppervlakte van 9 miljoen vierkante kilometer. Pagina 6 van 10

7 Dat is heel erg groot vergeleken met Nederland, Nederland past er 250 keer in. De Sahara ligt in de volgende landen: 1. Marokko 2. Algerije 3. Tunesië 4. Libië 5. Egypte 6. Mali 7. Niger 8. Tsjaad 9. Mauritanië 10. Sudan 11. Tunesië Al deze landen zijn veel groter dan Nederland. Er zijn twee landen die er helemaal in liggen en dat zijn Libië en Egypte. De rest heeft er een stuk(je) buiten. Een vruchtbare plek in de woestijn noemen we een oase. Daar is altijd water. Daar leven ook heel vaak dieren. Ook op andere plaatsen in de woestijn vinden we dieren. Die dieren hebben zich aan gepast aan de omgeving net zo als boeren zich moeten aanpassen aan het klimaat. Als het er regent moeten ze zo snel mogelijk zoveel mogelijk water opnemen. Er mag geen druppel verloren gaan.en daarna moeten ze ervoor zorgen dat het water maar langzaam wordt verbruikt. Bladzijde: 10 De meeste woestijn planten hebben weinig of geen bladeren Want planten met weinig bladeren verdampen minder water. De meeste dieren kunnen de hitte in de woestijn niet verdragen. Daarom blijven ze grotendeels over dag verborgen onder de rotsen of in holen. Daar is het koeler en ook vochtiger. Voor dat vocht zorgen ze zelf. In de lucht die ze uitademen zit namelijk waterdamp. Een voorbeeld van een dier dat tegen de avond uit zijn holletje komt, is de woestijnrat. Een andere naam voor woestijnrat is gerbil. Die gaat dan op zoek naar voedsel. De vijand van een woestijnrat is de woestijnvos die jaagt op deze beesten. Een roofvogel die in de woestijn leeft is de lannervalk. Deze vogel maakt ook jacht op de woestijnrat. Pagina 7 van 10

8 Daarbij werkt een paartje lannervalken vaak samen. Het wijfje vliegt over de woestijnrat heen. Het mannetje probeert het beest dan op te eten. s Nachts kan het in de woestijn behoorlijk koud zijn daarom zijn de meeste dieren maar een deel van de nacht buiten. Lang voordat het dag wordt kruipen ze alweer in hun holen. In woestijnen leven ook mensen, die mensen trekken altijd rond, die mensen worden nomaden genoemd. Er zijn drie soorten nomaden. Dat zijn de Arabieren, de negers en de Toearegs. Wat nu nog gebeurd is dat men tropen kapt en dan kunnen de bomen met hun wortels de grond niet meer vast houden er komt regen en grond spoelt weg zo ontstaan een woestijn. * wateren 70% van de wereld bestaat uit water daarvan is weer 3% zoet. Alleen het zoete water kunnen wij drinken. Er zijn drie grote oceanen dat zijn de Grote oceaan, de Atlantische oceaan en de Indische oceaan. Je hebt ook zeeën de bekendste voor ons is de Noordzee maar je hebt ook de Middellandsezee, de Perzische golf, de Rode zee enz. Je hebt ook rivieren en kanalen, een kanaal is bijvoorbeeld het prinses Margrietkanaal en een rivier bijvoorbeeld de Donau. Rivieren ontstaan altijd op bergen. De bekendste twee rivieren in Nederland zijn de Maas en de Rein. In de loop der jaren zijn er al heel wat schepen vergaan in het water, meestal door een storm maar ook wel door uitstekende rotsen, ijsbergen of aan schepen die al eerder vergaan zijn. In schepen die vergaan zijn in de Gouden Eeuw zit soms nog wel goud of mooie sieraden in, die gejat zijn of die ze hebben verhandeld. Die duiken duikers dat dan op en brengen die dingen die ze opgedoken hebben naar een museum. Als je in zo n oud wrak duikt is dat schitterend want er zijn allemaal koralen en tropische vissen, als je de tropische vissen wilt zien moet je wel in een wrak duiken dat ver van de kust ligt want de tropische vissen zwemmen namelijk ver van de kust soms kom je ze ook wat dichter bij de kust tegen. Maar je hoeft niet in een wrak te duiken om die vissen en dat koraal te zien je kunt ook gewoon naar de bodem van de zee duiken. * aardbevingen Aardbevingen komen voor bij grenzen van continentale schollen. Als zo n continentale schol tegen een andere continentale schol botst komen er bergen maar er komen dan ook wel eens aardbevingen voor. Pagina 8 van 10

9 Sommige aardbevingen worden in band gebracht door vulkanisch activiteit en zijn het gevolgen doordat magma opzwelt of wegzakt. Als mijnen en ondergrondse grotten instorten kunnen er ook lichte aardbevingen voorkomen. Aardbevingen treden op wanneer het gesteente ondergronds aan een spanning wordt blootgesteld die het niet kan verdragen. Het gevolg is dat het gesteente scheurt, waardoor de opgehoopte druk vanuit het breukpunt wegvloeit en aardbevingen ontstaan. Aardbevingen worden gemeten door de schaal van richter. Seismologisch onderzoek houdt zich bezig met de oorsprong en de voortplanting van seismische golven in de aarde en richt zich dus op de werking van breuken. In Nederland hebben we ook zo n ploeg, de KNMI.(koninklijk Nederlands meteorologisch instituut) Aardbevingshaarden of seismische bronnen kunnen een natuurlijke oorsprong hebben of een oorsprong door het toedoen van mensen (bijvoorbeeld door gaswinning). Aardbevingen als gevolg van gaswinning worden daarom ook geïnduceerde bevingen genoemd. De trillingen die in een aardbevingshaard bij verschuiving van platen ontstaan verspreiden zich ondergronds. Aan de aardoppervlak kunnen dergelijke trillingen (aardbevingen) worden geregistreerd door seismometers. De eerste seismometer die gelijktijdig zowel de horizontale als verticale bewegingen van de aarde kon meten is in 1893 door de Engelse seismoloog John Milne. Het opgenomen trillingssignaal wordt tegenwoordig digitaal opgeslagen en kan grafisch weergegeven worden op een computerscherm of worden afgebeeld op ronddraaiende rollen papier. Deze afbeelding van de waargenomen trillingen wordt een seismogram genoemd. Het KNMI heeft een twintigtal seismische stations ingericht in Nederland. De schaal van Richter: Kracht Wat merk je ervan? 0, 1, 2 Niets 3 Lichte trilling (alsof er een vrachtwagen door de straat rijdt) 4 Matig tot sterk (deuren rammelen, schilderijen slingeren) 5 Sterk (voorwerpen zoals vazen vallen om, bomen bewegen) 5,5 Zeer sterk (schade aan gebouwen, schoorstenen breken) 6 Vernielend (paniek, grote schade aan gebouwen) 6,7 Verwoestend (gebouwen zwaar beschadigd, gasleidingen breken waardoor branden ontstaan, viaducten storten in) 7,3 Vernietigend (veel gebouwen ingestort, scheuren in de aarde) 8 Catastrofaal ( meeste gebouwen ingestort, rails buigen) 8,5 Zeer catastrofaal (hele steden verwoest, rotsen scheuren) Dit zijn de gevolgen als er zo n kracht wordt gemeten. Pagina 9 van 10

10 8,5 is het ergste wat er is gemeten maar dat is heel erg zeldzaam dat gebeurt zowat nooit. Pagina 10 van 10