BESTUURLIJK AFWEGINGSNOTITIE VOORKEURSALTERNATIEF AANSLUITING NUTH

Transcriptie

1 BESTUURLIJK AFWEGINGSNOTITIE VOORKEURSALTERNATIEF AANSLUITING NUTH PROVINCIE LIMBURG 4 juni :0.2 B

2 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding Probleem- en Doelstelling Leeswijzer 5 2 Context Historie van het project Startnotitie Inspraakperiode Richtlijnen 8 3 Tracénota/MER Trechtering van de alternatieven het Meest Milieuvriendelijke Alternatief (MMA) Effectvergelijking alternatief 14 en MMA 12 4 Voorkeursalternatief Keuze van het voorkeursalternatief Bijzonderheden van het voorkeursalternatief Bestuurlijk draagvlak Relatie met Natura :0.2 ARCADIS 2

3 HOOFDSTUK 1 Inleiding 1.1 AANLEIDING De aansluiting Nuth op de A76 is een cruciale schakel in het functioneren van het verkeerssysteem in de regio Parkstad Limburg. De aansluiting dient te voorzien in de verkeersafwikkeling van de toekomstige Buitenring Parkstad Limburg (BPL), de A76 en de ontsluiting van de kernen Nuth en Schinnen. De BPL kan niet functioneren zonder een goede aansluiting op de A76. De huidige aansluiting is niet geschikt om het verkeer van en naar de nieuwe BPL te kunnen verwerken. Daarnaast bestaat de huidige aansluiting uit twee gesplitste halve aansluitingen: een noordelijke ter hoogte van het bedrijventerrein De Horsel en een zuidelijke te midden van woonbebouwing. Beide aansluitingen voldoen niet meer aan de ontwerprichtlijnen voor autosnelwegen en dienen in een nieuwe situatie bij elkaar gebracht te worden op een centrale locatie. De nieuwe aansluiting dient uiterlijk samen met de openstelling van de BPL gereed te zijn. Afbeelding 1.1 Overzicht gebied rond aansluiting Nuth (zwarte cirkel geeft locatie globaal weer bij doortrekking BPL tot A76) :0.2 ARCADIS 3

4 1.2 PROBLEEM- EN DOELSTELLING Meerdere uitwisselingslocaties In de huidige situatie hebben zowel Schinnen als Nuth een aansluiting op de A76. De aansluiting van Nuth is opgedeeld in twee halve aansluitingen. Voor de doorstroming op de A76 is het onwenselijk deze drie uitwisselingslocaties met het onderliggende wegennet in stand te houden wanneer de verkeersintensiteiten door komst van de BPL ook nog eens toenemen. Ook voor het onderliggende wegennet in de kern Nuth is de situatie met een tweetal halve aansluitingen niet ideaal, aangezien dit zorgt voor oneigenlijk gebruik van wegen zoals het Stationsplein. Bovendien leidt de verkeerssituatie ter plaatse tot knelpunten op het gebied van verkeersveiligheid en leefbaarheid. Verkeersafwikkeling Door de komst van de Buitenring Parkstad Limburg neemt de verkeersintensiteit op de aansluiting Nuth aanzienlijk toe. In de onderstaande afbeeldingen is de situatie in de ochtend- en avondspits weergegeven bij realisatie van de BPL, maar met gebruikmaking van de bestaande aansluiting. Vanaf een IC-waarde groter dan 0,8 (de oranje, bruine en rode kleuren in de afbeeldingen) treedt ongewenste filievorming op en dienen maatregelen genomen te worden. Afbeelding 2.2 IC-waarden ochtendspits situatie 2025 groen: IC < 0,7 geel: 0,7 IC 0,8 oranje: 0,8 IC 0,9 Bruin: 0,9 IC 1 rood: IC > :0.2 ARCADIS 4

5 Afbeelding 2.3 IC-waarden avondspits situatie 2025 groen: IC < 0,7 geel: 0,7 IC 0,8 oranje: 0,8 IC 0,9 Bruin: 0,9 IC 1 rood: IC > LEESWIJZER In deze Bestuurlijke afwegingsnotitie voorkeursalternatief aansluiting Nuth wordt eerst kort het reeds doorlopen proces beschreven. Daarna worden de belangrijkste conclusies uit de opgestelde Tracénota/MER benoemd om vervolgens de keuze van het voorkeursalternatief te beredeneren. Tot slot wordt op nog enkele bijzonderheden van het VKA ingegaan :0.2 ARCADIS 5

6 HOOFDSTUK 2 Context 2.1 HISTORIE VAN HET PROJECT Tussen 1990 en 2009 zijn verschillende studies uitgevoerd naar de aansluiting Nuth. In 1992 is een besluit genomen dat een nieuwe aansluiting op de A76 voor Schinnen en Nuth zou komen te liggen ten noorden van bedrijventerrein De Horsel. Deze aansluiting is destijds planologisch geregeld, maar is daarna komen te vervallen op basis van gewijzigde inzichten in het kader van een mogelijke verbreding van de A76. Eind vorige eeuw is namelijk door Rijkswaterstaat een tracé/m.e.r.-studie uitgevoerd, waarbij de aansluiting in zijn geheel zou worden verplaatst naar de omgeving van de Daelderweg in Nuth, zo mogelijk in combinatie met het opschuiven van de A76 richting de spoorlijn Heerlen-Sittard. Uiteindelijk is de verbreding van de A76 niet doorgegaan, maar is in 2004 door het Ministerie van Verkeer en Waterstaat wel een besluit genomen dat er een nieuwe aansluiting Nuth moet komen, om een goede verkeersafwikkeling te kunnen garanderen bij de komst van de BPL. In 2007 is in opdracht van Rijkswaterstaat Limburg een Netwerkanalyse uitgevoerd waarbij voor de aansluiting Nuth en aanliggende wegvakken van de A76 ook maatregelen zijn benoemd. In oktober 2008 en in 2009 zijn door de Provincie Limburg nog verschillende aansluitingsvormen in beeld gebracht en kwalitatief beschreven. Gedurende de afgelopen vijf jaar zijn verschillende studies uitgevoerd en zijn er ook nieuwe inzichten gekomen ten aanzien van de groei van het verkeer. Deze nieuwe inzichten leveren een nieuwe kijk op de aard en de omvang van de verkeersproblematiek en de mogelijke oplossingsrichtingen. 2.2 STARTNOTITIE 14 ALTERNATIEVEN Op 8 september 2009 is als start voor de m.e.r.-procedure een Startnotitie gepubliceerd. In deze Startnotitie is door de Provincie Limburg de verkeersproblematiek en de mogelijke oplossingsrichtingen toegelicht. Ook is aangegeven welke onderwerpen in de Tracénota/MER door de Provincie Limburg worden onderzocht. In totaal zijn er in de Startnotitie 14 uiteenlopende alternatieven onderzocht. De alternatieven zijn gegroepeerd in een aantal essentiële kenmerken: Alternatieven met een centrale aansluiting rondom bestaande aansluiting Nuth Er zijn vier oplossingen (alternatief 1 t/m 4) bedacht waarbij de nieuwe aansluiting Nuth ter hoogte van de huidige aansluiting van de N298 op de A76 bij Nuth ligt. Verkeerskundig betreft het een aansluiting waar alle verkeersstromen via één kruising worden afgewikkeld (ook wel een centrale knoop genoemd). De BPL en het lokaal wegennet sluiten daardoor beiden direct aan op de A :0.2 ARCADIS 6

7 Alternatieven met een centrale aansluiting ten noord-westen van de bestaande aansluiting Er zijn vier oplossingen (alternatief 5 t/m 8) beschouwd waarbij de nieuwe aansluiting verder van de woonkern Nuth komt te liggen. Het betreft een beperkte verschuiving van de aansluiting in noordwestelijke richting zodat deze ter hoogte van het bedrijventerrein De Horsel komt te liggen. In deze alternatieven wordt de kern van Nuth meer ontzien en worden de bovenlokale, regionale en lokale verkeersstromen beperkt uit elkaar gehouden (ontvlecht). Alternatieven met een centrale aansluiting ten zuidoosten van de bestaande aansluiting Er zijn twee oplossingen (alternatief 9 en 10) waarbij de verkeerstroom BPL-A76-zuid langs de oostkant van de A76 en het spoor worden geleid. Hiermee wordt de kern van Nuth meer ontzien. Fly-over alternatief In alternatief 11 ligt de nadruk op het ontvlechten van de grote verkeersstromen op de A76 en de BPL, specifiek op de verkeersstroom BPL-A76 noord. Knooppuntalternatieven Er zijn drie oplossingen (alternatief 12 t/m 14) bedacht waarbij de nadruk ligt op de verkeersstroom A76 noord-bpl en een verdergaande, maximale ontvlechting vanuit de A76, BPL en het lokale wegennet. CONCLUSIE: Alternatieven 13 en 14 nader te onderzoeken in de Tracénota/MER Afbeelding 2.4 Alternatieven 13 en 14 te onderzoeken in de Tracénota/MER In de Startnotitie zijn de 14 alternatieven onderzocht op hun verkeerskundige functionaliteit, ontwerptechnische haalbaarheid en fysieke inpasbaarheid. Uit deze analyse bleek dat alleen alternatief 13 en 14 realistische oplossingen voor de aansluiting Nuth zijn en daarom in de Tracénota/MER nader worden onderzocht. Alternatief13 Alternatief INSPRAAKPERIODE DRIE NIEUWE ALTERNATIEVEN Tussen 8 september 2009 en 20 oktober 2009 heeft de Startnotitie ter inzage gelegen om belanghebbenden de mogelijkheid te geven zich een mening te vormen over de te onderzoeken alternatieven. Naar aanleiding van de inspraak zijn enkele nieuwe alternatieven en varianten ingebracht. Dit zijn: Varianten op alternatief 11. Alternatief A: dat een combinatie is tussen alternatief 9, 10, 13 en 14; Alternatief B: gebaseerd op alternatief 3 (en 10), uitgaande van een verschuiving van het spoor; Alternatief C: dat gebaseerd is op alternatief 14 met een andere aansluiting op de A :0.2 ARCADIS 7

8 2.4 RICHTLIJNEN Naast de belanghebbenden heeft ook de Commissie voor de milieu-effectrapportage de Startnotitie bestudeerd. Mede op grond van de inspraakreacties heeft de Commissie in haar advies-richtlijnen twee belangrijke aandachtspunten geformuleerd. Deze adviesrichtlijnen zijn door Gedeputeerde Staten ongewijzigd overgenomen. De aandachtspunten zijn op hoofdlijnen: Zoek ook buiten de corridor naar oplossingen; De Commissie was van mening dat, gezien de mogelijke effecten op het Natura gebied Geleenbeek, ook gekeken moest worden naar kansrijke alternatieven van de aansluiting Nuth buiten de POL-corridor. Trechter alle mogelijke alternatieven in een globale milieu-beoordeling De Commissie was van mening dat de trechtering op basis van alléén verkeersafwikkeling en fysieke inpasbaarheid in het kader van de Tracénota/MER onvoldoende is. Naast verkeersafwikkeling diende een volwaardige, maar globale milieubeoordeling uitgevoerd te moeten worden om vervolgens alleen de realistische alternatieven in de Tracénota/MER nader te onderzoeken :0.2 ARCADIS 8

9 HOOFDSTUK 3 Tracénota/MER 3.1 TRECHTERING VAN DE ALTERNATIEVEN Zoals beschreven in hoofdstuk 2 moeten aanvullend op de alternatievenselectie in de Startnotitie nog twee aanvullende stappen worden onderzocht: onderzoek mogelijke alternatieven buiten de POL-corridor, en beschouw vervolgens alle dan mogelijke alternatieven nog eens op milieugevolgen in brede zin. Daarbij dient niet alleen te worden gekeken naar de verkeerskundige effecten en de inpassing, maar ook naar de mogelijke milieueffecten. De reden om alles nog eens goed te beschouwen, en daarbij dus ook naar de milieueffecten te kijken, was dat significante effecten op de Natura2000 gebieden in het Geleenbeekdal op voorhand niet uit te sluiten zijn. STAP 1: BESCHOUW OOK BUITEN DE CORRIDOR Bij de analyse naar mogelijke alternatieven buiten de POL- corridor is gekeken in twee richtingen. De eerste is de noordelijke corridor genoemd: een mogelijke alternatieve aansluiting tussen de huidige aansluiting Nuth en de aansluiting Schinnen. De tweede is de zuidelijke corridor genoemd: een mogelijke alternatieve aansluiting ten zuiden van de huidige aansluiting Nuth. Afbeelding 3.5 Corridors zijn weergegeven op de conflictenkaart, met daarin gebieden en locaties die een beperking aan de tracés opleggen, te weten: Natura 2000 gebieden; EHS-gebieden; POG-gebieden; Rijksmonumenten; Beschermde stads- en dorpsgezichten; Archeologische monumenten. In de analyse is gekeken naar: Natuur en specifiek de effecten op Natura 2000-gebieden en EHS :0.2 ARCADIS 9

10 Fysieke inpasbaarheid Het leefmilieu, met nadruk op luchtkwaliteit en geluid Landschap, cultuurhistorie en leefmilieu Het verkeerskundig doelbereik Uit de analyse blijkt dat de noordelijke corridor niet realistisch is: hij kent nieuwe en grote doorsnijdingen in het Natura2000-gebied Geleenbeekdal en daardoor versnippering en verstoring van kenmerkende natuurwaarden. Verder loopt de noordelijke corridor door de kern van Thull en verslechtert daar het leefmilieu, en tast de landschappelijke waarden in de omgeving van Vaesrade aan. Ook de zuidelijke corridor op de A76 heeft ruimtebeslag op het Natura 2000-gebied nabij de Zijpendervloedgraaf. Bovendien verslechtert een zuidelijke corridor het leefmilieu in het woongebied Schuureik en Nuth. Daarnaast is het, door het reliëf in het gebied, zeer moeilijk en kostbaar om dit alternatief fysiek in te passen. Een zuidelijke corridor blijkt dan ook geen realistisch alternatief. STAP 2: NIEUWE BESCHOUWING ALLE ALTERNATIEVEN De oorspronkelijke POL-corridor maakt gebruik van de bestaande N298 en heeft mede daardoor de minst nadelige gevolgen voor natuur en leefmilieu. Daarom is in de Tracénota/MER aansluiting Nuth een afweging gemaakt tussen de 17 overgebleven alternatieven binnen de POL-corridor. In de afweging is gekeken naar de effecten op: Verkeer en leefmilieu Water, bodem en natuur Ruimtelijke leefomgeving Fysieke inpasbaarheid ALLEEN 14 REËEL Uit de analyse van de alternatieven binnen de POL-corridor (alternatieven 1 tot en met 14 en alternatieven A tot en met C) blijkt dat alleen alternatief 14 een reëel alternatief vormt als aansluiting van de BPL op de A76 (zie Afbeelding 3.6). Bijna alle alternatieven hebben een negatief effect op natuur, water, leefmilieu (o.a. geluid) en landschap. Uitzondering is alternatief B uit de inspraak op de Startnotitie. Deze heeft minder negatieve effecten op natuur, water en de ruimtelijke leefomgeving, omdat dit alternatief uitgaat van een verschoven ligging van de A76 en reconstructie van het spoorwegemplacement. Dit alternatief zal echter ook effect hebben op het Geleenbeekdal en het Platsbeekdal (beide Natura 2000-gebied). Bovendien gaat dit alternatief gepaard met een verlegging van de spoorlijn Sittard-Heerlen. Dit is dus een zeer ingrijpende en kostbare oplossing. Bovendien maakt dit alternatief een robuuste aansluiting richting Brunssum onmogelijk en kent het een toename van files op het onderliggend wegennet en de BPL. Bij de verdere uitwerking van alternatief 13 is gebleken dat het ontwerp een te grote inbreuk heeft op het Natura 2000-gebied Geleenbeekdal en daarmee significant negatieve effecten heeft op de instandhoudingsdoelen van het gebied. Dit alternatief is juridisch niet houdbaar en wordt daarom niet als een realistisch alternatief gezien :0.2 ARCADIS 10

11 Afbeelding 3.6 Het tracé van alternatief HET MEEST MILIEUVRIENDELIJKE ALTERNATIEF (MMA) In de Tracénota/MER aansluiting Nuth is een meest milieuvriendelijk alternatief (MMA) opgenomen. De oorsprong van het MMA ligt in alternatief 14. Hoewel alternatief 14 uit de analyse kwam als enige reële optie, kent het alternatief ook nadelige gevolgen voor het milieu. Het gaat hierbij met name om het ruimtebeslag op het Natura 2000-gebied. Verder komt uit de zienswijzen naar voren dat men zich zorgen maakt over het aantal omrijdbewegingen in alternatief 14 en daarmee gepaard gaande effecten op het leefmilieu en sluipverkeer. In het MMA zijn de volgende maatregelen genomen om ruimtebeslag op het Natura gebied te beperken: In het MMA loopt er geen weg meer parallel aan de BPL over de Geleenbeek. Daardoor is er minder ruimtebeslag. Verder is het tracé van de BPL ter hoogte van de Geleenbeek versmald. In het MMA zijn de volgende maatregelen genomen om het aantal omrijdbewegingen te beperken: Compactere aansluitvorm door de inpassing van één turboverkersplein. Centrale ligging op de A76 tussen de kernen van Nuth en Schinnen. Hierdoor zijn minder omrijbewegingen en sluipverkeer te verwachten. Afbeelding 3.7 toont het MMA. In de afbeelding staat behalve het tracé van de aansluiting ook een aantal voorname kenmerken :0.2 ARCADIS 11

12 Afbeelding 3.7 Het MMA tracé 3.3 EFFECTVERGELIJKING ALTERNATIEF 14 EN MMA In de Tracénota/MER aansluiting Nuth zijn de effecten van de alternatieven (alternatief 14 en het MMA) bepaald. De gegevens liggen ten grondslag aan de keuze voor het MMA als Voorkeursalternatief. Ze zijn gerangschikt naar specialistische onderwerpen en niet naar maatschappelijke onderwerpen. Aan de hand van het inzicht in de effecten, is een visie gevormd die de basis vormt voor de keuze van het voorkeursalternatief (VKA). EFFECTEN Er wordt onderscheid gemaakt in drie thema s: Verkeer en leefmilieu. Hierbij is gekeken naar de effecten op de aspecten: verkeer, geluid, luchtkwaliteit, externe veiligheid en sociale aspecten. Bodem, water en natuur. Hierbij is gekeken naar de effecten op de aspecten bodem (o.a. verontreiniging), oppervlakte- en grondwater en natuur (o.a Natura 2000, EHS en Flora en Fauna). Ruimtelijke omgeving. Hierbij is gekeken naar de effecten op de aspecten: wonen, werken, recreatie, landbouw, landschap, cultuurhistorie en archeologie. MMA BETER DAN ALTERNATIEF 14 - Minder geluid - Beter voor natuur - Mooier in landschap - Minder ruimtebeslag op wonen Hoewel voor beide alternatieven op alle thema s en onderliggende aspecten naar alle effecten is gekeken, worden hier alleen de belangrijkste verschillen tussen de alternatieven besproken (zie Tabel 3.1). Voor een uitgebreide beschrijving van alle effecten wordt verwezen naar de Tracénota/MER aansluiting Nuth. Uit de vergelijking tussen de alternatieven 14 en het MMA blijkt dat het MMA beter scoort. Met name de effecten op verkeer en het leefmilieu zijn gunstiger dan in alternatief 14. De effecten op natuur en in het bijzonder op het Natura 2000 gebieden zijn het MMA beperkter dan bij alternatief 14. Ook op het gebied van de aantasting van het landschap en het wonen is het MMA een beter alternatief :0.2 ARCADIS 12

13 Tabel 3.1 Effecten van alternatief14 en het MMA Thema Aspecten Referentie Nulplus Alt 14 MMA Verkeer en Verkeer leefmilieu Geluid Luchtkwaliteit Externe veiligheid Sociale aspecten Bodem, water en Bodem natuur Water Natuur Ruimtelijke Woningen ordening Bedrijven Recreatie Landbouw Landschap, Landschap cultuurhistorie en Cultuurhistorie archeologie Archeologie Kosten n.v.t. >50 mlj <50 mlj :0.2 ARCADIS 13

14 HOOFDSTUK 4 Voorkeursalternatief Op basis van de resultaten uit de Tracénota/MER is een bestuurlijk voorkeursalternatief bepaald. In dit hoofdstuk wordt de keuze nader toegelicht en worden enkele bijzonderheden van het voorkeursalternatief beschreven. 4.1 KEUZE VAN HET VOORKEURSALTERNATIEF VKA = MMA MMA/VKA GOEDKOPER DAN ALTERNATIEF 14 Meest milieuvriendelijk alternatief is de basis Het voorkeurstracé/alternatief is gelijk aan het MMA. Naast de hierboven genoemde thema s en effecten zijn de afwegingen om te komen tot het Voorkeurstracé/alternatief ook nog het bestuurlijk en het maatschappelijk draagvlak van belang, evenals de kosten. Kosten van het voorkeursalternatief Om de kosten voor beide alternatieven goed met elkaar te kunnen vergelijken, zijn de kosten berekend voor de nieuwe infrastructuur die moet worden aangelegd in het gebied tussen de aansluiting op de A76 en de aansluiting ter hoogte van de Schuureikerweg. Opgemerkt wordt dat binnen deze raming ook een gedeelte van het tracé is opgenomen dat reeds deel uitmaakt van de Buitenring Parkstad Limburg. Dit betekent dat de daadwerkelijke aanlegkosten voor alleen het onderdeel van de aansluiting, dus zonder het gedeelte van de Buitenring, in de praktijk lager uitvallen. Als de investeringskosten per alternatief worden vergeleken blijkt dat het MMA goedkoper uitvalt dan alternatief BIJZONDERHEDEN VAN HET VOORKEURSALTERNATIEF BESTUURLIJK DRAAGVLAK Het ontwerpproces en het ontwerp van het Voorkeursalternatief (tevens MMA) is besproken in diverse ambtelijke en bestuurlijke overleggen (onder andere gemeenten en Rijkswaterstaat), maar ook in bilaterale overleggen met belanghebbenden. Het eindresultaat is onder andere besproken met de gemeenteraden van Nuth en Schinnen. Er is tevens een bestuurlijk en financieel akkoord bereikt over de kostenverdeling met het ministerie van Verkeer en Waterstaat RELATIE MET NATURA 2000 Het project Aansluiting Nuth ligt in de directe nabijheid van het Natura 2000 gebied Geleenbeekdal. Het project kan alleen gerealiseerd worden, indien de effecten van de nieuwe aansluiting op het Geleenbeekdal niet of niet significant zijn. Indien wel sprake is van significante effecten dient getoetst te worden aan de ADC-criteria (Alternatieven, Dwingende redenen van groot openbaar belang en Compenserende maatregelen) :0.2 ARCADIS 14

15 Tabel 4.2 Effecten van het Voorkeursalternatief op het Natura 2000 gebied Geleenbeekdal Om de effecten en de significantie van de effecten van de aansluiting Nuth in beeld te brengen is een Passende Beoordeling uitgevoerd. De Passende Beoordeling kent de volgende resultaten: Effect Deelaspect effect Geleenbeekdal Permanente effecten Areaalverlies/ Natura 2000-gebied Ja, niet significant ruimtebeslag Habitattypen nee Habitatsoorten nee Versnippering / Habitatsoorten nee barrièrewerking Verdroging Habitattypen / soorten nee Geluidsverstoring Kenmerkende soorten van Nee habitattypen Lichtverstoring Idem Nee Menselijke verstoring Idem Nee Tijdelijke effecten Geluidsverstoring Kenmerkende soorten van Nee habitattypen Lichtverstoring Idem Nee Verstoringen door Idem trillingen Menselijke verstoring Idem Nee Verontreiniging van Habitats / habitatsoorten / Nee water en bodem kenmerkende soorten van habitattypen Luchtverontreiniging Idem Nee Verdroging Idem Ja, mogelijk significant VERDROGING: Mogelijk significante effecten, weg te nemen door mitigerende maatregelen. Uit de analyse blijkt dat alleen wat betreft verdroging mogelijk significante effecten optreden tijdens de aanleg van de aansluiting 1. De mogelijk significante effecten zijn volledig weg te nemen door het nemen van de volgende maatregelen: Toepassing van waterdichte bouwkuipen om effecten buiten de bouwkuip uit te sluiten; Uitvoering van de werkzaamheden in de zomer (het meest droge seizoen). Toepassen van retourbemaling 2 om zo min mogelijk grondwater aan het natuurlijke systeem te onttrekken. Indien bovenstaande maatregelen worden uitgevoerd vormen de effecten op natuur geen belemmering voor de besluitvorming. 1 Vanwege de beschikbaarheid van recente nieuwe rekenmethoden voor het bepalen van de stikstofdepositie, moet aanvullend onderzoek uitgevoerd worden om de effecten van stikstofdepositie te bepalen, alvorens significante effecten van verzuring en vermesting uit te kunnen sluiten. 2 Retourbemaling houdt in dat het water dat uit het gebied wordt gepompt direct wordt teruggepompt in het omliggende gebied :0.2 ARCADIS 15