Break-out sessie Kennis & Innovatie

Transcriptie

1 Project Geothermie versterken en versnellen Break-out sessie Kennis & Innovatie Paul Ramsak / Gerdi Breembroek Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) New Babylon, Den Haag 13 september 2017

2 Opzet Break-Out sessie Inleiding Resultaten stakeholder consultatie voorjaar conclusies Vragen Break-out in groepjes Terugkoppeling vanuit groepjes Status: brainstormfase 2

3 Werkwijze werkgroep: Ramsak, Breembroek, Jongerius, Kal, Mourits Interviews / expertise Barthold Schroot Kees van der Zalm Maurice Hanegraaf / Jan-Diederik van Wees Harmen Mijnlieff Jörg Gigler Michiel Timmerije / Simon Frans de Vries Gert Jan van Og Guus Willemsen Martin van Hout Robert Kielstra Lianda Sjerps Martine Roza Mara van Eck van der Sluijs / Semjon Krabbendam Frank Schoof Herman Eijdems Marco van Soerland EBN Visser & Smit Hanab TNO / UU TNO Adviesgroep Economische Zaken TKI Gas AVR HWT (Huisman Well Technology) IF Technology DAGO ECW / DAGO TKI Urban Energy Ministerie van Economische Zaken SodM Platform Geothermie Mijnwater B.V. HVC ervaring met kennis en innovatie in Nederland en interactie met partners uit andere Europese landen (GEOTHERMICA) 3

4 Potentiele rol Aardwarmte (incl. opslag) in energietransitie 1) Lage Temperatuur Warmte > cruciale rol noodzakelijk voor overbrugging seizoenen, ontwikkeling en uitrol van diverse concepten noodzakelijk 2) Hoge Temperatuur Warmte > mogelijk belangrijke rol afhankelijk van succes UDG, verkenning van de mogelijkheden wenselijk 4

5 Sustainable use of the underground (geothermal incl. storage) is of crucial strategic importance for the energy system of the future Go Geothermal in various concepts Pavel Ramšak 19/2/2016

6 Waarom Kennis & Innovatie Kostenreductie Hogere efficiëntie Bredere toepasbaarheid. Kansen NL bedrijfsleven/economie Dit alles onder de randvoorwaarde van een veilig en verantwoord gebruik van de ondergrond. Doel: Uitrol van geothermie (incl. opslag), en daarmee de warmtetransitie mogelijk maken en versnellen 6

7 Kennis & Innovatie uitdagingen Internationale samenwerking belangrijk 7

8 European Geothermal Energy 8 Paul Ramsak 28/5/2015

9 nadruk INNOVATIE } TSE-regelingen GEOTHERMICA Kansen NL bedrijfsleven/economie nadruk KENNIS Kennisagenda Aardwarmte Kennisprogramma Effecten Mijnbouw 9 Warmtetransitie mogelijk maken en versnellen Programma s EZ/RVO

10 10 Innovation into market

11 Pilots PROPOSED STARTING UP PROPOSED RUNNING (TSE + GEOTHERMICA) Regular 11 relevant topics existing/proposed instruments

12 No White Spots Vergroten kennis ondergrond Nederland 12

13 UDG Ultra Diepe Geothermie 13

14 GoGeo25 innovatieve AW projecten in heel NL in 2025 LT-warmtetransitie in diverse concepten 14

15 EU SET-plan Innovatie agenda Geothermie (draft) voor NL relevante onderwerpen 1 Geothermal heat in urban areas 2 Operational availability 3 Unusual reservoirs/enhancement 6 Exploration techniques 7 Advanced drilling/well completion 5 Social acceptance(e.g. safety) 8 Risk mitigation (guarantee) Afstemming via 15

16 1 Geothermal heat in urban areas 2 Operational availability 3 Unusual reservoirs/enhancement 6 Exploration techniques 7 Advanced drilling/well completion 5 Social acceptance(e.g.safety) 8 Risk mitigation(guarantee) garantieregeling veiligheid 3 Unusual reservoirs/enhancement 1 Geothermal heat in urban areas 6 Exploration techniques 1 Geothermal heat in urban areas 2 Operational availability 7 Advanced drilling/well completion 6 Exploration techniques 16 Innovation topics Geothermal EU SET-plan (draft)

17 IS o GEOTHERMICA ( ) ERA-NET Cofund Action o 13 european countries Accelerating the deployment of geothermal energy in Europe o Joint Call for Pilotand Demonstration Projects o Additional activities NL+D leading Knowledge & Strategy VL NL D DK F CH RO AZOR SLO TR P E I

18 Conclusies Kennis & Innovatie Kennis en Innovatie zijn cruciaal voor versnelling uitrol (kostenreductie, systeemoptimalisatie/bredere toepasbaarheid, veiligheid). Versnelling innovatie vergt goede aansluiting tussen verschillende innovatiefasen en commitment voor uitrol. Meerjarige financiering is wenselijk. Behoud en versterk het goede, versnel met nieuwe initiatieven, bijvoorbeeld no white spots. Zorg voor goede aansluiting met Europese kennis & innovatieprogramma s (SET-plan/GEOTHERMICA) 19

19 Brainstorm vragen in groepjes 1. Missen we nog iets? 2. Hoe kunnen we innovatie verder versnellen? 3. Hoe zorgen we voor uitrol van diverse (innovatieve) aardwarmte concepten in de gebouwde omgeving? 4. Met welke geothermie innovatie(s) wilt u zelf aan de slag? Ca. 20 minuten! (schrijf duidelijk, namen op flip-over-flap) 20

20 Vragen? 21 GEOthermal Paul Ramsak energy 20/2/14