Begrijpend lezen is begrijpend leven; de kracht van jeugdliteratuur

Transcriptie

1 Begrijpend lezen is begrijpend leven; de kracht van jeugdliteratuur Trefkoele Dalfsen 17 oktober 2018 Hugo van den Ende Wenckje Jongstra

2 Drie grootste misverstanden over begrijpend lezen (CPS, 2016) 1. Begrijpend lezen begint pas echt vanaf groep 4 2. Het volgen van de methode biedt de grootste kans op succes 3. Begrijpend lezen is een vak Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 2

3 Begrijpend lezen? Om jeuk van te krijgen. Illustratie Tjarko van der Pol Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 3

4 Programma Eerste ervaringsoefening: een schets van een kriebelbeest Recente inzichten over begrijpend lezen Tweede ervaringsoefening voor OB, MB en BB prentenboeken en informatieve teksten Naar welke bronnen ben je op zoek? Wat neem je mee van de middag? Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 4

5 Ervaringsoefening 1 Denk een minuut aan een oorwurm en probeer die voor je te zien Schets zo goed mogelijk jouw beeld van een oorwurm in het eerste kader op het uitgereikte blad Overleg met je buurman/vrouw en vraag om tips ter aanvulling van je beeld Zijn jullie het eens geworden over (minstens) twee kenmerkende eigenschappen? Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 5

6 Essentie van begrijpend lezen (Rapp, van den Broek, McMaster, Kendeou & Espin, 2007) Interpretatie van tekst vanuit de eigen gedachten, kennis, vaardigheden en ervaringen van de lezer reconstructie van de werkelijkheid door mentale verbeelding (De Koning & Van der Schoot, 2014, Kintsch, 1998; Land & Sanders, 2007; Singer,1990; Zwaan & Radvansky, 1998) Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 6

7 Sturen op ontwikkeling van leesvaardigheid Begrijpen Interpreteren Reflecteren Samenvatten Opzoeken Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2009) Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 7

8 Principes voor leraren Begrijpend lezen = Begrijpend leven 1. Doorlezen met andere teksten leesmotivatiestimulans voor iedereen! 2. Doordenken met andere lezers in conversatie hardop nadenken 3. Doorleren in andere contexten transfer maken door rijke verbindingen Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 8

9 Doorlezen met andere teksten Leesstimulans blijven aanbieden Gebruik levensechte, boeiende teksten (SLO, 2006) Passend repertoire (Krashen, 2011) Verschillende genres Rondom thema s Horizonverbredend Vermijd (te veel) frontloading Bus & Nielen, 2015; Van Steensel, et al., 2016 Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 9

10 Doordenken met andere lezers In het gesprek met de ander vormt zich de gedachte! Elke lezer is lerende: leraar en leerling! Praten over wat je gelezen hebt, is essentieel omdat we meestal pas weten wat we denken als we het onszelf horen zeggen. (Chambers, 2012) (Bus & Nielen, 2015; Chambers, 2012; Fisher Frey & Lapp, 2008) Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 10

11 Doorleren in andere contexten Transfer maken door rijke verbindingen: Werk met meerdere teksten rondom een thema Begrijpend lezen gebeurt overal: Lezen, schrijven, spreken, luisteren, taalbeschouwing Over de verschillende kerndoelen heen (Bos et al., 2015; Cervetti et. al. 2016; De With, 2014; De Bruyckere et al., 2015, Thijs et al. 2014) Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 11

12 Terug naar de vraag: Wat kan het jeugdboek betekenen voor begrijpend lezen? Jeugdliteratuur kan heel veel betekenen: 1. Kennis van de wereld vergroten 2. Sociaal-emotionele ontwikkeling 3. Leesplezier door beleving, verbeelding, identificatie 4. Vergroten taalvaardigheid 5. Vergroting literaire competentie (Schram, 2011) Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 12

13 Ervaringsoefening 2 1. Werken aan literaire competentie in OB prentenboeken 2. Vergroting kennis van de wereld en inzicht in teksten bij MB en BB informatieve teksten Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 13

14 Werken met prentenboeken in OB Coosje van der Pol (2010) Onderzoek in 18 kleutergroepen Uitwerking van literair lezen van 24 prentenboeken Voor literaire elementen: humor, spanning, personages Prentenboeken lezen als literatuur n%20lezen%20als%20literatuur.pdf Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 14

15 Wat kunnen jonge kinderen leren? Personages: identificeren personages hoofdpersonage van bijpersonages onderscheiden ontwikkeling van hoofdpersonage vaststellen metafictie: wat doet de hoofdpersoon wanner het verhaal uit is? Spanning: Oog hebben voor elementen die spanning bezorgen Spannende elementen in een tekening benoemen Invullen van open plek Ironische humor: Verbale ironie: contrast tussen het gezegde en het bedoelde Ironische gebeurtenis: contrast tussen bedoeling en uitvoering Dramatische ironie: lezer ziet gevaar wat held nog niet ziet Slotvraag/verhaalthema: Plot herkennen en samenvatten Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 15

16 Werken met informatieve boeken in middenbouw/ bovenbouw Lees in tweetallen/drietallen de uitgereikte teksten en werk samen aan het vragenblad. Klaar? Bespreek met het andere tweetal/drietal wat je gelezen hebt en probeer samen het schema in te vullen. Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 16

17 Bronnen voor schoolteams: wat wil je weten? Hoe doorzie ik leerlijnen? Welke actuele handboeken zijn er voor mij/team? Waar kan ik specifieke kennis uit onderzoek voor mijn groep opzoeken? Waar kan ik passende teksten op thema vinden? Welke effectieve leesbevorderende werkvormen zijn er? Waar vind ik voorbeelden van specifieke boekbesprekingen? Hoe ga ik om met verschillen tussen jongens en meisjes? Waar vind ik recensies/tijdschriften? Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 17

18 Aanbevelingen Begrijpend lezen = begrijpend leven 1. (Her)ontdek je nieuwsgierige-ik als onderwijsprofessional: zoek met elkaar uit hoe het precies zit. Zet bronnen naast elkaar op zoek naar de waarheid. 2. Laat je verleiden door goede teksten met sterke verbeeldingskracht en zet teksten in voor meerdere onderwijsdoelen. 3. Benut het netwerk (bibliotheek, kennis op andere scholen); ook waar het gaat om recente goede literatuur 4. Bouw aan een gezamenlijk repertoire van teksten op thema. 5. Lees met je team ieder jaar bekroonde boeken in een professionaliseringsbijeenkomst. Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 18

19 Verdieping open boek Extra info over nascholing? Hugo van den Ende Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 19

20 Bibliografie Cervetti, G. N., Wright, T. S. & Hwang, H. (2016). Conceptual coherence, comprehension, and vocabulary acquisition: A knowledge effect? Reading and Writing, 29(4), Bonset, H., & Hoogeveen, M. (2016). Lezen in het basisonderwijs opnieuw onderzocht. Een inventarisatie van empirisch onderzoek van 2004 tot Enschede: SLO. Retrieved from: CPS.(2016). De drie grootste misverstanden in het begrijpend leesonderwijs. Ebook. Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2009). Een nadere beschouwing. Over de drempels met taal en rekenen. Enschede: SLO. Ghonem-Woets, K. (2009). Literaire competentie in groep 3 tot en met 8. Amsterdam/Delft: uitgeverij Eburon, Stichting Lezen. Fisher, D., Frey, N., & Lapp, D. (2008). Shared readings, modeling comprehension, vocabulary, tekst structures, and tekst features for older readers. The Reading Teacher, 61, Förrer, & Van de Mortel, K. (2011). Lezen, denken, begrijpen. Amersfoort: CPS uitgeverij. Gosen, M. (2012). Tracing learning in interaction; an analysis of shared reading of picture books at kindergarten. Groningen: dissertatie RuG. Koning, B.B. de, & Schoot, M. van der (2014). Hoe zie jij het voor je? Een kritische blik op de hedendaagse onderwijspraktijk van begrijpend lezen. Pedagogische Studiën, 91(6), Krings-Heussen, M. (2006). Van begrijpend luisteren naar begrijpend lezen een werkwijze voor het basisonderwijs en het speciaal onderwijs, JSW 90. Kwant (2011). Geraakt door prentenboeken. Effecten van het gebruik van prentenboeken op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kleuters. Delft: Eburon. Land, J., & Sanders, T. (2007). Lezen. Leuk én leerzaam? Over tekstbegrip van VMBO ers. D. Schram (ed). Lezen in het VMBO. Onderzoek Interventie Praktijk. Stichting Lezen reeks, deel 11, pp Amsterdam: Stichting Lezen. Mol, S.E. Bus, A. G. & de Jong, M.T. (2009). Interactive book reading in early education: a tool to stimulate print knowledge as well as oral language. Review of Educational Research, 79 (2), Nielen, T.M.J., & Bus, A.G. (2016). Onwillige lezers; onderzoek naar redenen en oplossingen. Stichting Lezen Reeks 26. Delft: Eburon. Retrieved from: Pol, van der, C. (2010). Prentenboeken lezen als literatuur. Een structuralistische benadering van het concept literaire competentie voor kleuters. Amsterdam/Delft: uitgeverij Eburon, Stichting Lezen. Rapp, D. N., van den Broek, P., McMaster, K. L., Kendeou, P., & Espin, C. A. (2007). Higherorder comprehension processes in struggling readers: A perspective for research and intervention. Scientific Studies of Reading, 11, Stichting Lezen. (2017). Wat doet het boek? Een onderzoek naar de opbrengsten van lezen. Amsterdam: Stichting Lezen. Van Steensel, R.C.M, Van der Sande, N.E., Bramer, W.M. & Arends, L.R. (2016). Effecten van leesmotivatie-interventies. Uitkomsten van een meta-analyse. Erasmus Universiteit Rotterdam. Schram, D. (2011). Het belang van Lezen. In D. Schram (Ed.). Waarom zou je nu lezen? Nieuwe inzichten over de functies van lezen. Pp Stichting Lezen Reeks 20. Delft: Eburon. Retrieved from: Stichting Lezen. (2017). Leesmonitor: over de opbrengsten van lezen. Opgehaald van: Stichting Lezen. (2016). KWESTIE VAN LEZEN Deel 9 Leesverschillen tussen jongens en meisjes. Achtergronden en praktische tips voor leerkrachten. Retrieved from: Van de Mortel, K., & Förrer, M. (2014). Lezen denken begrijpen! Handboek begrijpend luisteren en lezen in het basisonderwijs. Amersfoort: CPS. Zwaan, R.A., & Radvansky, G.A. (1998). Situation models in language comprehension and memory. Psychological Bulletin, 123, VOG/KPZ Get Inspired 30 maart 2018

21 Hugo van den Ende Wenckje Jongstra Lezing 17 oktober 2018 Bibliotheek Dalfsen 21