REGTE VAN OPVOEDERS. Die Wet en bylaes reguleer die bepalings met betrekking direkte dienslewering en gedrag van die opvoeder in die werkplek.

Transcriptie

1 REGTE VAN OPVOEDERS Opvoeders huldig die standpunt dat alle ander rolspelers in die onderwys regte het, maar dat die regte van die opvoeder negeer word. Daar bestaan egter n baie ferm statutêre basis waarvolgens opvoeders nie alleen hulle regte kan uitoefen nie, maar ook kan afdwing, indien die omstandighede dit vereis. Die regte van opvoeders kan in die werksplek hoofsaaklik geskend word deur die handelinge van leerders (direk of indirek), mede-kollegas, die skoolbeheerliggaam en/of die werkgewer. Die regte van opvoeders in die werksplek word onder andere beskerm deur die Suid- Afrikaanse Grondwet van 1996, die Wet op Indiensneming van Opvoeders, Wet 76 van 1998, die Suid-Afrikaanse Skolewet, Wet 84 van 1996, die Strafproseswet, Wet 51 van 1977 en die Wet op Arbeidsverhoudinge, Wet 66 van Die Suid-Afrikaanse Grondwet van 1996 In terme van die SA Grondwet is enige persoon geregtig op die regte soos vervat in die Handves van Regte. n Opvoeder kan dus in sy/haar werksplek aanspraak maak op sy/haar individuele regte ten opsigte van Gelykheid, Menswaardigheid, Vryheid van Godsdiens, Oortuiging en Mening, Vryheid van Assosiasie, Politieke Regte, Arbeidsregte, Taal en Kultuur asook Regverdige Administratiewe Optrede. Geen reg is egter n absolute reg nie en alle regte is onderhewig aan bepaalde beperkings, soos omskryf in die SA Grondwet. Die aanspraak op regte word dus altyd in redelike terme uitgeoefen. Die Wet op Indiensneming van Opvoeders, Wet 76 van 1998 Die Wet en bylaes reguleer die bepalings met betrekking direkte dienslewering en gedrag van die opvoeder in die werkplek. n Opvoeder het die reg om daarop aan te dring dat die volgende ooreenkomstig die bepalings van die Wet of Kollektiewe Ooreenkomste sal plaasvind : i. Indiensneming, promosie en verplasing ii. Diensbeëindiging iii. Billike prosedure tydens dissiplinêre optrede teen die opvoeder iv. Billike prosedure tydens grieweprosedure deur opvoeder verklaar v. Administrasie van die beroep ooreenkomstig die PAM vi. Grieweprosedure ooreenkomstig Hoofstuk H van die PAM Die Suid-Afrikaanse Skolewet, Wet 84 van 1996

2 Die Wet en toepaslike regulasies bepaal die funksionering van openbare skole. n Opvoeder in diens by n openbare skool het die reg om aanspraak daarop te maak dat i. die skoolhoof en skoolbeheerliggaam hul werksaamhede en verantwoordelikhede ooreenkomstig die bepalings van die Wet sal uitvoer ii. Veiligheidsmaatreëls ooreenkomstig die toepaslike regulasies in werking gestel is. iii. Leerderoptrede ooreenkomstig die betrokke skool se gedragskode en dissiplinêre beleid sal plaasvind iv. Die skoolbeheerliggaam in die beste belang van opvoeding en die skool as instansie, sal optree. Die Strafproseswet 51 van 1977 In die uitoefening van hul bevoegdhede moet amptenare (SAPD/hof ens) te alle tye die individu se regte handhaaf. Die Grondwetlike Regte hier van toespassing is Menswaardigheid, Vryheid en Sekerheid van Persoon, Privaatheid, Eiendom, Gearresteerde, aangehoudende en beskuldigde persone se regte in terme van artikel 35 en die Beperking van Regte, soos vervat in artikel 36 van die Grondwet. Algemeen U is verplig om u naam en adres aan die SAPD te verskaf. U het die reg op regsbystand. Hierdie fundamentele reg van n beskuldigde is onderliggend aan die beginsel dat n beskuldigde n billike verhoor moet hê: i. n beskuldigde moet ingelig word van sy reg op regsverteenwoordiging ii. n beskuldigde moet die geleentheid gebied word om regsverteenwoordiging te bekom U het die reg om te swyg (insluitende die priviligie teen selfinkriminasie) U moet onverwyld verwittig word van u swygreg asook die gevolge daarvan indien u nie u swygreg uitoefen nie. Geen verklaring, bekentenis of erkenning moet afgelê word sonder die bystand van n regsverteenwoordiger nie. Slegs mededelings aan u regsverteenwoordiger is gepriviligeerd (regsprofessionele privilegie). Waak dus daarteen om enige mededeling teenoor ander persone te maak. Arrestasie Inhegtenisneming is een van die mees drastiese inbreukmakings op die regte van die individu. n Persoon het die reg om nie arbitrêr of sonder gegronde rede van sy vryheid of

3 sy reg op vryheid van beweging, ontneem te word nie. Enige arrestasie sonder n lasbrief wat nie uitdruklik deur wetgewing gemagtig is nie, sal onregmatig wees. Vereistes vir n regmatige arrestasie: i. Daar moet n wetsbepaling wees wat die arrestasie magtig. ii. Die arresteerder moet fisies beheer neem oor die persoon wat hy arresteer. Die mate van geweld wat vereis mag word, moet egter regmatig wees. iii. Die gearresteerde moet ten tyde van die uitvoering van die inhegtenisneming of onmiddellik nadat dit uitgevoer is, ingelig word aangaande die rede vir sy/haar inhegtenisneming. iv. Die gearresteerde moet so gou as moontlik na die voorgeskrewe owerheid (polisiekantoor) geneem word Aanhouding sal onregmatig wees indien daar nie aan bogenoemde vereistes voldoen word nie. v. n Gearresteerde mag nie vir langer as 48 uur (onderhewig aan bepaalde vereistes) aangehou word, tensy hy/sy voor n laer hof gebring word nie Aanhouding Die aangehoudende moet so gou as wat redelikerwys moontlik is, voor n hof gebring word, maar nie later nie as 48 uur na die arrestasie; of die einde van die eerste hofdag na die verstryking van die 48 uur, as die 48 uur buite gewone hofure, of op n dag wat nie n gewone hofdag is nie, verstryk. Borg Die grondwetlike reg op borg word bevestig deur SA Grondwet art 35(1)(f) en die Strafproseswet artikels reguleer die vereiste uitoefening van hierdie reg. Elkeen wat weens n beweerde oortreding gearresteer word, het die reg om behoudens redelike voorwaardes, uit aanhouding vrygelaat te word indien die belang van geregtigheid dit toelaat. Die oogmerk van borgtog is om n balans te verseker tussen die belange van die gemeenskap (die beskuldigde moet by sy verhoor teenwoordig wees en die regspleging moet nie belemmer word nie) en die vryheid van n beskuldigde (wat hangende die uitslag van sy verhoor, onskuldig vermoed te wees.) Alhoewel die verlening, al dan nie, van borgtog n regterlike aangeleentheid is, kan die polisie in beperkte omstandighede borgtog toestaan.

4 Die doel van polisie-borg is nie om n regterlike beslissing te omseil nie, maar om te verseker dat invryheidstelling ten opsigte van relatiewe mindere misdade so spoedig moontlik kan geskied. n Skadevergoedingsaksie mag moontlik wees waar polisie-borg kwaadwillig geweier word of waar die gemagtigde polisiebeampte doodeenvoudig weier om sy diskresie uit te oefen As polisieborg geweier word of weens beperkende bepalings nie toegestaan kan word nie, het die beskuldigde die volste reg om by n laer hof aansoek om borgtog te doen Daar word nie meer voorsien vir formele na-ure borgaansoeke nie. Die Wet op Arbeidsverhoudinge, Wet 66 van Staking In terme van die artikel 23 van die SA Grondwet, het elkeen het die reg op billike arbeidspraktyke. Elke werker het die reg om te staak. Hierdie reg word omskryf deur artikel 64 die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van Hierdie reg is egter ook nie absoluut nie en word dus tans beperk deur die bepalings van artikel 65 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van Gegriefde lede by n skool kan dus kollektief staak, mits die regte prosedure gevolg word. ONAANVAARBARE LEEDER OPTREDE Leerderdissipline word toenemend as problematies deur opvoeders beleef. Dit gebeur van tyd tot tyd dat leerders opvoeders intimideer, beledig, en in sekere gevalle aanrand. Die SAOU keur sulke gedrag ten sterkste af en oordeel dat skoolhoofde en veral beheerliggame n plig het om opvoeders te beskerm en sulke wanpraktyke aan die hand van die skool se gedragskode te hanteer. Die gedragskode vir leerders van n skool moet voorsiening daarvoor maak dat daar van leerders verwag kan word om skool- en klasreëls te ken en daaraan gehoor te gee. Onkunde oor hierdie reëls is nie n aanvaarbare verskoning nie. Opvoeders en bewaarders van die orde moet dissiplinêre probleme wat nie ernstig genoeg is om na die skoolhoof te verwys nie, oplos. n Skakelmeganisme, of n objektiewe en onpartydige beoordelaar tussen leerders en opvoeders moet daargestel word om hierdie dispute op te los. In gevalle waar bendes betrokke is moet die skoolhoof hulle nie konfronteer nie, maar moet die beheerliggaam n onderhandelingsmeganisme daarstel.

5 Herhaaldelike skending van skoolreëls of die Gedragskode kan lei tot skorsing van n leerder. Konsekwente toepassing van die skool se dissiplinêre stelsel verseker grootliks die algemene dissipline in n skool en klaskamer. Sodoende kan die bepaling van die Gedragskode effektief toegepas word. Indien n aangeleentheid ernstig is, kan dit na die skoolhoof verwys word vir verdere hantering. Indien dit nie bevredigend geskied nie, kan die probleem aan die skoolbeheerliggaam gekommunikeer word. Die skoolbeheerliggaam is verantwoordelik vir die hantering van ernstige wangedrag van leerders en die prosedure wat gevolg moet word, word deur artikel 9 van SASA voorgeskryf. Indien n aangeleentheid wat n opvoeder na die skoolhoof en beheerliggaam verwys het, nie na die opvoeder se bevrediging opgelos word nie en hy/sy voel dat sy/haar regte steeds geskend word deur die leerder, kan daar ook van die grieweprosedure, soos voorgeskryf in Hoofstuk H van die PAM soos vervat in die Wet op Indiensneming van Opvoeders, Wet 76 van 1998, gebruik gemaak word. GRIEWEPROSEDURE OP SKOOLVLAK Indien die regte van die opvoeder geskend word deur die handelinge van n leerder, medekollegas, die skoolbeheerliggaam en/of die werkgewer en die skoolhoof en/of beheerliggaam, soos toepaslik, die situasie nie bevredigend bestuur of oplos nie, kan die opvoeder hom/haar wend tot die grieweprosedure, soos voorgeskryf in Hoofstuk H van die PAM. DOEL VAN GRIEWEPROSEDURE Die doel van die grieweprosedure is n poging om n klag op persoonlike vlak so gou as moontlik en so na as moontlik aan die bron van die klag op te los. Die doel is dus om te voorkom dat die grief uiteindelik n dispuut word, wat dan in terme van die bepalings van RAVO se grondwet hanteer moet word. DEFINISIE n Grief word deur n werknemer verklaar wanneer i. die werknemersverhouding geaffekteer word of ii. wanneer daar n beweerde waninterpretasie of skending van n persoon se regte is. PROSEDURE Griewe moet as volg hanteer word:

6 (a) Mondelingse onderhoud n ernstige poging moet aangewend word om enige grief op te los deur n mondelingse onderhoud tussen die gegriefde en die skoolhoof voordat die geskil n formele grief word. Gedurende hierdie proses word geen rekords gehou nie en sal sonder enige benadeling van die partye geskied. Indien die grief nie mondelings opgelos kan word nie : (b) Formele geskrewe griewe op skoolvlak n Gegriefde persoon moet binne 90 dae vanaf die ontstaan van die grief, dit skriftelik teenoor die skoolhoof verklaar. Hierdie skrywe moet volledige besonderhede van die aard van grief weergee en moet deur die gegriefde persoon onderteken word. n Afskrif hiervan moet deur die skoolhoof ook by die toepaslike kantoor van provinsiale department van onderwys ingedien word. Die hoof moet in hierdie geval dan binne 3 werkdae met die gegriefde vergader en poog om die grief op te los. Tydens hierdie vergadering moet die feite gestel en oorweeg word en n poging moet aangewend word om die saak op te los tot die bevrediging van al die partye. Die uitkoms van hierdie vergadering moet dan binne 5 werksdae gekommunikeer word, hetsy dit opgelos is al dan nie. Indien die grief op die hoof van toepassing is, kan die grief direk na die distrikskantoor verwys word, maar slegs nadat daar reeds n ernstige poging was om die grief deur n mondelingse onderhoud met die skoolhoof op te los (soos vereis in(a)). (c ) Hantering deur distrikskantoor Indien die gegriefde persoon nie tevrede is met die uitkoms soos in (b) hierbo gemeld nie, kan hy/sy dit binne 5 werksdae skriftelik verwys na die distrikskantoor. Die bevinding van die hoof moet ingesluit word by die skrywe. n Afskrif van hierdie skrywe moet aan die hoof verskaf word en waar van toepassing, ook aan die gegriefde se vakbond. Die hoof moet dan binne 5 werksdae vandat hy/sy die afskrif van die verwysing ontvang het, sy/haar kommentaar en alle relevante inligting indien by die distrikskantoor.

7 Die distriksdirekteur of die hoof van die provinsiale onderwysdepartement of sy gedelegeerde moet dan binne 5 werksdae na die ontvangs van alle partye se verwysings poog om die grief op te los en die uitkoms skriftelik aan al die partye te kommunikeer. Indien die gegriefde dan steeds nie tevrede is met die uitkoms nie, kan hy/sy n formele dispuut by RAVO verklaar. n Vakbond kan namens sy lede, individueel of kollektief, griewe registreer en sy lede gedurende al die fases van die grieweprosedure verteenwoordig. AANRANDING VAN OPVOEDER DEUR LEERDER Een van die aspekte in die Kinderwet (Child Justice Act, 75 van 2008), is die kwessie van die kriminele kapasiteit van kinders. Die CJA stel dit as volg: i. kinders tot en met die ouderdom van 10 jaar oud het gebrekkige kriminele kapasiteit en mag nie in hegtenis geneem word vir die pleeg van n misdryf nie. ii. Kinders tussen die ouderdom van het kriminele kapasiteit en die onus rus op die Staat om hierdie kapasiteit te bewys. iii. Kinders bo die ouderdom van 14 het kriminele kapasiteit tensy anders bewys deur die beskuldigde kind. Alle gevolge (dit wil sê onder andere die aanmelding van die oortreding, al dan nie) wat voortspruit uit die pleeg van 'n misdryf deur 'n kind (bv aanranding van opvoeder) moet in verhouding wees met die omstandighede van die kind, die aard van die oortreding en die belange van die gemeenskap. Die beste belange van n kind allesoorheersend. In skedule 1 word gewone aanranding sonder ernstige liggaamlike leed as minder ernstig geag. Aanranding, wat ernstige liggaamlike leed tot gevolg het word gelys as n skedule 2 oortreding. n Kind mag nie gearresteer word vir n oortreding soos gelys in Skedule 1 nie, tensy daar dwingende redes is wat dit regverdig. Die aard van die oortreding sal dus bepaal hoe teenoor die leerder opgetree moet word. In gevalle waar skoolhoofde en/of beheerliggame hulle plig volgens u oordeel versaak kan u dus die volgende optredes oorweeg : i. n formele grief verklaar ingevolge bostaande riglyne; ii. n formele dispuut verklaar; en/of iii. Die SAOU nader om bystand te verleen.