Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 17 NOVEMBER 2015 P N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. P N L G P H, beklaagde, eiser, met als raadslieden mr. Antoon Lust en mr. Jelle Snauwaert, beiden advocaten bij de balie te Brugge. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Gent, correctionele kamer, van 20 juni De eiser voert in een memorie die aan dit arrest is gehecht, vier middelen aan. Raadsheer Filip Van Volsem heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal met opdracht Alain Winants heeft geconcludeerd.

2 17 NOVEMBER 2015 P N/2 II. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Ontvankelijkheid van het cassatieberoep 1. Het arrest verklaart het onderdeel van de herstelvordering tot stopzetting van het wederrechtelijk gebruik als vakantiewoning niet ontvankelijk. In zoverre ook tegen die beslissing gericht, is het cassatieberoep bij gebrek aan belang niet ontvankelijk. Eerste middel 2. Het middel voert schending aan van artikel 6.3.a en 6.3.b EVRM, artikel 14.5 IVBPR en artikel 182 Wetboek van Strafvordering, alsmede bevoegdheidsoverschrijding en miskenning van het algemeen rechtsbeginsel van het recht van verdediging: het arrest doet ten onrechte uitspraak over de verzwarende omstandigheid van artikel 146, tweede lid, Stedenbouwdecreet 1999, die niet voor de eerste rechter tegen de eiser was aangevoerd; de appelrechters waren daartoe niet bevoegd; de appelrechters konden de eiser zonder dagvaarding of vrijwillige verschijning voor de eerste rechter voor die verzwarende omstandigheid niet veroordelen; de eiser wordt zo ook het recht ontzegd de kwestie van de verzwarende omstandigheid te laten beoordelen door een hoger rechtscollege; door de eiser op de rechtszitting in hoger beroep te ondervragen over de toepasselijkheid van de verzwarende omstandigheid kreeg hij niet de gelegenheid zich daarop voor te bereiden in de zin van artikel 6.3.b EVRM, werd hij niet over zijn zwijgrecht ingelicht en werd hij strijdig met artikel 6.3.a EVRM pas meerdere jaren na de feiten op de hoogte gebracht van wat hem precies werd ten laste gelegd. 3. Elke rechter, ook de appelrechter, is ertoe gehouden om aan de bij hem aanhangig gemaakte feiten een juiste omschrijving te geven. Hij moet indien daartoe grond bestaat de omschrijving wijzigen, voor zover daardoor geen andere feiten worden aanhangig gemaakt dan bedoeld in de akte van aanhangigmaking en hij het recht van verdediging van partijen niet miskent. Een vrijwillige verschijning of een nieuwe akte van aanhangigmaking zijn daartoe niet vereist.

3 17 NOVEMBER 2015 P N/3 Die verplichting houdt ook in dat elke rechter, ook de appelrechter, ingeval van het voorhanden zijn van een verzwarende omstandigheid, de omschrijving van de telastlegging moet aanvullen met die verzwarende omstandigheid, mits het recht van verdediging van de partijen te eerbiedigen door hen de gelegenheid te geven over die aanvulling verweer te voeren. Door aldus te handelen spreekt de rechter zich niet uit over bij hem niet aanhangige feiten en overschrijdt hij evenmin zijn rechtsmacht. 4. Artikel 14.5 IVBPR bepaalt: Een ieder die wegens een strafbaar feit is veroordeeld heeft het recht zijn veroordeling en vonnis opnieuw te doen beoordelen door een hoger rechtscollege overeenkomstig de wet. Die bepaling belet niet dat de appelrechter de omschrijving van een strafbaar feit, waarover een eerste rechter zich heeft uitgesproken, aanvult door toevoeging van een verzwarende omstandigheid en vervolgens veroordeelt voor de aangevulde omschrijving van dit strafbaar feit. 5. Het recht op bijstand van een advocaat, het zwijgrecht en het feit dat niemand kan worden verplicht zichzelf te incrimineren, zijn verbonden met de cautieplicht. De bijstand door een raadsman aan de beklaagde ter gelegenheid van zijn verschijning voor een vonnisrechter en ondervraging door die rechter houdt in dat die raadsman de beklaagde kan wijzen op zijn zwijgrecht, laat die beklaagde toe zijn recht van verdediging ten volle uit te oefenen en waarborgt zijn recht op een eerlijk proces. Niet is vereist dat de rechter vóór de ondervraging de door een raadsman bijgestane beklaagde zou wijzen op zijn zwijgrecht. 6. Artikel 6.3.a en 6.3.b EVRM bepaalt: Eenieder, die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd, heeft ten minste de volgende rechten:

4 17 NOVEMBER 2015 P N/4 a) onverwijld, in een taal welke hij verstaat, en in bijzonderheden, op de hoogte te worden gesteld van de aard en de reden van de tegen hem ingebrachte beschuldiging; b) te beschikken over voldoende tijd en faciliteiten welke nodig zijn voor de voorbereiding van zijn verdediging. Die bepalingen beletten de appelrechter niet een beklaagde te ondervragen over het eventueel voorhanden zijn van een verzwarende omstandigheid. Zij beletten de appelrechter evenmin om, indien hij van oordeel is dat de door de eerste rechter aangenomen omschrijving van een strafbaar feit moet worden aangevuld met een verzwarende omstandigheid, die omschrijving aan te vullen en de partijen de gelegenheid te geven daarover verweer te voeren. Tweede middel 7. Het middel voert schending aan van artikel 211bis Wetboek van Strafvordering: de appelrechters stellen voor het eerst in hoger beroep in hoofde van de eiser het bestaan van de verzwarende omstandigheid van artikel 146, tweede lid, Stedenbouwdecreet vast, maar doen dit ten onrechte niet met eenparigheid van stemmen. 8. Artikel 211bis, eerste en tweede zin, Wetboek van Strafvordering bepaalt: Is er een vrijsprekend vonnis of een beschikking tot buitenvervolgingstelling, dan kan het gerecht in hoger beroep geen veroordeling of verwijzing uitspreken dan met eenparige stemmen van zijn leden. Dezelfde eenstemmigheid is vereist voor het gerecht in hoger beroep om tegen de beklaagde uitgesproken straffen te kunnen verzwaren. 9. Deze bepaling vereist niet dat de appelrechter die de omschrijving van een strafbaar feit wijzigt door aanvulling met een verzwarende omstandigheid en de beklaagde aan het aldus heromschreven feit schuldig verklaart zonder de door de eerste rechter opgelegde straf te verhogen, dit met eenparige stemmen doet. Het middel dat uitgaat van een andere rechtsopvatting, faalt naar recht.

5 17 NOVEMBER 2015 P N/5 Derde middel 10. Het middel voert schending aan van de artikelen en , tweede lid, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening: de appelrechters verklaren de herstelvordering ten onrechte niet onontvankelijk; het door de Hoge Raad voor het Herstelbeleid, thans de Hoge Raad voor het Handhavingsbeleid (HRHB) verstrekte advies werd verleend op 20 maart 2008, terwijl er slechts voor de strafrechter werd gedagvaard op 9 september 2010, dit is buiten de door artikel 148/2 Stedenbouwdecreet 1999, thans artikel Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening bedoelde termijn van twee jaar; bepalend voor de waarde van het advies is niet de datum waarop het advies aan het parket werd overgemaakt, namelijk 21 augustus 2008, maar wel de datum waarop de herstelvordering bij de strafrechter wordt aanhangig gemaakt, namelijk 9 september Artikel 149, 2, Stedenbouwdecreet 1999, thans artikel , 4, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening bepaalt: De herstelvordering wordt bij het parket ingeleid bij gewone brief, in naam van het Vlaamse Gewest of van het college van burgemeester en schepenen, door de gewestelijk stedenbouwkundig inspecteurs en de aangestelden van het college van burgemeester en schepenen. Artikel 148/2 Stedenbouwdecreet 1999, zoals gewijzigd door artikel 52 Aanpassingsdecreet 2009, thans artikel Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening, bepaalt: De stedenbouwkundige inspecteur en het college van burgemeester en schepenen kunnen slechts overgaan tot het inleiden van een herstelvordering voor de rechter of tot het ambtshalve uitvoeren van een herstelmaatregel, wanneer de Hoge Raad daartoe voorafgaandelijk een positief advies heeft verleend. Artikel 149, 4, Stedenbouwdecreet 1999, zoals gewijzigd door artikel 53 Aanpassingsdecreet 2009, thans artikel , 6, eerste lid, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening, bepaalt: Op straffe van onontvankelijkheid voegt het bestuur het positief advies, vermeld in artikel 6.1.7, aan de herstelvordering toe, onverminderd artikel , tweede lid. Artikel 148/6 Stedenbouwdecreet 1999, zoals gewijzigd door artikel 52 Aanpassingsdecreet 2009, thans artikel , tweede lid, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening bepaalt: Een positief advies geldt voor een periode van twee jaar, te rekenen vanaf de datum waarop over het advies wordt beslist.

6 17 NOVEMBER 2015 P N/6 12. Uit de doelstelling van de vereiste van het positief advies van de HRHB, namelijk het bereiken van een grotere coherentie in de beleidsbeslissingen van het bestuur om herstel te vorderen, alsmede de samenhang tussen de voormelde bepalingen volgt dat de herstelvordering slechts op ontvankelijke wijze bij het parket kan worden ingeleid indien op de datum van de brief waarmee de vordering bij het parket wordt ingeleid het positief advies van de HRHB niet ouder is dan twee jaar. Uit die bepalingen volgt niet dat de herstelvordering slechts bij de strafrechter op ontvankelijke wijze samen met de strafvordering kan aanhangig worden gemaakt indien op de datum van de aanhangigmaking het positief advies van de HRHB minder dan twee jaar oud is. Het middel dat uitgaat van een andere rechtsopvatting, faalt naar recht. Vierde middel 13. Het middel voert schending aan van artikel 159 Grondwet, artikel 1 Eerste Aanvullend Protocol EVRM en artikel , 1, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening, alsmede miskenning van het evenredigheids- en proportionaliteitsbeginsel: het arrest neemt bij de beoordeling van de herstelvordering ten onrechte het volgend motief in aanmerking, namelijk dat de wederrechtelijke bouwsels afbreuk doen aan de landschappelijke waarde van de omgeving, gezien de overtreding zich voorgedaan heeft in het achterliggende agrarisch open ruimtegebied en dat deze aangebouwde delen nog niet afgewerkt zijn en zich slechts in ruwbouw bevinden ( ) (waardoor) deze situatie geenszins een ruimtelijk aantrekkelijk zicht (biedt) ; op het ogenblik van het arrest was die motivering niet meer relevant omdat de eiser zich dermate in regel had gesteld dat enkel een betonnen plaat overbleef die zich op een halve meter onder de grond bevindt; wat niet waarneembaar is, kan nooit een impact hebben op de goede ruimtelijke ordening; het arrest oordeelt dan ook evenzeer ten onrechte dat de bodemplaat werd gegoten om de wederrechtelijke aanleg van de siervijver mogelijk te maken en dus ook zichtbaar te maken: het betreft een constructie die voor het geheel essentieel is en onlosmakelijk ermee verbonden is, zodat enkel de verwijdering van het visueel zichtbaar gedeelte niet tot het herstel van de plaats in de vorige toestand

7 17 NOVEMBER 2015 P N/7 leidt ; aldus verduidelijkt het arrest niet waarom de ondergrondse vloerplaat de goede ruimtelijke ordening ter plaatse in concreto in het gedrang brengt en dat de wegname ervan de enige mogelijke maatregel is om de goede ruimtelijke ordening te herstellen; door een herstelmaatregel op te leggen die niet meer evenredig is aan de in concreto nog bestaande aantasting van de goede ruimtelijke ordening ingevolge het gepleegde misdrijf miskent het arrest het begrip kennelijke onredelijkheid. 14. De maatregel van het herstel van de plaats in de oorspronkelijke toestand strekt ertoe de gevolgen van een met de wet strijdige en voor het openbaar belang schadelijke toestand integraal te doen verdwijnen. Daaruit vloeit voort dat de illegale constructies integraal moeten worden verwijderd met inbegrip van het verwijderen van de afbraakmaterialen van het terrein en het opvullen van eventuele bouwputten of het herstellen van het maaiveld. 15. Bij de beoordeling van een aangevoerde kennelijke onredelijkheid van de gevorderde maatregel van het herstel van de plaats in de oorspronkelijke toestand dient de rechter onder meer na te gaan of het gevorderde herstel evenredig is met de in concreto vastgestelde aantasting van de ruimtelijke ordening. 16. De omstandigheid dat reeds gedeeltelijk vrijwillig uitvoering werd gegeven aan het gevorderde herstel van de plaats in zijn oorspronkelijke toestand, belet niet dat de rechter bij de beoordeling van de aangevoerde onredelijkheid van de herstelvordering, welke strekt tot integraal herstel van alle illegale constructies, de impact van die gehele illegale constructie in aanmerking neemt. 17. Met de in het middel vermelde redenen verantwoordt het arrest naar recht de beslissing dat de herstelmaatregel niet kennelijk onevenredig is. In zoverre kan het middel niet worden aangenomen. Ambtshalve onderzoek van de beslissing op de strafvordering 18. De substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven rechtsvormen zijn in acht genomen en de beslissing is overeenkomstig de wet gewezen.

8 17 NOVEMBER 2015 P N/8 Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiser tot de kosten. Bepaalt de kosten op 113,91 euro. Dit arrest is gewezen te Brussel door het Hof van Cassatie, tweede kamer, samengesteld uit voorzitter Paul Maffei, als voorzitter, de raadsheren Filip Van Volsem, Alain Bloch, Antoine Lievens en Sidney Berneman, en op de openbare rechtszitting van 17 november 2015 uitgesproken door voorzitter Paul Maffei, in aanwezigheid van advocaat-generaal met opdracht Alain Winants, met bijstand van afgevaardigd griffier Véronique Kosynsky. V. Kosynsky S. Berneman A. Lievens A. Bloch F. Van Volsem P. Maffei