TOEZICHT OP DE FINANCIËLE CONTINUÏTEIT VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM

Transcriptie

1 TOEZICHT OP DE FINANCIËLE CONTINUÏTEIT VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM Utrecht, januari 2018 Kenmerk:

2

3 Voorwoord Begin 2016 heeft de inspectie naar aanleiding van de jaarlijkse risicoanalyse met de Vrije Universiteit van Amsterdam aanvullende afspraken gemaakt over de monitoring van de ontwikkelingen in de financiële positie van de universiteit. Deze afspraken zijn vastgelegd in het rapport Toezicht op de financiële continuïteit van de Vrije Universiteit Amsterdam (het rapportnummer van april 2016). De inspectie analyseert en beoordeelt jaarlijks de financiële positie van de instellingen waarmee zij aanvullende afspraken heeft gemaakt, om vast te stellen of die afspraken aangepast kunnen worden. In de voorliggende rapportage doet de inspectie verslag van het onderzoek dat zij in 2017 heeft uitgevoerd naar de huidige en verwachte financiële positie van de VU.

4

5 INHOUD Voorwoord 3 Samenvatting 7 1 Inleiding Algemeen Wettelijke kader Onderzoeksopzet Opbouw van het rapport 10 2 Bevindingen Algemeen Ontwikkeling financiële kengetallen Ontwikkeling enkele kerncijfers Investeringen en financiering en huisvestingslasten 13 3 Financieel toezichtarrangement VU 17 Zienswijze van de VU 19

6

7 Samenvatting Begin 2016 was er aanleiding om een nader onderzoek te doen naar de financiële ontwikkelingen van de Vrije Universiteit Amsterdam (hierna: VU). Voor de bevindingen en conclusie van dat onderzoek verwijzen wij naar het rapport van april De Inspectie van het Onderwijs (hierna: de inspectie) heeft destijds met de VU afgesproken enige tijd de vinger aan de pols te houden, mede gezien de toen nog onduidelijke effecten van de invoering van het leenstelsel op de instroom van het aantal studenten. Het voorliggende rapport gaat over het vervolgonderzoek naar de financiële positie van de VU. Het onderzoek was gericht op de huidige en verwachte financiële positie van de VU, met als leidende vraag of de financiële continuïteit van de VU binnen afzienbare termijn in het geding is. Het antwoord hierop is bepalend voor een eventuele aanpassing van het huidige financieel toezichtarrangement van de VU. De financiële positie van de VU is naar onze mening thans niet in het geding. De negatieve financiële resultaten van de voorgaande jaren zijn in 2016 omgeslagen in positieve financiële resultaten. De resultaten zijn daarnaast al een aantal jaren beter dan begroot. Dat geldt ook voor de prognose van Voor de komende jaren worden ook positieve resultaten begroot. De neergang van het aantal ingeschreven studenten is in 2017 gestabiliseerd en lijkt zelfs licht gekeerd. Wel handhaven wij de constatering uit ons eerdere rapport dat de ontwikkeling van de liquiditeit een risico bevat voor de VU. De VU monitort deze ontwikkeling met periodieke rapportages en heeft een aanvullende rekeningcourantfaciliteit afgesloten waardoor de liquiditeitsruimte is uitgebreid. Zoals verwacht hebben de investeringen, waarvan het investeringsplan VU Campus fase II in 2018 van start gaat, geleid tot verder afname van de eigen liquide middelen. De VU heeft halverwege 2017 een klein deel van het kaskrediet aangesproken. De investeringen gaan verder gepaard met een verdere toename van lang vreemd vermogen. De omvang daarvan wordt ook iets vergroot door het wijzigen van een financieringsplafond voor het investeringsplan VU Campus fase II. De borging tot maximale financiering van 50% van de investeringsplannen (vastgoed en interieur en ict) met vreemd vermogen wordt in fase II van het VU Campus-plan voor 2 objecten gewijzigd tot 100% financiering met vreemd vermogen. Het gaat om een nieuw onderzoeksgebouw en de investeringen in de verdere verduurzaming van de energiecentrale van de VU, die ook in de energiebehoefte van het VUmc voorziet. De investeringen leiden tot een geplande stijging van de kosten voor huisvesting. Daardoor is de kostenstructuur fundamenteel gewijzigd. Op basis van het bovenstaande heeft de inspectie besloten om het financiële basis toezicht met afspraken te handhaven. Dit houdt in dat de inspectie het komende jaar de financiële positie van de VU zal blijven monitoren en daarvoor afspraken met de VU heeft gemaakt voor periodieke tussentijdse aanlevering van informatie over de financiële ontwikkeling, de bouwactiviteiten en overige relevante ontwikkelingen die invloed hebben op de financiële positie. Dit besluit is gebaseerd op informatie die door de VU is verstrekt en de toelichtingen van de VU daarop. De inspectie heeft de informatie op aannemelijkheid beoordeeld, maar heeft hierop geen controlewerkzaamheden verricht, en zij heeft ook geen onderzoek uitgevoerd naar de financiële administratie van de VU.

8

9 1 Inleiding 1.1 Algemeen De Inspectie van het Onderwijs (hierna: inspectie) heeft in 2017 een onderzoek verricht naar de huidige en verwachte financiële ontwikkelingen bij de Vrije Universiteit Amsterdam (hierna: VU). Het onderzoek is een vervolg op ons onderzoek in 2016 waarvan wij de bevindingen en conclusie hebben gerapporteerd in ons rapport van april 2016 (kenmerk ). Aanleiding voor het onderzoek waren de negatieve trends in de financiële kengetallen, in combinatie met de omvangrijke huisvestingsplannen van de VU en de gedaalde inschrijvingen in het studiejaar 2015/2016. Op basis van de uitkomst van dat onderzoek in 2016 constateerden we dat er geen acute financiële problemen te verwachten waren bij de VU. Wel stelden we vast dat de (verwachte ontwikkeling van de) financiële positie vroeg om aandacht voor en flexibiliteit in de financiële bedrijfsvoering en we zagen daarnaast een aantal risico s voor de financiële bedrijfsvoering van de VU. We constateerden ook dat de Raad van Toezicht en het College van Bestuur van de VU hadden besloten om maatregelen te treffen om de geconstateerde risico s beter te beheersen en de financiële positie op middellange termijn (binnen enkele jaren) te herstellen en daarmee de financiële continuïteit van de universiteit beter te waarborgen. Daarom heeft de inspectie het basis financieel toezichtarrangement voorwaardelijk toegekend aan de VU. 1.2 Wettelijke kader De inspectie oefent toezicht uit op het hoger onderwijs binnen de kaders van de Wet op het onderwijstoezicht en de Wet hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Op basis van het Toezichtkader hoger onderwijs houdt de inspectie toezicht op onder meer de financiële continuïteit van de instellingen in het hoger onderwijs. Het doel van het toezicht op de financiële continuïteit is te bewaken dat instellingen beschikken over een gezonde financiële positie en een goed financieel beheer, met het oog op de waarborg van de toegankelijkheid van het onderwijs en kwaliteit van het onderwijs en onderzoek. 1.3 Onderzoeksopzet Het onderzoek dat de inspectie in 2017 heeft uitgevoerd, was gericht op de huidige en verwachte financiële positie van de VU, met als leidende vraag of de financiële continuïteit van het onderwijs binnen afzienbare tijd in het geding is. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: een analyse van de jaarstukken 2015 en 2016; een analyse op de (niet door de accountant gecontroleerde) tussentijdse financiële rapportage van de VU in 2016 en 2017; een analyse op de ontwikkeling van het aantal ingeschreven studenten van de VU in 2016 en 2017; Pagina 9 van 19

10 vragen van toelichtingen in gesprekken met de directeur Financiën in 2016 en 2017; een wederhoor op het conceptrapport van bevindingen met de directeur Financiën en het College van Bestuur van de VU. 1.4 Opbouw van het rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar financiële positie. We sluiten af met hoofdstuk 3 waarin het toezichtarrangement wordt gemotiveerd. Pagina 10 van 19

11 2 Bevindingen 2.1 Algemeen Uit de analyse van de inspectie aan de hand van de jaarrekening 2014 bleek dat vooral als gevolg van grote investeringen in vastgoed alle drie de primaire kengetallen - solvabiliteit, liquiditeit en rentabiliteit - van de VU een neerwaartse ontwikkeling kenden in de periode De VU heeft ook een grote derivatenportefeuille, waarvan een deel niet effectief is (zie in paragraaf 2.4 onder derivaten). Verder bleek uit de continuïteitsparagraaf in het jaarverslag 2014 dat die neerwaartse trends zouden doorzetten in de jaren nadien. De inspectie heeft begin 2016 in deze ontwikkelingen aanleiding gezien om de financiële continuïteit van de VU te beoordelen. Voor de uitkomsten van dat onderzoek verwijzen we naar het inspectierapport van april 2016 (kenmerk ). De bevindingen hebben niet geleid tot een aangepast financieel toezichtarrangement (AFT) voor de VU. Wel heeft de inspectie een aantal afspraken gemaakt met de VU over de tussentijdse monitoring van de financiële ontwikkeling over meerdere jaren door de inspectie. Dit leidde tot het zogenoemde basis financieel toezicht met afspraken. Daarvoor hebben wij in 2016 en 2017 de financiële ontwikkelingen gevolgd op basis van de jaarrekeningen, tussentijdse cijfers en ontwikkelingen in aantallen studenten en investeringen. In dat kader hebben we soms ook op initiatief van de VU gesprekken gevoerd met de VU. 2.2 Ontwikkeling financiële kengetallen In de onderstaande tabel zijn de kengetallen van de afgelopen drie jaren weergegeven, alsmede de begrote ontwikkelingen. Daarvoor heeft de VU twee scenario s opgesteld: een tegenwindscenario en een realistisch scenario. Op grond van de tussentijdse ontwikkelingen halverwege het boekjaar 2017, vinden wij de keuze van de VU voor het realistisch scenario aannemelijk. Realisatie Begroting Kengetallen Solvabiliteit II 0,47 0,43 0,41 0,39 0,40 0,41 0,42 0,43 Liquiditeit 0,55 0,43 0,48 0,40 0,38 0,41 0,48 0,51 Rentabiliteit -3,9% -1,7% 0,9% 0,8% 0,8% 0,8% 1,4% 1,4% Aantal studenten Instroom Formatie in fte s Huisvestingsratio 3 14,6% 13,2% 13,9% 14,0% 15,5% 16,9% 17,5% 17,3% De in het jaarverslag 2016 opgenomen continuïteitspargraaf bevat alleen enkelvoudige meerjarencijfers van de VU. Daarom hebben we voor de berekening 1 Signaleringswaarden: - Solvabiliteit 2 (eigen vermogen plus voorzieningen t.o.v. totaal vermogen)= 0,30 - Liquiditeit = 0,5 - Rentabiliteit = 3 j < nul, of jaar T en jaar T-1 steeds <-5% of jaar T <10% 2 Aantallen t/m 2016 zijn ontleend van BRON en aantallen zijn ontleend aan de in het jaarverslag 2016 opgenomen continuïteitsparagraaf. 3 Huisvestingsratio vanaf 2016 is berekend op basis van: (afschrijvingen G&T+ huisvestingskosten plus financieringslasten)/totale lasten. Daarbij is naar opgaven van de VU - een gedeelte van de kosten van CCE hierin niet betrokken omdat die voor het VUmc zijn. De inspectie hanteert een signaleringsgrens van 15%. Maar die wordt berekend op basis van: (afschrijvingen G&T+ huisvestingskosten)/totale lasten. Pagina 11 van 19

12 van de huisvestingsratio vanaf 2017 gebruik gemaakt van recentelijk door de VU aangeleverde informatie (zie ook onder kosten huisvesting in paragraaf 2.4). Liquiditeit: blijft nog onder de signaleringswaarde De liquiditeit van de VU is teruggelopen van 0,85 ultimo 2012 naar 0,37 halverwege Volgens de meerjarenbegroting van de VU zal de liquiditeit tot onder de signaleringswaarde van 0,5 blijven. De gedaalde liquiditeit is vooral het gevolg van investeringen in materiële vaste activa (VU Campus). De VU heeft haar investeringen in vastgoed ingedeeld in twee fasen, VU Campus fase I en fase II. Voor de financiering van VU Campus fase I heeft de VU eerder een financieringsarrangement in een aantal tranches afgesloten met de banken. Volgens afspraken met de banken financierde de VU de investeringen fase I voor 50% uit eigen middelen. In 2017 is het eerste fase gedeelte van de investeringen bijna geheel afgerond. Inmiddels is de VU gestart met de voorbereiding van fase II van haar investerings programma in vastgoed. Het vastgoedgedeelte van die investeringen wordt nu anders dan de investeringen in fase 1 geheel met vreemd vermogen gefinancierd. Dit betreft een nieuw onderzoeksgebouw en investeringen in de verdere verduurzaming van de energiecentrale van de VU, die ook in de energie van het VUmc voorziet. De overige componenten van fase II van het Campus investeringsprogramma worden daarentegen volledig met eigen vermogen gefinancierd. De VU heeft medio 2016 ruimere kredietfaciliteiten van de banken verkregen, waaronder een extra rekeningcourantkrediet van 20 mln. Hiermee komt de totale rekeningcourantruimte van de VU op 40 mln. Hiervan is halverwege ,2 mln. aangesproken 6. De VU verwacht geen betalingsproblemen op afzienbare termijn. Per ultimo september 2017 is de liquiditeit van de VU circa 35 mln. en positiever dan begroot, door lagere investeringen in de afgelopen periode. Solvabiliteit: daalt verder De solvabiliteit is in de afgelopen jaren fors gedaald, van 0,58 ultimo 2012 tot 0,43 ultimo 2016 en verder tot 0,40 halverwege Deze dalende trend in de solvabiliteit is vooral het gevolg van de negatieve exploitatieresultaten in de periode tot en met 2015 en een toename van het vreemd vermogen als gevolg van enerzijds de langjarige leningen voor de investeringen in de materiële vaste activa, anderzijds door een toename van het kort vreemd vermogen. Volgens de in het jaarverslag 2016 opgenomen continuïteitsparagraaf zal de solvabiliteit verder dalen in 2017 en daarna weer gestaag groeien. De VU zal dit najaar een besluit nemen over de realisering van de tweede fase van het investeringsplan met aangepaste financiering. Daarbij wordt zoals bovenstaand al gemeld het vastgoed geheel gefinancierd met een nieuwe langjarige banklening van in totaal 140 mln. Daardoor zal de solvabiliteit verder dalen tot 0,38 in Volgens opgave van de VU blijft de solvabiliteit wel steeds boven de signaleringsgrens van 0,30. 4 en 4 Bron: Zesmaandsrapportage VU 2017 van 6 september Bron: Financiering fase 2 Campusontwikkeling 6 Bron; enkelvoudige balans VU per 30 juni 2017 Pagina 12 van 19

13 Rentabiliteit: weer positief en in stijgende lijn Na een aantal jaren van negatieve rentabiliteit is die in 2016 weer licht positief. De rentabiliteit wordt door de VU voor de komende twee jaar op ongeveer gelijk niveau begroot en voor de jaren daarna iets hoger. Het resultaat over de eerste zes maanden van 2017 is positiever dan begroot, waardoor de VU over het gehele jaar nu een verdubbeling van het begrote resultaat prognosticeert. 2.3 Ontwikkeling enkele kerncijfers Studenten: daling bij instroom lijkt gekeerd De VU had in 2015 een lagere instroom en ook het aantal inschrijvingen in 2015 was lager dan in In 2016 is die instroom weer toegenomen tot het niveau net onder dat van 2014, maar de instroom bij de VU steeg minder snel dan de instroom bij de sector als geheel. Het aantal ingeschreven studenten bij de VU is in 2016 verder afgenomen. Daardoor daalt het marktaandeel van de VU van 8,9% in 2016 tot 8,4% in Op basis van het aantal aanmeldingen 2017 verwacht de VU dat de instroom in 2017 aanzienlijk hoger zal zijn dan die in De stijging komt vooral door meer aanmeldingen van buitenlandse studenten. In de meerjarencijfers van de continuïteitsparagraaf van het jaarverslag 2016 begroot de VU voor 2017 iets meer inschrijvingen. Volgens een recente voorlopige opgave van de VU zijn zowel de instroom als het aantal inschrijvingen 2017 hoger in vergelijking met die van Het effect hiervan op het marktaandeel is nog niet bekend. Ook voor het studiejaar 2018/2019 begroot de VU op basis van actuele ontwikkelingen een verdere stijging van het aantal ingeschreven studenten. Medewerkers: stijging van indirect personeel Het aantal fte is afgenomen tot ultimo De VU heeft afgelopen jaren twee reorganisaties doorgevoerd met als doelstelling om de verhouding WP/OBP te verhogen. Uit het jaarverslag 2016 blijkt echter dat die verhouding iets is afgenomen. Volgens de VU komt de afname in 2016 door daling van het WP als gevolg van bijsturing op basis van de ontwikkeling van het aantal studenten. De voorgenomen daling van het aantal medewerkers (gemeten in fte) door de reorganisaties van 2014 en 2015 heeft medio 2017 niet geleid tot verdere daling van het aantal fte bij de diensten. 2.4 Investeringen en financiering en huisvestingslasten Investeringen: fase I is opgeleverd, fase II wordt gestart In 2011 heeft de VU een masterplan opgesteld voor de ombouw van het verouderde en te kleine universiteitscomplex naar een moderne campus voor het grotere aantal studenten dat de VU op dit moment heeft en voor de komende jaren heeft begroot. Voor dit plan heeft de VU een omvangrijk 10-jarig investeringsprogramma opgesteld van in totaal oorspronkelijk 450 mln., verdeeld over twee fasen. Dit voortschrijdend plan - dat liep van 2012 tot is tussentijds opgeschoven tot 2026 en omvatte op een gegeven moment circa 600 mln., inclusief de energiecentrale (CCE-gebouw) van 22 mln. Inmiddels heeft de VU het investeringsplan voor de periode opnieuw geactualiseerd. De totale investering van de VU in deze periode bedraagt circa 690 Pagina 13 van 19

14 mln. Dit bedrag betreft alle investeringen in nieuwe en bestaande gebouwen, onderhoud van gebouwen en terreinen, ICT, inrichting etc. Een belangrijk onderdeel daarvan is het zogenoemde VU Campus fase II project. Dit maakt deel uit van een investeringsprogramma van het huisvestingsplan Van dit plan is in 2017 VU Campus fase I grotendeels opgeleverd. Eind 2017 heeft de VU het besluit genomen over het vervolg van het meerjarig investeringsplan: VU Campus fase II. Een omvangrijk deel van de investering VU Campus fase II betreft een investering van circa 140 mln. in twee gebouwen: het Lab-gebouw met schoolwerktuinen (SWT gebouw) en het CCE-gebouw. Het SWT gebouw is ter vervanging van een huidig verouderd gebouw van de VU (het gebouw Wiskunde en Natuurkunde). Uit de risicoanalyse van de VU voor de nieuwe investeringen blijkt dat de VU een afweging heeft gemaakt tussen wel of niet laten doorgaan van de investeringen in de VU-Campus. Op basis van de uitkomst van die analyse gaat de VU door met de investeringen in de VU-Campus fase II. De VU heeft de risico s van de nieuwe investeringen in het vizier. En uit de doorberekeningen in het Tegenwindscenario van de VU blijkt dat de VU die risico s kan beheersen. Financiering De VU overweegt het vastgoed van de investeringen in fase II nu geheel te financieren met vreemd vermogen, en de investeringen in interieur, ict, etc. (zie ook onder liquiditeit in paragraaf 2.2) geheel uit eigen middelen te betalen. Dit betekent een wijziging van het eerder bepaalde beleid van de VU en daarop gemaakte afspraken met de banken om 50% van de investeringen uit eigen middelen te betalen. Inmiddels heeft de VU afspraken gemaakt met de banken voor de financiering voor een deel van de investering in het vastgoed van VU Campus fase II. De langlopende leningen zullen oplopen tot 270 mln. in 2021, en daarna stapsgewijs met circa 20 mln. per jaar dalen. Derivaten Ter dekking van het renterisico op lang vreemd vermogen heeft de VU vanaf 2005 een zevental renteswaps afgesloten met een contractwaarde van in totaal 198 mln. De marktwaarde van de derivaten bedroeg eind ,3 mln. negatief (eind ,3 mln. negatief). Tegenover een deel van deze derivaten zijn (nog) geen leningen aangegaan. Dit is het gevolg van te vroegtijdig aangegane renteswaps ter afdekking van het renterisico die vanwege vertraging in de uitvoering van de vastgoedplannen niet goed aansloten bij de feitelijke financieringsbehoefte van de VU. Deze zogenoemde ineffectiviteit vormt een langlopende schuld en bedroeg eind 2016: 17,4 mln. (eind mln.). Een bedrag van 4,2 mln. is inmiddels vrijgevallen door vermindering van de ineffectiviteit op basis van het ultimo 2016 geactualiseerde trekkingsschema van de leningen. Pagina 14 van 19

15 Kosten huisvesting Realisatie (jaarverslag 2016) Volgens een recente opgave In % van totale lasten Afschrijvingen G&T 5,1% 5,8% 5,9% 6,0% 6,0% 6,5% 6,9% 6,9% Huisvestingslasten 7,8% 7,6% 7,1% 6,3% 8,5% 8,2% 8,2% 8,1% Ratio HV excl. Financieringslasten 12,9% 13,4% 13,1% 12,3% 14,5% 14,7% 15,1% 15,0% Financiële lasten 1,70% -0,20% 0,9% 1,7% 1,0% 2,2% 2,4% 2,3% Ratio HV incl. financieringslasten 7 14,6% 13,2% 13,9% 14,0% 15,5% 16,9% 17,5% 17,3% De berekening van de ratio s voor de periode vanaf 2017 in de bovenstaande tabel is gebaseerd op recente informatie die de VU heeft opgesteld over haar geactualiseerde investeringsplannen en de verwachte afschrijvings- en huisvestingslasten voor de komende jaren. Daarin is anders dan in de enkelvoudige meerjarenbegroting en balans van de continuïteitsparagraaf in het jaarverslag een deel van de kosten van het CCE doorbelast aan de andere betrokken partij: het VUmc. De VU heeft ons toegezegd dat zij vanaf de verantwoording over het verslagjaar 2017 een geconsolideerde meerjarenbegroting en een geconsolideerde geprognotiseerde meerjarenbalans zal opnemen in haar continuïteitsparagraaf. Daarin zullen voor de VU alleen haar deel van de (huisvestings)kosten van CCE worden verantwoord. Ter sturing van haar huisvestingsplannen beoogde de VU voor de huisvestingslasten (afschrijvingen en huisvestingslasten) een langjarig gemiddelde van maximaal 14%. De berekeningswijze hiervan wijkt af van de wijze van de berekening van de ratio door de inspectie. De VU heeft relatief hoge huisvestingskosten. Dat komt deels door het feit dat in de cijfers van de VU kosten zijn opgenomen voor panden die zij (gedeeltelijk) verhuurt (vooral aan het VUmc en Inholland), terwijl er geen rekening wordt gehouden met de huuropbrengsten bij de berekening van de ratio huisvestingskosten. Dit geldt tevens voor het parkeerbedrijf dat de VU exploiteert samen met het VUmc. Daarom is de ratio voor de huisvestingskosten bij de VU hoger in vergelijking met die van de ander universiteiten. Vanaf 2018 stijgen de kosten van huisvesting van de VU sterk, vooral de afschrijvingen, en ze komen dan rond de signaleringsgrens van de inspectie uit. De investeringen van de afgelopen jaren leiden nu tot structureel hogere interestlasten. De huisvestingskosten zullen in het Realistische scenario van de VU verder stijgen tot rond 17% vanaf In 2021 zal VU Campus fase II volgens de planning van de VU gerealiseerd zijn en begroot de VU een daling en stabilisatie van deze huisvestingskosten. Wel blijven de huisvestingslasten nog hoog. Daardoor zal de kostenstructuur fundamenteel worden gewijzigd. 7 Normaliter gebruikt de inspectie de gegevens uit de in het jaarverslag opgenomen continuïteitsparagraaf voor de berekening van de ratio huisvesting. Pagina 15 van 19

16 Pagina 16 van 19

17 3 Financieel toezichtarrangement VU Op grond van de bevindingen die wij in hoofdstuk 2 hebben beschreven, constateren wij dat de financiële positie van de VU niet in het geding is, maar ook dat de huidige en de verwachte financiële positie van de VU een risico bevat voor de liquiditeit. De VU monitort hier intern op met periodieke rapportages. De investeringen, waarvan het investeringsplan VU Campus fase II in 2018 van start gaat, hebben de eigen liquide middelen in 2017 uitgeput. De VU heeft inmiddels een klein deel van het aanvullend kaskrediet aangesproken. De investeringsplannen voor VU Campus fase II die dit najaar van start gaat, gaan gepaard met een verdere toename van lang vreemd vermogen. De omvang daarvan wordt ook iets vergroot door het wijzigen van een financieringsplafond. De borging tot maximale financiering van 50% van de investeringsplannen (vastgoed en interieur en ict) met vreemd vermogen is gewijzigd tot 100% financiering met vreemd vermogen voor het vastgoeddeel van de investering. De negatieve financiële resultaten van de voorgaande jaren zijn in 2016 omgeslagen in positieve financiële resultaten en de financiële resultaten zijn al een aantal jaren beter dan begroot. Dat geldt ook voor de prognose voor Voor de komende jaren worden ook positieve resultaten begroot. De neergang van het aantal ingeschreven studenten is 2017 gestabiliseerd en lijkt zelfs gekeerd. Op basis van de bevindingen van dit onderzoek heeft de inspectie besloten om het financieel continuïteitstoezicht op de VU ongewijzigd te laten. We handhaven daarom het basisarrangement financieel toezicht met afspraken voor de VU. Dit houdt in dat de inspectie het komende jaar de financiële positie van de VU zal blijven monitoren. We hebben daarvoor de volgende afspraken met de VU gemaakt: De VU informeert de inspectie op basis van halfjaarcijfers en toelichtende informatie (gesprekken) over de financiële ontwikkelingen; De VU informeert de inspectie direct over ontwikkelingen bij de uitvoering van de bouwplannen en/of financiering daarvan die negatief effect hebben op de liquiditeit van de VU. De VU informeer de inspectie over de ontwikkelingen in haar derivatenportefeuille. De VU informeert de inspectie over overige ontwikkelingen die een sterk negatief effect (kunnen) hebben op de financiële positie van de VU. Dit besluit is gebaseerd op informatie die door de VU is verstrekt en de toelichtingen van de VU daarop. De inspectie heeft de informatie op aannemelijkheid beoordeeld, maar heeft hierop geen controlewerkzaamheden verricht of een onderzoek uitgevoerd naar de financiële administratie van de VU. Pagina 17 van 19

18 Pagina 18 van 19

19 Zienswijze van de VU Algemeen: De Vrij Universiteit Amsterdam (VU) herkent zich in de conclusie van de inspectie, die constateert dat de financiële positie van de VU niet in het geding is. Tevens herkent de VU zich in de constatering dat de financiële resultaten van de VU zich vanaf 2016 positief ontwikkelen en in de afgelopen jaren consistent beter zijn geweest dan begroot. Naar verwachting zullen ook de cijfers over 2017 deze ontwikkeling voortzetten. De VU kan zich ook goed vinden in het handhaven van het basisarrangement financieel toezicht met afspraken. In de afgelopen twee jaar heeft de VU het overleg met de Inspectie over de financiële positie van de VU als constructief en waardevol ervaren. Aangezien de VU ook de komende jaren nog aanzienlijke investeringen in de noodzakelijk modernisering van de VU-Campus zal uitvoeren om de infrastructuur van Onderwijs en Onderzoek te verbeteren, stelt de VU het op prijs om de inspectie hier goed over te kunnen blijven informeren. In het laatste kwartaal van 2017 heeft de VU, in nauw overleg met zowel medezeggenschap als Raad van Toezicht, het investeringsbesluit inclusief de bijbehorende financiering, voor de 2e fase van haar Campusontwikkeling genomen. Als onderdeel van het huidige toezichtsarrangement en de opstelling van dit inspectierapport, heeft de inspectie kennisgenomen van zowel het besluitvormingsproces binnen de VU als de informatie waarop dit gebaseerd was. De inspectie komt, o.b.v. de door de VU verstrekte informatie, tot de constatering dat het door de VU in de besluitvorming gehanteerde Realistische scenario aannemelijk is. Signaleringswaarde Inspectie - huisvestingsratio: Alhoewel de VU zich in conclusies van de inspectie herkent en het toezichtsarrangement als waardevol ervaart, plaatst de VU een kanttekening bij de toegevoegde waarde van de door de inspectie als signaleringswaarde gehanteerde huisvestingsratio. Einde 2016 is de huisvestingsratio toegevoegd aan de 3 bestaande signaleringswaarden. De huisvestingsratio is gedefinieerd als de huisvestingkosten als percentage van de totale kosten met een signaleringsgrens van 15%. De huisvestingkosten van de VU stijgen naar verwachting tot deze ca. 15%. In deze ratio zijn echter de verhuur en benutting van gebouwen en huisvestingsfaciliteiten (o.a. een energiecentrale) met partners als het VUmc niet goed op te nemen. Tevens wordt in deze ratio geen rekening gehouden met de effecten van huisvesting aan de Zuid-As en de mate waarin een universiteit labgebouwen of andere technische faciliteiten nodig heeft voor haar Bèta of medische faculteiten (inc. Tandheelkunde). De VU hanteert sinds een aantal jaren een eigen huisvestingsratio waarin dergelijke nuances wel zijn opgenomen. Daarnaast heeft de VU bij de opstelling van het Inspectierapport geconstateerd dat het voor de Inspectie niet goed mogelijk is om o.b.v. de huidige, verplichte, informatieset uit de continuïteitsparagraaf, de ontwikkeling van de huisvestingsratio af te leiden. Concluderend pleit de VU o.b.v. het voorgaande om de huidige huisvestingsratio slechts met veel nuance te hanteren. Pagina 19 van 19