Cursus. Verdieping diversiteit

Transcriptie

1 Cursus Verdieping diversiteit

2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v Auteurs: Mieke Hartlief, Adelijne Martin Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Verdieping diversiteit ISBN: Edu Actief b.v Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht ( Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO ( De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu Actief, te vinden op

3 Inhoudsopgave Over deze cursus 4 Oriëntatie 9 Je eigen culturele achtergrond 13 Culturele diversiteit in Nederland 17 Vooroordelen en stereotypering 22 Interculturele communicatie 31 Verbinden in de praktijk 41 Reflectie 46 Theoriebron Je eigen culturele achtergrond 48 Theoriebron Culturele diversiteit in Nederland 50 Theoriebron Vooroordelen en stereotypering 53 Theoriebron Interculturele communicatie 57 Theoriebron Verbinden in de praktijk 61 3

4 Over deze cursus Inleiding Op 1 januari 2016 beschikte volgens het CBS 94,7% van de inwoners in Nederland over de Nederlandse nationaliteit. Dat zijn ruim 16 miljoen Nederlanders. Er woonden aan het begin van buitenlanders in Nederland. Deze 5,3% van de bevolking beschikte niet over de Nederlandse nationaliteit. Maar multicultureel gaat niet alleen over allochtoon en autochtoon zijn. Cultuur is een veel breder begrip. Culturele verschillen zijn er ook tussen mensen uit de stad en van het platteland, tussen rijk en arm, hoogopgeleid en laagopgeleid, werkenden en niet-werkenden enzovoort. Het blijkt soms best ingewikkeld om deze verschillen te overbruggen en om te gaan met diversiteit. Deze cursus wil jullie door middel van achtergrondinformatie en opdrachten inzicht geven in de problematiek en leren hoe je daar als sociaal werker mee om kunt gaan. Diversiteit in Nederland is van alle generaties. Leerdoelen Je hebt inzicht in de ontwikkeling van je eigen culturele achtergrond. Je hebt kennis van de culturele diversiteit in Nederland in het verleden en in het heden. Je hebt kennis van de begrippen en de totstandkoming van vooroordelen en stereotype beelden. Je hebt kennis van interculturele communicatie met behulp van diverse modellen. Je hebt kennis van activiteiten en programma s om cliënten/doelgroepen met een verschillende culturele diversiteit in een wijk elkaar te laten ontmoeten en te leren kennen. 4

5 Beoordeling Beoordelingsformulier SMD Beoordelingsformulier SCW Planningsformulier Aan het eind van de cursus wordt je parate kennis beoordeeld met een toets. Je praktische beheersing van de leerdoelen wordt getoetst aan de hand van een beroepsproduct. Deze worden op verschillende punten beoordeeld: op inhoud en op de uitvoering. Andere belangrijke punten bij de beoordeling zijn: actieve deelname aan de lessen en nette uitwerking van de opdrachten in correct Nederlands. Je vindt ze bij elkaar in het beoordelingsformulier. Planning Een beroepsproduct maken kost tijd. Daarom moet je dit goed plannen. Lees eerst de opdracht van het beroepsproduct goed door en vul daarna het planningsformulier in. Neem ook de andere opdrachten van deze cursus op in je totale planning. Zo voorkom je dat je in tijdnood komt. Beroepsproduct Als eindopdracht van deze cursus is er een beroepsproduct specifiek voor de opleiding SMD en een beroepsproduct voor de opleiding SCW. Beroepsproduct SCW: Draaiboek bijeenkomsten ontmoeting Het beroepsproduct voor studenten van de opleiding SCW bestaat uit een uitgewerkt draaiboek voor een serie van vier bijeenkomsten met daarin activiteiten waarin wijkbewoners, met verschillende culturele achtergronden, de mogelijkheid krijgen om kennis te maken met elkaar en iets van elkaar te leren. Buurtbewoners laten ontmoeten De buurt waar je werkzaam bent, staat bol van de diversiteit. Het is een relatief oude wijk met voornamelijk sociale woningbouw. Dit trekt verschillende soorten mensen aan zoals arbeidsongeschikten, vluchtelingen, studenten, jonge starters, alleenstaande moeders, ouderen en mensen met een klein inkomen. Je bent regelmatig in contact met de mensen en kent veel van hen bij naam. Van een groot deel van de bewoners weet je ook waar hun talenten liggen en waar ze tegen aan lopen. Het is je opgevallen dat veel bewoners in hun eentje worstelen met hun problemen, terwijl jij weet dat er andere wijkbewoners zijn die daar best bij zouden kunnen ondersteunen. Maar ja, als jij dan voorstelt eens contact te zoeken, dan wordt dit bijna altijd weggewoven. Die ken ik niet,' is dan de reactie. Je vindt het hoog tijd om daar iets aan te doen. Je besluit een reeks bijeenkomsten met activiteiten te organiseren waarbij je de bewoners met elkaar in contact brengt en ze in de gelegenheid stelt om elkaar en elkaars talenten te leren kennen. Je wilt ervoor zorgen dat bewoners elkaar na de bijeenkomsten ook weten te vinden. Daarom is het de bedoeling dat bewoners gestimuleerd worden om hun netwerk te versterken en de sociale cohesie in de buurt te verhogen. 5

6 Processtappen Formuleer alle vier een persoonlijk leerdoel voor deze opdracht. Formuleer een SMART-doelstelling voor de bijeenkomsten serie. Maak een planning en een taakverdeling. Doe een literatuuronderzoek naar de verschillende mogelijkheden van kennismaken en naar interculturele gesprekstechnieken die je zult gebruiken in de serie. Bepaal met elkaar welke onderdelen/activiteiten bij de bijeenkomsten aan bod komen. Bepaal hoeveel bijeenkomsten jullie willen gaan houden. De serie moet minimaal uit drie en maximaal acht bijeenkomsten bestaan. Werk de verschillende onderdelen en/of activiteiten uit. Voeg de onderdelen op een logische manier samen (denk aan opbouw en moeilijkheidsgraad) in een draaiboek. Presenteer het eindproduct aan de klas en vraag om feedback. Reflecteer met elkaar op het proces, je individuele leerrendement en het eindproduct. Laat elke processtap goedkeuren door je docent, voordat je begint aan de volgende processtap. Eisen aan het beroepsproduct Het beroepsproduct bevat vier persoonlijke leerdoelen die SMART zijn geformuleerd. Het beroepsproduct bevat een SMART-doelstelling voor de serie bijeenkomsten. Het beroepsproduct bevat een vooronderzoek waar minimaal vier verschillende vormen van kennismakingen in terugkomen en waar gebruik wordt gemaakt van interculturele gesprekstechnieken. Het beroepsproduct bevat minimaal drie en maximaal acht uitgewerkte bijeenkomsten die een duidelijke opbouw bevatten en aansluiten bij de doelgroep. Elke bijeenkomst moet minimaal 30 minuten duren en maximaal 45 minuten. In de bijeenkomsten wordt aandacht besteed aan het wegnemen van vooroordelen en andere negatieve invloeden die de culturele integratie belemmeren. In de bijeenkomsten komen elementen van methodische gedragsverandering terug en aspecten van culturele communicatie. Het beroepsproduct bevat een draaiboek met daarin een uitgewerkte planning en taakverdeling voor de bijeenkomsten. Het beroepsproduct is duidelijk voor professionals om mee te werken, ook wanneer ze deze cursus niet gevolgd zouden hebben. Het beroepsproduct wordt gepresenteerd aan de klas. Dit duurt maximaal 5 minuten. Zorg ervoor dat de feedback die wordt gegeven in het verslag wordt meegenomen. Het beroepsproduct bevat een uitgewerkte gezamenlijke reflectie waarbij wordt teruggekeken op het proces, het individuele leerrendement en het uiteindelijke beroepsproduct. Beroepsproduct SMD: Handleiding interculturele communicatie sociaal werk (2) De eindopdracht voor studenten van de opleiding SMD bestaat uit een uitgewerkte handleiding waarin sociaal werkers informatie en handvaten krijgen als het gaat om interculturele communicatie met buurtbewoners. Daarnaast staat zelfredzaamheid van cliënten centraal in dit beroepsproduct. 6

7 Participatiemedewerker in Hulst Je werkt als participatiemedewerker in het informatiepunt in de multiculturele wijk Hulst. In deze wijk wonen een groot aantal gezinnen met een Surinaamse migratieachtergrond. Daarnaast is er een groot seniorencentrum en er is een buurtcentrum aanwezig in de wijk waar vooral jongeren komen in de leeftijd van 12 tot 18 jaar. In dit buurtcentrum vinden activiteiten plaats zoals dansen, knutselen en er is een ruimte voor jongeren. Als participatiemedewerker werk je zelfstandig in het netwerk van welzijn, participatie en zorg. Jouw hoofdtaak is het ondersteunen van bewoners (groepen) die moeite hebben met het juist omgaan met formulieren. Maar je merkt dat niet alle bewoners de weg weten te vinden naar het informatiepunt. De doelgroepen waar jij voor werkt zijn onder andere mensen met een ggz-achtergrond, senioren met een risico op sociaal isolement, bewoners met een fysieke en/of verstandelijke beperking of niet-zelfredzame bewoners. Je hebt voor het eerst zelf een initiatief bedacht voor de wijk Hulst, namelijk het organiseren van een rommelmarkt waar je een kraampje zult inrichten voor het informatiepunt. Deze rommelmarkt heeft als doel mensen meer bekend te maken met het informatiepunt en mensen van verschillende culturen met elkaar in contact te brengen. Je hebt vier enthousiaste senioren gevraagd om de tijd en plek van de rommelmarkt te communiceren in de wijk. Ze hebben een flyer gemaakt en deze hebben ze opgehangen in de buurt. De rommelmarkt vindt plaats in het seniorencentrum op vrijdagmiddag uur. Voor een groep is het een groot succes, namelijk de senioren. Wat een heerlijke Hollandse traditie is een geluid dat je terugkrijgt. Maar van andere groepen in de buurt hoor je weer andere geluiden. Wie wil er nu gebruikte spullen hebben? hoor je van jonge jongens uit het buurtcentrum. Ook hoor je terug dat er vooral mensen met een Nederlandse achtergrond aanwezig waren op de rommelmarkt. Je hebt je doel niet gehaald, het informatiepunt is niet voor alle bewoners zichtbaar geworden doordat ze simpelweg niet aanwezig waren. En je hebt mensen van verschillende culturen niet bij elkaar gebracht. Een oplossing hiervoor is dat jij een handleiding gaat opstellen waarin je andere sociaal werkers gaat adviseren waar ze rekening mee moeten houden als het gaat om interculturele communicatie. Met als hoofddoel om het informatiepunt bekender te maken en wederzijdse interesse op te wekken tussen buurtbewoners over elkaars cultuur. Processtappen Formuleer alle twee een persoonlijk leerdoel voor deze opdracht. Formuleer een SMART-doelstelling voor de handleiding. Maak een planning en een taakverdeling voor dit beroepsproduct. Er zijn drie doelgroepen beschreven in de casus. Onderzoek per doelgroep welke algemene kenmerken toe te kennen zijn aan deze doelgroep. Onderzoek met behulp van een literatuuronderzoek wat vooroordelen zijn en kijk of je voorbeelden kunt vinden van vooroordelen over de doelgroepen uit de casus. Leg uit wat volgens jullie interculturele communicatie is en waarom het belangrijk is voor een sociaal werker om hier kennis van te hebben. Gebruik de theorie om tips op te stellen die sociaal werkers kunnen gebruiken als ze een evenement willen organiseren voor de doelgroepen uit de casus. Bekijk welke communicatiemiddelen er zijn gebruikt in de casus. Gebruik de theorie om andere communicatiemiddelen te beschrijven die ingezet kunnen worden om verschillende doelgroepen te kunnen bereiken. Beargumenteer waarom deze manieren van communicatie aansluiten bij interculturele communicatie. Doe een onderzoek naar de verschillende mogelijkheden van kennismaken voor multiculturele groepen met het informatiepunt en met andere bewoners. 7

8 Maak een draaiboek voor de activiteit van de volgende rommelmarkt. In dit draaiboek staat een taakverdeling, planning en een voorstel waar jullie de rommelmarkt willen organiseren zodat er zo veel mogelijk verschillende mensen op af komen. De flyer wordt als communicatiemiddel genoemd in de casus. Ontwerp met je medestudent twee verschillende flyers die de doelgroepen uit de casus aanspreken. Beargumenteer bij elke flyer waarom deze voldoet aan effectieve interculturele communicatie. Presenteer het eindproduct aan de klas en vraag om feedback. Reflecteer met elkaar op het proces, je individuele leerrendement en het eindproduct. Laat elke processtap goedkeuren door je docent, voordat je begint aan de volgende processtap. Eisen aan het beroepsproduct Het beroepsproduct bevat twee persoonlijke leerdoelen die SMART zijn geformuleerd. De handleiding bevat een SMART-doelstelling. De handleiding bevat een uitwerking van het onderzoek met daarin een algemene omschrijving van de doelgroepen die aanwezig zijn in de wijk. En mogelijke oorzaken waarom ze de weg naar het informatiepunt niet weten te vinden. Per doelgroep zijn minimaal drie algemene kenmerken omschreven. De handleiding bevat per doelgroep een conclusie over welke vooroordelen er bekend zijn over de doelgroep en hoe deze ontkracht kunnen worden. De uitwerking van het onderzoek bevat een uitleg over waarom kennis hebben van interculturele communicatie belangrijk is voor een sociaal werker. De handleiding bevat vijf tips voor sociaal werkers over effectieve culturele communicatie. De handleiding bevat een advies over welke communicatiemiddelen er gebruikt kunnen worden om de rommelmarkt onder de aandacht te brengen bij de verschillende doelgroepen. De handleiding bevat een advies waarin drie manieren van interculturele kennismakingen worden beschreven (kennismaken met het informatiepunt en kennismaken met andere bewoners). De handleiding bevat een argumentatie waarom de rommelmarkt op de locatie naar keuze wordt gehouden, waarom de tijd is gekozen en hoe dit bijdraagt aan mensen met elkaar in contact te laten komen. De handleiding bevat in de bijlage een draaiboek met een planning en een taakverdeling voor de volgende rommelmarkt. De handleiding bevat twee voorbeeldflyers die sociaal werkers kunnen gebruiken om de rommelmarkt te promoten. De flyers hebben beide een A4-formaat en de onderdelen, locatie en tijd zijn verplicht. De flyer sluit aan bij interculturele communicatie. De handleiding wordt gepresenteerd aan de klas. Presentatie maximaal 5 minuten. De handleiding bevat een gezamenlijke reflectie op het proces, het individuele leerrendement en de feedback op het eindproduct. 8

9 Oriëntatie Oriëntatie Opdracht 1 Filmpje Muziek 1 Muziek uit verschillende culturen herkennen a. Beluister de zes muziekfragmenten. Schrijf bij elk fragment op uit welke cultuur het fragment volgens jou komt en welke gedachten/gevoelens het bij je oproept. Vul het schema in. Filmpje Muziek 2 Filmpje Muziek 3 Audiofragment: Muziek 1 Uit welk land is deze muziek afkomstig? Geef een omschrijving van wat je hoort, voelt, beleeft bij de muziek die je hebt beluisterd: Filmpje Muziek 4 Muziek 2 Filmpje Muziek 5 Muziek 3 Filmpje Muziek 6 Muziek 4 Muziek 5 Muziek 6 Als alle fragmenten beluisterd zijn, bespreek je de antwoorden en associaties met de hele groep. Geef antwoord op de onderstaande vragen nadat je klassikaal de antwoorden hebt besproken. b. Waar zaten de grootste verschillen? c. Waar zaten de overeenkomsten? d. Was er ergens verwarring over? Zo ja, noteer waarover. 9