LEERROUTE FUNDEREND ONDERWIJS

Transcriptie

1 LEERROUTE FUNDEREND ONDERWIJS Redenen, afwegingen en keuzes bij het doorlopen van de basis- en middelbare school GfK Mei

2 1. Management Summary 2. Onderzoeksresultaten - Primair onderwijs - Voortgezet onderwijs 3. Onderzoeksverantwoording 4. Contact 2

3 Management Summary 3

4 Inleiding Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) dat dit jaar in opdracht van het kabinet wordt uitgevoerd door een ambtelijke werkgroep. Centrale vraagstellingen van het IBO onderzoek zijn: In hoeverre is de huidige inzet van middelen in het funderend onderwijs als gevolg van leerroutekeuze, vertragen en (niet) versnellen optimaal? Op welke manieren kunnen overheid, schoolbesturen, schoolleiders, leraren, leerlingen en ouders de gemiddelde verblijfsduur in het funderend onderwijs bekorten bij dezelfde of hogere onderwijskwaliteit? Hoe kunnen aldus de publieke middelen doeltreffender en doelmatiger worden besteed? Het doel van dit onderzoek is om een deel van deze hoofdvragen te beantwoorden. De vraag die centraal staat is welke redenen, afwegingen en keuzes door leerlingen en ouders zijn gemaakt bij het doorlopen van de basis- en middelbare school. Het gaat dan met name om keuzes en redenen achter zittenblijven of net overgaan, achter een klas overslaan en achter de keuze voor het schoolniveau op de middelbare school en voor het wisselen van schoolniveau. 4

5 Management summary PO (1 van 3) Redenen en achterliggende oorzaken zittenblijven In groep 3, 4 en 5 van de basisschool blijven relatief vaker leerlingen zitten. Zowel net te lage prestaties als veel te lage prestaties zijn redenen om het kind te laten zittenblijven. Leerlingen met net te lage prestaties gaan na overweging vaak toch gewoon over. Achterliggende oorzaken voor het zittenblijven (inclusief de overwegers ) zijn leerproblemen zoals dyslexie of dyscalculie en te moeilijke lesstof. Meer incidentele zaken zoals ziekte of moeilijkheden in de privésituatie lijken hier minder invloed op te hebben. Besluitvorming omtrent zittenblijven Het besluit om het kind te laten zitten wordt in de meeste gevallen gezamenlijk door de school en de ouders / verzorgers van het kind genomen. Vanuit school zijn er vaak meerdere personen betrokken bij deze besluitvorming. De groepsleerkracht speelt in de meeste gevallen een (grote) rol. De schoolleider is het minst vaak betrokken bij de besluitvorming. De meeste ouders hebben een goed gevoel bij de besluitvorming rondom het zittenblijven en vinden dat zij in (erg) grote mate worden betrokken. Zo hebben zij (mee) kunnen beslissen, zijn ze naar hun mening gevraagd én is om hun raad / advies gevraagd. Wanneer uiteindelijk de beslissing is genomen om het kind daadwerkelijk te laten zittenblijven dan wordt deze beslissing over het algemeen ook door de ouders gesteund. Ook achteraf, wanneer ouders terugkijken op de besluitvorming, geven zij aan tevreden te zijn met de gemaakte keuzes. 5

6 Management summary PO (2 van 3) Ervaring en ontwikkeling De ervaringen die ouders hebben met hun kinderen die zijn blijven zitten, zijn overwegend positief; zij geven aan dat het kind beter in zijn/haar vel zit, nog steeds voordeel heeft van het zittenblijven en snel weer nieuwe vriendjes heeft gemaakt. Het meest vervelend vinden de meeste kinderen dat ze door het zittenblijven niet meer in de klas zitten met vriendjes. Ervaringen als een gevoel van falen, verschil in leeftijd met klasgenootjes, gebrek aan motivatie en zonde van de tijd, worden minder vaak genoemd. Naast goede ervaringen met het zittenblijven, levert het ook goede prestaties op; het merendeel geeft aan dat hun kind zich goed voelt en goed presteert na het (overwogen) zittenblijven. Voor zowel kinderen die zijn blijven zitten als kinderen waar het zittenblijven overwogen is, biedt de school een aangepast programma aan. Voor zittenblijvers gebeurt dit in de vorm van het geven van extra taken voor de vakken waar het kind moeite mee heeft en het geven van nieuwe taken of vakken om het kind meer te motiveren. De kinderen waarbij zittenblijven werd overwogen, krijgen veelal extra ondersteuning waar nodig. Ondersteuning van de leerling Naast het aanbieden van aangepaste programma s, afgestemd op zittenblijvers en 'overwogen zittenblijvers', doen veel scholen ook wat extra s om het zittenblijven te minimaliseren. Zo geven zij vaak lesmateriaal aan ouders mee zodat zij thuis met hun kind kunnen oefenen. Ook het voeren van gesprekken en het geven van bijles /huiswerkklas zijn extra zaken die school doet voor leerlingen die mogelijk blijven zitten. Van de extra s die school biedt is door de meeste (overwogen) zittenblijvers ook gebruik van gemaakt. Het gebruik van lesmateriaal om thuis te oefenen is veruit het populairst. Naast ondersteuning vanuit school, geven veel ouders aan dat zij hun kind zijn gaan helpen. Overigens, ook kinderen waarbij zittenblijven niet wordt overwogen, worden door hun ouders geholpen. 6

7 Management summary PO (3 van 3) Groep overslaan of twee jaar in één Het (overwogen) overslaan van een groep of het doen van twee jaar in één jaar speelt vaker in de lagere groepen en daalt naarmate de groep hoger wordt. Bij herfstkinderen komt dit vaker voor. Veelgenoemde redenen om het kind een groep te laten overslaan, twee jaar in één jaar te laten doen, of dit te overwegen zijn dat het kind het niveau aankon of dat het kind meer lesstof aankon. Het uiteindelijke besluit om toch af te zien van het overslaan van een groep of het doen van twee jaar in één komt doordat school vaak alternatieven biedt of doordat er onzekerheid bestaat over of het kind het emotioneel aan zou kunnen. Kleuteren De leeftijd waarop de meeste kinderen naar groep 3 gaan ligt onder de 6 jaar en 10 maanden. Van de kinderen die ouder zijn dan 6 jaar en 10 maanden, blijven de meesten langer kleuteren omdat zij sociaal en/of emotioneel nog niet toe zijn aan de doorstroom naar groep 3 of omdat zij het niveau cognitief nog niet aan kunnen. Het verzoek om het kind langer te laten kleuteren komt in de meeste gevallen niet vanuit de ouders. 7

8 Management summary VO (1 van 4) Betrokkenheid bij overgang PO naar VO De overgang van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs verloopt over het algemeen soepel. De meeste ouders en kinderen geven aan dat om hun mening is gevraagd, zij zelf mee hebben kunnen beslissen in de keuze van het onderwijsniveau en dat zij naar hun raad/advies zijn gevraagd. Redenen en achterliggende oorzaken zittenblijven In het voortgezet onderwijs komt de overweging om het kind te laten zitten veelal voor in klas 1, 2 en 3. Het daadwerkelijk zittenblijven vindt voornamelijk plaats in klas 2, 3 en 4. Over het algemeen vormen net te lage prestaties vaker dan veel te lage prestaties aanleiding om (te overwegen) het kind te laten zitten. Kinderen met net te lage prestaties gaan vaker na overweging toch over, terwijl kinderen met veel te lage prestaties vaker blijven zitten, aldus de ouders. Achterliggende oorzaken die worden genoemd voor het (overwogen) zittenblijven zijn dat het kind zich te weinig inzet voor school of dat enkele specifieke vakken te moeilijk waren. In het oog springt dat kinderen vaker dan hun ouders de kwaliteit van de docenten benoemen als achterliggende oorzaak. In plaats van zittenblijven kan er ook worden gekozen voor de overstap naar een lager onderwijstype. Dit wordt in sommige gevallen overwogen, maar uiteindelijk wordt hier vaak toch van afgezien. De meest gegeven reden om hiervan af te zien, is dat zowel het kind zelf als de ouders van mening zijn dat het kind het niveau dat hij of zij op dat moment volgt wel aan kan. Het wel of niet aankunnen van het niveau is juist ook een belangrijke reden om kinderen juist wel naar een lager niveau te laten overstappen. Ongeacht of de kinderen zijn blijven zitten of dat dit overwogen is, is de meest gegeven reden voor overstap naar een lager niveau dat het kind het niveau dat het in eerste instantie volgde niet aankon. 8

9 Management summary VO (2 van 4) Besluitvorming omtrent zittenblijven / overstap niveau Net als in het basisonderwijs zijn in het voortgezet onderwijs vanuit school vaak meerdere personen betrokken bij de besluitvorming rondom het zittenblijven. De mentor speelt in de meeste gevallen een (grote) rol. De schoolleider is het minst vaak betrokken bij de besluitvorming. Net als in het basisonderwijs, kijken ook de ouders van kinderen in het voortgezet onderwijs met een goed gevoel terug op de besluitvorming. De kinderen zelf geven ook aan dat zij tevreden zijn met de gemaakte keuzes; dus ondanks dat sommige het op het moment suprême niet helemaal eens zijn met de genomen beslissing, geven ze achteraf toch toe dat het een goed besluit is geweest. Minder dan in het basisonderwijs, hebben ouders van kinderen in het voortgezet onderwijs het gevoel dat zij in (erg) grote mate worden betrokken bij de besluitvorming. Ondanks dat het gevoel van betrokkenheid minder is dan in het basisonderwijs, voelt het merendeel zich over het algemeen in (erg) grote mate betrokken. Ouders voelen zich op sommige vlakken in mindere mate betrokken dan dat kinderen dat ervaren. Wanneer de beslissing is genomen om het kind te laten zittenblijven of naar een lager niveau over te plaatsen, wordt dit over het algemeen ook door de meeste ouders gesteund. Kinderen geven juist minder vaak aan het met die beslissing eens te zijn. Wanneer de ouders de beslissing niet steunden, had dat verder geen invloed op de verstandhouding met school. 9

10 Management summary VO (3 van 4) Ervaring en ontwikkeling De ervaringen van de kinderen die zijn blijven zitten in het voortgezet onderwijs zijn, net als van de kinderen die in het basisonderwijs zijn blijven zitten, positief; kinderen zitten beter in hun vel, maken snel nieuwe vrienden, hebben er nog steeds profijt van en ervaren het als een opluchting. Ervaringen als een verspild jaar, gebrek aan motivatie, gevoel van falen en verschil in leeftijd met klasgenoten, worden minder vaak genoemd. Wel geven kinderen vaker dan ouders aan dat zij het vervelend vinden om niet meer met vrienden in de klas te zitten. Tevens zien zij het zelf vaker dan hun ouders wel als een verspild jaar. Na het zittenblijven, ontwikkelen kinderen zich doorgaans goed; ze voelen zich goed en kunnen goed mee met de lessen. Deze positieve ontwikkelingen worden door zowel de ouders als de kinderen zelf ervaren. Ondersteuning van de leerling De meeste scholen bieden wel wat extra s voor leerlingen die mogelijk blijven zitten. Deze ondersteuning vindt veelal plaats in de vorm van het voeren van gesprekken met leerlingen en het geven van bijlessen/huiswerkklas. Het geven van lesmateriaal om thuis te oefenen wordt, in tegenstelling tot de basisschool, op het voortgezet onderwijs minder vaak als extra s aangeboden. Van de extra s die school biedt is door de meeste (overwogen) zittenblijvers ook gebruik van gemaakt. Het voeren van gesprekken met school en het volgen van bijlessen/huiswerkklas wordt het vaakst gedaan. Naast ondersteuning vanuit school, dragen ouders zelf ook vaak hun steentje bij door zelf hun kind te gaan helpen. Overigens, ook kinderen waarbij zittenblijven niet wordt overwogen, worden door hun ouders geholpen. 10

11 Management summary VO (4 van 4) Klas overslaan of twee jaar in één Het overslaan van een klas of het doen van twee jaar in één jaar, komt het vaakst voor in de eerste klas van het voortgezet onderwijs en in mindere mate in de hogere klassen. Dit geldt ook voor de overweging om een klas over te slaan of twee jaar in één jaar te doen. De reden waarom een kind een klas overgeslagen heeft (of twee jaar in één jaar heeft gedaan), is vaak dat het kind het niveau aankon of dat het kind meer lesstof aankon. Redenen om toch af te zien van het overslaan van een klas of het doen van twee jaar in één is dat er onzekerheden zijn of het kind het emotioneel of sociaal aan zou kunnen. 11

12 Onderzoeksresultaten - Primair onderwijs - 12

13 Achtergrondkenmerken - Primair onderwijs - 13

14 Achtergrondkenmerken Leeftijd kind Geslacht kind <8 jaar 29% 8-10 jaar 37% >10 jaar 34% 52% 48% Groep waar kind momenteel in zit Opleidingsniveau ouders 19% 16% 16% 16% 9% 11% 13% Groep 1 of 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 100% 80% 60% 40% 20% 0% 48% 40% 12% Respondent (n=1151) 39% 35% 21% 5% Partner (n=1151) Hoog (Hbo+) Midden (Havo/VWO en Mbo-2/4) Laag (Overig) Niet van toepassing 14

15 Zittenblijven: redenen en achterliggende oorzaken - Primair onderwijs - 15

16 Zittenblijvers Overwogen Zittenblijven en de overweging om te blijven zitten, spelen voornamelijk in de lagere groepen. (Overwogen) zittenblijven Groep (overwogen) zittenblijven 100% 4% 80% 33% Ja 12% 41% 60% 40% 5% 62% Nee, maar wel overwogen en/of voorwaardelijk overgegaan 18% (n=49) 24% 6% 17% 5% 1% 41% 20% 0% Totaal (n=965) Nee en nooit overwogen (n=318) 31% In de hogere groepen blijven relatief weinig leerlingen zitten. Het aandeel zittenblijvers daalt van 41% in groep 3 naar 5% in groep 7 en 1% in groep 8. Hetzelfde beeld zien we voor leerlingen waarbij zittenblijven wordt overwogen. 33% van de ouders geeft aan dat hun kind wel eens is blijven zitten. Logischerwijs (omdat de kans vaker voor heeft kunnen komen) geven meer ouders van oudere kinderen aan dat hun kind is blijven zitten dan ouders van kinderen jonger die jonger zijn. Herfstkinderen (geboren in oktober - december) blijken niet significant vaker dan andere kinderen te blijven zitten. (Overwogen) zittenblijven / Groep Basis: alle respondenten waarvan het kind niet in groep 1 of 2 zit (n=965) Vraag: A05a, A05b, A05c 16

17 Bij zittenblijvers zijn veel te lage prestaties vaker de aanleiding dan voor overwogen zittenblijvers. 100% Reden (overweging) zittenblijven 80% 37% 45% Beoordelingen/prestaties waren net te laag om over te gaan 60% 40% 36% 12% Beoordelingen/prestaties waren veel te laag om over te gaan 20% 27% 43% Andere reden 0% Zittenblijvers (n=318) Overwogen (n=49) Bij de zittenblijvers hebben (veel te) lage beoordelingen/prestaties een rol gespeeld (73%). Bij de 'overwegers' hebben naast net te lage beoordelingen/prestaties veelal andere redenen gespeeld (43%). In vergelijking met 'overwegers' zijn bij zittenblijvers veel te lage prestaties vaker de aanleiding. Reden (overweging) zittenblijven Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten of dit overwogen is (n=367) Vraag: A06a, A06b 17

18 Leerproblemen en te moeilijke lesstof vaak achterliggende oorzaak zittenblijven. Achterliggende oorzaak (overweging) zittenblijven Leerproblemen (dyslexie / dyscalculie) 37% Lesstof te moeilijk 25% Faalangst 15% Veel te lage prestaties versus net te lage prestaties Het behalen van veel te lage prestaties hangt vaak samen met leerproblemen zoals dyslexie of dyscalculie (47%). Het behalen van net te lage prestaties hangt het meest samen met te moeilijke lesstof (29%). Kwaliteit van de docent Te weinig inzet voor school Moeilijkheden in de privésfeer Gepest op school Lang ziek geweest Anders Cijfers waren wel voldoende 11% 7% 7% 6% 4% 7% Te jong, te speels, ADHD/ADD, Concentratie 37% Totaal (n=367) Oorzaken per groep beschouwd Wanneer er naar de oorzaken binnen de groepen wordt gekeken, spelen bij alle groepen leerproblemen de grootste rol (36% bij groep 3, 42% bij groep 4, 34% bij groep 5-8). Aandeel groepen per oorzaak Een te moeilijke lesstof speelt als achterliggende oorzaak bij (de overweging om te) blijven zitten voor het overgrote deel in de groepen 3 en 4 (samen 86%). Faalangst speelt vaker een rol in de groepen 5 t/m 8 (samen 36%). 0% 25% 50% 75% 100% Leerproblemen worden het meest genoemd als achterliggende oorzaak (37%; zittenblijven, 39%; overwogen), gevolgd door te moeilijke lesstof (25%; zittenblijven, 24%; overwogen). Andere redenen die vaak worden gegeven zijn te jong, te speels, ADHD/ADD en concentratieproblemen. Het leervermogen en/of ontwikkeling van het kind lijken over het algemeen een grotere rol te spelen bij het zittenblijven dan de meer situationele (ziekte, privésituatie) en randvoorwaardelijke zaken (kwaliteit docent). Achterliggende oorzaak (overweging) zittenblijven Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten of dit overwogen is (n=367) Vraag: A07 18

19 Contact met school over (overwogen) zittenblijven vindt het meest in de periode januari tot en met april plaats. Contact met school over (overweging tot) zittenblijven 100% 80% 26% Periode mei tot en met juli 60% 40% 53% Periode januari tot en met april 20% 0% 22% Totaal (n=367) Periode september tot en met december In de periode januari tot en met april is in ruim de helft van de gevallen contact geweest met school over het (eventuele) zittenblijven (53%). Voor de zittenblijvers heeft het contact in 52% van de gevallen plaatsgevonden in de periode januari tot en met april. Voor de 'overwegers' heeft het contact in 61% van de gevallen in die periode plaatsgevonden. Contact met school over zittenblijven Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten of dit overwogen is (n=367) Vraag: A08 19

20 Besluitvorming omtrent zittenblijven - Primair onderwijs - 20

21 Het besluit om een leerling te laten blijven zitten wordt meestal door school en ouders gezamenlijk genomen. Besluitvorming omtrent zittenblijven De school Uzelf en/of uw partner Gezamenlijke beslissing van de school en uzelf Anders Weet ik niet (meer) 16% 13% 69% 2%1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Besluitvorming per groep beschouwd Wanneer er naar de besluitvorming binnen de groepen wordt gekeken, is de besluitvorming bij alle groepen het vaakst een gezamenlijke beslissing geweest (67% bij groep 3, 71% bij groep 4, 69% bij groep 5-8). Aandeel groepen bij besluitvorming Besluitvorming door alleen de school speelt het vaakst bij groep 3 (48%). Totaal (n=367) In 69% van de gevallen wordt het besluit om het kind te laten zitten gezamenlijk door school en ouders genomen. 16% van de ouders geeft aan dat alleen de school het besluit heeft genomen en bij een kleinere groep hebben alleen de ouders het besluit genomen (13%). Bij de zittenblijvers is het besluit het vaakst een gezamenlijke beslissing geweest (70%), bij de 'overwegers' is het ook het vaakst een gezamenlijke beslissing geweest (61%). Besluitvorming omtrent zittenblijven Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten of dit overwogen is (n=367) Vraag: A09a 21

22 De groepsleerkracht speelt in veruit de meeste gevallen een grote rol in de besluitvorming omtrent zittenblijven. Rol besluitvorming (overweging) zittenblijven De groepsleerkracht 9% 26% 64% Top 2 box 90% De intern begeleider 9% 5% 19% 32% 34% 67% Het team van leerkrachten 19% 18% 25% 21% 17% 38% De schoolleider 31% 22% 23% 12% 12% 24% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1 Speelde geen rol Speelde een grote rol Excl. Weet niet De groepsleerkracht heeft in de meeste gevallen een (grote) rol gespeeld bij de besluitvorming omtrent (overweging) zittenblijven (90%), gevolgd door de intern begeleider (67%). De schoolleider is het minst betrokken; in 54% van de gevallen speelde deze geen tot een kleine rol. Duidelijk is tegelijkertijd dat de groepsleerkracht zeker niet de enige persoon is die vanuit school bij de besluitvorming betrokken is. Naar de inschatting van de ouders zijn meerdere functionarissen vanuit school hierbij betrokken. Zo geeft tweederde aan dat de intern begeleider een (grote) rol heeft gespeeld. Rol betrokken personen bij besluitvorming Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten of dit overwogen is en waarbij school een rol heeft gespeeld (n=312) Vraag: A09b 22

23 Ouders worden over het algemeen in (erg) grote mate betrokken bij de besluitvorming. Mate van betrokkenheid bij besluitvorming (overweging) zittenblijven Top 2 box Mate waarin u zelf kon (mee) beslissen? 8% 8% 14% 43% 26% 69% Mate waarin u naar uw mening bent geïnformeerd? 7% 12% 14% 47% 21% 68% Mate waarin u om raad/advies bent gevraagd? 8% 14% 20% 42% 16% 58% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Erg kleine mate Kleine mate Neutraal Grote mate Erg grote mate Ouders geven over het algemeen aan dat zij in (erg) grote mate zijn betrokken bij de besluitvorming; 69% kon in (erg) grote mate (mee) beslissen, 68% is in (erg) grote mate geïnformeerd en 58% is in (erg) grote mate om raad/advies gevraagd. Mate van betrokkenheid bij besluitvorming (overweging) zittenblijven Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten of dit overwogen is (n=367) Vraag: A10a 23

24 Het merendeel van de ouders heeft de uitkomst van de beslissing om het kind te laten zitten gesteund. Steun van uitkomst beslissing zittenblijven Mate van steun per oorzaak Indien leerproblemen de oorzaak vormden, heeft 17% de uitkomst tot zittenblijven deels tot niet gesteund. 4% 11% Ja Belangrijkste oorzaken per mate van steun Steuners : leerproblemen (36%) en moeilijke lesstof (26%). Deels-steuners : leerproblemen (44%) en kwaliteit van de docent (22%). Niet-steuners : leerproblemen 36% en kwaliteit van de docent (36%). Nee 85% Deels Zittenblijvers (n=318) De uitkomst van de beslissing om het kind te laten blijven zitten is in 85% van de gevallen gesteund door de ouders. Een klein deel geeft aan de beslissing deels te steunen (11%). Steun van uitkomst beslissing zittenblijven Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten (n=318) Vraag: A10b 24

25 Terugkijkend op besluitvorming - Primair onderwijs - 25

26 Ouders zijn over het algemeen tevreden met de gemaakte keuzes omtrent het (overwegen) zittenblijven van hun kind Mening over besluit omtrent (overweging tot) zittenblijven Top 2 box Wat vindt u van het besluit om uw kind te laten blijven zitten? (n=318) 4%4% 10% 37% 45% 82% Wat vindt u als u terugkijkt van het besluit dat uw kind na overweging toch is overgegaan? (n=49) 8% 25% 48% 19% 67% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal geen goed besluit Geen goed besluit Neutraal Een goed besluit Een erg goed besluit Excl. Weet niet Achteraf gezien is een ruime meerderheid van de ouders tevreden met het besluit om het kind te laten zitten; 82% geeft aan dit een (erg) goed besluit te vinden. Het aantal ouders dat tevreden is met het besluit om het kind na overweging toch over te laten gaan is wat kleiner; 67% geeft aan dit een (erg) goed besluit te vinden. Mening over besluit omtrent (overweging tot) zittenblijven Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten of dit overwogen is (n=367) Vraag: A13a, A13b 26

27 Ervaring en ontwikkeling - Primair onderwijs - 27

28 Overwegend positieve ervaringen en ontwikkelingen na het zittenblijven. Mijn kind zit beter in zijn/haar vel Mijn kind heeft er nog steeds voordeel van Mijn kind maakt snel nieuwe vriendjes / vriendinnetjes Vervelend om niet in de klas te zitten met vriendjes Als een opluchting Mijn kind raakte er meer door gemotiveerd Neutraal Als falen Vervelend dat het leeftijdsverschil nu groter is Positief Negatief Mijn kind raakte er minder door gemotiveerd Als een verspild jaar / zonde van de tijd Anders Weet ik niet Hoe heeft het kind het zittenblijven ervaren 1% 11% 8% 8% 6% 5% 9% 21% 20% 30% 46% 42% 56% Zittenblijvers (n=318) 0% 25% 50% 75% 100% Hoe heeft het kind zich ontwikkeld het jaar na (overweging tot) zittenblijven Mijn kind voelt zich goed Mijn kind presteert goed Mijn kind heeft moeite met het niveau van de lessen Mijn kind voelt zich niet goed 6% 26% 62% 56% Totaal (n=367) 0% 25% 50% 75%100% De ervaringen van het kind omtrent het zittenblijven zijn over het algemeen positief; 56% zit beter in zijn/haar vel, 46% heeft er nog steeds voordeel van en 42% maakt snel nieuwe vriendjes/vriendinnetjes. Bijna een derde geeft wel aan dat het kind het vervelend vindt om niet meer in de klas te zitten met vriendjes/vriendinnetjes. Herfstkinderen (geboren in oktober, november, december) zijn er vaker minder door gemotiveerd geraakt dan nietherfstkinderen (11% vs, 4%). Voor meisjes is het vaker een opluchting (28%) en raken er meer door gemotiveerd (26%) dan jongens (resp. 15% en 14%). Jongens zien het vaker als een verspild jaar (8% vs. 3% voor meisjes). Ervaringen van het kind omtrent zittenblijven / Ontwikkeling in jaar na (overweging tot) zittenblijven Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten of dit overwogen is (n=367) Vraag: A11, A12a 28

29 Het merendeel van de scholen biedt aangepaste programma s aan in het jaar na (overwogen) zittenblijven. Aangepast programma in jaar na zittenblijven Aangepast programma in jaar na overwogen zittenblijven Ja, extra taken in de voor hem/haar moeilijke vakken Ja, nieuwe taken/vakken ter motivatie 35% 25% Ja, extra ondersteuning van de school 63% Ja, extra ondersteuning in de vorm van gesprekken Ja, bepaalde vakken/taken niet opnieuw te doen 19% 12% Extra begeleiding, meer uitleg, verdieping Ja, extra taken in de voor hem/haar moeilijke vakken Ja, anders 12% 37% Ja, anders Nee 14% 30% Zittenblijvers (n=318) Nee 14% Overwogen (n=49) 0% 25% 50% 75% 100% 0% 25% 50% 75% 100% Van de ouders waar het kind van is blijven zitten, geeft 70% aan dat school tenminste één aangepast programma aanbiedt in het jaar na zittenblijven. In 35% van de gevallen biedt school extra taken in moeilijke vakken. Ouders met kinderen van 11 jaar en ouder geven vaker, dan ouders met kinderen van 8 tot 10 jaar, aan dat school geen aangepast programma aanbiedt (35% vs. 23%). Van de ouders waarvan overwogen is het kind te laten blijven zitten, geeft 86% aan dat school tenminste één aangepast programma aanbiedt in het jaar na overwogen zittenblijven. In 63% van de gevallen biedt school extra ondersteuning. Aangepast programma vanuit school bij (overweging tot) zittenblijven Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten of dit overwogen is (n=367) Vraag: A12b, A12c 29

30 Ondersteuning van leerling - Primair onderwijs - 30

31 Bijna 4 van de 5 scholen doet iets extra s voor leerlingen die mogelijk blijven zitten. Wat doet school voor kinderen bij zittenblijven 100% 80% 60% 55% Extra begeleiding, aangepast lesprogramma, individuele aandacht, remedial teaching 40% 20% 0% geeft ouders lesmateriaal om thuis te oefenen 35% voert gesprekken met leerlingen 31% bijlessen/ huiswerkklas 6% Totaal (n=1151) 1% schakelklassen zomerscholen 16% anders 21% de school doet niets extra s Het merendeel van de ouders geeft aan dat school tenminste iets extra s doet voor kinderen bij zittenblijven (79%). Het geven van lesmateriaal aan ouders zodat zij thuis met hun kinderen kunnen oefenen wordt het vaakst gedaan (55%), gevolgd door het voeren van gesprekken met leerlingen en bijlessen / huiswerkklas (resp. 35% en 31%). De 'overwogen zittenblijvers' geven vaker dan de zittenblijvers en niet-zittenblijvers aan dat ouders lesmateriaal mee krijgen om thuis te oefenen (71% vs. resp. 56% en 62%). Wat doet de school als extra s voor leerlingen die mogelijk blijven zitten Basis: alle respondenten (n=1.151) Vraag: A15 31

32 Vaak gebruik gemaakt van ondersteuning die school biedt; in de vorm van gebruik lesmateriaal om thuis te oefenen. Gebruik gemaakt van aanbod school Ja, gebruik van lesmateriaal om thuis te oefenen Ja, geprekken door school Ja, bijlessen/huiswerkklas Ja, schakelklassen Ja, zomerscholen Ja, anders Nee 3% 1% 25% 23% 17% 12% 64% Totaal (n=284) 0% 25% 50% 75% 100% Zelf (privé) extra ondersteuning geregeld Ik/mijn partner ben/is ons kind meer gaan helpen Bijles via vrienden/buren, toetstraining, zomerschool Bijlessen of huiswerkbegeleiding via een privé instituut Anders Nee, want mijn kind heeft dit niet nodig Nee, want ik weet niet hoe ik dit moet regelen en/of betalen 3% 7% 10% 2% 7% 2% 10% 20% 22% 20% 10% 2% 6% 8% 31% 58% 65% 60% Nietzittenblijvers (n=598) Zittenblijvers (n=318) Overwogen (n=49) 0% 25% 50% 75% 100% De meeste (overwogen) zittenblijvers waarvan school iets extra s doet, maakt daar ook gebruik van (88%); het vaakst in de vorm van het gebruik van lesmateriaal om thuis te oefenen (64%). Gesprekken door school en bijlessen/huiswerkklas wordt door minder mensen gebruik van gemaakt (25% en 23%). Gesprekken door school worden vaker gedaan door jongens (32% vs. 18% voor meisjes). De vorm van zelf (privé) ondersteuning wordt vaak gedaan in de vorm van het zelf helpen door de ouders (58% voor de zittenblijvers en 65% voor de 'overwegers'). Gebruik gemaakt aanbod school / Zelf privé ondersteuning geregeld Basis: alle respondenten waarvan het kind is blijven zitten of dit overwogen is en waarvan school iets extra s doet (n=284) / alle respondenten (n=1.151) Vraag: A16, A17 32

33 Groep overslaan / twee jaar in één - Primair onderwijs - 33

34 (Overwogen) groep overslaan / twee jaar in één, speelt veelal in lagere groepen en daalt naarmate de groep hoger wordt. (Overwogen) groep overslaan / twee jaar in één Groep (overwogen) overslaan / twee jaar in één 100% 3% Ja Groep 1 of 2 Groep 3 6% Nee, maar het is wel eens overwogen 1% 2% 3% 4% 6% 11% 44% Groep 4 Groep 5 Groep 6 90% Nee en dit is ook nooit overwogen 14% Groep 7 Groep 8 80% Totaal (n=1151) (n=110) 16% Anders (bijvoorbeeld 3 jaar in 2 jaar) Weet ik niet (meer) 90% van de ouders geeft aan dat nooit overwogen is om het kind een groep over te laten slaan / 2 jaar in één jaar te laten doen. 6% heeft dit wel eens overwogen en bij 3% heeft dit plaatsgevonden. Een groep overslaan / 2 jaar in één doen en het overwegen hiervan vindt voornamelijk plaats in de lage groepen. Het aandeel daalt naarmate de groep hoger wordt; 44% in groep 1 of 2 naar 1% in groep 8. Herfstkinderen (geboren in oktober, november, december) geven vaker aan een groep over te slaan / 2 jaar in één jaar te doen, of dit te overwegen in groep 1 of 2 (65% vs. 37% voor niet-herfstkinderen). (Overwogen) groep overslaan / Groep Basis: alle respondenten (n=1.151) / alle respondenten waarvan het kind een groep heeft overgeslagen of 2 jaar in één heeft gedaan of dit overwogen is (n=110) Vraag: A18, A19a 34

35 Het aankunnen van een hoger niveau vaak reden om groep over te slaan / twee jaar in één te doen. Reden (overweging) groep overslaan / twee jaar in één Reden afzien van groep overslaan / twee jaar in één Mijn kind kon het hogere niveau aan 45% 46% School bood alternatieven Onzekerheid over emoties 43% 40% Mijn kind kon meer lesstof aan (verdieping, extra aanbod) Mijn kind kon het hogere tempo aan Anders Weet ik niet 5% 3% 1% 23% 36% 20% 8% 14% Verveling Overslaan / 2jr in 1 (n=40) Overwogen (n=70) 0% 25% 50% 75% 100% Om sociale redenen Kind was vrij kinderlijk Bang iets van de lesstof te missen Qua lengte de kleinste van de klas Onzekerheid over denkniveu Anders Weet ik niet 4% 3% 1% 11% 9% 17% 26% Overwogen (n=70) 0% 25% 50% 75% 100% Van alle ouders waar het kind (overwogen) een groep van overslagen heeft of 2 jaar in één heeft gedaan, geeft het merendeel als reden dat het kind het hogere niveau aan kon. Herfstkinderen die een groep hebben overgeslagen / 2 jaar in één hebben gedaan geven vaker als reden het aankunnen van het hogere niveau aan (75% vs. 32%). De meest genoemde redenen voor afzien van een groep overslaan / 2 jaar in één is dat school alternatieven bood zoals plusklassen of lesstof uit een hogere groep (43%) en dat er onzekerheid was of het kind het emotioneel aan zou kunnen (40%). Als andere reden is vaak genoemd dat het kind nog wel even kind mag blijven. Reden (overweging) groep overslaan of 2 jaar in één / Reden afzien van groep overslaan of 2 jaar in één Basis: alle respondenten waarvan het kind een groep heeft overgeslagen, 2 jaar in één heeft gedaan of dit overwogen is (n=110) Vraag: A20a, A20b, A21 35

36 Kleuteren - Primair onderwijs - 36

37 Meeste kinderen voor 6 jaar en 10 maanden naar groep 3. Sociaal of cognitief nog niet klaar zijn redenen om te wachten. Leeftijd kind naar groep 3 Reden kind niet eerder naar groep 3 100% 84% 16% Ouder dan 6 jaar en 10 maanden 6 jaar en 10 maanden, of jonger 80% 60% 40% 20% 38% 32% 1% 29% Sociaal/emotioneel nog niet aan toe Cognitief nog niet aan toe/mijn kind kon het niveau nog niet aan Te kleine lengte voor zijn/haar leeftijd Anders (n=965) 0% Totaal (n=965) Te jong, te speels De leeftijd waarop kinderen naar groep 3 gaan ligt in de meeste gevallen onder de grens van 6 jaar en 10 maanden (84%). Jongens zijn vaker dan meisjes ouder dan 6 jaar en 10 maanden wanneer zij naar groep 3 gaan (19% vs. 13%). Redenen waarom kinderen niet eerder naar groep 3 gaan zijn dat zij hier sociaal/emotioneel nog niet aan toe zijn (38%) of dat zij hier cognitief nog niet aan toe zijn (32%). Andere redenen die genoemd zijn, zijn dat de kinderen te jong of te speels waren om al eerder naar groep 3 te gaan. Leeftijd kind naar groep 3 / Reden langer kleuteren Basis: alle respondenten waarvan het kind niet in groep 1 of 2 zit (n=965) / alle respondenten waarvan het kind ouder dan 6 jaar en 10 maanden was toen het naar groep 3 ging (n=156) Vraag: A04a, A04b 37

38 De meeste ouders doen zelf niet het verzoek om het kind groep 2 over te laten doen of later in groep 3 te laten starten. Eigen verzoek groep 2 over doen of later naar groep 3 Nee 86% Ja, gevraagd om mijn kind een jaar extra in groep 2 te houden. 8% Ja, gevraagd om mijn kind een jaar in groep 3 of hoger over te laten doen. 6% Totaal (n=1151) 0% 25% 50% 75% 100% 86% van de ouders geeft aan dat ze zelf nooit het verzoek hebben gedaan om het kind groep 2 nog eens te laten overdoen of het kind later in groep 3 te laten starten. 8% van de ouders heeft gevraagd om het kind een jaar extra in groep 2 te houden. Ouders van herfstkinderen geven vaker aan dit gevraagd te hebben dan ouders van niet-herfstkinderen (18% vs. 5%). Eigen verzoek kind groep 2 een jaar over te laten doen of later in groep 3 te laten starten Basis: alle respondenten (n=1.151) Vraag: A14 38

39 Onderzoeksresultaten - Voortgezet onderwijs - 39

40 Achtergrondkenmerken - Voortgezet onderwijs - 40

41 Achtergrondkenmerken - ingevuld door ouders [slide 1 van 2] Leeftijd kind Geslacht kind <15 jaar 35% jaar 37% >16 jaar 29% 53% 47% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Opleidingsniveau ouders 43% 37% 38% 18% Respondent (n=1685) 33% 23% 7% Partner (n=1685) Hoog (Hbo+) Midden (Havo/VWO en Mbo-2/4) Laag (Overig) Niet van toepassing 41

42 Achtergrondkenmerken - ingevuld door ouders [slide 2 van 2] Klas waar kind momenteel in zit Onderwijsrichting 3% 100% Vwo of gymnasium 8% 13% 1e klas 80% 34% Havo 2e klas 17% 3e klas 60% Vmbo basis 17% 30% 4e klas 40% Vmbo kader 5% 5e klas 9% Vmbo-theoretisch of gemengd 20% 24% 18% 6e klas 16% Anders 0% 2% 3% Anders (n=1685) Nog geen specifieke richting Aantal onderwijsrichtingen school 64% 22% 14% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Meerdere onderwijsrichtingen, allemaal op één locatie Verspreid over meerdere locaties Alleen de onderwijsrichting die het kind volgt 42

43 Achtergrondkenmerken - ingevuld door kinderen [slide 1 van 2] Leeftijd kind Geslacht kind <15 jaar 40% jaar 35% >16 jaar 25% 55% 45% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Opleidingsniveau ouders 41% 37% 19% Totaal kinderen (VO) (n=524) Hoog (Hbo+) Midden (Havo/VWO en Mbo-2/4) Laag (Overig) Niet van toepassing 43

44 Achtergrondkenmerken - ingevuld door kinderen [slide 2 van 2] Klas waar kind momenteel in zit Onderwijsrichting 2% 100% Vwo of gymnasium 7% 1e klas 17% 80% 36% Havo 2e klas 16% 3e klas 60% Vmbo basis 29% 18% 4e klas 40% Vmbo kader 6% 5e klas 9% Vmbo-theoretisch of gemengd 21% 20% 6e klas 15% 19% Anders 0% 3% 2% Anders (n=524) Nog geen specifieke richting Aantal onderwijsrichtingen school 65% 21% 15% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Meerdere onderwijsrichtingen, allemaal op één locatie Verspreid over meerdere locaties Alleen de onderwijsrichting die het kind volgt 44

45 Zittenblijven: redenen en achterliggende oorzaken - Voortgezet onderwijs - 45

46 Ouders en kinderen voelen zich in (erg) grote mate betrokken bij de overgang van het PO naar het VO. Mate van betrokkenheid overgang PO naar VO - ouders Mate van betrokkenheid overgang PO naar VO - kinderen (n=1685) Top 2 box (n=524) Top 2 box Mate waarin u naar uw mening bent geïnformeerd? 4% 10% 22% 51% 12% 63% 8% 3% 20% 56% 13% 69% Mate waarin u zelf kon (mee) beslissen? 6% 11% 21% 47% 15% 62% 6% 9% 20% 45% 21% 66% Mate waarin u om raad/advies bent gevraagd? 9% 16% 29% 38% 8% 46% 6% 10% 23% 46% 15% 60% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ouders geven over het algemeen aan dat zij in (erg) grote mate zijn betrokken bij de keuze van het onderwijsniveau bij de overgang van basisschool naar de eerste klas van het voortgezet onderwijs; 63% is in (erg) grote mate geïnformeerd, 62% kon in (erg) grote mate (mee) beslissen en 46% is in (erg) grote mate om raad/advies gevraagd. Kinderen voelen zich iets meer betrokken; 69% is in (erg) grote mate geïnformeerd, 66% kon in (erg) grote mate (mee) beslissen en 60% is in (erg) grote mate om raad/advies gevraagd. Mate van betrokkenheid overgang PO naar VO Basis: alle respondenten ouders (n=1.685) / kinderen (524) Vraag: A06 46

47 Zittenblijvers Overwogen Het (overwogen) zittenblijven in het VO speelt voornamelijk in de eerste 3 klassen. (Overwogen) zittenblijven Klas (overwogen) zittenblijven 100% 80% 60% 40% 24% 24% 5% 5% 70% 71% Ja Nee, maar wel overwogen en/of voorwaardelijk overgegaan 9% 0% 6% 17% 22% 46% Ouders (n=89) 8% 4% 0% 10% 3% 11% 32% 25% 19% Ouders (n=411) 10% 3% 11% 20% 0% Totaal ouders (VO) (n=1685) Totaal kinderen (VO) (n=524) Nee en nooit overwogen 21% 21% 46% Kinderen (n=24) 27% 29% 20% Kinderen (n=126) 24% van zowel de ouders als kinderen geeft aan dat hun kind/zij wel eens is blijven zitten. Het overwegen zittenblijven vindt voornamelijk plaats in de eerste, de tweede klas en de derde klas. Het daadwerkelijk zittenblijven vindt vaker plaats in de tweede, de derde en de vierde klas. (Overwogen) zittenblijven / Klas Basis: alle respondenten ouders (n=1.685) / kinderen (524) Vraag: A07, A08a, A08b 47

48 (Overweging tot) zittenblijven vaak door net te lage prestaties. 100% Reden (overweging) zittenblijven 80% 60% 28% 23% Prestaties waren veel te laag om over te gaan 40% 72% 77% 20% Prestaties waren net te laag om over te gaan 0% Totaal ouders (VO) (n=500) Totaal kinderen (VO) (n=150) In de meeste gevallen waren de prestaties net te laag om over te gaan. In de ouders-groep hebben bij de 'overwogen zittenblijvers' vaker net te lage beoordelingen/prestaties een rol gespeeld (83% vs. 69% voor de zittenblijvers). Reden (overweging) zittenblijven Basis: alle kinderen die zijn (overwogen te) blijven zitten ouders (n=500) / kinderen (n=150) Vraag: A09 48

49 Gebrek aan inzet in veel gevallen de oorzaak tot (overwogen) zittenblijven op voortgezet onderwijs. Achterliggende oorzaak (overweging) zittenblijven Te weinig inzet voor school Één of twee specifieke vakken te moeilijk Lang ziek geweest Faalangst Moeilijkheden in de privé-sfeer Kwaliteit van de docent(en) Leerhandicap (dyslexie / dyscalculie) Gestart op te hoog niveau/afdeling Overstap van PO naar VO te groot Gepest op school Lesstof te moeilijk Andere oorzaak Cijfers waren wel voldoende 18% 19% 14% 11% 13% 11% 12% 13% 11% 18% 9% 9% 7% 10% 6% 5% 5% 6% 4% 9% 20% 12% 3% 3% 42% 41% Verkeerde keuze gemaakt, niet geleerd hoe te moeten leren, (taal)achterstand Totaal ouders (VO) (n=500) Totaal kinderen (VO) (n=150) 0% 25% 50% 75% 100% Veel te lage prestaties versus net te lage prestaties Het behalen van veel te lage prestaties hangt vaak samen met een te lage inzet voor school. Dit wordt door zowel de ouders als de kinderen als reden gegeven. Net te lage prestaties hangen voor het overgrote deel ook samen met een te lage inzet voor school, maar in mindere mate dan veel te lage prestaties. Aandeel groepen per oorzaak Gebrek aan inzet speelt voor een derde in de vierde klas van het voortgezet onderwijs (33%). In de lagere klassen spelen ziekte en omstandigheden in de privésfeer vaker een rol (13% in de eerste klas, langdurige ziekte 37% in klas 2 en omstandigheden in privésfeer 28% in klas 2). Als achterliggende oorzaak wordt het vaakst te weinig inzet voor school gegeven (42% door de ouders, 41% door de kinderen), gevolgd door te moeilijke vakken (18% door de ouders, 19% door de kinderen). Andere redenen die vaak worden gegeven zijn verkeerde keuze gemaakt, niet geleerd hoe te moeten leren en (taal)achterstand. Opmerkelijk is dat kinderen vaker dan de ouders aangeven dat de kwaliteit van de docenten een rol heeft gespeeld bij het zittenblijven (18% vs. 11% door de ouders). Achterliggende oorzaak (overweging) zittenblijven Basis: alle kinderen die zijn (overwogen te) blijven zitten ouders (n=500) / kinderen (n=150) Vraag: A11 49

50 Contact over zittenblijven meestal tussen januari en april. Overgaan op lager onderwijstype wordt vaak niet gedaan. Contact met school over (overweging tot) zittenblijven Overweging om kind te laten overgaan op lager onderwijstype 100% 80% 60% 40% 20% 0% 26% 25% 49% 48% 12% 13% Totaal ouders (VO) (n=500) 9% 18% Totaal kinderen (VO) (n=150) Tussen mei en juli Tussen januari en april Tussen september en december Weet ik niet 100% 80% 60% 40% 20% 0% 8% 20% 1% 5% 19% 48% Totaal ouders (VO) (n=411) 3% 20% 3% 2% 11% 60% Totaal kinderen (VO) (n=126) Ja, maar niet gedaan om een andere reden Ja, maar niet gedaan, want mijn kind / ik kan het niveau wel aan Ja, maar niet gedaan want dan had hij/zij / ik naar een andere school gemoeten Ja, maar school heeft dat afgeraden Ja, zowel blijven zitten als naar een lager onderwijstype gegaan Nee, dat is niet overwogen In de periode januari tot en met april is in bijna de helft van de gevallen contact geweest met school over het (overwogen) zittenblijven (49% en 48%). In plaats van zittenblijven over gaan op een lager onderwijstype is door 52% van de ouders overwogen/gedaan. Van de kinderen geeft 40% aan dat dit wel overwogen/gedaan is. Bij overweging geven zowel de ouders als kinderen aan dat dit uiteindelijk niet gedaan is omdat het kind het niveau wel aan kon (20%), of dat het wel gedaan is en dat het kind is blijven zitten én naar een lager onderwijstype is gedaan (19% en 11%). Contact met school over zittenblijven / Overweging om kind te laten overgaan op lager onderwijstype Basis: alle kinderen die zijn (overwogen te) blijven zitten ouders (n=500) / kinderen (n=150) / alle zittenblijvers ouders (n=411) / kinderen (n=126) Vraag: A12, A10 50

51 Wisseling van onderwijsniveau 51

52 De overstap naar een lager niveau is vaak het gevolg van het niet aankunnen van het niveau. 100% 80% 60% 40% 20% 0% Wisseling van onderwijsniveau 14% 10% 2% 2% 5% 4% 79% 83% Totaal ouders (VO) (n=1685) Totaal kinderen (VO) (n=524) Ja, naar een lager niveau gegaan Ja, ná het behalen van een diploma naar een hoger niveau gegaan Ja, vóór het behalen van een diploma naar een hoger niveau gegaan Nee Overweging overstap lager niveau Het kind kon het niveau niet aan Het kind kon het niveau aan, maar gaf zelf de voorkeur aan overgaan op een lager onderwijsniveau Het kind kon het niveau aan, maar school koos voor plaatsing op een lager niveau Het kind kon het niveau aan, maar de ouders kozen voor overgaan op een lager onderwijsniveau Voor de vervolgopleiding die het kind wil doen was een niveau lager voldoende Andere reden 12% 9% 6% 6% 25% 19% 18% 26% 20% 24% 35% 35% Te weinig inzet, privé situatie, door bepaalde vakken Totaal ouders (VO) (n=234) Totaal kinderen (VO) (n=54) 0% 25% 50% 75% 100% De meeste kinderen zijn in het voortgezet onderwijs niet gewisseld van onderwijsniveau (79% en 83%). De meest genoemde reden om de overstap naar een lager niveau te maken is dat het kind het niveau niet aan kon (35%). Als het kind het niveau wel aankon maar toch is overgestapt dan kwam dit doordat het kind zelf aangaf over te willen naar een lager niveau (25% en 19%) of dat school hiervoor koos (18% en 26%). Andere redenen die zijn genoemd om deze overstap te maken zijn te weinig inzet, door de privé situatie of door bepaalde vakken zoals Grieks en Latijns. Wisseling van onderwijsniveau / Overweging overstap lager niveau Basis: alle respondenten ouders (n=1.685) / kinderen (524) / alle kinderen die naar een lager niveau zijn overgestapt ouders (n=234) / kinderen (n=54) Vraag: A14, A16 52

53 Besluitvorming omtrent zittenblijven / verandering van onderwijsniveau - Voortgezet onderwijs - 53

54 De mentor speelt in de meeste gevallen een (grote) rol bij de beslissing het kind wel of niet te laten zitten. Rol besluitvorming (overweging) zittenblijven - ouders Rol besluitvorming (overweging) zittenblijven - kinderen (n=500) Top 2 box (n=150) Top 2 box De mentor 5% 6% 19% 36% 34% 70% 5% 5% 21% 35% 33% 68% De ouders 17% 9% 20% 29% 25% 54% 18% 12% 25% 23% 21% 45% Het team docenten 13% 10% 24% 30% 23% 54% 15% 11% 27% 25% 23% 47% Het kind 20% 10% 20% 25% 25% 50% 20% 11% 26% 23% 20% 43% De intern begeleider / decaan 30% 12% 22% 23% 13% 36% 25% 13% 21% 26% 15% 41% Een individuele vakdocent 40% 15% 25% 13% 7% 20% 36% 15% 28% 16% 5% 21% De schoolleider / directeur 49% 14% 19% 10% 8% 18% 53% 9% 21% 10% 7% 17% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bij de beslissing om het kind wel of niet te laten zittenblijven heeft de mentor in de meeste gevallen een (grote) rol gespeeld (70% en 68%). Volgens de ouders hebben zij vaker zelf een (grote) rol gespeeld dan volgens de kinderen (54% vs. 45%). Duidelijk is tegelijkertijd dat de mentor zeker niet de enige persoon is die vanuit school bij de besluitvorming betrokken is. Naar de inschatting van de ouders en kinderen zijn meerdere functionarissen vanuit school hierbij betrokken. Rol betrokken personen bij besluitvorming Basis: alle kinderen die zijn (overwogen te) blijven zitten ouders (n=500) / kinderen (n=150) Vraag: A13 54

55 Ouders voelen zich vaker in (erg) kleine mate betrokken bij de besluitvorming dan dat kinderen zich voelen. Mate van betrokkenheid bij besluitvorming - ouders Mate van betrokkenheid bij besluitvorming - kinderen (n=673) Top 2 box (n=196) Top 2 box Mate waarin u naar uw mening bent geïnformeerd? 11% 12% 23% 43% 11% 55% 6% 7% 32% 43% 13% 56% Mate waarin u zelf kon (mee) beslissen? 15% 12% 24% 38% 12% 50% 11% 12% 33% 31% 13% 44% Mate waarin u om raad/advies bent gevraagd? 15% 14% 28% 34% 9% 43% 10% 11% 32% 36% 11% 47% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Het merendeel van de ouders en kinderen geeft aan dat in (erg) grote mate naar hun mening is geïnformeerd (55% van de ouders en 56% van de kinderen). Aan de andere kant geven ouders, vaker dan kinderen, aan dat in (erg) kleine mate naar hun mening is geïnformeerd (23% vs. 13%) en dat in (erg) kleine mate om hun raad/advies is gevraagd (29% vs. 21%). Rol betrokken personen bij besluitvorming Basis: alle kinderen die zijn (overwogen te) blijven zitten en/of zijn gewisseld van onderwijsniveau ouders (n=673) / kinderen (n=196) Vraag: A17 55

56 Ouders steunen de beslissing vaker dan dat kinderen dat doen. Steun van uitkomst beslissing zittenblijven / lager niveau - ouders Ouders (n=528) Mate van steun per oorzaak Bij de oorzaak gebrek aan inzet, heeft 25% van de ouders de uitkomst tot zittenblijven deels tot niet gesteund. 7% 17% Ja Belangrijkste oorzaken per mate van steun (ouders) Steuners : gebrek aan inzet (43%), het moeilijk vinden van sommige vakken (17%) en langdurige ziekte (17%). Deels-steuners : gebrek aan inzet (50%) en moeilijkheid van sommige vakken (22%). Niet-steuners : gebrek aan inzet (34%) en kwaliteit van de docent (31%). 76% Nee Deels Op de vraag of de beslissing, om het kind te laten blijven zitten en/of naar een lager niveau te laten gaan, werd gesteund, is door ruim drie kwart van de ouders met een ja beantwoord (76%). Ouders steunen de uitkomst vaker dan dat kinderen dat doen (76% vs. 65%). Steun van uitkomst beslissing zittenblijven / lager niveau Basis: alle kinderen die zijn blijven zitten en/of naar een lager niveau zijn gegaan ouders (n=528) Vraag: A18 56

57 Het gebrek aan steun van de uitkomst hoger bij kinderen dan bij de ouders. Steun van uitkomst beslissing zittenblijven / lager niveau - kinderen Kinderen (n=155) Mate van steun per oorzaak Bij de oorzaak gebrek aan inzet, heeft 41% van de kinderen de uitkomst tot zittenblijven deels tot niet gesteund. 19% 16% Ja Belangrijkste oorzaken per mate van steun Steuners : gebrek aan inzet (42%) en het moeilijk vinden van sommige vakken (21%). Deels-steuners : gebrek aan inzet (64%) en kwaliteit van de docent (23%). Niet-steuners : gebrek aan inzet (35%) en de kwaliteit van de docent (15%). 65% Nee Deels Op de vraag of de beslissing, om het kind te laten blijven zitten en/of naar een lager niveau te laten gaan, werd gesteund, is door 65% van de kinderen met een ja beantwoord. Het gebrek aan steun van de uitkomst komt bij kinderen vaker voor dan bij de ouders (19% vs. 8%). De verdeling in uitkomst naar de klas waarin het kind is blijven zitten, laat zien dat ook door kinderen de beslissing in klas 6 het vaakst niet wordt gesteund (50%). Steun van uitkomst beslissing zittenblijven / lager niveau Basis: alle kinderen die zijn blijven zitten en/of naar een lager niveau zijn gegaan kinderen (n=155) Vraag: A18 57

58 Terugkijkend op besluitvorming - Voortgezet onderwijs - 58

59 Zowel ouders als kinderen kijken positief terug op de besluitvorming omtrent zittenblijven/overstap van niveau. Mening over besluit omtrent (overweging tot) zittenblijven Top 2 box Mening over het besluit om het kind te laten blijven zitten / naar een ander niveau over te laten gaan - ouders (n=619) 3% 6% 17% 38% 35% 74% Mening over het besluit om het kind te laten blijven zitten / naar een ander niveau over te laten gaan - kinderen (n=183) 6% 7% 16% 48% 24% 72% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal geen goed besluit Geen goed besluit Neutraal Een goed besluit Een erg goed besluit Excl. Weet niet Terugkijkend op de besluitvorming om het kind te laten zittenblijven / naar een ander niveau over te laten gaan, zijn de ervaringen positief; zowel de ouders als kinderen vinden het over het algemeen een (erg) goed besluit (74% en 72%). Kinderen zijn hierin wat minder uitgesproken dan de ouders; 48% van de kinderen vindt het een goed besluit (38% van de ouders) terwijl 35% van de ouders het een erg goed besluit vindt (24% van de kinderen). Mening over besluit omtrent zittenblijven / overstap naar een ander niveau Basis: alle kinderen die zijn blijven zitten en/of zijn gewisseld van onderwijsniveau ouders (n=619) / kinderen (n=183) Vraag: A21 59

60 Het niet eens zijn met de besluitvorming heeft bij de meeste ouders geen invloed gehad op de verstandhouding met school. 100% 80% 60% 40% 20% 0% 44% 16% 16% 2% 4% 19% Totaal ouders (VO) (n=57) Invloed besluit op verstandhouding met school 18% 32% 23% 9% 5% 14% Totaal kinderen (VO) (n=22) De verstandhouding met/gedachte over school/docenten is hierdoor niet veranderd De verstandhouding met/gedachte over school/docenten is enigszins verslechterd De verstandhouding met/gedachte over school/docenten is erg verslechterd Anders Weet ik niet Mijn kind / Ik zit niet meer op dezelfde school Van de ouders die het (helemaal) niet eens waren met het besluit tot zittenblijven / overstap naar een ander niveau, geeft 44% aan dat de verstandhouding met school / docenten hierdoor niet is veranderd. Een kleinere groep ouders geeft aan dat de verstandhouding enigszins tot erg is verslechterd (31%). Invloed besluit op verstandhouding met school Basis: alle respondenten die het (helemaal) niet eens waren met het besluit tot zittenblijven / overstap ander niveau ouders (n=57) / kinderen (n=22) Vraag: A22 60

61 Ervaring en ontwikkeling - Voortgezet onderwijs - 61

62 Overwegend positieve ervaringen na het zittenblijven / overstap naar lager niveau. Hoe heeft het kind het zittenblijven / overstap naar lager niveau ervaren Het kind zit beter in zijn/haar vel Het kind maakt snel nieuwe vrienden Het kind heeft er nog steeds voordeel van Als een opluchting Het kind raakte er meer door gemotiveerd Vervelend om niet in de klas te zitten met vrienden Positief Negatief Neutraal Als een verspild jaar / zonde van de tijd Het kind raakte er minder door gemotiveerd Als falen Vervelend dat het leeftijdsverschil nu groter is Anders Weet ik niet 37% 32% 30% 34% 29% 24% 23% 19% 19% 21% 16% 24% 16% 16% 16% 23% 13% 16% 12% 11% 11% 9% 16% 6% 2% 3% Totaal ouders (VO) (n=528) Totaal kinderen (VO) (n=155) 0% 25% 50% 75% 100% De ervaringen van zowel de ouders als de kinderen omtrent het zittenblijven / overstap naar een lager niveau zijn over het algemeen positief. De ervaringen dat het kind beter in zijn/haar vel zit, dat het kind snel nieuwe vrienden maakt en dat het kind er nog steeds voordeel van heeft worden het vaakst genoemd door beide groepen. Kinderen geven vaker dan ouders aan dat zij het vervelend vinden om niet meer in de klas te zitten met vrienden (24% vs. 16%) en dat zij het als een verspild jaar zien / zonde van de tijd (23% vs. 16%). Kinderen uit hogere klassen (met name 4 en 5) vinden het relatief minder vaak vervelend dat het leeftijdsverschil met hun nieuwe klasgenoten nu groter is (aldus de ouders). Ervaringen van het kind omtrent zittenblijven / overstap lager niveau Basis: alle kinderen die zijn blijven zitten en/of naar een lager niveau zijn gegaan ouders (n=528) / kinderen (n=155) Vraag: A19 62

63 Kinderen voelen zich goed en kunnen goed mee met de lessen na het zittenblijven / overstap naar een ander niveau. Hoe heeft het kind zich ontwikkeld na het zittenblijven / overstap naar ander niveau Mijn kind voelt zich goed / Ik voel me goed Mijn kind / Ik kan goed mee met de lessen Mijn kind is / Ik ben gedemotiveerd geraakt Mijn kind is / Ik ben inmiddels naar een hoger niveau overgestapt Mijn kind heeft / Ik heb moeite met het niveau van de lessen Mijn kind is / Ik ben inmiddels naar een lager niveau overgestapt Mijn kind voelt zich / Ik voel me niet goed 11% 12% 8% 10% 7% 4% 5% 5% 3% 60% 61% 56% 63% Totaal ouders (VO) (n=619) Totaal kinderen (VO) (n=183) 0% 25% 50% 75% 100% De ontwikkeling van de kinderen die zijn blijven zitten / overgestapt naar een ander niveau zijn positief; zowel ouders als kinderen geven aan dat het kind zich goed voelt (60% en 61%) en dat het kind goed mee kan met de lessen (56% en 63%). Ontwikkeling na het zittenblijven / overstap naar ander niveau Basis: alle kinderen die zijn blijven zitten en/of zijn gewisseld van onderwijsniveau ouders (n=619) / kinderen (n=183) Vraag: A20 63

64 Ondersteuning van leerling - Voortgezet onderwijs - 64

65 De meeste scholen bieden hulp bij mogelijk zittenblijven; vaak in de vorm van gesprekken en bijlessen/huiswerkklas. 100% Wat doet school voor kinderen bij zittenblijven 80% 60% 60% 60% 59% 63% 40% 20% 0% 32% 32% 20% 24% 18% 19% 5% 7% 7% 3% 15% 15% Totaal ouders (VO) (n=1685) Totaal kinderen (VO) (n=524) De meeste scholen bieden iets extra s voor leerlingen die mogelijk blijven zitten (85%). Dit gebeurt veelal in de vorm van het voeren van gesprekken met leerlingen (60%), bijlessen / huiswerkklas (59% en 63%) en een persoonlijke mentor (32%). Wat doet de school als extra s voor leerlingen die mogelijk blijven zitten Basis: alle respondenten ouders (n=1.685) / kinderen (524) Vraag: A23 65

66 Als school hulp biedt bij mogelijk zittenblijven, dan maken de meeste kinderen daar ook gebruik van. Gebruik gemaakt van aanbod school Ja, geprekken door school Ja, bijlessen/huiswerkklas Ja, een persoonlijke mentor Ja, het gebruik van lesmateriaal om thuis te oefenen Ja, examentraining Ja, zomerscholen 18% 18% 9% 12% 8% 8% 1% 33% 34% 31% 53% Totaal ouders (VO) (n=384) Ja, anders Nee 8% 3% 18% 28% Totaal kinderen (VO) (n=108) 0% 25% 50% 75% 100% De meeste (overwogen) zittenblijvers waarvan school iets extra s doet, maakt daar ook gebruik van (82% van de ouders en 72% van de kinderen); het vaakst in de vorm van gesprekken door school (53% en 33%) en bijlessen / huiswerkklas (34% en 31%). Ouders geven vaker dan kinderen aan gebruik te maken van het aanbod om het kind in gesprek te laten gaan met school (53% vs. 33%). Kinderen geven vaker dan ouders aan geen gebruik te maken van het aanbod van school (28% vs. 18%). Gebruik gemaakt aanbod school Basis: alle kinderen die zijn (overwogen te) blijven zitten en waarvan de school iets extra s doet ouders (n=384) / kinderen (108) Vraag: A24 66

67 Kinderen die privé extra ondersteuning krijgen, krijgen dit vaak in de vorm van hulp door de ouders. Zelf (privé) extra ondersteuning geregeld - ouders Ik/mijn partner ben/is ons kind meer gaan helpen Bijlessen of huiswerkbegeleiding via vrienden/buren Bijlessen of huiswerkbegeleiding via een privé instituut Toetstraining, zomerschool Anders Nee, want mijn kind heeft dit niet nodig Nee, want ik weet niet hoe ik dit moet regelen en/of betalen 9% 12% 13% 7% 17% 15% 3% 5% 12% 4% 15% 11% 29% 35% 27% 9% 3% 7% 10% 55% 55% Nietzittenblijvers (n=1185) Zittenblijvers (n=411) Overwogen (n=89) 0% 25% 50% 75% 100% Zelf (privé) extra ondersteuning geregeld - kinderen Mijn ouders/verzorgers zijn mij meer gaan helpen Bijlessen of huiswerkbegeleiding via vrienden/buren Bijlessen of huiswerkbegeleiding via een privé instituut Toetstraining, zomerschool Anders Nee, want ik heb dit niet nodig Nee, mijn ouders/verzorgers weten niet hoe dit te regelen/betalen 10% 13% 8% 5% 17% 13% 4% 6% 13% 6% 9% 8% 8% 1% 6% 13% 25% 29% 38% 58% 60% Nietzittenblijvers (n=374) Zittenblijvers (n=126) Overwogen (n=24) 0% 25% 50% 75% 100% De vorm van zelf (privé) ondersteuning wordt vaak gedaan in de vorm van het zelf helpen door de ouders en bijlessen of huiswerkbegeleiding via vrienden / buren en/of via een privé instituut. Vooral de 'overwogen zittenblijvers' worden geholpen door de ouders (55% en 58%). Over het algemeen (-op totaal) geven kinderen vaker dan ouders aan, dat zij niet zelf (privé) extra ondersteund worden door hun ouders omdat zij dat niet nodig hebben (53% vs. 46%). Zelf privé ondersteuning geregeld Basis: alle respondenten ouders (n=1.685) / kinderen (524) Vraag: A25 67

68 Klas overslaan / twee jaar in één - Voortgezet onderwijs - 68

69 Het (overwogen) overslaan van een klas of twee jaar in één doen komt minder vaak in de hogere klassen voor. 100% (Overwogen) klas overslaan / twee jaar in één 4% 4% Ja 5% 3% 5% Klas (overwogen) overslaan / twee jaar in één 5% 5% 24% 4% 4% 91% 91% Nee, maar het is wel eens overwogen Nee en dit is ook nooit overwogen Ouders (n=154) 63% 9% 13% 70% 80% Totaal ouders (VO) (n=1685) Totaal kinderen (VO) (n=524) Kinderen (n=46) Ruim 9 van de 10 kinderen hebben op het voortgezet onderwijs geen klas overgeslagen of twee jaar in één gedaan, of is dit bij overwogen (91%). Van de 9% die wel een klas heeft overgeslagen, twee jaar in één heeft gedaan, of waar dat bij overwogen is, is dit het vaakst voorgekomen bij klas 1 (63% en 70%). Bij de hogere klassen komt dit veel minder vaak voor. (Overwogen) klas overslaan / Klas Basis: alle respondenten ouders (n=1.685) / kinderen (524) / alle kinderen die een klas hebben overgeslagen / 2 jaar in één hebben gedaan of dit overwogen is ouders (n=154) / kinderen (46) Vraag: A26, A27 69

70 Het aankunnen van een hoger niveau vaak reden om klas over te slaan / twee jaar in één te doen. Reden (overweging) klas overslaan / twee jaar in één Reden afzien van klas overslaan / twee jaar in één Mijn kind / Ik kon het hogere niveau aan 47% 33% Onzekerheid over emoties Om sociale redenen 30% 25% 30% 17% Mijn kind / Ik kon meer lesstof aan (verdieping, extra aanbod) Mijn kind / Ik kon het hogere tempo aan 27% 39% 10% 9% Totaal ouders (VO) (n=154) School bood alternatieven Onzekerheid over denkniveau Bang iets van de lesstof te missen 14% 29% 6% 13% 1% 4% Overwogen ouders (VO) (n=90) Weet ik niet 16% 20% Totaal kinderen (VO) (n=46) Anders Weet ik niet 12% 8% 7% 4% Overwogen kinderen (VO) (n=24) 0% 25% 50% 75% 100% 0% 25% 50% 75% 100% De reden om een klas over te slaan / twee jaar in één te doen, of dit te overwegen is vaak dat het kind het hogere niveau aankon en/of dat het kind meer lesstof aankon. De meest genoemde redenen om toch af te zien van een klas overslaan / twee jaar in één te doen, zijn de onzekerheid of het kind het emotioneel aan zou kunnen, sociale reden zoals het bij vrienden in de klas willen blijven en de alternatieven die school bood zoals plusklassen, lesstof uit een hogere klas, extra vakken en uitdagingen op een ander terrein. Reden (overweging) klas overslaan of 2 jaar in één / Reden afzien van klas overslaan of 2 jaar in één Basis: alle kinderen die een klas hebben overgeslagen / 2 jaar in één hebben gedaan of dit overwogen is ouders (n=154) / kinderen (46) Vraag: A28, A29 70

71 Onderzoeksverantwoording 71

72 Onderzoeksachtergrond PO VO-ouders VO-kinderen Doelgroep Ouders die op het moment van het onderzoek één (of meerdere) kind(eren) in het basisonderwijs hebben Respons GfK Onlinepanel : 1151 (77%) Ouders die op het moment van het onderzoek één (of meerdere) kind(eren) in het voortgezet onderwijs hebben GfK Onlinepanel : 1685 (81%) Kinderen die op het moment van het onderzoek in het voortgezet onderwijs zitten GfK Onlinepanel : 524 (44%) Pilot n.v.t. n.v.t. 9 en 10 april Veldwerk 16 april t/m 24 april 16 april t/m 24 april 16 april t/m 24 april Vragenlijst De gemiddelde lengte van de vragenlijst was ruim 7 minuten De gemiddelde lengte van de vragenlijst was ruim 7 minuten De gemiddelde lengte van de vragenlijst was ruim 7 minuten 72

73 Contact 73

74 Contactgegevens Stephan Dijcks Research Consultant Silvana Lansdaal Project Manager +31(0) GfK Nederland +31(0) GfK Nederland 74

75 75