Vervolgevaluatie Koersnota Luchtkwaliteit

Transcriptie

1 Vervolgevaluatie Koersnota Luchtkwaliteit 15 februari 2018

2 Voorwoord Inhoudsopgave Hoe schoner de lucht, hoe beter en langer je leeft. En dus pakken we in Rotterdam sinds een paar jaar de vieze lucht aan. Want dat verdient de inwoner van deze stad, en dat verdienen de mensen die onze prachtige stad dagelijks bezoeken. Om de luchtkwaliteit te verbeteren zijn we in 2015 gestart met een aantal maatregelen. Denk aan de milieuzone. Mensen die besloten hun ver vuilende auto te vervangen, gaven we een financieel steuntje in de rug met een sloopregeling. We zorgen in Rotterdam sindsdien ook voor meer laadpalen om elektrisch rijden te stimuleren en we maken het de fietser makkelijker met allerlei fietsvriendelijke maatregelen. Ook zorgen we ervoor dat het verkeer vlot doorstroomt, want hoe minder opstoppingen, hoe minder uitstoot. Dit allemaal met als doel om in 2018 de roetuitstoot van het autoverkeer met veertig procent te verminderen, en een snellere afname van de concentratie stikstofdioxide in de lucht te bewerkstelligen. Hoever we daarmee zijn? Behoorlijk ver. De drie jaar zijn voorbij gevlogen en ik kan u zeggen dat we op koers liggen met het halen van onze doelen. De lucht in Rotterdam is schoner en gezonder dan drie jaar geleden. In deze vervolgevaluatie van de Koersnota Schone lucht leest u hoe de Rotterdamse aanpak van de afgelopen jaren werkt, en dat het loont om je in te zetten voor schone lucht. Ik kijk er naar uit om ook in de toekomt deze uitdaging aan te gaan. Tot dan mogen we nu even stilstaan en genieten van die schonere hap Rotterdamse lucht. 1. Samenvatting 3 2. Inleiding 5 3. Effecten van de maatregelen op de luchtkwaliteit Afname uitstoot wegverkeer, werkwijze en resultaten Afname uitstoot in relatie tot concentraties Wagenparksamenstelling, berekeningen en metingen Voertuigbezit, op basis van dataset RDW Verkeerssamenstelling, op basis van wagenparkscan Conclusie 15 Bijlagen 1. Begrippen Afname van de uitstoot door het verkeer in het milieuzonegebied tussen oktober 2015 en juni 2017 DCMR Rotterdamse wagenparkscan juni TNO 27 Pex Langenberg Wethouder Mobiliteit, Duurzaamheid en Cultuur 2 3

3 1. Samenvatting 1 Vastgesteld door de gemeenteraad van Rotterdam op 28 mei 2015 Rotterdam heeft stevige ambities gesteld daar waar het gaat om de luchtkwaliteit vanwege de invloed daarvan op de gezondheid van Rotterdammers. De Rotterdamse lucht móest snel schoner worden, want iedere Rotterdammer heeft recht op gezondere lucht. Het gemeentebestuur heeft daarom in 2015 met de Koersnota Schone Lucht ingezet op een samenhangend pakket van maatregelen dat moest zorgen voor 40% minder roet uitstoot door het verkeer in 2018 en een snellere afname van de concentratie NO 2. Dit vervolg op de evaluatie van april 2017 laat zien dat de ingestelde maatregelen hun werk doen en dat we op koers liggen om de ambities tijdig te realiseren. De luchtkwaliteit in Rotterdam was slechter dan in veel andere Nederlandse gebieden en steden. Onderzoek van het RIVM heeft aangetoond dat luchtverontreiniging (ook beneden de normen), voor gezondheidsklachten, een mindere kwaliteit van leven en zelfs een lagere levensverwachting kan zorgen. Dat geldt niet alleen voor roet maar ook voor NO 2. Met de vaststelling van de Koersnota Schone lucht, voor een aantrekkelijk en gezond Rotterdam, is gekozen voor een uitgebalanceerd pakket aan maatregelen. Bewoners, bedrijven, bezoekers en de gemeente zorgen er samen voor dat de luchtkwaliteit in Rotterdam versneld beter wordt. Een realistische afweging van maatschappelijke belangen, de invloedsfeer van de gemeente en bewustzijn over de voorbeeldfunctie als overheid, leidde tot de inzet op acht maatregelen. De verwachting was dat zonder nieuwe maatregelen pas in 2022 overal aan de normen voor NO2 zou worden voldaan en dat dit met de maatregelen met enkele jaren eerder kon worden bereikt. Dit rapport is het vervolg op de evaluatie van april 2017 en beschrijft het effect van dat samen hangende pakket maatregelen uit de Koersnota, over de hele periode oktober 2015 tot juni Dit rapport bouwt voort op de evaluatie van april 2017 over het eerste jaar na het van kracht worden van alle maatregelen. Afname EC [%] 0% -5% -10% -15% -20% -25% -30% -35% -40% -45% -50% 2015 Figuur 1. Afname uitstoot roet (EC) door wegverkeer binnen milieuzone 2016 Waargenomen Met maatregelen Prognose met maatregelen Prognose Zonder maatregelen Prognose zonder maatregelen Afname roetuitstoot wagenpark in periode 2015 tot De groene lijn geeft de afname van de uitstoot van het wagenpark in Rotterdam (met maatregelen) weer en de blauwe lijn geeft de af name van het nationale wagenpark (de autonome ontwikkeling zonder de Rotterdamse maatregelen) weer. De getrokken lijnen zijn gerealiseerd en de gestippelde lijnen zijn de prognoses. Resultaten ontwikkeling wagenpark van Rotterdammers Het CBS heeft op 4 juli 2017 nieuwe cijfers gepubliceerd over het aantal personen- en bestelauto s op diesel met een bouwjaar vóór Hieruit blijkt dat van de vier grootste gemeenten de daling van het aantal oude diesels in Rotterdam het grootst is (zie onderstaande grafiek). 0% 4 nieuws/2017/27/helft-oude-dieselsin-rotterdam-in-2016-van-de-straat 2 De wagenparkscan vond plaats vóór de uitspraak van de rechtbank; oudere benzine/lpg personenauto s waren dus geweerd in de beschouwde periode. Als gevolg van de uitspraak heeft deze groep sinds 11 oktober 2017 weer toegang tot de milieuzone. Resultaat voor afname in uitstoot Over de periode oktober 2015 tot juni is de uitstoot van zowel EC als stikstofoxides (NO x ) aanmerkelijk afgenomen. Een groot deel van die bereikte afname kan worden toegeschreven aan de genomen maatregelen (zie de tabel hieronder). Tabel 1. Afname uitstoot wegverkeer naar oorzaak (in %) EC (%) NO x (%) Autonoom Pakket maatregelen Rotterdam 13 4 Totaal gerealiseerd % -40% -60% Utrecht Rotterdam Amsterdam Den Haag 2017 Rotterdam: -45 %-mutatie Fijnstof In de lucht zwevende deeltjes kleiner dan 10 micrometer. Afkorting PM 10 Stikstofoxiden Het geheel aan stikstofoxide (NO) en stikstofdioxide (NO 2 ). Afkorting NO x 3 Het weren van oude personenauto s op benzine draagt voor ruim 25% bij aan de totale afname van de NO x -uitstoot De afname van de roetuitstoot komt vooral door het weren van diesel personenauto s en diesel bestelauto s, maar is ook het gevolg van het weren van oude auto s op benzine en LPG 3. De maatregelen hebben in het eerste jaar na het van kracht worden het grootste effect gehad, zoals al als verwachting was opgenomen in de Koersnota Schone Lucht. Doorzetten van de maatregelen is nodig om het bereikte resultaat te behouden en tijdig te voldoen aan de doelen uit de Koersnota. In de figuur hiernaast is de afname van de roetuitstoot door het verkeer in de tijd weergegeven. Ontwikkeling op diesel rijdende personen- en bestelauto s van voor De weergegeven ontwikkeling is te verklaren uit het feit dat deze categorie dieselauto s niet toegelaten is binnen de milieuzone. Een vergelijkbaar grote afname trad namelijk op in Utrecht bij het van kracht worden van de milieuzone aldaar. Conclusie De lucht in Rotterdam is onmiskenbaar schoner en gezonder geworden, eerder dan zonder de maatregelen uit de Koersnota het geval zou zijn geweest. Met het huidige pakket maatregelen ligt Rotterdam goed op koers om de doelen uit de Koersnota tijdig te realiseren. Dit maakt dat er geen aanleiding is aanpassingen te doen aan het pakket maatregelen. Voortzetten van de maatregelen is nodig, wat ook geldt voor de maatregelen waarvan het effect eerder op de langere termijn zal optreden. Stikstofoxide De stof waarvoor wettelijke maximale concentraties zijn vastgelegd: gemiddeld over één jaar 40µg/m 3. Afkorting NO 2 Roet Ook wel elementair koolstof (EC) staat voor de hele kleine zwarte deeltjes in de lucht die ontstaan bij (onvolledige) verbranding en diep doordringen in de longen. Het is een onderdeel van de fractie fijn stof. 4 5

4 2. Inleiding In de afgelopen jaren is hard gewerkt om de luchtkwaliteit in Rotterdam te verbeteren door middel van een groot aantal maatregelen. Ondanks deze maatregelen werd in Rotterdam in 2015 niet overal tijdig aan de normen voor NO 2 voldaan; er resteerde een aantal hardnekkige knelpunten, vooral op de drukke doorgaande wegen. De oorzaak hiervan lag zowel bij tegenvallers in de uitstoot van de nieuwere typen automotoren onder praktijkomstandigheden (dieselfraude), als in de bijdragen van andere bronnen buiten de stad. Het bleek niet realistisch (en gezien de hoge maatschappelijke kosten niet haalbaar) om met maatregelen op gemeentelijk niveau de hardnekkige NO 2 -knelpunten op te lossen. Rotterdammers hebben een minder goede gezondheid dan de gemiddelde Nederlander. Omdat de luchtkwaliteit daar een van de oorzaken van is, is besloten fors in te zetten ter verbetering van de luchtkwaliteit. De Rotterdamse gemeenteraad heeft daarom op 28 mei 2015 de Koersnota Schone lucht, voor een aantrekkelijk en gezond Rotterdam, vastgesteld. De Koersnota bevatte een samenhangend pakket aan maatregelen om de doelen die aansluiten bij het coalitieakkoord te realiseren. Deze doelen zijn: 1. De concentratie elementair koolstof (roet/ec) als gevolg van de verkeersbijdrage neemt versneld af in deze collegeperiode. De verkeersbijdrage was in 2014 gemiddeld 0,75 µg/m 3. Doel van de maatregelen is de roetuitstoot van het verkeer in 2018 met 40% te verminderen t.o.v Het gemeentelijke wagenpark is in % schoner. Om de eerste doelstelling te realiseren zou, naast de autonoom optredende afname van de roetuitstoot door het verkeer, de uitstoot via nieuwe maatregelen met circa 20% extra moeten afnemen. Dat betekent dat de maatregelen moesten zorgen voor een verdubbeling van de autonoom optredende afname van de roetuitstoot. De gemeentelijke inzet richtte zich daarbij noodzakelijkerwijs vooral op dat wat binnen de eigen invloedssfeer ligt; vooral de bijdrage van het stedelijk verkeer dat in Rotterdam rijdt. De Koersnota bevatte de volgende maatregelen: 1. Het uitbreiden van de milieuzone naar de categorieën personen-, bestel- en vrachtauto s en naar vrijwel het hele gebied binnen de ring, ten noorden van de Maas; 2. Het doorzetten van de Sloop- en stimuleringsregeling; 3. Green Deal Zero Emission 010 Stadslogistiek; 4. Plaatsen e-laadpalen; 5. Verschonen eigen wagenpark; 6. De Rotterdamse Mobiliteitsagenda; 7. Stimuleren van innovatie en gedragsverandering; 8. Verschonen brandstoffen bij gemeentelijke vrachtwagens, bussen en scheepvaart. Deze vervolgevaluatie gaat in op de effecten van het pakket aan maatregelen op: de verkeersuitstoot (van roet en NO x ); de concentraties (EC en NO 2 ); Europese en landelijke ontwikkelingen In de Europese regelgeving zijn normen opgenomen voor stikstofdioxide (NO 2 ) en fijnstof (PM 10 ). Doordat in Nederland een directe koppeling bestaat tussen besluit vorming over ruimtelijke plannen en Europese normen, resulteerde dit in de zogenaamde bouwstop. Met het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) heeft Nederland uitstel gekregen voor het moment dat aan de normen moet worden voldaan; voor PM 10 gold uitstel tot 2011 en voor NO 2 gold dat uitstel tot in Inmiddels is ook voor PM 2,5 een niveau van 20 µg/m 3 als richtwaarde opgenomen; daaraan moet in 2020 worden voldaan. Ondanks alle inzet om de lucht schoner te maken, inclusief de maatregelen uit de Koersnota, resteert in Rotterdam een aantal hardnekkige knelpunten voor NO 2 op de doorgaande wegen. Deze knelpunten zullen met de huidige inzet naar verwachting circa in 2020 zijn opgelost. Om eerder te kunnen voldoen aan de EU grenswaarden is extra inzet nodig naast het pakket aan maatregelen uit de Koersnota. Het Rijk werkt daarom aan een gewijzigd NSL, aan de hand waarvan samen met de betreffende gemeenten een extra pakket aan maatregelen zal worden geformuleerd en uitgevoerd. Daarnaast heeft het Rijk als ambitie voor de langere termijn aangegeven te streven naar waarden in lijn met de streefwaarden van de WHO. Daartoe wordt op basis van het recente advies van de Gezondheidsraad gewerkt aan een Nationaal Actieplan Luchtkwaliteit (werktitel) voor de langere termijn. Rotterdam is actief betrokken bij het opstellen van dit actieplan. Advies gezondheidsraad Luchtkwaliteit heeft ook onder de wettelijke norm effecten op de gezondheid. Daarbij gaat het om stikstofdioxide, fijnstof, roet en koolwaterstoffen. Dit wordt nu ook onderschreven in het advies van de gezondheidsraad van 23 januari Naast roken, weinig bewegen en slecht eten is luchtverontreiniging één van de gezondheidsrisico s. Daarom zijn verdergaande maatregelen nodig om de luchtkwaliteit te verbeteren. Overigens werd al eind 2013, dus vóór vaststelling van de Koersnota, besloten tot maatregelen die ook nu nog van kracht zijn. Daarbij gaat het onder meer om het verbod voor vrachtauto s op de s-gravendijkwal, om de Sloop- en stimuleringsregeling en om de maatregel waarmee milieueisen gesteld worden bij aanvragen voor een nieuwe parkeervergunning. 5 Toegestuurd bij brief met kenmerk BS17/ bb3549 De voorliggende rapportage is het vervolg op de evaluatie van april 2017 en betreft het effect van het gehele samenhangende pakket maatregelen uit de Koersnota en bouwt voort op de evaluatie van april Op basis ervan kan worden beoordeeld of bijstelling van het gevoerde beleid wenselijk is. Deze vervolgevaluatie laat vooral zien wat er met maatregelen is bereikt op deze korte termijn. De effecten van maatregelen als de Rotterdamse Mobiliteitsagenda en Zero Emission Stadslogistiek zullen op wat langere termijn zichtbaar zijn. 6 7

5 3. Effecten van de maatregelen op de luchtkwaliteit 6 In de wethoudersbrief van 9 november 2016, met kenmerk BS16/00967; nr.16/ bb8688, is het tussenresultaat beschreven over de eerste helft van de nu beschouwde periode. De conclusie daarbij was dat het pakket maatregelen voldoende lijkt om de doelen uit de Koersnota tijdig te bereiken. Met de evaluatie van mei 2017, bijgevoegd bij brief met kenmerk BS17/ bb3549, wordt deze conclusie verder onderbouwd. Bij deze tweede evaluatie over het effect van de maatregelen op de luchtkwaliteit wordt de hele periode van oktober 2015 tot juni 2017 beschouwd 6. In dit hoofdstuk wordt besproken: 1. afname uitstoot wegverkeer, werkwijze en resultaten, over de periode oktober 2015 tot juni 2017; 2. de trend in de concentraties EC en NO 2 in de betreffende periode; 3. wagenparksamenstelling, berekeningen en metingen. De eerste twee onderdelen staan gedetailleerder beschreven in de DCMR-notitie in bijlage 2. Het derde onderdeel staat gedetailleerder beschreven in het TNO-rapport in bijlage Afname uitstoot wegverkeer, werkwijze en resultaten Om de veranderingen in de uitstoot van het verkeer te kunnen bepalen, is een goed inzicht nodig in de veranderingen in de verkeersstromen in de stad en de samenstelling daarvan. Om een representatief beeld te krijgen van de samenstelling van het wagenpark dat in Rotterdam rijdt, zijn door TNO vijf wagenparkscans uitgevoerd, respectievelijk in augustus/september 2012, oktober 2015, mei/juni 2016, oktober/november 2016 en juni Op basis van de samenstelling van het wagenpark en de uitstoot per type voertuig onder praktijkomstandigheden (de emissiefactoren) voor de verschillende scanperiodes, heeft de DCMR berekend hoeveel de uitstoot van roet/ec en van stikstofoxiden (NO x ) door het wegverkeer in de beschouwde periode is afgenomen. Daarbij gaat het om veranderingen als gevolg van het hele pakket maatregelen. De belangrijkste conclusie is dat in genoemde periode de uitstoot door het wegverkeer van roet/ec met 36% is afgenomen en de uitstoot van stikstofoxiden (NO x ) met 16% is afgenomen. De DCMR concludeert dat een belangrijk deel van de bereikte afname van de uitstoot kan worden toegeschreven aan het maatregelenpakket van de Koersnota (zie tabel 3.1). Tabel 3.1. Afname uitstoot wegverkeer naar oorzaak (in %) EC (%) NO x (%) Autonoom Pakket maatregelen Rotterdam 13 4 Totaal gerealiseerd De afname van de roetuitstoot is vooral het gevolg van het weren van oudere diesel personen- en bestelauto s. De afname van de NO x -uitstoot is naast het weren van de oudere diesel personen- en diesel bestelauto s ook het gevolg van het weren van oude personenauto s op benzine/lpg. Het weren van deze laatste categorie draagt voor ruim 25% bij aan de totale afname van de NO x -uitstoot. Hierna zijn eerst de resultaten voor de uitstoot van EC/roet nader beschreven en daarna voor de uitstoot van NO x. Resultaten uitstoot EC/roet door het wegverkeer In figuur 3.1 is weergegeven hoe de uitstoot zien van roet (EC) per voertuigcategorie (in procenten) is afgenomen in vergelijking met de situatie in oktober Het bovenste (oranje) deel van de staafdiagrammen laat de afname in uitstoot zien tussen oktober 2015 en juni De cijfers geven het beeld weer voor het gebied van de Milieuzone. Figuur 3.1. Uitstoot EC op doorgaande wegen in milieuzonegebied op gemiddelde weekdag (oktober 2015 versus juni 2017) [gram/dag] / 100m 0,6 1,3-34% 1,0 1,7-36% Bestel Personen Middelzwaar Zwaar 2017 Reductie 0,0-44% 0,0-26% Duidelijk is dat bij alle categorieën voertuigen een grote afname is gerealiseerd. Bestelverkeer stoot 34% minder EC uit en personenverkeer stoot 36% minder EC uit. Gemiddeld over alle voertuigcategorieën is de afname voor EC 36%. Tabel 3.2. Bijdrage aan de totale afname roetuitstoot per voertuigcategorie (in %) Bestel Personen Middelzwaar Zwaar Afname uitstoot EC Uiteraard verschillen de bijdragen per categorie voertuigen aan de totaal in deze periode gerealiseerde afname van de roetuitstoot. Zoals in tabel 3.2 is weergegeven draagt de categorie personenverkeer 58% bij aan de totale afname en draagt de categorie bestelverkeer 38% bij aan de totale afname van de roetuitstoot. De maatregelen hebben in het eerste jaar na het van kracht worden het grootste effect gehad, zoals al als verwachting was opgenomen in de Koersnota Lucht. Doorzetten van de maatregelen is nodig om het bereikte resultaat te behouden en tijdig te voldoen aan de doelen uit de Koersnota. In figuur 3.2 is de afname van de roetuitstoot door het verkeer in de tijd weergegeven. 8 9

6 Figuur 3.2. Afname roetuitstoot wagenpark in periode 2015 tot Afname EC [%] 0% -5% -10% -15% -20% -25% -30% -35% Uiteraard verschillen ook hier de bijdragen per categorie voertuigen aan de totaal in deze periode gerealiseerde afname van de NO x -uitstoot. Zoals in tabel 3.3 is weergegeven draagt de categorie personenverkeer op benzine/lpg 25% bij aan de totale afname, de categorie personenverkeer op diesel draagt 38% bij en de categorie bestelverkeer draagt 19% bij aan de totale afname van de NO x -uitstoot. Samengevat: De afname van de uitstoot van NO x door het verkeer in het milieuzonegebied in de periode tussen oktober 2015 en juni 2017 bedraagt 16%. Hiervan kan ten minste een kwart worden toegeschreven aan de categorie benzine/lpg- personenauto s van vóór juli % -45% -50% Waargenomen Met maatregelen Prognose met maatregelen Prognose Zonder maatregelen Prognose zonder maatregelen Tabel 3.3. Bijdrage aan de totale afname NO x -uitstoot per voertuigcategorie (in %). Bestel Personen Personen Middelzwaar Zwaar benzine/ LPG diesel Afname uitstoot NO x Afname roetuitstoot wagenpark in periode 2015 tot De groene lijn geeft de afname van de uitstoot van het wagenpark in Rotterdam (met maatregelen) weer en de blauwe lijn geeft de af name van het nationale wagenpark (de autonome ontwikkeling zonder de Rotterdamse maatregelen) weer. De getrokken lijnen zijn gerealiseerd en de gestippelde lijnen zijn de prognoses. Samengevat: De afname van de uitstoot van EC/roet door het verkeer in het milieuzonegebied in de periode tussen oktober 2015 en juni 2017 bedraagt 36%. Deze afname kan vrijwel volledig worden toegeschreven aan de geweerde oudere diesel personenauto s en diesel bestelauto s. Resultaten uitstoot NOx door het wegverkeer In figuur 3.3 is weergegeven hoe de uitstoot zien van stikstofoxiden (NO x ) per voertuigcategorie (in procenten) is afgenomen in vergelijking met de situatie in oktober Het bovenste (oranje) deel van de staafdiagrammen laat de afname in uitstoot zien tussen oktober 2015 en juni De cijfers geven het beeld weer voor het gebied van de Milieuzone. Figuur 3.3. Uitstoot NO x op doorgaande wegen in milieuzonegebied op gemiddelde weekdag (oktober 2015 versus juni 2017) [gram/dag] / 100m % % Bestel Personen Middelzwaar Zwaar 2017 Reductie 9-19% 7-14% Afname uitstoot in relatie tot concentraties De gerealiseerde afname van de uitstoot van zowel EC/roet als stikstofoxiden zorgt voor een daling van de verkeersbijdrage aan de concentraties. De totale concentraties in de stad worden door veel meer factoren beïnvloed dan alleen door de veranderde lokale verkeersuitstoot. Deze factoren zijn onder meer het weer en de uitstoot van alle andere bronnen van binnen en buiten de stad. Dit alles betekent dat een veranderde verkeersuitstoot niet rechtstreeks te vertalen is naar een veranderde concentratie. Voor wat betreft roet/ec is de lokale verkeersbijdrage een groter deel van de totale concentratie dan voor wat betreft NO 2. Bij roet/ec is de invloed van lokaal beleid dan ook beter zichtbaar in de lokale concentraties dan bij NO 2, dat veel minder met lokaal beleid te beïnvloeden is Wagenparksamenstelling, berekeningen en metingen Om te komen tot uitspraken over de effecten van de maatregelen uit de Koersnota is inzicht nodig in: De ontwikkeling van het in Rotterdam geregistreerde wagenpark (op basis van dataset RDW); De ontwikkeling van het verkeer zoals dat in Rotterdam rijdt (op basis van de wagenparkscans van TNO); De ontwikkeling in de berekende uitstoot van het verkeer (paragraaf 3.1); De ontwikkeling in gemeten concentraties EC en NO x (paragraaf 3.2) Voertuigbezit, op basis van dataset RDW In de eerste evaluatie van de Koersnota is reeds geconstateerd dat als gevolg van het pakket aan maatregelen het aantal auto s dat in Rotterdam staat geregistreerd en niet voldoet aan de toegangscriteria van de Milieuzone ongeveer is gehalveerd. Ook werd geconstateerd dat de uitstroom van personenauto s op diesel van vóór 2001 in Rotterdam vanaf 2015 veel sterker is gedaald dan in andere grote steden (zie onderstaande grafiek). Dit betrof een analyse van RDW-gegevens tot en met 31 mei Duidelijk is dat bij alle categorieën voertuigen een grote afname is gerealiseerd. Bestelverkeer stoot 14% minder NO x uit en personenverkeer stoot 17% minder NO x uit. Gemiddeld over alle voertuigcategorieën is de afname voor NO x 16%

7 Figuur 3.4. Aantal diesel bestelauto s met bouwjaar voor Aantal in wagenpark Amsterdam Rotterdam Utrecht Eindhoven Den Haag Groningen Overig berekeningen van de DCMR over de uitstoot van het totale verkeer. Hierbij worden de intensiteiten van het verkeer constant gehouden, waardoor alleen het effect van een veranderde samenstelling wordt berekend. De standaardindelingen in voertuigtypen, brandstof en samenstelling in het verkeersmodel zijn gebaseerd op landelijke gemiddelden en te grof om de effecten van het pakket aan maatregelen luchtkwaliteit te bepalen. Met een wagenparkscan ontstaat een nauwkeuriger beeld van de samenstelling van het verkeer dat daadwerkelijk in Rotterdam rijdt, zodat nauwkeurigere berekeningen van de effecten op de Rotterdamse luchtkwaliteit kunnen worden gemaakt. TNO heeft de afgelopen jaren een aantal malen een wagenparkscan uitgevoerd. Daarbij wordt op een aantal representatieve wegen gedurende een week met camera s bepaald wat de samenstelling is van het wagenpark dat daar rijdt. Zo ontstaat een representatief beeld van de samenstelling van het verkeer in Rotterdam op dat moment. 7 nieuws/2017/27/helft-oude-dieselsin-rotterdam-in-2016-van-de-straat Het CBS heeft op 4 juli 2017 nieuwe cijfers gepubliceerd over het aantal personen- en bestelauto s op diesel met een bouwjaar vóór Hieruit blijkt dat van de vier grootste gemeenten de daling van het aantal oude diesels in Rotterdam het grootst is (zie onderstaande grafiek). Figuur 3.5. Ontwikkeling op diesel rijdende personen- en bestelauto s van voor % -20% Zichtjaar De aannames en prognoses die ten grondslag lagen aan de Koersnota Lucht van mei 2015, waren onder meer gebaseerd op basis van de wagenparkscan uit In oktober 2015 is opnieuw een wagenparkscan uitgevoerd en zijn berekeningen uitgevoerd volgens de hier beschreven methode. De uitkomsten op basis van de scan van oktober 2015 worden beschouwd als de 0-meting. De tussentijdse wagenparkscan uit mei/juni 2016 was de basis voor de rapportage over de eerste resultaten. Deze resultaten zijn per brief van 9 november 2016 aan de Commissie EHMD 8 bekend gemaakt. De wagenparkscan voor de 1-meting is uitgevoerd in november 2016 en is de basis voor de evaluatie die in mei 2017 openbaar is gemaakt 9. Deze tweede evaluatie is gebaseerd op de wagenparkscan die van 7 juni t/m 13 juni 2017 is uitgevoerd; het rapport daarover is bijgevoegd (bijlage 3). Waargenomen voertuigen Over het algemeen zijn de voertuigaantallen en verdeling over de voertuigsoorten bij de zes cameralocaties goed vergelijkbaar. Het totaal aantal waargenomen voertuigen over alle cameralocaties samen (vier in de Milieuzone (MZ) en twee daarbuiten) is t.o.v in 2016 met ca. 2,5% toegenomen en in 2017 met ca. 2.3 %. Hoewel het aantal voertuigen per categorie per cameralocatie kan dalen of stijgen, is dit per groep van locaties (d.w.z. binnen of buiten de Milieuzone) veel minder het geval. Ook zijn de aandelen personen-, bestel-, vrachtverkeer en bussen per locatie en (vooral) per groep van locaties nagenoeg gelijk gebleven. 8 Brief met kenmerk BS16/00967; nr.16/ bb Brief met kenmerk BS17/ bb % -60% Utrecht Rotterdam Amsterdam Den Haag 2017 Rotterdam: -45 %-mutatie Verkeerssamenstelling, op basis van wagenparkscan De gemeente heeft de beschikking over daadwerkelijke verkeerstellingen en het Rotterdamse verkeersmodel (RVMK). In het verkeersmodel wordt op basis van tellingen en sociaal economische gegevens berekend hoeveel verkeer zich door de stad verplaatst en op welke wijze dat gebeurt. Om inzicht te krijgen in de effecten van maatregelen, is het nodig de verkeersstromen te vertalen in effecten op de luchtkwaliteit. Hiervoor het noodzakelijk om de samenstelling van de verkeersstromen te bepalen met een wagenparkscan. De samenstelling wordt uitgedrukt in voertuigtype (personenauto, bestelauto en vrachtauto), brandstoftype en uitstootklasse (euroklasse of DET). Deze gegevens zijn gerelateerd aan het kenteken en kunnen daarmee worden opgevraagd bij de RDW. Door de koppeling van de uitstoot per voertuigcategorie aan gegevens over de verdeling van de verkeersstromen over de stad, ontstaat inzicht in de uitstoot op het moment van de scan. Dit is de basis voor de Euroklasse verdelingen Hoewel de voertuigaantallen maar betrekkelijk weinig veranderen van 2015 naar 2016 en 2017, is de verandering binnen de Euroklasse verdelingen aanzienlijk. Zowel voor personen- als bestelauto s als vrachtauto s, stijgt het aandeel Euro 6 van oktober 2015 naar november 2016 en juni 2017 fors ten koste van de lagere Euroklassen. Daarnaast nemen de Euroklasse-aandelen van de binnen de Milieuzone geweerde voertuigen vooral binnen de Milieuzone zeer fors af. Op de twee locaties (net) buiten de Milieuzone is die afname ook fors, zij het minder groot dan erbinnen. Deze forse afname is vermoedelijk mede het gevolg van de ligging nabij de Milieuzone, waardoor een significant deel van het verkeer de Milieuzone in- of uitrijdt (Milieuzone-uitstralingseffect). Voertuigen die niet voldoen aan de MZ-eisen Het overzicht in onderstaande tabel 3.4 laat zien dat sinds de invoering van de Milieuzone voor personen- en bestelverkeer (per 1 januari 2016) én de gelijktijdige uitbreiding van het grondgebied van de al bestaande Milieuzone vrachtverkeer, de aantallen in verband met de Milieuzone geweerde voertuigen voor vrijwel alle voertuigsoorten fors gedaald zijn. Dit geldt vooral in de Milieuzone, maar ook daarbuiten. Het ligt voor de hand dat deze dalingen het gevolg zijn van de invoering van de Milieuzone, de auto nome verschoning van het wagenpark en de andere maatregelen van de Koersnota (zoals de Rotterdamse Sloopregeling). Het exacte aandeel van ieder van deze mogelijke maatregelen is zonder aanvullend onderzoek niet betrouwbaar te schatten

8 4. Conclusie Tabel 3.4. Aantallen voertuigen die niet voldoen aan de Milieuzone-eisen (incl. voertuigen met ontheffing) Voertuigen die niet voldoen aan de MZ-eisen De 4 locaties in de MZ Δ 2016 Δ 2017 Voertuigsoort aantal aantal aantal % % Personenauto s benzine of LPG Personenauto s diesel Bestelauto s benzine of LPG Bestelauto s diesel Vrachtauto s benzine Vrachtauto s diesel De 2 locaties buiten de MZ Δ 2016 Δ 2017 Voertuigsoort aantal aantal aantal % % Personenauto s benzine of LPG Personenauto s diesel Bestelauto s benzine of LPG Bestelauto s diesel Vrachtauto s benzine Vrachtauto s diesel Uit deze vervolgevaluatie, die een vervolg is op de evaluatie van april 2017, blijkt dat de lucht in Rotterdam onmiskenbaar schoner en gezonder is geworden. Deze verschoning is groter en is eerder bereikt dan zonder de getroffen maatregelen het geval zou zijn geweest. Er is in de periode sinds het van kracht worden van de maatregelen veel winst bereikt voor wat betreft het beperken van de uitstoot van het verkeer. Zoals al in de Koersnota Lucht als verwachting was opgenomen, hebben de maatregelen in het eerste jaar na het van kracht worden het grootste effect gehad. De nieuwe resultaten zijn geheel in lijn met de verwachtingen in de Koersnota. Uit metingen en berekeningen blijkt dat ook buiten het gebied van de milieuzone een positief effect van de maatregelen optreedt. Het in de Koersnota veronderstelde uitstralings effect treedt daadwerkelijk op. Met het huidige pakket maatregelen ligt Rotterdam goed op koers om de doelen uit de Koersnota tijdig te realiseren. Doorzetten van de maatregelen is nodig om zowel tijdig te voldoen aan de doelen uit de Koersnota als om het bereikte resultaat te behouden. Dat geldt ook voor de maatregelen waarvan het effect eerder op de langere termijn zal optreden, zoals maatregelen in het kader van de Rotterdamse Mobiliteitsagenda (RMA). Dit is nodig om de trend naar verdere verschoning te continueren

9 Bijlage 1 Begrippen Fijnstof: in de lucht zwevende deeltjes kleiner dan 10 micrometer (PM 10 ). Fijnstof bestaat uit deeltjes van verschillende grootte, herkomst en chemische samenstelling. Bijlage 2 Afname van de uitstoot door het verkeer in het milieuzonegebied tussen oktober 2015 en juni 2017 DCMR Stikstofoxiden (NO x ): een verzamelnaam voor de verbindingen van zuurstof en stikstof (NO en NO 2, stikstofdioxide). Stikstofoxiden ontstaan bij alle vormen van verbranding op hoge temperatuur, bijvoorbeeld in een verbrandingsmotor. Als diesel met benzine vergeleken wordt, kan geconcludeerd worden dat diesels meer NO x produceren, omdat de verbranding plaatsvindt bij hogere druk en bijgevolg ook hogere temperatuur. Andere voorbeelden van verbrandingsprocessen zijn huishoudelijke verwarming op gas, stookolie of kolen, industriële processen zoals thermische elektriciteitscentrales op kolen, olie of gas, cementovens en hoogovens voor staalproductie. Roet / elementair koolstof (EC): Roet is een verzamelnaam voor zwarte deeltjes in de lucht van verschillende grootte die ontstaan bij (onvolledige) verbranding. In de context van luchtverontreiniging wordt roet ook wel elementair koolstof genoemd. EC is een goede maatstaf voor uitlaatemissies van wegverkeer én voor de gezondheid van omwonenden. De belangrijkste bronnen voor EC zijn wegverkeer (ongeveer 50%), de achtergrond (vanuit het buitenland, is voor een flink deel ook afkomstig van verkeer) en huishoudens (vooral de open haarden). Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL): In het NSL werken de overheden samen aan verbetering van de luchtkwaliteit vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid. Daarin zijn afspraken gemaakt over het treffen van generieke en locatie specifieke maatregelen die ervoor moeten zorgen dat aan de Europese grenswaarden wordt voldaan, rekening houdende met ruimtelijke ontwikkelingen

10 Notitie Aan Stadsontwikkeling Rotterdam Kopie aan Datum Documentnum- Project Auteur 9 februari RA17028 drs. S.M. Davison M. Ameling Onderwerp Afname van de uitstoot door het verkeer in het milieuzonegebied tussen oktober 2015 en juni 2017 Inleiding Om de veranderingen in de uitstoot van het wegverkeer te kunnen bepalen, is een goed inzicht nodig in de veranderingen in de verkeersstromen in de stad en de samenstelling daarvan. De gemeente Rotterdam heeft voor het beantwoorden van verkeersvragen de beschikking over verkeerstellingen en een verkeersmodel. In het verkeersmodel wordt, op basis van tellingen en sociaal economische gegevens, berekend hoeveel verkeer (met welke samenstelling) zich door de stad verplaatst en op welke wijze dat gebeurt. Met deze verkeerscijfers kunnen luchtkwaliteitsberekeningen worden gedaan. De standaard indelingen in voertuigtypen in het verkeersmodel zijn gebaseerd op landelijke gemiddelden 1. Om de verkeerssamenstelling te bepalen is een wagenparkscan uitgevoerd door op zes plekken in Rotterdam met behulp van camera s de kentekens van de passerende auto s te scannen en daaraan het type auto te koppelen. De verkeerssamenstelling op deze punten wordt vervolgens vertaald naar verkeersstromen over het hele milieuzonegebied. Met deze verkeersstromen kunnen vervolgens berekeningen worden gemaakt van de effecten van het maatregelenpakket op de uitstoot in het stedelijk gebied. Om inzicht te krijgen in effecten, is het nodig om van de verkeersstromen de uitstoot (onder praktijkomstandigheden) van verontreinigende stoffen te berekenen. Daartoe wordt van de verkeersstromen de samenstelling bepaald naar voertuigtype (personenauto, bestelauto en vrachtauto), brandstoftype en uitstootklasse (euroklasse of DET 2 ). In totaal worden 187 voertuigcategorieën onderscheiden. Door koppeling van de uitstoot per categorie voertuigen aan de gegevens over de verdeling van de verkeersstromen over de stad, ontstaat inzicht in de situatie op het moment van de wagenparkscan. Door deze te vergelijken met de situatie bij een eerdere scan, kan de verandering van de uitstoot in de betreffende periode worden bepaald. Zo wordt duidelijk wat het effect op de uitstoot is van de maatregelen plus de autonome verschoning. Om in beeld te krijgen hoeveel uitstoot wordt vermeden door de maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren, is het verschil bepaald tussen de uitstoot van het wagenpark binnen het milieuzonegebied vóór de invoering van maatregelen zoals de Milieuzone (MZ) en twee jaar later, na invoering van deze maatregelen. De samenstelling van het wagenpark dat in het milieuzonegebied reed in oktober 2015, is daartoe vergeleken met het wagenpark dat daar reed in juni Datum Eerste Toelating 3 De wagenparkscan heeft plaatsgevonden voordat de rechtbank op 14 juni uitspraak deed. De benzine- en LPG-auto s werden op dit moment nog geweerd. De DCMR heeft onderzocht wat de afname is van de uitstoot van NOx en EC (roet) door het stedelijke verkeer. Ook is nagegaan welk deel van deze afname redelijkerwijs kan worden toegeschreven aan het pakket maatregelen. Jaarlijks worden door TNO emissiefactoren voor alle voertuigcategorieën vastgesteld. De gegevens van 4 April zijn gebruikt om het procentuele verschil te bepalen tussen de emissiefactoren voor 2017 ten opzichte van Door het procentuele verschil te bepalen tussen de emissiefactor voor 2017 ten opzichte van de factor voor 2015 is de nationale autonome verschoning tussen 2015 en 2017 bepaald. Door deze nationale autonome verschoning af te trekken van het door de DCMR berekende effect (het verschil in uitstoot tussen 2015 en 2017 in Rotterdam) blijft het effect veroorzaakt door de Rotterdamse maatregelen overdeze gegevens zijn ontleend aan de wagenparkscans die in oktober 2015 en juni 2017 zijn uitgevoerd door TNO 5, 6. N.B. In deze notitie komen de termen stikstofoxiden (NOx) en stikstofdioxide (NO2) voor. Stikstofoxiden is de som van stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide en deze term wordt gebruikt wanneer het gaat om de uitstoot naar de lucht (in kg). Wanneer het gaat over concentraties in de lucht (in microgram per kubieke meter, µg/m 3 ) en toetsing aan wettelijke grenswaarden, gaat het altijd over stikstofdioxide (NO2). Roet is elementair koolstof (EC) en ontstaat uit de samenklontering van ultra fijn stof. Het wordt voor het grootste deel uitgestoten door wegverkeer. Roet leidt net als NO2, fijn stof, en ozon, tot gezondheidsschade. Er zijn voor roet geen wettelijke grenswaarden vastgesteld. Een procentuele daling van de uitstoot van roet door wegverkeer resulteert in een gelijke procentuele daling van de lokale wegbijdrage (concentratie). Hoe ontstaat het effect van het maatregelenpakket? De Rotterdamse Milieuzone heeft in potentie drie effecten De meest vervuilende auto s rijden het milieuzonegebied niet meer in, behoudens ontheffinghouders en overtreders. Door bepaalde auto s uit te sluiten versnelt de verjonging van het wagenpark. Mensen die zonder de Milieuzone over 1, 2, 3 jaar een nieuwe(re) auto zouden hebben gekocht, doen dat nu eerder. De combinatie verbod (Milieuzone) en sloopregeling zorgen ervoor dat het oudste deel van de vloot dat zich aan het normale verschoningsregime onttrekt, ook echt uit de vloot verdwijnt. Mogelijk is er dus niet alleen sprake van versnelling maar ook van iets verdergaande verschoning. Door de Milieuzone in te stellen dwingt Rotterdam een bepaalde verschoning af, waarvan anders maar afgewacht moet worden of en wanneer die gerealiseerd wordt. Het effect is drieledig: zekerheid dat een bepaalde verschoning optreedt, (tijdelijke) versnelling van het effect, een mogelijke kleine versterking van het effect. Resultaten van de maatregelen: Over de periode oktober 2015 tot juni 2017 is de uitstoot van zowel EC als NOX gedaald. De belangrijkste conclusie is dat in de genoemde periode de uitstoot door het wegverkeer van roet/ec met 36% is afgenomen en de uitstoot van NOX met 16%. 4 Jaarlijks worden door TNO emissiefactoren vastgesteld. Het bestand Emissiefactoren voor niet-snelwegen (SRM1) van 4 april 2017 beschrijft de emissiefactoren en de verandering van emissiefactoren van 2014 t/m Eijk, A.R.A. e.a., Samenstelling van het wagenpark in de gemeente Rotterdam, TNO-rapport TNO- 2015R11686, 22 december Eijk, A.R.A. en U. Stelwagen, Rotterdam Wagenparkscan 1 november 2016, TNO-rapport TNO- 2017R10249, 14 februari 2017 Blad 1 van 9 Blad 2 van

11 Het effect op de NOX-uitstoot In deze notitie is het effect van het maatregelpakket op de uitstoot van NOX door het verkeer in het milieuzonegebied beschreven voor de hele periode van oktober 2015 tot juni Met de gevolgde berekeningsmethode is het mogelijk inzicht te geven in het aandeel van de verschillende in de Milieuzone geweerde voertuig- en brandstofcategorieën in de totale afname. Voor de periode oktober 2015 tot juni 2017 is dit weergegeven in onderstaande figuur 1. Voor het terugdringen van de NOx-uitstoot op de doorgaande wegen binnen de Milieuzone levert het personenverkeer diesel de grootste bijdrage, te weten 38% van de totale afname. Personenauto s benzine/lpg dragen voor 25% bij aan de totale afname. Deze laatste categorie betreft een klein deel van de personenauto s die in verhouding dus veel uitstoten. De totale NOx-afname wordt bereikt door het effect van de maatregelen en de autonome verschoning in de beschouwde periode. Aan de totale NOx-afname (autonoom + effect maatregelen = 100%) dragen de verschillende voertuigcategorieën als volgt bij (zie ook figuur 2). - 25% personenauto s benzine / LPG - 19% bestel diesel - 38% personen diesel - 10% vracht middelzwaar - 8% vracht zwaar Personen- en bestelvoertuigen zijn op grond van hun uitstoot door de EU onderverdeeld in zogenoemde euroklassen. Daarbij zijn de klassen 1 t/m 6 onderscheiden, waarbij klasse 6 de schoonste is. Sinds 1992 is deze regeling van kracht en auto s die na juni 1992 op de markt kwamen moesten tenminste voldoen aan de euro 1 eisen. Bij het opzetten van de rekentools is ervoor gekozen om de auto s (benzine/lpg) ouder dan euro 1 als één groep (euro 0) te beschouwen. Echter, het verschil in uitstoot binnen deze groep is erg groot. Figuur 1: Uitstoot van NOx op doorgaande wegen in het milieuzonegebied op een gemiddelde weekdag (oktober 2015 versus juni 2017) (in grammen per 100 meter) De totale afname in NOx-uitstoot over de periode van oktober 2015 en juni 2017 is 16%. Binnen de categorie personenverkeer is de afname 17%. Binnen de categorie bestelverkeer is de afname 14%. Ook is in beeld hoe de verschillende categorieën voertuigen hebben bijgedragen aan de totale afname van de uitstoot van NOx op een doorgaande weg binnen de milieuzone. Dit is weergegeven in figuur 2. ZWAAR VRACHTVERKEER MIDDELZWAAR VRACHT PERSONENAUTO LPG PERSONENAUTO DIESEL PERSONENAUTO BENZINE Bijdrage in totale reductie NOx Doorgaande weg Rotterdam Noord 8% 10% 8% 17% 38% Omdat er voor de categorie oude benzine/lpg auto s gerekend wordt met Euro 0 als groep en niet per individuele klasse is het effect van het maatregelenpakket groter dan 25% 7, Per voertuig van deze categorie is de bijdrage relatief groot; om een vergelijkbaar effect te realiseren zouden veel meer andere voertuigen geweerd moeten worden. Eerder is in het evaluatierapport van de Koersnota 8 bericht over het effect van de maatregelen op de uitstoot van NOX door het verkeer in het milieuzonegebied in de periode oktober 2015 tot november 2016 (in paragraaf 3.1). De nieuwe resultaten laten zien dat er ook daarna nog een verbetering is als gevolg van de maatregelen. Samengevat: De afname van de uitstoot van NOx, door het verkeer in het milieuzonegebied tussen oktober 2015 en juni 2017 bedraagt 16%. Hiervan kan ten minste 25% toegeschreven worden aan de categorie benzineauto's van vóór juli 1992 (personenauto s op benzine/ LPG). Het specifiek weren van dit soort auto s heeft zin omdat er veel meer andere voertuigen geweerd moeten worden om hetzelfde effect te behalen. Het effect op de EC-uitstoot In deze notitie is het effect van het maatregelpakket op de uitstoot van EC door het verkeer in het milieuzonegebied beschreven voor de hele periode van oktober 2015 tot juni Met de gevolgde berekeningsmethode is het mogelijk inzicht te geven in het aandeel van de verschillende in de Milieuzone geweerde voertuig- en brandstofcategorieën in de totale afname. Zie hiervoor figuur 3. BESTELAUTO LPG 0% BESTELAUTO DIESEL 19% BESTELAUTO BENZINE 0% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Figuur 2: Aandeel van de verschillende voertuigcategorieën in de afname van de uitstoot van NOx (16%) op een doorgaande weg in de Milieuzone 7 Het Rotterdamse wagenpark is voor de categorie euro 0 viezer dan de gemiddelde Nederlandse situatie die voor deze berekeningen wordt gebruikt wordt toch wordt de gemiddeld Nederlandse situatie gebruikt omdat in de telling van de wagenparkscan de categorie euro 0 zo klein is dat de onzekerheid erg groot wordt. 8 Gemeente Rotterdam, Evaluatie Koersnota Luchtkwaliteit, 19 april 2017, aangeboden aan de raad in juni 2017 Blad 3 van 9 Blad 4 van

12 Aan de totale EC afname (autonoom + effect maatregelen = 100%) dragen de verschillende voertuigcategorieën als volgt bij - 2% personenauto s benzine / LPG - 38% bestel diesel - 56% personen diesel - 3% vracht middelzwaar - 2% vracht zwaar Samengevat: De afname van de uitstoot van EC, door het verkeer in het milieuzonegebied tussen oktober 2015 en juni 2017 bedraagt 36%. 56% van deze afname is het gevolg van het weren van de oudere diesel personenvoertuigen Figuur 3: Uitstoot van EC op doorgaande wegen in het milieuzonegebied op een gemiddelde weekdag (oktober 2015 versus juni 2017) (in grammen per 100 meter) De afname van de EC-uitstoot over de periode van oktober 2017 en juni 2017 is 36%. Binnen de categorie personenverkeer is de afname 36%. Binnen de categorie bestelverkeer is deze afname 34%. ZWAAR VRACHTVERKEER MIDDELZWAAR VRACHT PERSONENAUTO LPG PERSONENAUTO DIESEL PERSONENAUTO BENZINE BESTELAUTO LPG BESTELAUTO DIESEL BESTELAUTO BENZINE Bijdrage in totale reductie EC Doorgaande weg Rotterdam Noord 2% 3% 1% 1% 0% 0% Figuur 4: Aandeel van de verschillende voertuigcategorieën in de afname van de uitstoot van EC (36%) op een doorgaande weg in de Milieuzone De afname van de roetuitstoot is vooral het gevolg van het weren van oudere diesel personenen bestelauto s. Het weren van oude diesel bestelvoertuigen en de diesel personenvoertuigen zorgt voor 95% van de afname van de roetuitstoot (zie figuur 4). De totale EC-afname (dit is autonoom + effect maatregelen) is als volgt opgedeeld (zie ook figuur 4): 38% 56% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Eerder is in het evaluatierapport van de Koersnota 9 bericht over het effect van de maatregelen op de uitstoot van EC door het verkeer in het milieuzonegebied in de periode oktober 2015 tot november 2016 (in paragraaf 3.1). De nieuwe resultaten laten zien dat er nog duidelijk een verbetering als gevolg van de maatregelen is. Afname EC [%] Afname Roet (EC) uitstoot door wegverkeer binnen milieuzone 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Met maatregelen prognose met maatregelen Zonder maatregelen prognose zonder maatregelen Figuur 5: De reductie in de roetuitstoot van het wagenpark in het milieuzonegebied in de periode 2015 tot en met De groene lijn geeft de reductie van de uitstoot van het Rotterdamse wagenpark (met maatregelen) en de paarse lijn geeft de reductie van het nationale wagenpark( de autonome ontwikkeling zonder de Rotterdamse maatregelen) Ten tijde van deze wagenparkscan was de afname van de uitstoot van roet in het milieuzonegebied ongeveer 36%. De verwachting is dat eind 2018 de afname van de uitstoot van roet door verkeer in het milieuzonegebied 40% zal zijn. 9 Gemeente Rotterdam, Evaluatie Koersnota Luchtkwaliteit, 19 april 2017, aangeboden aan de raad in juni 2017 Blad 5 van 9 Blad 6 van

13 Het verschil tussen de groene lijn en de paarse lijn is het effect van het Rotterdamse maatregelen pakket. Het effect van het Rotterdamse maatregelenpakket is in de wagenparkscan van 2017 ongeveer 13%. In de scan van 2016 was dit effect 19%. Dit percentage neemt af omdat het effect van de maatregelen en vooral van de Milieuzone nagenoeg meteen behaald wordt bij het van kracht worden. Naarmate je verder van dit punt komt wordt de autonome verschoning in verhouding groter. De groene en de paarse lijn komen dichter naar elkaar toe. Het effect van de maatregelen wordt, als het goed is, in de tijd ingehaald door het effect van de autonome verschoning. Dit inhalen wordt vanaf 2020 verwacht. Het doel van de maatregelen was immers de verschoning van het wagenpark een aantal jaren naar voren te trekken en het verschoningsproces af te dwingen. Duidelijk is in figuur 5 te zien dat de maatregelen hebben gezorgd voor versnelling van de afname van de roetuitstoot, zoals die in de Koersnota als doel werd gevisualiseerd. De maatregelen hebben er dus voor gezorgd dat de luchtkwaliteit in de stad eerder schoner en dus gezonder werd. De afname van de concentraties in de buitenlucht Voor het berekenen van de concentraties luchtverontreiniging langs wegen in het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) wordt in heel Nederland de zogenoemde Monitoringstool gebruikt. Trend 10 jaar Het effect van de maatregelen uit de koersnota op de concentraties in de buitenlucht is niet direct af te leiden uit metingen. De gemeten concentraties in de buitenlucht worden immers door meer factoren beïnvloed dan enkel de veranderende uitstoot binnen de Milieuzone. Over een wat langere periode (10 jaar) bekeken dalen de gemeten concentraties. Landelijk bezien wordt de daling van de concentratie NO2 vooral veroorzaakt door een daling in de achtergrond (niet het wegverkeer). Dit omdat de technologische ontwikkeling van nieuwe auto s achter bleef bij de verwachtingen (o.a. dieselfraude). Het is pas zeer recent dat de uitstoot van NOx door voertuigen weer voorzichtig daalt. De daling van de EC-concentraties wordt grotendeels veroorzaak door de verschoning van het wagenpark (door het grotere aandeel van auto s met roetfilter); deze techniek heeft zich wel bewezen. De afname van de EC-concentraties De afname van de bijdrage van het wegverkeer aan de totale EC-concentraties is in het milieuzonegebied tussen oktober 2015 en juni 2017 is gemiddeld 30 tot 40% (maximaal is het 44%) De afname van de NO2-concentraties Het effect van de maatregelen op de NO2-concentraties is belangrijk in de bepaling van het tijdstip waarop Rotterdam gaat voldoen aan de NO2-normen. In de koersnota is de ambitie opgenomen om enkele jaren eerder dan 2022 aan de wettelijke normen voor NO2 te voldoen. Uit de hierboven beschreven metingen van de wagenparksamenstelling blijkt dat voor NOx, de Milieuzone de daling van uitstoot door de auto s heeft versneld. De nu vastgestelde wagenparksamenstelling en de daaruit berekende uitstoot zijn door de DCMR in de NSL Monitoringstool toegepast. Hiermee kunnen de concentraties langs de verschillende wegen in Rotterdam uitgerekend worden. De wegbijdrage plus de heersende achtergrondconcentratie bepaalt samen de totale concentratie. Uit de berekeningen kan worden afgeleid dat de bijdrage van het wegverkeer aan de totale concentratie NO2 in het milieuzonegebied tussen oktober 2015 en juni 2017 met gemiddeld 16% is afgenomen (maximaal is deze afname 24%). Afname door de maatregelen Rotterdam versus de Autonome verschoning: De DCMR heeft onderzocht wat de afname is van de uitstoot van NOx en EC door het stedelijke verkeer. Ook is nagegaan welke deel van deze afname redelijkerwijs kan worden toegeschreven aan het pakket maatregelen. Het totale effect op de verkeersuitstoot van NOx is 16% en op die van EC 36%. Een deel van het effect wordt veroorzaakt door de autonome verschoning en een deel wordt veroorzaakt door het Rotterdamse maatregelenpakket. Om te bepalen wat het effect van het Rotterdamse pakket is, moet geschat worden welk deel is toe te schrijven aan de autonome ontwikkeling. Op basis van twee telmomenten van de vlootsamenstelling in Rotterdam in 2015 en 2017 is een totale emissie per weg binnen de Milieuzone vastgesteld voor zowel 2015 als 2017 (NB: zodanig gecorrigeerd dat de verkeersvolumes op beide momenten gelijk waren). Hiermee is door de DCMR een procentueel effect bepaald tussen de situatie voor en na invoering van de Milieuzone. De door de DCMR berekende effecten zijn niet alleen het gevolg van de Rotterdamse maatregelen. Ook als deze maatregelen niet hadden plaatsgevonden, hadden mensen andere auto s gekocht, die veelal schoner zouden zijn dan hun oude auto. Dit schoner worden van het wagenpark noemen we de autonome verschoning. Doordat de DCMR niet kan vaststellen of iemand een andere auto heeft gekocht in verband met de Milieuzone, wordt uitgegaan van de nationale autonome verschoning. De autonome verschoning is als volgt vastgesteld: Jaarlijks worden door TNO emissiefactoren voor alle voertuigcategorieën vastgesteld. De gegevens van 4 april 2017 zijn gebruikt. Door het procentuele verschil te bepalen tussen de emissiefactor voor 2017 ten opzichte van de factor voor 2015 is de nationale autonome verschoning tussen 2015 en 2016 bepaald op 12% voor NOx en 23% voor EC. Om te bepalen wat het netto effect van de Rotterdamse maatregelen is moet de autonome verschoning in mindering worden gebracht op het door de DCMR vastgestelde effect tussen de twee telmomenten, nl. 16% en 36%. De Rotterdamse maatregelen doen dus voor NOx = 4% extra in 2017 Voor EC: 36-23=13% extra voor EC. Afname uitstoot wegverkeer naar oorzaak (in %) EC (%) NOx (%) Autonoom Pakket maatregelen Rotterdam 13 4 Totaal gerealiseerd Samengevat: De specifiek Rotterdamse vlootmix wordt op twee momenten vergeleken en er wordt een totaal effect bepaald (percentage) De gevonden daling is hoger dan de generiek verwachte (autonome) daling. De maatregelen hebben dus een aantoonbaar extra effect. Blad 7 van 9 Blad 8 van

14 Conclusies: - De afname van de uitstoot van NOx door het verkeer in het milieuzonegebied is tussen oktober 2015 en juni 2017 bepaald op 16%.Hiervan kan 25% toegeschreven worden aan het weren van de categorie benzineauto's van vóór juli 1992 (personenauto benzine en LPG). - De bijdrage van het wegverkeer aan de totale concentratie NO2 in het milieuzonegebied is tussen oktober 2015 en juni 2017 met 16-17% afgenomen. - De afname van de uitstoot van EC door het verkeer in het milieuzonegebied is tussen oktober 2015 en juni 2017 bepaald op 36%.Hiervan kan 56% toegeschreven worden aan het weren van de oudere diesel personenvoertuigen - De bijdrage van het wegverkeer aan de totale concentratie EC in het milieuzonegebied is tussen oktober 2015 en juni 2017 met 34-38% afgenomen. - De verwachting is dat eind 2018 de uitstoot van roet in het milieuzonegebied met 40% zal zijn afgenomen in vergelijking met situatie in Bijlage 3 Rotterdamse wagenparkscan juni 2017, 2.0 TNO Blad 9 van

15 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 Samenvatting TNO-rapport TNO 2018 R10167 Rotterdam wagenparkscan 2.0, juni 2017 Anna van Buerenplein DA Den Haag Postbus JE Den Haag T TNO voert in opdracht van de gemeente Rotterdam het meerjarige ( ) project 1 "De beste Wagenparkscanner voor Rotterdam" uit. Het doel van dit project is primair het monitoren van de samenstelling van het wegverkeer in en buiten de Milieuzone (MZ) in de gemeente Rotterdam 2. Door deze monitoring in drie achtereenvolgende jaren te herhalen ontstaat een goed inzicht in de samenstelling van het wegverkeer, maar ook in de ontwikkeling hiervan over de tijd 3. Daarnaast verschaft de monitoring inzicht in de samenhang met het door gemeente Rotterdam geïmplementeerde pakket maatregelen 4 om het verkeer in Rotterdam versneld te verschonen. Datum 14 februari 2018 Auteur(s) Arjan Eijk Uilke Stelwagen Exemplaarnummer 2018-STL-RAP Oplage - Aantal pagina's 64 (incl. bijlagen) Aantal bijlagen 4 Opdrachtgever Gemeente Rotterdam Projectnaam Rotterdam Wagenparkscans Projectnummer /01.03 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van TNO. Indien dit rapport in opdracht werd uitgebracht, wordt voor de rechten en verplichtingen van opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor opdrachten aan TNO, dan wel de betreffende terzake tussen de partijen gesloten overeenkomst. Het ter inzage geven van het TNO-rapport aan direct belanghebbenden is toegestaan TNO De eerste TNO Wagenparkscan is in oktober uitgevoerd en daarna gerapporteerd 6. Doordat de meting 7 is uitgevoerd kort vóór de invoering van de Milieuzone voor personen- en bestelverkeer, per 1 januari 2016, fungeert deze als 'nulmeting', welke ook wordt aangeduid als Wagenparkscan 0.0 of WPS 0.0. Begin juni is een tussentijdse, tussen de nul- en de éénmeting, TNO Wagenparkscan uitgevoerd en daarna gerapporteerd 9, welke aangeduid wordt als extra- of halfmeting of WPS 0.5. In november is de derde TNO Wagenparkscan, aangeduid als éénmeting of WPS 1.0, uitgevoerd en daarna gerapporteerd 11. In dit rapport worden de resultaten gerapporteerd van de vierde TNO Wagenparkscan, aangeduid als tweemeting of WPS 2.0. Tevens worden in dit rapport de resultaten van de tweemeting vergeleken met die van de nul- en de éénmeting. WPS 2.0 is uitgevoerd van woensdag 7 juni 2017 (00:00u) tot en met dinsdag 13 juni 2017 (24:00u) op vier locaties binnen de MZ, i.e. Bergweg, Boezemstraat, Maasboulevard en Schieweg, en twee (net) daarbuiten, i.e. Strevelsweg en Tjalklaan. In WPS 0.0 en 1.0 is ook op deze zes locaties gemeten. 1 Zie TNO offerte 2015-TL-OFF Zie de definities van de Milieuzone Rotterdam in Bijlage D. 3 Ook kan een vergelijking gemaakt worden met de allereerste TNO Wagenparkscan in Rotterdam, uitgevoerd in Zie TNO-rapport TNO 2012 R Schone lucht, voor een aantrekkelijk en gezond Rotterdam, , Koersnota, 29 april Zie bijvoorbeeld 5 WPS 0.0: maandag 5 oktober 2015 (00:00u) tot en met zondag 11 oktober 2015 (24:00u). 6 Zie TNO-rapport TNO 2015 R11686, exemplaar nr TL-RAP Ofschoon een TNO Wagenparkscan in eerste aanleg aantallen waargenomen voertuigen (per tijdsperiode en locatie) oplevert, en daarmee ook een telling is, zal duidelijk zijn dat op basis van de vastgelegde kentekens veel meer informatie ontsloten wordt dan wanneer alleen passerende voertuigen geteld waren. 8 WPS 0.5: maandag 30 mei 2016 (00:00u) tot en met zondag 5 juni 2016 (24:00u). 9 Zie TNO-notitie 2016-TL-NOT WPS 1.0: maandag 31 oktober 2016 (00:00u) tot en met zondag 6 november 2016 (24:00u). 11 Zie TNO-rapport TNO 2017 R10249, exemplaar nr STL-RAP

16 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 Van alle passerende voertuigen zijn de kentekens en nationaliteiten met kentekencamera s gescand en vastgelegd samen met passagetijdstip en cameralocatie. Op basis van de kentekens zijn deze data vervolgens voor de Nederlandse voertuigen verrijkt met RDW-voertuiggegevens en zijn de VERSIT+ voertuigemissieklassen bepaald en toegevoegd. Aansluitend zijn deze data uitvoerig geanalyseerd qua aantallen en voertuigsamenstelling en vergeleken met de resultaten van de nul- en de éénmeting. Waargenomen voertuigen Allereerst zijn de in november 2016 en juni 2017 waargenomen aantallen voertuigen per voertuigsoort en locatie vergeleken met die van Over het algemeen zijn de voertuigaantallen en verdeling over de voertuigsoorten goed vergelijkbaar. Het totaal aantal waargenomen voertuigen over alle zes cameralocaties samen, vier in de Milieuzone (MZ) en twee daarbuiten, is voor 2016 (t.o.v. 2015) met ongeveer 2.5 % toegenomen en voor 2017 (t.o.v. 2015) met ongeveer 2.3 %. Hoewel de aantallen voertuigen per categorie per individuele locatie (straat) kunnen dalen of stijgen, is dit per groep van locaties (i.e. binnen of buiten de MZ) veel minder het geval. En de aandelen personen-, bestel-, vrachtverkeer en bussen, per locatie en vooral per groep van locaties, zijn verder nagenoeg gelijk gebleven. Koersnota Luchtkwaliteit 14, zoals de Rotterdamse sloopregeling 15,16. Het aandeel van ieder van deze mogelijke oorzaken is zonder aanvullend onderzoek niet betrouwbaar te schatten. De dalingen op de twee locaties buiten de MZ zijn waarschijnlijk mede het gevolg van de ligging nabij de MZ, waardoor een significant deel van verkeer de MZ in of uit rijdt en dus aan de eisen daarvoor moet voldoen, het MZ uitstralingseffect. Tabel 1 Aantallen voertuigen die niet voldoen aan MZ eisen 17. Voertuigen die niet voldoen aan de MZ eisen De 4 locaties in de MZ De 2 locaties buiten de MZ Voertuigsoort aantal aantal aantal % % aantal aantal aantal % % Personenauto's benzine of LPG Personenauto's diesel Bestelauto's benzine of LPG Bestelauto's diesel Vrachtauto's benzine Vrachtauto's diesel MZ geweerd worden: - Personen- en bestelauto's op benzine of LPG MET DET < EN zonder milieucode E2 of U9 EN geen oldtimer (i.e. DET > ); - Personen- en bestelauto's op diesel MET DET < EN geen oldtimer (i.e. DET > ); - Vrachtauto's Euro III en lager MITS niet aangemerkt als bijzonder voertuig met DET > Euroklasse verdelingen Hoewel de voertuigaantallen maar betrekkelijk weinig veranderen van 2015 naar 2016 en 2017, is de verandering binnen de Euroklasse verdelingen aanzienlijk. Zowel voor personen- als bestelauto s als vrachtauto s, stijgt het aandeel Euro 6 van oktober 2015 naar november 2016 en juni 2017 fors ten koste van de lagere Euroklassen. Daarnaast nemen de Euroklasse aandelen van de MZ geweerde voertuigen 12 vooral binnen de MZ zeer fors af. Op de twee locaties (net) buiten de MZ is die afname ook fors, zij het minder groot dan binnen de MZ. Deze forse afname is vermoedelijk mede het gevolg van de ligging nabij de MZ, waardoor een significant deel van verkeer de MZ in of uit rijdt en dus aan de eisen daarvoor moet voldoen, het MZ uitstralingseffect. Voertuigen die niet voldoen aan de MZ eisen Het overzicht in Tabel 1 laat zien dat sinds de invoering van de Milieuzone personen- en bestelverkeer per 1 januari 2016 én de gelijktijdige uitbreiding van het grondgebied van de al bestaande Milieuzone vrachtverkeer, de aantallen MZ geweerde voertuigen voor vrijwel alle voertuigsoorten 13 fors gedaald zijn. Dit geldt vooral in de MZ maar ook daarbuiten. Het ligt voor de hand dat deze dalingen het gevolg zijn van de ingevoerde MZ, de autonome verschoning van het wagenpark en de andere maatregelen van de 12 Voor personen- en bestelauto s op benzine of LPG 44 weert de MZ Euro 0 en voor personen- en bestelauto s op diesel vooral Euro 0 tot en met Euro 2 en in mindere mate Euro 3. Voor vrachtwagens weert de MZ Euro III en lager. Deze interpretatie is gebaseerd op de eerste definitie van de Milieuzone Rotterdam geldig van 1 januari 2016 tot 14 juni 2017 (zie Bijlage D). Aangezien WPS 2.0 is uitgevoerd van 7 juni 2017 tot en met 13 juni 2017, geld deze interpretatie dus ook daarvoor. 13 De enige uitzondering vormen de vrachtauto s op benzine, die in de MZ zelfs toenamen (mogelijk omdat ook vrachtwagens oldtimers kunnen zijn), maar de aantallen daarvan zijn zo laag (2015: 5; 2016: 7; 2017: 11) dat deze geen rol van betekenis spelen. 14 Schone lucht, voor een aantrekkelijk en gezond Rotterdam, , Koersnota, 29 april Zie bijvoorbeeld ota%20schone%20lucht%2029%20april% pdf. 15 TNO heeft recent, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, onderzoek gedaan naar alle in Nederland geregistreerde voertuigen over de periode ca tot medio In dit onderzoek zijn ook de aantallen geregistreerde personen- en bestelauto s op diesel met een DET vóór 2001 in kaart gebracht. De resultaten van de studie laten duidelijk zien dat in de regio Rotterdam de aandelen van deze personen- en bestelauto s op diesel sterker afnemen dan in andere grote steden in Nederland. Het effect van de invoering van maatregelen als de milieuzone is duidelijk zichtbaar. Hoewel de resultaten van de studie betrekking hebben op de geregistreerde voertuigen en niet, zoals in de wagenparkscans, op de aantallen c.q. intensiteit en samenstelling van het verkeer op de weg, onderbouwt het onderzoek wel de resultaten van de TNO Wagenparkscans in Rotterdam. 16 Heijne, A.M. et al, 2017, Nederlandse wagenparksamenstelling 2016, TNO-rapport "TNO 2016 R11872", 13 januari De aantallen in Tabel 1 zijn inclusief de voertuigen met ontheffing. De aantallen voertuigen in de MZ met ontheffing, alsmede de aantallen MZ overtreders staan in detail in Tabel 17 en Tabel 18 in Bijlage A

17 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Wagenparkscans 0.0, 0.5, 1.0 en Waargenomen voertuigen Euroklasse verdelingen Voertuigen die niet voldoen aan de MZ-eisen Oldtimers Nationaliteiten Conclusies Ondertekening Bijlage(n) A Tabellen B Figuren C Databestanden WPS 2.0 D Milieuzone Rotterdam 2016 en Inleiding In dit rapport worden de resultaten gerapporteerd van de Wagenparkscan 2.0' (WPS 2.0) of tweemeting in en bij de Milieuzone Rotterdam (zie TNO-offerte TL-OFF ), welke is uitgevoerd van woensdag 7 juni 2017 (00:00u) tot en met dinsdag 13 juni 2017 (24:00u) 18. Tevens worden de resultaten van de tweemeting vergeleken met die van de nul- en éénmeting. De gerapporteerde resultaten voor de tweemeting betreffen de eerste van de hierna kort besproken drie databronnen. De data van de andere twee databronnen zijn wel analoog aan die van de eerste verrijkt, bewerkt en tevens opgeleverd aan Gemeente Rotterdam (zie Bijlage C). Databronnen Allereerst zijn in de scanweek in de Milieuzone Rotterdam, hierna kortweg aangeduid als de MZ, op een viertal locaties in de MZ (Bergweg, Boezemstraat, Maasboulevard en Schieweg) en op twee locaties buiten de MZ (Strevelsweg en Tjalklaan) voertuigpassagedata (kenteken, tijdstip, locatie, nationaliteit) geregistreerd van alle passerende voertuigen middels tijdelijk opgestelde kentekencamera s van de firma Connection Systems. Deze voertuigpassagedata zijn door TNO onder meer 20 verrijkt met RDW-voertuiggegevens en VERSIT+ voertuigklassen. Vervolgens is uit deze data een zogenoemde voertuigtabel, met voertuigaantallen per VERSIT+ voertuigklasse en per locatie, bepaald. Beide databestanden zijn aan Gemeente Rotterdam opgeleverd (zie Bijlage C). Ten tweede heeft de Gemeente Rotterdam aan TNO voertuigpassagedata geleverd, welke in de scanweek opgenomen is met vast opgestelde camera s in en buiten de MZ. Ook deze data zijn verrijkt met RDW-voertuiggegevens en VERSIT+ voertuigklassen. En ook voor deze data is een voertuigtabel bepaald en beide bestanden zijn opgeleverd aan Gemeente Rotterdam (zie Bijlage C). Ten derde heeft TNO in de scanweek bij RDW de voertuiggegevens opgevraagd van alle voertuigen die als afkomstig uit Rotterdam (voor dit project gedefinieerd als numerieke postcodes ) geregistreerd staan. Ook deze data zijn verrijkt met VERSIT+ voertuigklassen en er zijn twee voertuigtabellen (uitsplitsing naar locatie op herkomstgebied resp. numerieke postcode) bepaald en alle drie de bestanden zijn opgeleverd aan Gemeente Rotterdam (zie Bijlage C). 18 De onderhavige wagenparkscan, WPS 2.0, is dus uitgevoerd net voordat de Rechtbank Rotterdam de uitspraak heeft gedaan om benzine-/lpg -auto s toe te laten tot de Milieuzone. Deze uitspraak was op 14 juni Zie ook Milieuzone definities in Bijlage D. 19 Dit betreft 6 camera s op de 4 locaties in de MZ en 6 camera s op de 2 locaties buiten de MZ. 20 Tevens zijn kolommen toegevoegd met informatie betrekking hebbend op de MZ, i.e. de kolommen Geweerd MZ, Ontheffing MZ en Overtreder MZ. 21 Dit betreft 16 GDW-camera s en 33 Milzo camera s

18 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 Eerdere TNO wagenparkscans In het kader van het meerjarige ( ) Wagenparkscan Project De beste Wagenparkscanner voor Rotterdam voor de Gemeente Rotterdam 22 is in oktober 2015 door TNO een eerste wagenparkscan uitgevoerd en daarna gerapporteerd 23,24. Deze meting fungeert als nulmeting en wordt derhalve aangeduid als Wagenparkscan 0.0' alias WPS 0.0. Begin juni 2016 is een tussentijdse, tussen de nul- en éénmeting, wagenparkscan uitgevoerd en daarna gerapporteerd 25, welke aangeduid wordt als extra- of halfmeting alias WPS 0.5. In november 2016 is de derde TNO Wagenparkscan, aangeduid als éénmeting of WPS 1.0, uitgevoerd en daarna gerapporteerd 26,27. Dit rapport In dit rapport wordt, uitsluitend op basis van de eerstgenoemde databron, vooral een vergelijking gemaakt tussen de nul- de één- en de tweemeting, dus tussen WPS 0.0 van oktober 2015, WPS 1.0 van november 2016 en WPS 2.0 van juni Wagenparkscans 0.0, 0.5, 1.0 en 2.0 In het kader van het meerjarige ( ) Wagenparkscan Project De beste Wagenparkscanner voor Rotterdam voor de Gemeente Rotterdam, zijn inmiddels alle vier beoogde TNO-wagenparkscans uitgevoerd, te weten de nulmeting in oktober 2015 (WPS 0.0), de halfmeting in juni 2016 (WPS 0.5), de éénmeting (WPS 1.0) in november 2016 en in juni 2017 de afsluitende tweemeting (WPS 2.0). De methodiek van de TNO-wagenparkscans is uitvoerig beschreven in TNO-rapport TNO 2015 R11686 (WPS 0.0) en in TNO-notitie 2016-TL-NOT v2. Omdat de camera aantallen en scanlocaties voor de vier uitgevoerde TNOwagenparkscans enigszins verschillen, zijn deze opgesomd in Tabel 2 en weergegeven 28 in Figuur 1 en Figuur 2. De cameralocaties 7 tot en met 13 zijn extra locaties in de MZ die alleen in de nulmeting zijn toegepast voor een zo compleet mogelijk beeld van het verkeer in het centrum van Rotterdam (zie Figuur 2 en TNOrapport TNO 2015 R11686). In 2016 waren vijf (meer geavanceerde) camera s voldoende voor een dekkende scan van de Strevelsweg rijstroken, terwijl daar in 2015 nog negen camera s voor nodig waren. En in 2017 was voor de twee rijstroken in zuidelijke richting van de Tjalklaan één enkele camera voldoende. Tabel 2 Overzicht aantallen en locaties camera s in alle vier TNO-wagenparkscans. 22 Zie TNO offerte 2015-TL-OFF Zie TNO-rapport TNO 2015 R11686, exemplaar nr TL-RAP , over WPS In TNO-rapport TNO 2015 R11686 (over WPS 0.0) staat een tabel (Tabel 18, blz. 31) met hierin het aantal personen- en bestelauto s op benzine die niet aan de MZ eisen voldoen. De personenen bestelauto s die op benzine én LPG rijden staan niet in deze tabel vermeld. Dit is verwarrend, omdat in de tekst wel over benzine en LPG voertuigen gesproken wordt. Ook staat in het rapport een tabel met vrachtwagens die niet voldoen aan de MZ eisen (Tabel 19, blz. 32). Het betreft hier echter ook vrachtwagens die niet minimaal voldoen aan Euro III, maar wél toegelaten worden tot de MZ omdat het bijzondere voertuigen zijn. In TNO-rapport TNO 2017 R10249 (over WPS 1.0) zijn deze verwarringen rechtgezet, zie ook voetnoot Zie TNO-notitie 2016-TL-NOT over WPS Zie TNO-rapport TNO 2017 R10249, exemplaar nr STL-RAP , over WPS In TNO-rapport TNO 2017 R10249 (over WPS 1.0) wordt een vergelijking tussen de data van de wagenparkscan uit oktober 2015 (WPS 0.0) en de wagenparkscan uit november 2016 (WPS 1.0) gemaakt. In dit rapport staat een tabel (Tabel 1, blz. 3) waarin de aantallen personen- en bestelauto s op benzine én LPG die niet aan de MZ eisen voldoen wél is opgenomen (600 resp. 48). Ook staan in dit rapport in dezelfde tabel (Tabel 1, blz. 3) de correcte aantallen vrachtwagens die niet aan de MZ eisen voldoen en waarvoor geen uitzondering als bijzonder voertuig geldt (302 op diesel en 5 op benzine). Nr. Locatie Camera's In MZ WPS 0.0 WPS 0.5 WPS 1.0 WPS 2.0 okt 2015 jun 2016 nov 2016 jun Maasboulevard 2 2 Schieweg 2 3 Boezemstraat 1 4 Bergweg 1 5 Strevelsweg 9 resp. 5 6 Tjalklaan 2 resp. 1 7 Beukelsdijk 1 8 Tweede Middellandstraat 1 9 Rochussenstraat 2 10 Westzeedijk 2 11 Erasmusbrug 1 12 Willemsbrug 2 13 Pompenbrug 4 Totaal aantal camera's Camera's betreft hier uitsluitend de gedurende de betreffende meetweek opgestelde camera's van Connection Systems De vergelijking tussen de nul-, één- en tweemeting, WPS 0.0, 1.0 resp. 2.0, betreft de locaties 1 t/m 6. De nulmeting is uitgevoerd van maandag 5 oktober 2015 (00:00u) tot en met zondag 11 oktober 2015 (24:00u). De éénmeting is uitgevoerd van maandag 31 oktober 2016 (00:00u) tot en met zondag 6 november 2016 (24:00u). De verschuiving van oktober naar november, voor de nul- resp. éénmeting, werd voor een deel veroorzaakt door de beschikbaarheid van de Connection Systems camera s en verder door het vermijden van de herfst 28 De in deze figuren weergegeven contour van de MZ is niet helemaal correct. Het gebied met de Erasmus Universiteit - ingesloten door Kralingseweg, Abram van Rijckevorselweg, Burgemeester Oudlaan en Collegelaan - ligt buiten de MZ. In Bijlage D zijn grafische weergaven van de MZ te vinden met de correcte contour

19 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 schoolvakanties. Uit de metingen blijkt dat de verkeersintensiteiten van de nul- en éénmeting 29 goed vergelijkbaar waren voor de beide meetweken. De tweemeting is voor de zomer uitgevoerd omdat in de zomer van 2017 de Maastunnel voor twee jaar dicht ging, met grote verschuivingen in de verkeersstromen tot gevolg. De resultaten van een tweemeting in het najaar zouden dan minder goed vergelijkbaar geweest zijn met de resultaten uit 2015 en De verkeersintensiteiten van de tweemeting blijken eveneens goed vergelijkbaar met die van de nulmeting Waargenomen voertuigen De eerste vergelijking tussen de nul-, de één- en de tweemeting betreft de waargenomen voertuigaantallen per locatie en per voertuigcategorie (m.n. personen-, bestel- en vrachtauto s en bussen) in oktober 2015, in november 2016 en juni Samenvattende voertuigaantallen per groep van locaties, i.e. binnen en buiten de Milieuzone (MZ) en alle locaties samen, zijn weergegeven in Tabel 3. De samenstellingen per voertuigcategorie per locatie 30 zijn bovendien grafisch weergegeven in Figuur 3 tot en met Figuur 5 (zie blz. 12 e.v.). Zie voor meer detail Tabel 10 (voor 2015 en 2016) en Tabel 11 (voor 2015 en 2017) in Bijlage A. Tabel 3 Aantallen waargenomen voertuigen in en buiten de MZ in oktober 2015, in november 2016 en in juni 2017 plus veranderingen en aandelen. Aantallen waargenomen voertuigen 2015, 2016 en 2017 Locatie Alles Personenauto's Bestelauto's Vrachtauto's Bussen Motorfietsen Niet Herkend De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Veranderingspercentages t.o.v De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Aandeel percentages exclusief 'Niet herkend' De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Aandeel percentages inclusief 'Niet herkend' De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties De 4 MZ locaties zijn Maasboulevard, Schieweg, Boezemstraat en Bergweg. De 2 niet-mz locaties zijn Strevelsweg en Tjalklaan. Figuur 1 Cameralocaties voor de TNO-wagenparkscans van 2015 (WPS 0.0), 2016 (WPS 0.5 & 1.0) en 2017 (WPS 2.0). Het eerste wat in deze tabel opvalt is dat de verschillende voertuigaantallen in 2015, 2016 en 2017 goed vergelijkbaar zijn. Voor alle zes locaties samen is er een toename 31,32 van het totaal aantal waargenomen voertuigen ( Alles op Alle 6 locaties ) van +2.5 % en +2.3 % in 2016 respectievelijk 2017 ( Veranderingspercentages t.o.v ). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een toename van het aantal waargenomen personenauto s van +2.3 % en +2.2 %, terwijl bestelauto s met +0.6 % en -0.7 % licht variëren, net als vrachtauto s met -1.2 % en +1.5 %, en bussen met +6.4 % en +3.2 % stijgen. Het aantal waargenomen motorfietsen, voor alle zes locaties samen, neemt met % en % sterk af. De aantallen waargenomen motorfietsen zijn echter zo klein dat de significantie van deze afname gering is. De niet herkende voertuigen tenslotte, voornamelijk bestaande uit buitenlandse kentekens (zie ook Hoofdstuk 7), nemen voor alle zes locaties samen (in relatieve zin) toe met 15.3 % en 13.5 % in 2016 respectievelijk Dit lijkt weliswaar aanzienlijk maar de absolute aandelen van de niet Figuur 2 De extra cameralocaties voor de TNO-wagenparkscan van 2015 (WPS 0.0). 29 De voertuigaantallen per locatie en per voertuigsoort, welke een maat zijn voor de verkeersintensiteiten, worden besproken in Hoofdstuk 3. Zie Tabel 10 & Tabel 11 in Bijlage A. 30 In Tabel 3 de percentages in de sectie Aandeel percentages exclusief Niet Herkend en de totale voertuigaantallen ( Alles ) in de sectie Aantallen waargenomen voertuigen 2015, 2016 en Het gebruik van de woorden toe- of afname in deze en navolgende alinea s moet niet opgevat worden als een aanduiding van de significantie van de waargenomen veranderingen. 32 Deze en andere toe- of afnamen ( Veranderingspercentages t.o.v ) zijn berekend t.o.v. het aantal waargenomen (passerende) voertuigen, van de betreffende soort, in De toename van het totaal aantal waargenomen voertuigen op alle zes locaties samen in 2016 volgt bijv. als 100*( )/ = 2.5 %. Deze toe- of afnamen moeten niet verward worden met de toe- of afnamen van de percentages waargenomen voertuigen per locatie per voertuigsoort (zie overeenkomstige sectie in Tabel 3 ( Aandeel percentages in- en exclusief Niet herkend ), Tabel 10 en Tabel 11 ( Percentages waargenomen voertuigen ), welke berekend zijn t.o.v. de totale voertuigaantallen 2015 per locatie in- en/of exclusief de niet-herkende voertuigen

20 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 herkende voertuigen op het geheel blijven onverminderd tamelijk klein. Voor alle zes locaties samen zijn deze aandelen (zie sectie Aandeel percentages inclusief Niet Herkend in Tabel 3) namelijk 3.4 %, 3.9 % en 3.8 % in respectievelijk 2015, 2016 en Kijkend naar de samenstelling (zie vooral de sectie Aandeel percentages exclusief Niet herkend ), valt op dat de aandelen per voertuigcategorie behoorlijk constant zijn. Voor alle zes locaties samen, en per jaar, is de variatie slechts een tiende van een procent of minder. Globaal gezegd is de samenstelling over alle zes locaties samen, in 2015, 2016 en 2017, ongeveer 88 % personenauto s, 10 % bestelauto s, 1.5 % vrachtauto s en 0.5 % bussen (zie ook Figuur 5). Opvallend is verder dat de samenstelling in en buiten de MZ licht verschillend is. Voor de vier locaties in de MZ is de samenstelling namelijk ongeveer 90 % personenauto s, 9 % bestelauto s, 1 % vrachtauto s en 0 % bussen (zie ook Figuur 4). Voor de twee locaties buiten de MZ is de samenstelling ongeveer 87 % personenauto s, 10.5 % bestelauto s, 1.5 % vrachtauto s en 1 % bussen (zie ook Figuur 3). De afwijkende samenstelling buiten de MZ wordt vooral veroorzaakt door de afwijkende samenstelling van het verkeer op de Tjalklaan (zie hiervoor Tabel 10 en Tabel 11 in Bijlage A). In 2015 bestond dit namelijk uit ongeveer 82.5 % personenauto s, 13.5 % bestelauto s, 3.5 % vrachtauto s en 0.5 % bussen. In 2016 was de overeenkomstige samenstelling respectievelijk ongeveer 83.5, 13.0, 3.0 en 0.5 %. In 2017 tenslotte, was dit ongeveer 83.5, 12.5, 3.5 en 0.5 %. Deze samenstellings-verschillen lijken goed verklaarbaar door de ligging van de Tjalklaan nabij een groot industrieterrein, dat vermoedelijk leidt tot de hogere aandelen bestel- en vrachtverkeer. Figuur 3 Samenstellingen per voertuigcategorie voor de 4 MZ locaties. Door de aantallen unieke voertuigen te bepalen (zie secties Aantallen unieke voertuigen in Tabel 10 en Tabel 11 in Bijlage A) en deze te delen op de totale aantallen waargenomen voertuigen is het gemiddeld aantal keer dat een uniek voertuig is waargenomen in de scanweek te schatten (zie secties Gemiddeld aantal keer waargenomen per uniek voertuig ). Dit varieert in de MZ ruwweg tussen 1.5 en 2 keer afhankelijk van de locatie en ligt voor personen- en bestelauto s significant hoger dan voor vrachtauto s en bussen. Buiten de MZ ligt het gemiddeld aantal waarnemingen per uniek voertuig wat hoger, ongeveer 2.5 keer voor personen- en bestelauto s en ongeveer 1.5 tot 2 keer voor vrachtauto s. Buiten de MZ zijn unieke bussen, gemiddeld over de twee locaties, ongeveer 13 tot 16 keer waargenomen. Dit betreft vermoedelijk vooral lijnbussen. De verschillen tussen het gemiddeld aantal waarnemingen per uniek voertuig (per locatie en voertuigcategorie) in 2015, 2016 en 2017 zijn meestal klein. Vanzelfsprekend zijn de aantallen unieke voertuigen lager dan de overeenkomstige aantallen waargenomen voertuigen omdat een uniek voertuig immers meerder malen gedurende de scanweek en op meerdere locaties (binnen en buiten MZ) waargenomen kan zijn. Samenvattend laten Tabel 3 (blz. 10), Tabel 10 en Tabel 11 (Bijlage A) en Figuur 3 tot en met Figuur 5 (blz. 12) zien dat de TNO wagenparkscans van oktober 2015, november 2016 en juni 2017, voor wat betreft de waarnemingen in en buiten de MZ, zeer vergelijkbaar zijn met globaal dezelfde aantallen voertuigen en meestal betrekkelijk kleine verschuivingen binnen de verschillende voertuigcategorieën. Figuur 4 Samenstellingen per voertuigcategorie voor de 2 niet-mz locaties

21 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 4 Euroklasse verdelingen Figuur 5 Samenstellingen per voertuigcategorie voor alle 6 locaties. Per locatie afzonderlijk, voor de vier MZ locaties samen ( De 4 MZ locaties ), voor de twee niet-mz locaties samen ( de 2 niet-mz loc. ) en voor alle zes locaties samen ( Alle 6 locaties ) zijn de verdelingen over de verschillende zogenoemde Euro emissieklassen, of kortweg Euroklassen, bepaald 33 voor de TNOwagenparkscan van oktober 2015, die van november 2016 en die van juni Voor personen- en bestelauto s op benzine en diesel zijn deze Euroklasse verdelingen opgenomen in een viertal gedetailleerde tabellen, zie Tabel 12 tot en met Tabel 15 in Bijlage A en samenvattende versies van deze tabellen (Tabel 4 t/m Tabel 7) in dit hoofdstuk. Voor personenauto s, bestel- en vrachtauto s en bussen 34 zijn tevens grafische weergaven, in de vorm van taartdiagrammen, van de Euroklasse verdelingen gemaakt 35 voor 2015 en , zie Figuur 23 tot en met Figuur 46 in Bijlage B. Voor het vergelijken van de Euroklasse verdelingen over de jaren zijn, voor personen- en bestelauto s op benzine en diesel ook staafdiagrammen, gemaakt. Zie Figuur 11 tot en met Figuur 22 in Bijlage B. Voor een gemakkelijke grafische vergelijking van de effecten van de Milieuzone zijn hiervan tevens ingezoomde staafdiagrammen gemaakt waarin voor Euroklassen 0 tot en met 2 de aandelen in en buiten de MZ met elkaar vergeleken worden. Zie hiervoor Figuur 6 tot en met Figuur 9 (zie blz. 21 e.v.). Personenauto s, benzine In Tabel 12 (Bijlage A) is de Euroklasse verdeling voor personenauto s op benzine in en buiten de MZ weergegeven voor 2015, 2016 en Per individuele locatie fluctueren de diverse percentages zowel omhoog als omlaag en soms flink, maar voor de drie vetgedrukte combinaties van locaties is dat minder het geval. Zie ook de samenvattende Tabel 4 (blz. 15). Opvallend voor de vier MZ locaties samen (zie ook Figuur 11, Bijlage A), is de toename van 2015 naar 2016 en 2017 van het aandeel Euro 6 van ongeveer 9.5 naar 18.5 % respectievelijk 22.5 %, (absolute) toenamen van ongeveer 9 en 13 %, terwijl de aandelen Euro 0 tot en met 5 gezamenlijk met eenzelfde bedrag afnemen. Voor Euro 1 en 2 zijn de relatieve afnamen ongeveer 26 tot 47 % (zie ook Figuur 6, blz. 21), hetgeen aanzienlijk is maar in principe geen gevolg van de MZ, want die weert immers alleen Euro 0 van de personenauto s op benzine De Euroklasse van ieder waargenomen voertuig is bepaald door bij de RDW per kenteken voertuiggegevens waaronder de Euro emissieklasse op te vragen. Is deze Euroklasse niet door de RDW geregistreerd of wordt deze niet voldoende aannemelijk geacht, dan wordt getracht op basis van de Europese emissiewetgeving en andere voertuiggegevens de Euroklasse te bepalen. 34 Vrachtwagens en bussen zijn niet uitgesplitst naar brandstoffen benzine, diesel en niet-b/d (niet-benzine-niet-diesel). Deze voertuigen, m.u.v. openbaar vervoer bussen, rijden overwegend op diesel. 35 Zie voor de vier MZ locaties samen ( De 4 MZ locaties ) Figuur 23 t/m Figuur 30, voor de twee niet-mz locaties samen ( de 2 niet-mz loc. ) Figuur 31 t/m Figuur 38 en voor alle zes locaties samen ( Alle 6 locaties ) Figuur 39 t/m Figuur Voor de overeenkomstige figuren voor 2016 wordt verwezen naar het WPS 1.0 rapport, i.e. TNO-rapport TNO 2017 R10249, exemplaar nr STL-RAP Voor personenauto s op benzine ligt de MZ-toelatingsgrens bij DET Omdat dit de introductie datum (TA of type approval datum) is voor Euro 1 voor personenauto s, weert de MZ in principe alleen Euro 0 personenauto s op benzine (mits deze geen milieucode E2 of U9 hebben, waardoor praktisch gelijk Euro 1)

22 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 En de Rotterdamse sloopregeling 38 stimuleert qua personenauto s op benzine alleen sloop van Euro 0 voertuigen. Dus zijn deze afnamen voor Euro 1 en 2 naar alle waarschijnlijkheid een gevolg van de autonome vernieuwing van het wagenpark. De afname voor Euro 0, van 0.59 naar 0.21 en 0.17 % (absoluut), relatieve afnamen van ongeveer 64 en 72 %, is fors en vermoedelijk een gevolg van de MZ, van de sloopregeling en van de autonome vernieuwing. Het exacte aandeel van ieder van deze mogelijke oorzaken is zonder aanvullend onderzoek niet betrouwbaar te schatten. Tabel 4 Euroklasse verdelingen voor personenauto s op benzine, 2015 t/m Personenauto's, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2015 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Personenauto's, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2016 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Personenauto's, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2017 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Alle Euroklasse percentages zijn berekend t.o.v. het aantal benzine personenauto's per locatie. Voor de twee niet-mz locaties samen, zijn de toe- en afnamen van 2015 naar 2016 en 2017 van de Euroklasse aandelen vergelijkbaar met die voor de vier MZ locaties maar wat minder groot (zie ook Figuur 12, Bijlage A). De relatieve afnamen in 2016 en 2017 van 53 respectievelijk 64 % van het aandeel Euro 0 buiten de MZ zijn hoog (zie ook Figuur 6, blz. 21) maar lager dan de afnamen van 64 en 72 % binnen de MZ. Mogelijke oorzaken van de Euro 0 daling op de twee niet-mz locaties zijn de autonome vernieuwing van het wagenpark, locatie afhankelijke verschillen in de wagenparksamenstelling en uitstraling van de MZ. Met uitstraling wordt hier bedoeld dat het effect van de MZ ook erbuiten merkbaar zal zijn, veel verkeer (net) buiten de MZ rijdt immers de MZ in of uit. Dat het aandeel waargenomen Euro 0 personenauto s op benzine (DET vóór 1 juli 1992) in de MZ in 2016 en 2017 toch niet geheel verdwenen is, blijkt vooral een gevolg van de aanwezigheid voertuigen met milieucode E2 of U9 en oldtimers die de MZ toch in mogen 39. Zie ook Hoofdstuk 5 en 6. In Figuur 25 tweede taartdiagram, is een grafische weergave te zien van de Euroklasse percentages in Tabel 4 voor personenauto s op benzine voor de vier MZ locaties samen in Zoals in deze figuur verder te zien valt, reed in 2015 van alle waargenomen personenauto s ongeveer 68 % op benzine, 26 % op diesel en 38 Zie bijvoorbeeld of 39 Zie voor nadere analyse van de waargenomen aantallen Euro 0 personenauto s op benzine in de MZ in 2015, 2016 en 2017, respectievelijk 1239, 459 en 395, met name de voetnoten 45, 46 en 47 in Hoofdstuk 5. 6 % op iets anders. Voor 2017, zie Figuur 26 tweede taartdiagram, zijn de overeenkomstige aantallen respectievelijk, 74, 25 en 1 %. De aanzienlijke verschuiving naar benzine is het gevolg van een verschil in definitie 40 voor hybride voertuigen en niet van belang voor de evaluatie van de MZ of daarmee samenhangende maatregelen. In Figuur 33 en Figuur 34 zijn overeenkomstige grafische weergaven te zien voor de twee niet-mz locaties in 2015 en En in Figuur 41 en Figuur 42 tenslotte zijn de overeenkomstige grafische weergaven te zien voor alle zes locaties samen in 2015 en Personenauto s, diesel In Tabel 13 (Bijlage A) is de Euroklasse verdeling voor personenauto s op diesel in en buiten de MZ weergegeven. Per individuele locatie fluctueren de diverse percentages zowel omhoog als omlaag en soms flink, maar voor de drie vetgedrukte combinaties van locaties is dat minder het geval. Zie ook de samenvattende Tabel 5. Tabel 5 Euroklasse verdelingen voor personenauto s op diesel, 2015 t/m Personenauto's, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2015 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Personenauto's, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2016 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Personenauto's, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2017 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Alle Euroklasse percentages zijn berekend t.o.v. het aantal diesel personenauto's per locatie. Opvallend voor de vier MZ locaties samen (zie ook Figuur 15, Bijlage B) is de toename van 2015 naar 2016 en 2017 van het aandeel Euro 6 van ongeveer 16.7 naar 30.8 en 35.4 %, (absolute) toenamen van ongeveer 14 en 19 %, terwijl de aandelen Euro 0 tot en met 5 gezamenlijk met eenzelfde bedrag afnemen. Voor Euro 0, 1 en 2 liggen de relatieve afnamen rond de 95 % (zie ook Figuur 7, blz. 21), wat zeer aanzienlijk is. Dit is vermoedelijk het gevolg van de MZ 41, van de 40 In 2015 werden hybride personen- en bestelauto s (voor de Euroklasse taartdiagrammen, die voor 2015 overgenomen zijn uit het 2015 rapport) qua brandstof nog bij niet-b/d ingedeeld omdat ze niet puur op benzine of puur op diesel rijden. Dat is in 2016 en 2017 niet meer gebeurd, vandaar de toename, met oog op de emissieberekeningen met de VERSIT+ voertuigklassen en bijbehorende emissiefactoren zoals jaarlijks gepubliceerd door de Taak Groep Emissie Registratie. Aangezien dit niet van belang is voor de evaluatie van de MZ (want betreft Euro 4 en hoger), is dit niet gerepareerd. 41 Voor personenauto s op diesel ligt de MZ-toelatingsgrens bij DET De introductie datum voor Euro 3 voor personenauto s is (TA of type approval datum). Hierdoor weert 42 43

23 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 Rotterdamse sloopregeling en van de autonome vernieuwing van het park. Het exacte aandeel van ieder van deze mogelijke oorzaken is zonder aanvullend onderzoek niet betrouwbaar te schatten. Voor de twee niet-mz locaties samen zijn de toe- en afnamen van 2015 naar 2016 en 2017 van de Euroklasse aandelen vergelijkbaar met die voor de vier MZ locaties maar wat minder groot (zie ook Figuur 16, Bijlage A). Voor Euro 0, 1 en 2 liggen de relatieve afnames rond 80 % (zie ook Figuur 7, blz. 21), wat nog altijd zeer aanzienlijk is maar minder dan de afnamen binnen de MZ. Het verschil, relatieve afnamen rond 95 % in de MZ tegen rond 80 % buiten de MZ (grafisch opvallender bij personenauto s op diesel dan op benzine, vgl. Figuur 7 met Figuur 6), illustreert weliswaar het effect van de MZ en de sloopregeling maar kan niet opgevat worden als het netto effect van de MZ. Het is namelijk aannemelijk dat de afnamen van Euro 0, 1 en 2 (net) buiten de MZ niet uitsluitend een gevolg zijn van de autonome vernieuwing maar mede van de (nabije) aanwezigheid van de MZ, aangezien deze de samenstelling van het verkeer (net) buiten de MZ zeker zal beïnvloeden (het MZ-uitstralingseffect). In Figuur 25 derde taartdiagram, is een grafische weergave te zien van de percentages in Tabel 5 voor personenauto s op diesel voor de vier MZ locaties samen in In Figuur 26 derde taartdiagram, zijn de overeenkomstige percentages voor 2017 weergegeven. In Figuur 33 en Figuur 34 zijn overeenkomstige grafische weergaven te zien voor de twee niet-mz locaties samen in 2015 en In Figuur 41 en Figuur 42 tenslotte, zijn de overeenkomstige grafische weergaven te zien voor alle zes locaties samen in 2015 en Bestelauto s, benzine In Tabel 14 (Bijlage A) is de Euroklasse verdeling voor bestelauto s op benzine in en buiten de MZ weergegeven. Per individuele locatie fluctueren de diverse percentages zowel omhoog als omlaag en soms flink, maar voor de drie vetgedrukte combinaties van locaties is dat minder het geval. Zie ook de samenvattende Tabel 6 (blz. 18). Voor de vier MZ locaties samen is in Tabel 6 (blz. 18) en Figuur 17 (Bijlage B) een vergelijkbaar beeld te zien als bij personenauto s op benzine. Het aandeel Euro 6 neemt van 2015 naar 2016 en 2017 met 20 en 27 % (absoluut) fors toe, van nog geen 0,5 % naar bijna 21 en 27.5 %. De aandelen Euro 0 tot en met 5 dalen gezamenlijk met eenzelfde bedrag. Euro 0 daalt zoals verwacht fors, in relatieve zin zelfs met 65 en 85 % (zie ook Figuur 8, blz. 22). Vermoedelijk zijn deze dalingen het gevolg van de MZ 42, de sloopregeling en de autonome vernieuwing. Het aandeel van ieder van deze mogelijke oorzaken is zonder aanvullend onderzoek niet betrouwbaar te schatten. Tabel 6 Euroklasse verdelingen voor bestelauto s op benzine, 2015 t/m Bestelautos, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2015 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Bestelautos, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2016 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Bestelautos, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2017 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Alle Euroklasse percentages zijn berekend t.o.v. het aantal benzine bestelauto's per locatie. Voor de twee niet-mz locaties samen is het beeld redelijk vergelijkbaar met dat voor de 4 MZ locaties samen. Euro 6 neemt in 2016 en in 2017 flink toe (t.o.v. 2015) en Euro 0 tot en met 5 neemt gezamenlijk proportioneel af (m.u.v. Euro 5 in 2016). Zie Tabel 6 (blz. 18), Figuur 17 en Figuur 18 (Bijlage B) en Figuur 8 (blz. 22). In Figuur 27, tweede taartdiagram, is een grafische weergave te zien van de percentages in Tabel 6 voor de vier MZ locaties samen voor Zoals in deze figuur verder te zien valt, reed in 2015 van alle waargenomen bestelauto s nog geen 1 % op benzine, 97.5 % op diesel en ongeveer 1.5 % op iets anders. Voor 2017, zie Figuur 28 tweede taartdiagram, zijn de overeenkomstige aantallen vrijwel gelijk, namelijk ongeveer 1.5, 97 en 1.5 %. In Figuur 35 en Figuur 36 zijn overeenkomstige grafische weergaven te zien voor de twee niet-mz locaties samen in 2015 en En in Figuur 43 en Figuur 44 tenslotte, zijn de overeenkomstige grafische weergaven te zien voor alle zes locaties samen in 2015 en Bestelauto s, diesel In Tabel 15 (Bijlage A) is de Euroklasse verdeling voor bestelauto s op diesel in en buiten de MZ weergegeven. Per individuele locatie fluctueren de diverse percentages zowel omhoog als omlaag en soms flink, maar voor de drie vetgedrukte combinaties van locaties is dat minder het geval. Zie ook de samenvattende Tabel 7 (blz. 19). Voor de vier MZ locaties samen is in Tabel 7 (blz. 19) en Figuur 21 (Bijlage B) een vergelijkbaar beeld te zien als bij de personenauto s op diesel. Alleen het aandeel Euro 6 stijgt van 2015 naar 2016 en 2017 met ongeveer 13 en 21 % (absoluut) flink, terwijl Euro 0 tot en met 5 gezamenlijk overeenkomstig dalen. Voor Euro 0, 1 en 2 zijn de relatieve dalingen met 89 tot 94 % voor 2016 en 85 tot 97 % voor 2017 zeer aanzienlijk (zie ook Figuur 9, blz. 22). Dit is vermoedelijk het gevolg van de MZ 43, van de sloopregeling en van de autonome vernieuwing. Het aandeel van de MZ in principe vooral Euro 0, 1 en 2 en geringe aantallen Euro 3 personenauto s op diesel (laatste met DET tussen en ). 42 Ook voor bestelauto s op benzine ligt de MZ-toelatingsgrens bij DET De introductie datum voor Euro 1 voor bestelauto s is (TA-datum). Hierdoor weert de MZ in principe alleen Euro 0 bestelauto s op benzine. 43 Voor bestelauto s op diesel ligt de MZ-toelatingsgrens bij DET De introductie datum voor Euro 3 voor bestelauto s is en (TA-data voor N1, Class 1 resp. N1, Class 2 & 3). Hierdoor weert de MZ in principe alleen Euro 0, 1 en 2 en geringe aantallen Euro 3 bestelauto s op diesel

24 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 ieder van deze mogelijke oorzaken is zonder aanvullend onderzoek niet betrouwbaar te schatten. Tabel 7 Euroklasse verdelingen voor bestelauto s op diesel, 2015 t/m Bestelautos, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2015 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Bestelautos, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2016 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Bestelautos, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2017 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Alle Euroklasse percentages zijn berekend t.o.v. het aantal diesel bestelauto's per locatie. Voor de twee niet-mz locaties samen zijn de toe- en afnamen van 2015 naar 2016 en 2017 van de Euroklasse aandelen vergelijkbaar met die voor de vier MZ locaties maar wat minder groot (zie ook Figuur 22, Bijlage B). Voor Euro 0, 1 en 2 bedragen de relatieve afnames nu 67 tot 80 % voor 2016 en 66 tot 84 % voor 2017 (zie ook Figuur 9, blz. 22), wat nog altijd zeer aanzienlijk is maar minder dan de afnamen binnen de MZ. Het is aannemelijk dat deze afname mede het gevolg is van de aanwezigheid van de MZ, aangezien deze de samenstelling van het verkeer (net) buiten de MZ zeker zal beïnvloeden (MZ-uitstralingseffect). In Figuur 27, derde taartdiagram, is een grafische weergave te zien van de percentages in Tabel 7 voor de vier MZ locaties samen voor In Figuur 28, derde taartdiagram, zijn de overeenkomstige percentages voor 2017 weergegeven. Daarnaast speelt de autonome vernieuwing vermoedelijk ook een rol. Het exacte aandeel van ieder van deze mogelijke oorzaken is zonder aanvullend onderzoek niet betrouwbaar te schatten. In Figuur 37 en Figuur 38, met de Euroklasse verdelingen voor vrachtauto s in de twee niet-mz locaties samen, is het beeld hetzelfde. Ook hier is een forse toename, ongeveer 19 % (absoluut), van het aandeel Euro 6 en gezamenlijk proportionele afname van Euro 0 t/m 5 te zien. Dit is vermoedelijk vooral het gevolg van MZuitstraling en de autonome vernieuwing. Tabel 8 Euroklasse verdelingen voor vrachtauto s, 2015 t/m Vrachtautos, Euroklassen verdeling [%], 2015 Locatie Euro 0 Euro 1 Euro 2 Euro 3 Euro 4 Euro 5 Euro 6 ZEEV Aantal (per locatie) De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Vrachtautos, Euroklassen verdeling [%], 2016 Locatie Euro 0 Euro 1 Euro 2 Euro 3 Euro 4 Euro 5 Euro 6 ZEEV Aantal (per locatie) De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Vrachtautos, Euroklassen verdeling [%], 2017 Locatie Euro 0 Euro 1 Euro 2 Euro 3 Euro 4 Euro 5 Euro 6 ZEEV Aantal (per locatie) De 4 MZ locaties De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Alle Euroklasse percentages zijn berekend t.o.v. het aantal vrachtauto's per locatie. ZEEV = EURZ = Zero Emission Electric Vehicle. In Figuur 35 en Figuur 36 zijn overeenkomstige grafische weergaven te zien voor de twee niet-mz locaties samen in 2015 en En in Figuur 43 en Figuur 44 tenslotte, zijn de overeenkomstige grafische weergaven te zien voor alle zes locaties samen in 2015 en Vrachtauto s In Tabel 16 (Bijlage A) is de Euroklasse verdeling voor vrachtauto s in en buiten de MZ weergegeven. Per individuele locatie fluctueren de diverse percentages zowel omhoog als omlaag en soms flink, maar voor de drie vetgedrukte combinaties van locaties is dat minder het geval. Zie ook de samenvattende Tabel 8 (blz. 20). In Figuur 29 en Figuur 30 zijn de Euroklasse verdelingen voor vrachtauto s in 2015 en 2017, voor de vier MZ locaties samen, grafisch weergegeven. Ook hier is van 2015 naar 2017 een flinke toename, ongeveer 21 % (absoluut), in het aandeel van Euro 6 te zien en een gezamenlijk proportionele afname van Euro 0 tot 5. Vermoedelijk is dit onder meer een direct gevolg van de gebiedsuitbreiding van de MZ per 1 januari 2016, t.o.v. het gebied van de tot dan bestaande MZ (de MZ- Vracht ), waardoor de vier betreffende camera locaties (i.e. Bergweg, Boezemstraat, Maasboulevard en Schieweg) per die datum in de MZ liggen

25 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 Figuur 6 Vergelijking Euroklasse aandelen Euro 0 t/m 2 van 2015 t/m 2017, personenauto s op benzine, de 4 MZ locaties versus de 2 niet-mz locaties. Figuur 8 Vergelijking Euroklasse aandelen Euro 0 t/m 2 van 2015 t/m 2017, bestelauto s op benzine, de 4 MZ locaties versus de 2 niet-mz locaties. Figuur 7 Vergelijking Euroklasse aandelen Euro 0 t/m 2 van 2015 t/m 2017, personenauto s op diesel, de 4 MZ locaties versus de 2 niet-mz locaties. Figuur 9 Vergelijking Euroklasse aandelen Euro 0 t/m 2 van 2015 t/m 2017, bestelauto s op diesel, de 4 MZ locaties versus de 2 niet-mz locaties

26 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 5 Voertuigen die niet voldoen aan de MZ-eisen Twee overzichten van de aantallen waargenomen voertuigen die niet voldoen aan de MZ-eisen zijn te vinden in Tabel 17 en Tabel 18, in Bijlage A, voor respectievelijk benzine- en dieselvoertuigen. Het aantal waargenomen voertuigen dat niet aan de MZ-eisen voldoet is in 2016 en in 2017 aanzienlijk lager dan in Personen- en bestelauto s op benzine of LPG 44 Het aantal waarnemingen van personenauto s op benzine of LPG 44, voor de vier MZ locaties samen, die niet aan de MZ eisen voldoen is in 2016 en 2017 ongeveer 90 % lager dan in oktober 2015 ( in 2015, in 2016 en in 2017). Het aantal waarnemingen van bestelauto s op benzine of LPG, voor de vier MZ locaties samen, die niet aan de MZ-eisen voldoen is ook in juni 2017 ongeveer 75 % lager dan in oktober 2015 (48 in 2015, 12 in 2016 en 13 in 2017). Voor beide voertuigcategorieën geldt dat er weinig tot geen MZ-ontheffingshouders zijn in 2016 en 2017, zodat het vrijwel uitsluitend overtreders betreft (60 personenauto s in 2016 en 2017 en 12 en 13 bestelauto s in 2016 resp. 2017). Vrachtauto s Het aantal waarnemingen van vrachtauto s op benzine, voor de vier MZ locaties samen, die niet aan de MZ-eisen voldoen was steeg in 2016 en 2017 ten opzichte van 2015 in relatieve zin fors maar de aantallen zijn klein (5, 7 resp. 11). Er waren in 2016 en 2017 geen ontheffingshouders bij, dus alleen overtreders (7 resp. 11). Het aantal waarnemingen van vrachtauto s op diesel, voor de vier MZ locaties samen, die niet aan de MZ-eisen voldoen is in 2016 en 2017 ongeveer 54 en 59 % lager dan in 2015 (302 resp. 139 en 124). Hiervan waren 29 (2016) en 17 (2017) ontheffingshouder, dus hoofdzakelijk overtreders ( resp ). Personen- en bestelauto s op diesel Het aantal waarnemingen van personenauto s op diesel, voor de vier MZ locaties samen, die niet aan de MZ-eisen voldoen is in 2016 en 2017 ongeveer 93 % respectievelijk 96 % lager dan in 2015 (3094 in 2015, 212 in 2016 en 119 in 2017). Het aantal waarnemingen van bestelauto s op diesel, voor de vier MZ-locaties samen, die niet aan de MZ-eisen voldoen is in 2016 en 2017 ongeveer 93 % respectievelijk 95 % lager dan in 2015 (2006 in 2015, 138 in 2016 en 100 in 2017). Voor beide voertuigcategorieën geldt dat er weinig MZ-ontheffingshouders zijn in 2016 en 2017, zodat het vrijwel uitsluitend overtreders betreft (210 resp. 116 personenauto s en 128 resp. 88 bestelauto s). 44 Voertuigen op benzine of LPG dient in dit rapport over WPS 2.0, evenals in de rapportages over WPS 0.0, 0.5 en 1.0, gelezen te worden als voertuigen op benzine of op benzine én LPG. Naast voertuigen op benzine worden namelijk ook bedoeld voertuigen die zodanig ingericht zijn dat ze op benzine én ook op LPG kunnen rijden. Niet bedoeld worden voertuigen die uitsluitend op LPG kunnen rijden, die bestaan maar zijn tamelijk zeldzaam en mogen de MZ in. 45 Het totaal aantal waargenomen Euro 0 personenauto s op benzine in de MZ in 2015 is 1239 (zie Tabel 4, nl *208366/100). Het aantal waargenomen Euro 0 personenauto s op LPG in 2015 is 130 (nadere analyse databestand 2015). Maakt 1369 Euro 0 personenauto s op benzine of LPG in Daarvan bleken (nadere analyse databestand 2015) er 707 een milieukeur E2 of U9 te hebben en waren er 62 oldtimer (DET of eerder). Dat betekent dat er in 2015 in de MZ = 600 voertuigen niet aan de MZ-eisen voldeden, zoals in Tabel 17 staat. 46 Het totaal aantal waargenomen Euro 0 personenauto s op benzine in de MZ in 2016 is 459 (zie Tabel 4, nl *216565/100). Het aantal waargenomen Euro 0 personenauto s op LPG in 2016 is 17 (nadere analyse databestand 2016). Maakt 476 Euro 0 personenauto s op benzine of LPG in Daarvan bleken (nadere analyse databestand 2016) er 335 een milieukeur E2 of U9 te hebben en waren er 80 oldtimer (DET of eerder). Dat betekent dat er in 2016 in de MZ = 61 voertuigen niet aan de MZ-eisen voldeden, zoals in Tabel 17 staat. 47 Het totaal aantal waargenomen Euro 0 personenauto s op benzine in de MZ in 2017 is 395 (zie Tabel 4, nl *234824/100). Het aantal waargenomen Euro 0 personenauto s op LPG in 2017 is 7 (nadere analyse databestand 2017). Maakt 402 Euro 0 personenauto s op benzine of LPG in Daarvan bleken (nadere analyse databestand 2017) er 310 een milieukeur E2 of U9 te hebben en waren er 28 oldtimer (DET of eerder). Dat betekent dat er in 2017 in de MZ = 64 voertuigen niet aan de MZ-eisen voldeden, zoals in Tabel 17 staat. 48 Hoewel er in 2016 op de Maasboulevard 19 vrachtauto s op diesel (en Euro III of lager) met ontheffing waargenomen zijn (zie Tabel 18), is het aantal overtreders 33 en niet 31 in Dit komt doordat 2 van die 19 vrachtauto's geen ontheffing nodig hadden en het aantal overtreders dus = 33 is. Daarmee komt in 2016 voor vrachtauto s op diesel het totaal aantal overtreders, voor de vier MZ-locaties samen, op 112 en niet op 110. In 2017 heeft 1 van de 7 op de Schieweg waargenomen vrachtauto s op diesel (en Euro III of lager) met ontheffing die niet nodig, waardoor er daar 20 (26 6)en niet 19 overtreders zijn. Daarmee komt in 2017 voor vrachtauto s op diesel het totaal aantal overtreders, voor de vier MZlocaties samen, op 108 en niet op

27 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 6 Oldtimers 7 Nationaliteiten Een overzicht van de aantallen waargenomen oldtimers 49 in en buiten de MZ in oktober 2015, november 2016 en juni 2017 is te vinden in Tabel 19 in Bijlage A. Op de vier locaties in de MZ werden in 2015 in totaal 71 oldtimers waargenomen tegen 49 in (november) 2016 en 34 in Dit betrof zowel in 2015 als in 2016 en 2017 voor het overgrote deel personenvoertuigen op benzine (63, 43 resp. 28). Voor het in juni 2016 aanzienlijk hogere - dan in oktober 2015, november 2016 en juni aantal van 210 in de MZ waargenomen oldtimers 50, is geen duidelijke verklaring gevonden. Ten opzichte van oktober 2015 en november 2016 speelt het seizoen mogelijk een rol. Ook lijkt er op woensdag 2 juni 2016 iets rond oldtimers aan de hand geweest te zijn. Zie onderstaand histogram. Zoeken op internet naar een oldtimer event in die week leverde echter niets op. Op de twee locaties buiten de MZ werden in 2015 in totaal 66 oldtimers waargenomen tegen 45 in 2016 en 32 in Opnieuw betrof dit vooral personenvoertuigen op benzine (59, 41 resp. 29). De aantallen waargenomen oldtimers in en buiten de MZ zijn daarmee zeer vergelijkbaar 51 en omdat de totaal aantallen waargenomen voertuigen (zie Tabel 3) dat ook waren, is er wat oldtimers betreft weinig verschil in samenstelling binnen en buiten de MZ. Overzichten van de waargenomen aantallen voertuigen per nationaliteit en locatie voor oktober 2015, november 2016 en juni 2017 zijn te vinden in Tabel 20 tot en met Tabel 22 in Bijlage A. Binnen de MZ stijgt het aandeel buitenlandse kentekens van 2015 naar 2016, van 2.8 naar 3 %, om vervolgens in 2017 weer te dalen naar 2.7 %. Buiten de MZ is het aandeel buitenlandse kentekens ongeveer één tot anderhalf procent hoger en het stijgt van 2015 naar 2016, van 3.7 naar 4.4 %, en daalt dan in 2017 weer naar 4.3 %. Binnen de MZ vormen België, Duitsland en Polen de top drie buitenlandse kentekens (2015: resp. 1.1, 0.6 en 0.4 %; 2016: resp. 1.6, 0.5 en 0.2 %; 2017: resp. 1.1, 0.6 en 0.3 %). Buiten de MZ vormen België, Polen en Duitsland de top drie buitenlandse kentekens (2015: resp. 1.4, 0.9 en 0.5 %; 2016: resp. 1.9, 0.9 en 0.4 %; 2017: 1.5, 1.1 en 0.5 %). Figuur 10 Verdeling waargenomen oldtimers in MZ in juni 2016 (WPS 0.5). 49 Oldtimers zijn gedefinieerd als personen- en bestelvoertuigen van 40 jaar en ouder. Voor dit project is daarbij een vaste datum van eerste toelating (DET) 1 januari 1976 of eerder gehanteerd, omwille van eenvoud en onderlinge vergelijkbaarheid. Dit betekent dat gedurende het project een gering aantal voertuigen, met een DET tussen 1 januari 1976 en 14 juni 1977, ten onrechte niet als oldtimer gerekend kunnen zijn. Oldtimers zijn toegelaten in de MZ. 50 Zie ook rapportage WPS 0.5, i.e TL-NOT _Extra Meting Milieuzone R'dam TNO Notitie september 2016 definitief.pdf. 51 Zeker gezien de geringe aantallen waar het hier om gaat

28 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 8 Conclusies In dit rapport zijn de resultaten gerapporteerd van de Wagenparkscan 2.0 (WPS 2.0) of tweemeting), welke is uitgevoerd van woensdag 7 juni 2017 (00:00u) tot en met dinsdag 13 november 2017 (24:00u). Met name zijn deze resultaten vergeleken met de resultaten van de Wagenparkscan 0.0 (WPS 0.0) of nulmeting, welke is uitgevoerd in oktober 2015, en die van de Wagenparkscan 1.0 (WPS 1.0) of éénmeting, welke is uitgevoerd in november Waargenomen voertuigen 52 Allereerst zijn de in november 2016 en juni 2017 waargenomen aantallen voertuigen per voertuigsoort en locatie vergeleken met die van Over het algemeen zijn de voertuigaantallen en verdeling over de voertuigsoorten goed vergelijkbaar. Het totaal aantal waargenomen voertuigen over alle zes cameralocaties samen, vier in de Milieuzone (MZ) en twee daarbuiten, is voor 2016 (t.o.v. 2015) met ongeveer 2.5 % toegenomen en voor 2017 (t.o.v. 2015) met ongeveer 2.3 %. Zie Tabel 3, blz. 10. Hoewel de aantallen voertuigen per categorie per individuele locatie (straat) kunnen dalen of stijgen, is dit per groep van locaties (i.e. binnen of buiten de MZ) veel minder het geval. Zie Tabel 10 en Tabel 11, in Bijlage A. En de aandelen personen- bestel, vrachtverkeer en bussen, per locatie en vooral per groep van locaties, in het verkeer zijn verder nagenoeg gelijk gebleven. Zie ook Tabel 3 op blz. 10 en Figuur 3 t/m Figuur 6 op blz. 12 e.v. Voertuigen die niet voldoen aan de MZ eisen 55 Het samenvattend overzicht in Tabel 9 laat zien dat sinds de invoering van de Milieuzone personen- en bestelverkeer per 1 januari 2016 én de gelijktijdige uitbreiding van het grondgebied van de al bestaande Milieuzone vrachtverkeer, de aantallen MZ geweerde voertuigen voor vrijwel alle voertuigsoorten 56 fors gedaald zijn. Dit geldt vooral in de MZ maar ook daarbuiten. Tabel 9 Aantallen voertuigen die niet voldoen aan MZ eisen 57. Voertuigen die niet voldoen aan de MZ eisen De 4 locaties in de MZ De 2 locaties buiten de MZ Voertuigsoort aantal aantal aantal % % aantal aantal aantal % % Personenauto's benzine of LPG Personenauto's diesel Bestelauto's benzine of LPG Bestelauto's diesel Vrachtauto's benzine Vrachtauto's diesel MZ geweerd worden: - Personen- en bestelauto's op benzine of LPG MET DET < EN zonder milieucode E2 of U9 EN geen oldtimer (i.e. DET > ); - Personen- en bestelauto's op diesel MET DET < EN geen oldtimer (i.e. DET > ); - Vrachtauto's Euro III en lager MITS niet aangemerkt als bijzonder voertuig met DET > Het ligt voor de hand dat deze dalingen het gevolg zijn van de ingevoerde MZ, de autonome verschoning van het wagenpark en de andere maatregelen van de Koersnota Luchtkwaliteit 58, zoals de Rotterdamse sloopregeling 59,60. Het aandeel van ieder van deze mogelijke oorzaken is zonder aanvullend onderzoek niet betrouwbaar te schatten. De dalingen op de twee locaties buiten de MZ zijn vermoedelijk mede het gevolg van de ligging nabij de MZ, waardoor een significant deel van verkeer de MZ in of uit rijdt en dus aan de eisen daarvoor moet voldoen, het MZ uitstralingseffect. Euroklasse verdelingen 53 Hoewel de voertuigaantallen maar betrekkelijk weinig veranderen van 2015 naar 2016 en 2017, is de verandering binnen de Euroklasse verdelingen aanzienlijk. Zowel voor personen- als bestelauto s als vrachtauto s, stijgt het aandeel Euro 6 van oktober 2015 naar november 2016 en juni 2017 fors ten koste van de lagere Euroklassen. Daarnaast nemen de Euroklasse aandelen van de MZ geweerde voertuigen 54 vooral binnen de MZ zeer fors af. Op de twee locaties (net) buiten de MZ is die afname ook fors, zij het lager dan binnen de MZ. Deze forse afname is vermoedelijk mede het gevolg van de ligging nabij de MZ, waardoor een significant deel van verkeer de MZ in of uit rijdt en dus aan de eisen daarvoor moet voldoen, het MZ uitstralingseffect. Zie vooral Tabel 4 tot en met Tabel 7 en Figuur 6 tot en met Figuur 9 in Hoofdstuk De voertuigaantallen per locatie en per voertuigsoort, welke een maat zijn voor de intensiteit en samenstelling van het verkeer, worden besproken in Hoofdstuk 3. Zie ook Tabel 3 op blz. 10 en Tabel 10 en Tabel 11 in Bijlage A. 53 De Euroklasse verdelingen per locatie en per voertuigsoort worden besproken in Hoofdstuk 4. Zie Tabel 4 t/m Tabel 7 in Hoofdstuk 4 en ook Tabel 12 t/m Tabel 15 in Bijlage A en Figuur 11 t/m Figuur 46 in Bijlage B. 54 Voor personen- en bestelauto s op benzine of LPG weert de MZ Euro 0 en voor personen- en bestelauto s op diesel vooral Euro 0 tot en met Euro 2 en in mindere mate Euro 3. Voor vrachtwagens weert de MZ Euro III en lager. 55 Waargenomen voertuigen die niet voldoen aan de MZ eisen worden besproken in Hoofdstuk 5. Zie ook Tabel 17 en Tabel 18 in Bijlage A en de Milieuzone Rotterdam definities in Bijlage D. 56 De enige uitzondering vormen de vrachtauto s op benzine, die in de MZ zelfs toenamen (mogelijk omdat ook vrachtwagens oldtimers kunnen zijn), maar de aantallen daarvan zijn zo laag (2015: 5; 2016: 7; 2017: 11) dat deze geen rol van betekenis spelen. 57 De aantallen in Tabel 9 zijn inclusief de voertuigen met ontheffing. De aantallen voertuigen in de MZ met ontheffing, alsmede de aantallen MZ overtreders staan in Tabel 17 (benzine of LPG) en Tabel 18 (diesel) in Bijlage A. 58 Schone lucht, voor een aantrekkelijk en gezond Rotterdam, , Koersnota, 29 april Zie bijvoorbeeld ota%20schone%20lucht%2029%20april% pdf. 59 TNO heeft recent, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, onderzoek gedaan naar alle in Nederland geregistreerde voertuigen over de periode ca tot medio In dit onderzoek zijn ook de aantallen geregistreerde personen- en bestelauto s op diesel met een DET vóór 2001 in kaart gebracht. De resultaten van de studie laten duidelijk zien dat in de regio Rotterdam de aandelen van deze personen- en bestelauto s op diesel sterker afnemen dan in andere grote steden in Nederland. Het effect van de invoering van milieuzone is duidelijk zichtbaar. Hoewel de resultaten van de studie betrekking hebben op de geregistreerde voertuigen en niet, zoals in de wagenparkscans, op de aantallen c.q. intensiteit en samenstelling van het verkeer op de weg, onderbouwt het onderzoek wel de resultaten van de TNO Wagenparkscans in Rotterdam. 60 Heijne, A.M. et al, 2017, Nederlandse wagenparksamenstelling 2016, TNO-rapport "TNO 2016 R11872", 13 januari

29 TNO-rapport TNO 2018 R februari / 29 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 1/13 9 Ondertekening A Tabellen Den Haag, 14 februari 2018 TNO Tabel 10 Aantallen waargenomen en unieke voertuigen per straat in en buiten de MZ in oktober 2015 en in november Arjan Eijk Projectleider Uilke Stelwagen Auteur Wagenparkscans 2015 & 2016 Aantallen waargenomen voertuigen Locatie Alles Personenauto's Bestelauto's Vrachtauto's Bussen Motorfietsen Niet Herkend Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Percentages waargenomen voertuigen (zie voetnoot 1) Locatie Alles Personenauto's Bestelauto's Vrachtauto's Bussen Motorfietsen Totalen Maasboulevard n.v.t. n.v.t Schieweg n.v.t. n.v.t Boezemstraat n.v.t. n.v.t Bergweg n.v.t. n.v.t De 4 MZ locaties n.v.t. n.v.t Strevelsweg n.v.t. n.v.t Tjalklaan n.v.t. n.v.t De 2 niet-mz loc. n.v.t. n.v.t Alle 6 locaties n.v.t. n.v.t Aantallen unieke voertuigen (zie voetnoten 2 t/m 4) Locatie Alles Personenauto's Bestelauto's Vrachtauto's Bussen Motorfietsen Niet Herkend Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Gemiddeld aantal keer waargenomen per uniek voertuig (zie voetnoot 5) Locatie Alles Personenauto's Bestelauto's Vrachtauto's Bussen Motorfietsen Niet Herkend Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties ) Percentages zijn t.o.v. 'totaal herkend per locatie', i.e. t.o.v. 'Alles' - 'Niet Herkend'. De aanname is dat het niet herkende verkeerde dezelfde samenstelling heeft als het herkende. 2) Deze aantallen zijn berekend door per voertuigsoort en per locatie het aantal unieke kentekens te bepalen. 3) De aantallen voor de locatie 'De 4 (2 niet-)mz locaties' zijn berekend door per voertuigsoort voor de 4 (2 niet-)mz locaties samen de aantallen unieke kentekens te bepalen. 4) De aantallen unieke kentekens voor 'De 4 (2 niet-)mz locaties' zijn lager dan de sommaties over de 4 (2 niet-)mz locaties omdat een voertuig op meerdere locaties gezien kan zijn. 5) Het gemiddeld aantal keer dat een uniek voertuig is waargenomen is berekend door de aantallen waargenomen voertuigen te delen door de bijbehorende aantallen unieke kenteken 6) De 4 MZ locaties zijn Maasboulevard, Schieweg, Boezemstraat en Bergweg. 7) De 2 niet-mz locaties zijn Strevelsweg en Tjalklaan

30 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 2/13 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 3/13 Tabel 11 Aantallen waargenomen en unieke voertuigen per straat in en buiten de MZ in oktober 2015 en in juni Tabel 12 Euroklasse percentages 61 voor personenauto's op benzine in en buiten de MZ in oktober , in november 2016 en juni Wagenparkscans 2015 & 2017 Aantallen waargenomen voertuigen Locatie Alles Personenauto's Bestelauto's Vrachtauto's Bussen Motorfietsen Niet Herkend Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Percentages waargenomen voertuigen (zie voetnoot 1) Locatie Alles Personenauto's Bestelauto's Vrachtauto's Bussen Motorfietsen Totalen Maasboulevard n.v.t. n.v.t Schieweg n.v.t. n.v.t Boezemstraat n.v.t. n.v.t Bergweg n.v.t. n.v.t De 4 MZ locaties n.v.t. n.v.t Strevelsweg n.v.t. n.v.t Tjalklaan n.v.t. n.v.t De 2 niet-mz loc. n.v.t. n.v.t Alle 6 locaties n.v.t. n.v.t Aantallen unieke voertuigen (zie voetnoten 2 t/m 4) Locatie Alles Personenauto's Bestelauto's Vrachtauto's Bussen Motorfietsen Niet Herkend Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Gemiddeld aantal keer waargenomen per uniek voertuig (zie voetnoot 5) Locatie Alles Personenauto's Bestelauto's Vrachtauto's Bussen Motorfietsen Niet Herkend Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties ) Percentages zijn t.o.v. 'totaal herkend per locatie', i.e. t.o.v. 'Alles'-'Niet Herkend'. De aanname is dat het niet herkende verkeerde dezelfde samenstelling heeft als het herkende. 2) Deze aantallen zijn berekend door per voertuigsoort en per locatie het aantal unieke kentekens te bepalen. 3) De aantallen voor de locatie 'De 4 (2 niet-)mz locaties' zijn berekend door per voertuigsoort voor de 4 (2 niet-)mz locaties samen de aantallen unieke kentekens te bepalen. 4) De aantallen unieke kentekens voor 'De 4 (2 niet-)mz locaties' zijn lager dan de sommaties over de 4 (2 niet-)mz locaties omdat een voertuig op meerdere locaties gezien kan zijn. 5) Het gemiddeld aantal waarnemingen per uniek voertuig is berekend door de aantallen waargenomen voertuigen te delen door de bijbehorende aantallen unieke kentekens. 6) De 4 MZ locaties zijn Maasboulevard, Schieweg, Boezemstraat en Bergweg. 7) De 2 niet-mz locaties zijn Strevelsweg en Tjalklaan. Personenauto's, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2015 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Personenauto's, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2016 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Personenauto's, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2017 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Alle Euroklasse percentages zijn berekend t.o.v. het aantal benzine personenauto's per locatie. 61 Zie voor 2015 en 2017 ook Figuur 25 resp. Figuur 26 (4 MZ locaties), Figuur 33 resp. Figuur 34 (2 niet-mz loc.) en Figuur 41 resp. Figuur 42 (alle 6 locaties). Voor de overeenkomstige figuren voor 2016 wordt verwezen naar het WPS 1.0 rapport, i.e. TNO-rapport TNO 2017 R10249, exemplaar nr STL-RAP In het rapport voor 2015 (zie Tabellen 8 t/m 11 op blz. 25 & 26) zijn gemiddelde aandelen per Euroklasse (aangeduid als 'Gemiddelden') weergegeven, die berekend zijn als gemiddelden van de locatiepercentages. Voor ongelijke voertuigaantallen per locatie is het beter om, zoals hier gedaan is, eerst te sommeren over alle locaties en dan de gemiddelde aandelen te berekenen

31 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 4/13 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 5/13 Tabel 13 Euroklasse percentages 61 voor personenauto's op diesel in en buiten de MZ in oktober , in november 2016 en in juni Tabel 14 Euroklasse percentages 63 voor bestelauto's op benzine in en buiten de MZ in oktober , in november 2016 en in juni Personenauto's, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2015 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Personenauto's, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2016 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Personenauto's, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2017 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Alle Euroklasse percentages zijn berekend t.o.v. het aantal diesel personenauto's per locatie. Bestelautos, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2015 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Bestelautos, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2016 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Bestelautos, benzine, Euroklassen verdeling [%], 2017 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Alle Euroklasse percentages zijn berekend t.o.v. het aantal benzine bestelauto's per locatie. 63 Zie voor 2015 en 2017 ook Figuur 27 resp. Figuur 28 (4 MZ locaties), Figuur 35 resp. Figuur 36 (2 niet-mz locaties) en Figuur 43 resp. Figuur 44 (alle 6 locaties). Voor de overeenkomstige figuren voor 2016 wordt verwezen naar het WPS 1.0 rapport, i.e. TNO-rapport TNO 2017 R10249, exemplaar nr STL-RAP

32 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 6/13 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 7/13 Tabel 15 Euroklasse percentages 63 voor bestelauto's op diesel in en buiten de MZ in oktober , in november 2016 en in juni Bestelautos, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2015 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Bestelautos, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2016 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Bestelautos, diesel, Euroklassen verdeling [%], 2017 Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Alle Euroklasse percentages zijn berekend t.o.v. het aantal diesel bestelauto's per locatie. Tabel 16 Euroklasse percentages 64 voor vrachtauto's in en buiten de MZ in oktober 2015, in november 2016 en in juni Vrachtautos, Euroklassen verdeling [%], 2015 Locatie Euro 0 Euro 1 Euro 2 Euro 3 Euro 4 Euro 5 Euro 6 ZEEV Aantal (per locatie) Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Vrachtautos, Euroklassen verdeling [%], 2016 Locatie Euro 0 Euro 1 Euro 2 Euro 3 Euro 4 Euro 5 Euro 6 ZEEV Aantal (per locatie) Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Vrachtautos, Euroklassen verdeling [%], 2017 Locatie Euro 0 Euro 1 Euro 2 Euro 3 Euro 4 Euro 5 Euro 6 ZEEV Aantal (per locatie) Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Alle 6 locaties Alle Euroklasse percentages zijn berekend t.o.v. het aantal vrachtauto's per locatie. ZEEV = EURZ = Zero Emission Electric Vehicle. 64 Zie voor 2015 en 2017 ook Figuur 29 resp. Figuur 30 (4 MZ locaties), Figuur 37 resp. Figuur 38 (2 niet-mz locaties) en Figuur 45 resp. Figuur 46 (alle 6 locaties). Voor de overeenkomstige figuren voor 2016 wordt verwezen naar het WPS 1.0 rapport, i.e. TNO-rapport TNO 2017 R10249, exemplaar nr STL-RAP

33 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 8/13 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 9/13 Tabel 17 Aantallen waargenomen voertuigen op benzine of LPG in en buiten de MZ in oktober 2015, in november 2016 en in juni 2017 die niet voldoen aan de MZ-eisen. Tabel 18 Aantallen waargenomen voertuigen op diesel in en buiten de MZ in oktober 2015, in november 2016 en in juni 2017 die niet voldoen aan de MZ-eisen. Locatie Personenauto s Bestelauto s Vrachtauto s Voertuigen op benzine of LPG, die niet voldoen aan MZ eisen Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Voertuigen op benzine of LPG, die MZ ontheffing hebben Maasboulevard nvt 1 1 nvt 0 0 nvt 0 0 Schieweg nvt 0 2 nvt 0 0 nvt 0 0 Boezemstraat nvt 0 1 nvt 0 0 nvt 0 0 Bergweg nvt 0 0 nvt 0 0 nvt 0 0 De 4 MZ locaties nvt 1 4 nvt 0 0 nvt 0 0 Strevelsweg nvt 0 2 nvt 0 0 nvt 0 0 Tjalklaan nvt 1 0 nvt 0 1 nvt 0 0 De 2 niet-mz loc. nvt 1 2 nvt 0 1 nvt 0 0 Voertuigen op benzine of LPG, die niet voldoen en geen ontheffing hebben Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc MZ geweerd worden: - Personen- en bestelauto's op benzine of LPG MET DET < EN zonder milieucode E2 of U9 EN geen oldtimer (i.e. DET > ); - Personen- en bestelauto's op diesel MET DET < EN geen oldtimer (i.e. DET > ); - Vrachtauto's Euro III en lager MITS niet aangemerkt als bijzonder voertuig met DET > Merk op dat deze formulering (lees 'EN' als het computertaal 'AND' en idem '>' wat niet gelijk is aan '>=') voor personen- en bestelauto's op benzine of LPG betekent dat een voertuig met DET en met milieucode E2 of U9 (maar niet K6) er dus in mag! Idem mogen ook personen- en bestelwagens (op benzine, LPG of diesel) met DET of eerder (oldtimers) er dus ook in. Locatie Personenauto s Bestelauto s Vrachtauto s Voertuigen op diesel, die niet voldoen aan MZ eisen Maasboulevard* Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Voertuigen op diesel, die MZ ontheffing hebben Maasboulevard* nvt 0 1 nvt 3 5 nvt 19 8 Schieweg nvt 1 0 nvt 6 3 nvt 5 7 Boezemstraat nvt 0 1 nvt 0 1 nvt 4 2 Bergweg nvt 1 1 nvt 1 3 nvt 1 0 De 4 MZ locaties nvt 2 3 nvt nvt Strevelsweg nvt 2 0 nvt 0 2 nvt 6 6 Tjalklaan nvt 2 0 nvt 2 2 nvt 5 11 De 2 niet-mz loc. nvt 4 0 nvt 2 4 nvt Voertuigen op diesel, die niet voldoen en geen ontheffing hebben Maasboulevard* Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc MZ geweerd worden: - Personen- en bestelauto's op benzine of LPG MET DET < EN zonder milieucode E2 of U9 EN geen oldtimer (i.e. DET > ); - Personen- en bestelauto's op diesel MET DET < EN geen oldtimer (i.e. DET > ); - Vrachtauto's Euro III en lager MITS niet aangemerkt als bijzonder voertuig met DET > Merk op dat deze formulering (lees 'EN' als het computertaal 'AND' en idem '>' wat niet gelijk is aan '>=') voor personen- en bestelauto's op benzine of LPG betekent dat een voertuig met DET en met milieucode E2 of U9 (maar niet K6) er dus in mag! Idem mogen ook personen- en bestelwagens (op benzine, LPG of diesel) met DET of eerder (oldtimers) er dus ook in. * Hoewel er in 2016 op de Maasboulevard 19 vrachtauto's met ontheffing waargenomen zijn, is het aantal overtreders 33 en niet 31. Dit komt doordat 2 van die 19 vrachtauto's geen ontheffing nodig hadden en het aantal overtreders dus = 33 is

34 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 10/13 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 11/13 Tabel 19 Aantallen waargenomen oldtimers, d.w.z. personen- en bestelwagens met DET of eerder, in en buiten de MZ in oktober 2015, in november 2016 en in juni Locatie Personenauto s Bestelauto s Totalen Voertuigen op benzine of LPG met DET of eerder Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Voertuigen op diesel met DET of eerder Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Oldtimer totalen Maasboulevard Schieweg Boezemstraat Bergweg De 4 MZ locaties Strevelsweg Tjalklaan De 2 niet-mz loc Oldtimers, d.w.z. personen- en bestelwagens (benzine of LPG en diesel) met DET of eerder zijn toegestaan in de MZ. Tabel 20 Verdeling over nationaliteiten in en buiten de MZ in oktober Nationaliteiten 2015 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz locaties Land Aantal Aandeel Unieke Land Aantal Aandeel Unieke passages % kentekens passages % kentekens A A B B BG BG CZ CZ D D DK DK E E F F GB GB H H I I L L LT LT NL NL OTH OTH P P PL PL RO RO RUS RUS SK SK SLO SLO Totalen Totalen Alle 6 locaties samen Aandelen buitenlandse* kentekens Land Aantal Aandeel Unieke Locaties Aandeel Aandeel Aandeel passages % kentekens A % % % B MZ loc BG niet-mz CZ Alle 6 loc D * Aandeel buitenlands = NL% DK E F GB H I L LT NL OTH P PL RO RUS SK SLO Totalen Voor landcodes zie:

35 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 12/13 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage A 13/13 Tabel 21 Verdeling over nationaliteiten in en buiten de MZ in november Tabel 22 Verdeling over nationaliteiten in en buiten de MZ in juni Nationaliteiten 2016 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz locaties Land Aantal Aandeel Unieke Land Aantal Aandeel Unieke passages % kentekens passages % kentekens A A B B BG BG CZ CZ D D DK DK E E F F GB GB H H I I L L LT LT NL NL OTH OTH P P PL PL RO RO RUS RUS SK SK SLO SLO Totalen Totalen Alle 6 locaties samen Aandelen buitenlandse* kentekens Land Aantal Aandeel Unieke Locaties Aandeel Aandeel Aandeel passages % kentekens A % % % B MZ loc BG niet-mz CZ Alle 6 loc D * Aandeel buitenlands = NL% DK E F GB H I L LT NL OTH P PL RO RUS SK SLO Totalen Voor landcodes zie: Nationaliteiten 2017 De 4 MZ locaties De 2 niet-mz locaties Land Aantal Aandeel Unieke Land Aantal Aandeel Unieke passages % kentekens passages % kentekens A A B B BG BG CZ CZ D D DK DK E E F F GB GB H H I I L L LT LT NL NL OTH OTH P P PL PL RO RO RUS RUS SK SK SLO SLO Totalen Totalen Alle 6 locaties samen Aandelen buitenlandse* kentekens Land Aantal Aandeel Unieke Locaties Aandeel Aandeel Aandeel passages % kentekens A % % % B MZ loc BG niet-mz CZ Alle 6 loc D * Aandeel buitenlands = NL% DK E F GB H I L LT NL OTH P PL RO RUS SK SLO Totalen Voor landcodes zie:

36 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 1/18 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 2/18 B Figuren Figuur 13 Euroklasse verdelingen, personenauto s op benzine, alle 6 locaties. Figuur 11 Euroklasse verdelingen, personenauto s op benzine, de 4 MZ locaties. Figuur 14 Euroklasse verdelingen, personenauto s op diesel, alle 6 locaties. Figuur 12 Euroklasse verdelingen, personenauto s op benzine, de 2 niet-mz locaties

37 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 3/18 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 4/18 Figuur 15 Euroklasse verdelingen, personenauto s op diesel, de 4 MZ locaties. Figuur 17 Euroklasse verdelingen, bestelauto s op benzine, de 4 MZ locaties. Figuur 16 Euroklasse verdelingen, personenauto s op diesel, de 2 niet-mz locaties. Figuur 18 Euroklasse verdelingen, bestelauto s op benzine, de 2 niet-mz locaties

38 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 5/18 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 6/18 Figuur 19 Euroklasse verdelingen, bestelauto s op benzine, alle 6 locaties. Figuur 21 Euroklasse verdelingen, bestelauto s op diesel, de 4 MZ locaties. Figuur 20 Euroklasse verdelingen, bestelauto s op diesel, alle 6 locaties. Figuur 22 Euroklasse verdelingen, bestelauto s op diesel, de 2 niet-mz locaties

39 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 7/18 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 8/18 Figuur 23 Euroklasse verdelingen, alle voertuigen, de 4 MZ locaties samen, Figuur 25 Euroklasse verdelingen, personenauto's, de 4 MZ locaties samen, Figuur 24 Euroklasse verdelingen, alle voertuigen, de 4 MZ locaties samen, Figuur 26 Euroklasse verdelingen, personenauto's, de 4 MZ locaties samen,

40 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 9/18 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 10/18 Figuur 27 Euroklasse verdelingen, bestelauto's, de 4 MZ locaties samen, Figuur 29 Euroklasse verdelingen, vrachtauto's, de 4 MZ locaties samen, Figuur 28 Euroklasse verdelingen, bestelauto's, de 4 MZ locaties samen, Figuur 30 Euroklasse verdelingen, vrachtauto's, de 4 MZ locaties samen,

41 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 11/18 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 12/18 Figuur 31 Euroklasse verdelingen, alle voertuigen, de 2 locaties buiten de MZ samen, Figuur 33 Euroklasse verdelingen, personenauto s, de 2 locaties buiten de MZ samen, Figuur 32 Euroklasse verdelingen, alle voertuigen, de 2 locaties buiten de MZ samen, Figuur 34 Euroklasse verdelingen, personenauto s, de 2 locaties buiten de MZ samen,

42 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 13/18 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 14/18 Figuur 35 Euroklasse verdelingen, bestelauto s, de 2 locaties buiten de MZ samen, Figuur 37 Euroklasse verdelingen, vrachtauto s, de 2 locaties buiten de MZ samen, Figuur 36 Euroklasse verdelingen, bestelauto s, de 2 locaties buiten de MZ samen, Figuur 38 Euroklasse verdelingen, vrachtauto s, de 2 locaties buiten de MZ samen,

43 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 15/18 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 16/18 Figuur 39 Euroklasse verdelingen, alle voertuigen, alle 6 locaties in en buiten MZ samen, Figuur 41 Euroklasse verdelingen, personenauto s, alle 6 locaties in en buiten MZ samen, Figuur 40 Euroklasse verdelingen, alle voertuigen, alle 6 locaties in en buiten MZ samen, Figuur 42 Euroklasse verdelingen, personenauto s, alle 6 locaties in en buiten MZ samen,

44 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 17/18 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage B 18/18 Figuur 43 Euroklasse verdelingen, bestelauto s, alle 6 locaties in en buiten MZ samen, Figuur 45 Euroklasse verdelingen, vrachtauto s, alle 6 locaties in en buiten MZ samen, Figuur 44 Euroklasse verdelingen, bestelauto s, alle 6 locaties in en buiten MZ samen, Figuur 46 Euroklasse verdelingen, vrachtauto s, alle 6 locaties in en buiten MZ samen,

45 TNO-rapport Bijlage C 1/1 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage D 1/3 C Databestanden WPS 2.0 D Milieuzone Rotterdam 2016 en 2017 In het kader van de Wagenparkscan Milieuzone R dam 2.0 (WPS 2.0) of tweemeting zijn een tweetal databestanden met voertuigpassagedata opgeleverd, welke verrijkt zijn met RDW-voertuiggegevens en VERSIT+ voertuigklassen. Ook is een databestand, op dezelfde wijze verrijkt, opgeleverd van alle voertuigen die bij de RDW geregistreerd staan als afkomstig uit de regio Rotterdam (numerieke postcodes ). Deze drie databestanden, zie opsomming hierna, zijn op 12 september 2017 (in geanonimiseerde vorm) opgeleverd in het zip-bestand ROT_2017_CNX_ROT_REG_Voertuig_Bestanden.zip via de TNO-file download service TNO Share. 1. ROT_2017_CNX_RDW_anon.csv komma gescheiden bestand met 1 kopregel en dataregels, bevat de verrijkte Connection Systems camera data; 2. ROT_2017_ROT_RDW_anon.csv komma gescheiden bestand met 1 kopregel en dataregels, bevat de verrijkte R dam camera data; 3. ROT_2017_ROT_REG_RDW_anon.csv komma gescheiden bestand met 1 kopregel en dataregels, bevat de verrijkte data voor de ( woonachtig ) in R dam geregistreerde voertuigen. Op basis van bovenstaande drie databestanden zijn onderstaande vier voertuigtabellen, met voertuigaantallen per VERSIT+ voertuigklasse en per locatie, bepaald. Deze vier voertuigtabellen zijn op 20 juli 2017 per opgeleverd in het zip-bestand ROT_2017_Voertuigtabellen_WPS2_juni.zip. 1. ROT_2017_CNX_RDW_veh_nr_per_versit_taakgroep_veh_class_v1.xlsx voertuigaantallen voor de data van de Connection Systems camera s; 2. ROT_2017_ROT_RDW_veh_nr_per_versit_taakgroep_veh_class_v1.xlsx idem voor de data van de camera s van Gemeente Rotterdam; 3. ROT_2017_ROT_REG_RDW_veh_nr_per_versit_taakgroep_veh_class_he rkomst_v1.xlsx idem voor alle bij RDW in postcode gebied geregistreerde voertuigen, uitsplitsing naar locatie is op herkomstgebied; 4. ROT_2017_ROT_REG_RDW_veh_nr_per_versit_taakgroep_veh_class_po stcode4_v1.xlsx idem voor alle bij RDW in postcode gebied geregistreerde voertuigen, uitsplitsing naar locatie is op numerieke postcode. Per 1 januari 2016 werd in de Gemeente Rotterdam de al bestaande milieuzone voor vrachtverkeer uitgebreid qua grondgebied en werd bovendien de milieuzone voor personen- en bestelverkeer ingevoerd (in hetzelfde gebied), tezamen kortweg de Milieuzone Rotterdam. Bij de invoering werd uiteraard nauwkeurig gespecificeerd welke voertuigen voortaan het gebied, de Milieuzone, niet meer (zonder ontheffing) in mochten. Dit werd in 2017 bijgesteld, zie navolgende twee MZ definities gepubliceerd op de MZ webpagina s van de Gemeente Rotterdam. Milieuzone per 1 januari Vanaf 1 januari 2016 mogen de volgende auto s de milieuzone niet in zonder ontheffing: Vrachtauto s op diesel in Euroklasse Euro-I, Euro-II of Euro-III. Bestel- en personenauto s op diesel met een Datum Eerste Toelating (DET) vóór 1 januari Bestel- en personenauto s op benzine(/lpg) 66 met een DET vóór 1 juli Oldtimers van 40 jaar en ouder zijn toegestaan in de milieuzone. Zij hebben geen ontheffing nodig. Dit geldt ook voor auto s die bij de RDW staan geregistreerd met een U9, E2 of voldoende Euroklasse. Controleer of uw auto de milieuzone in mag met de kentekencheck. Milieuzone per 14 juni Sinds 14 juni 2017 mogen de volgende auto s de milieuzone niet in: Vrachtauto s op diesel in Euroklasse Euro-I, Euro-II of Euro-III. Bestel- en personenauto s op diesel met een Datum Eerste Toelating (DET) vóór 1 januari Uitzondering zijn auto s van 40 jaar of ouder (oldtimers). Die mogen de milieuzone in en hebben geen ontheffing nodig. De Datum Eerste Toelating (DET) is de datum waarop een auto voor het eerst op kenteken is gezet in de EU. De Datum Eerste Toelating staat in uw kentekenbewijs. 65 Dit is een letterlijk citaat van de tekst die in september 2016 op de MZ webpagina s van de Gemeente Rotterdam stond. Zie ook de rapportage voor de tussentijdse meting alias WPS 0.5, i.e. TNO-notitie 2016-TL-NOT Voertuigen op benzine(/lpg) en ook op benzine-/lpg dient hier gelezen te worden als voertuigen op benzine of op benzine én LPG. Naast voertuigen op benzine worden namelijk ook bedoeld voertuigen die zodanig ingericht zijn dat ze op benzine én ook op LPG kunnen rijden. Niet bedoeld worden voertuigen die uitsluitend op LPG kunnen rijden, die bestaan maar zijn tamelijk zeldzaam en mogen de MZ in. 67 Dit is een letterlijk citaat van de tekst die in december 2017 op de MZ webpagina s van de Gemeente Rotterdam stond. Zie en klik op Welke auto s mogen de milieuzone niet in? 88 89

46 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage D 2/3 TNO-rapport TNO 2018 R februari 2018 Bijlage D 3/3 Doe de kentekencheck op gezonderelucht.nl en controleer of uw auto de milieuzone in mag. Bij de invoering van de Milieuzone op 1 januari 2016 mochten ook benzine-/lpg 66 - auto s met een DET van vóór 1 juli 1992 niet de Milieuzone in. Door de uitspraak van de rechtbank Rotterdam op 14 juni 2017 mogen benzineauto s wel de Milieuzone Rotterdam in. Dit geldt in ieder geval totdat de Raad van State een definitieve uitspraak heeft gedaan in het Hoger Beroep. Voor vrachtauto s en bestel- en personenauto s op diesel verandert er niets. Milieuzone, grafische weergaven In Figuur 47 en Figuur 48 is de het actuele gebied van de Milieuzone grafisch weergegeven, met correcte contour. Figuur 48 Grafische weergave van de Milieuzone Rotterdam, het groen gearceerde gebied. Figuur 47 Grafische weergave van de Milieuzone Rotterdam, het groen gearceerde gebied