Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 9 SEPTEMBER 2014 P N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. P N L J C V, beklaagde, eiser, met als raadsman mr. Katia Bouve, advocaat bij de balie te Brugge, tegen STEDENBOUWKUNDIG INSPECTEUR bevoegd voor het grondgebied van de provincie Antwerpen, met kantoor te 2018 Antwerpen, Lange Kievitstraat 111/113 bus 55, eiser tot herstel, verweerder.

2 9 SEPTEMBER 2014 P N/2 I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Antwerpen, correctionele kamer, van 6 februari De eiser voert in een memorie die aan dit arrest is gehecht, twee middelen aan. Raadsheer Filip Van Volsem heeft verslag uitgebracht. Plaatsvervangend advocaat-generaal Marc De Swaef heeft geconcludeerd. II. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Eerste middel Eerste onderdeel 1. Het onderdeel voert schending aan van de artikelen 6.1 en 13 EVRM en artikel 14.3.c IVBPR: het arrest oordeelt, na de vaststelling dat de overschrijding van de redelijke termijn niet kan worden geremedieerd op het vlak van de bestraffing aangezien geen straf kan worden opgelegd, ten onrechte dat die overschrijding op zich nooit een matigend effect kan hebben op de herstelmaatregel; de vastgestelde schending van de redelijke termijn-vereiste moet op grond van artikel 13 EVRM tot een door de nationale rechter te verlenen rechtsherstel leiden dat reeel en meetbaar is en dat in verhouding staat tot de omvang van de ongeoorloofde vertraging; een loutere vaststelling dat de redelijke termijn is overschreden is geen voldoende rechtsherstel in de zin van artikel 13 EVRM. 2. Noch artikel 6.1 EVRM noch artikel 14.3.c IVBPR noch enige andere bepaling van deze verdragen bepalen de gevolgen die de rechter aan een door hem vastgestelde overschrijding van de redelijke termijn moet verbinden. Het staat aan de rechter om, wanneer hij overeenkomstig artikel 13 EVRM beslist wegens overschrijding van de redelijke termijn een passend rechtsherstel toe te kennen, in feite en op grond van de concrete gegevens van de zaak te oordelen in welke mate en

3 9 SEPTEMBER 2014 P N/3 onder welke voorwaarden een vermindering kan worden toegekend, op voorwaarde dat zij reëel en meetbaar is. 3. De vaststelling dat het herstel in de oorspronkelijke toestand een straf is in de zin van artikel 6.1 EVRM of van artikel 14.3.c IVBPR, brengt enkel mee dat de waarborgen van die bepalingen moeten worden in acht genomen, waaronder de behandeling van de vordering binnen een redelijke termijn. Deze vaststelling heeft niet tot gevolg dat die maatregel in de Belgische wetgeving van strafrechtelijke aard is zodat de algemene bepalingen van het Belgisch strafrecht en strafprocesrecht, inzonderheid wat betreft het milderen van de straf of zelfs de eenvoudige schuldigverklaring erop toepassing moeten vinden. 4. Bij de straftoemeting overeenkomstig het Belgische strafrecht en strafprocesrecht vormen de ernst van het bewezen verklaarde misdrijf evenals de schuld en de persoonlijkheid van de beklaagde, criteria op grond waarvan de rechter binnen de door de wet gestelde perken de strafmaat en de soort straf bepaalt. Binnen die beleidsruimte is er plaats voor mildering om reden van de onzekerheid die de betrokkene door de langdurige vervolging heeft moeten doorstaan. 5. De herstelvordering heeft niet zozeer een bepaald misdrijf als grondslag, maar wel de stedenbouwkundige verplichting die moet worden nageleefd en waarvan de niet-naleving leidt tot een met de wet strijdige toestand waardoor het openbaar belang wordt geschaad en waaraan een einde moet worden gesteld. Deze noodzaak om de goede ruimtelijke ordening te handhaven en waar nodig te herstellen, biedt wegens de aard zelf van de herstelvordering geen ruimte tot mildering om redenen die enkel de persoonlijkheid van de dader betreffen en onverenigbaar zijn met de doelstellingen van de wet. 6. De rechter gaat overeenkomstig artikel 159 Grondwet en artikel , 1, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening bij de wettigheidstoets van het gevorderde herstel na of dit nog steeds steunt op motieven die de ruimtelijke ordening betreffen en op een opvatting van de ruimtelijke ordening die niet kennelijk onredelijk is. Daarbij komt ook het ruime tijdsverloop in aanmerking in die zin dat door de aldus gewijzigde omstandigheden, een verder herstel zoals gevorderd kennelijk onredelijk kan voorkomen.

4 9 SEPTEMBER 2014 P N/4 7. Het staat voor het overige aan de rechter te oordelen in welke mate de omstandigheden van de zaak hem toelaten een passend en redelijk verantwoord rechtsherstel te verlenen dat voldoet aan de artikelen 6.1 en 13 EVRM en artikel 14.3.c IVBPR zonder dat hij daarbij de bevoegdheden hem toegekend door artikel , 1, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening zou overschrijden. De noodzaak van een passend rechtsherstel wegens overschrijding van de redelijke termijn wordt daarbij beïnvloed door de omstandigheid dat de betrokkene in afwachting van de uitspraak langdurig voordeel heeft kunnen halen uit de door hemzelf gecreëerde onwettige toestand. 8. Bij onmogelijkheid om dit rechtsherstel te verlenen, stelt de rechter de overschrijding van de redelijke termijn op authentieke wijze vast. Het behoort dan aan de betrokkene zich tot de bevoegde rechter te wenden teneinde dit passend rechtsherstel te verkrijgen. Artikel 13 EVRM noch enige andere verdragsbepaling vereisen dat de strafrechter zelf en dadelijk dit rechtsherstel zou verlenen. Het onderdeel dat uitgaat van een andere rechtsopvatting, faalt naar recht. Tweede onderdeel 9. Het onderdeel voert schending aan van artikel 6.1 EVRM, artikel 1 Eerste Aanvullend Protocol EVRM en artikel 14.3.c IVBPR: met het oordeel dat hoewel alleen nog de herstelvordering is te beoordelen, de gevolgen van een vastgestelde overschrijding van de redelijke termijn-vereiste zich geenszins kunnen situeren op het vlak van die herstelvordering, sluiten de appelrechters ten onrechte een herstel in natura van die verdragschending uit; nochtans is een dergelijk herstel in wel bepaalde concrete gevallen de enige passende en voldoende compensatie voor de vastgestelde overschrijding. 10. Het onderdeel is geheel afgeleid uit de vergeefs met het eerste onderdeel aangevoerde onwettigheid. Het onderdeel is niet ontvankelijk.

5 9 SEPTEMBER 2014 P N/5 Derde onderdeel 11. Het onderdeel voert schending aan van de artikelen 6.1 en 13 EVRM, artikel 1 Eerste Aanvullend Protocol EVRM en artikel 14.1 IVBPR: het arrest dat vaststelt dat de overschrijding van de redelijke termijn niet kan worden geremedieerd op het vlak van de bestraffing aangezien geen straf kan worden opgelegd en vervolgens oordeelt dat een overschrijding van de redelijke termijn op zich nooit een matigend effect kan hebben op de herstelmaatregel, belet dat de eiser verweer kan voeren over het herstel van deze schending in natura; de beperkte beoordelingsbevoegdheid van de rechter is onverzoenbaar met het recht van verdediging en het recht op een eerlijk proces die inhouden dat de betrokkene elk argument dienstig voor zijn verdediging moet kunnen aanvoeren; bovendien wordt de eiser op die manier ook een vorm van schadeherstel ontnomen; deze schending is des te flagranter omdat het grondrecht op eigendom in het gedrang is. 12. Uit de enkele omstandigheid dat de strafrechter bij de onmogelijkheid om overeenkomstig artikel 13 EVRM zelf rechtsherstel te verlenen aan de overschrijding van de redelijke termijn, zich kan beperken tot de vaststelling van die overschrijding van de redelijke termijn op authentieke wijze, waarbij het dan aan de betrokkene behoort zich tot de bevoegde rechter te wenden teneinde dit passend rechtsherstel te verkrijgen, volgt niet dat eisers recht van verdediging en zijn recht op een eerlijk proces zijn miskend. In zoverre kan het onderdeel niet worden aangenomen. 13. Voor het overige is het onderdeel afgeleid uit de vergeefs met het eerste onderdeel aangevoerde onwettigheid en is het niet ontvankelijk. Tweede middel Eerste onderdeel 14. Het onderdeel voert schending aan van artikel 6.1 EVRM, artikel 1 Eerste Aanvullend Protocol EVRM, artikel 14.1 IVBPR en de artikelen 149 en 159 Grondwet: met de algemene overweging dat de herstelvordering gezien de omvang en de aard van de inbreuken voor de eiser geen onredelijke last meebrengt

6 9 SEPTEMBER 2014 P N/6 die het voordeel dat voor de ruimtelijke ordening ontstaat zal overstijgen, beantwoordt het arrest niet eisers concrete verweer omtrent de onevenredigheid tussen de last die de herstelmaatregel voor de eiser veroorzaakt en het voordeel voor de ruimtelijke ordening en doet het evenmin zelf die evenredigheidstoets; het arrest zegt uitsluitend iets over het voordeel van de herstelvordering, maar niets concreets over de last voor de eiser; met een dergelijke stijlformule maakt het arrest het wettigheidstoezicht door het Hof onmogelijk aangezien het niet kan nagaan of de appelrechters de lasten van de eiser tegenover de voordelen voor de ruimtelijke ordening concreet hebben afgewogen. 15. Het arrest (p. 14, zevende alinea) oordeelt met verwijzing naar de herstelvordering, dat in agrarisch gebied, bestemd voor landbouw in ruime zin, enkel volwaardige agrarische bedrijven kunnen worden toegelaten en het omvormen van een bestaand magazijnencomplex tot woongelegenheden onder geen enkel beding kan worden aanvaard en flagrant in strijd is met de voorschriften van het gewestplan. Het arrest (p. 13, zesde alinea) stelt ook vast dat uit het nazicht door de stedenbouwkundige inspecteur ter plaatse, zoals blijkt uit diens brief van 21 mei 2010, volgt dat aan de toestand niets is gewijzigd en dat er zich nog steeds appartementen en studio s bevinden en dit in agrarisch gebied. 16. Op grond van die redenen kan het arrest oordelen dat gelet op de omvang en de aard van die inbreuken de herstelvordering voor de eiser geen onredelijke last meebrengt die het voordeel dat voor de ruimtelijke ordening ontstaat, overstijgt. Aldus weegt het arrest, zonder het Hof te beletten zijn wettigheidstoezicht uit te oefenen, concreet de voordelen van de herstelmaatregel voor de ruimtelijke ordening af tegen de daardoor voor de eiser veroorzaakte lasten. In zoverre kan het onderdeel niet worden aangenomen. 17. Met het geheel van die redenen beantwoordt het arrest bovendien het op algemene wijze geformuleerde verweer van de eiser dat de herstelmaatregel voor hem zeer zware financiële lasten zal meebrengen en tot gevolg zal hebben dat de betrokken constructie niet meer kan worden gebruikt. In zoverre mist het onderdeel feitelijke grondslag.

7 9 SEPTEMBER 2014 P N/7 Tweede onderdeel 18. Het onderdeel voert schending aan van artikel 149 Grondwet: het arrest is tegenstrijdig gemotiveerd: het oordeelt enerzijds dat de verwijzing naar het ruimtelijk structuurplan weinig concreet is en het kennelijk onredelijk karakter van de herstelvordering niet aantast, waarmee het aangeeft dat de herstelvordering kennelijk onredelijk is, en anderzijds dat de herstelvordering niet kennelijk onredelijk is. 19. Uit het geheel van redenen die het arrest (p ) bevat, blijkt dat het oordeel De verwijzing naar het ruimtelijk structuurplan ( ) is weinig concreet en tast het kennelijk onredelijk karakter van de herstelvordering niet aan, een verschrijving bevat en dat daarin onredelijk moet worden gelezen als redelijk. Het Hof vermag deze materiële vergissing te verbeteren. Bijgevolg bestaat de aangevoerde tegenstrijdigheid niet. Het onderdeel mist feitelijke grondslag. Ambtshalve onderzoek van de beslissing 20. De substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven rechtsvormen zijn in acht genomen en de beslissing is overeenkomstig de wet gewezen. Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiser tot de kosten. Bepaalt de kosten op 117,21 euro. Dit arrest is gewezen te Brussel door het Hof van Cassatie, tweede kamer, samengesteld uit afdelingsvoorzitter Luc Van hoogenbemt, als voorzitter, de raadsheren Filip Van Volsem, Alain Bloch, Erwin Francis en Koenraad Moens, en op de openbare rechtszitting van 9 september 2014 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Luc Van hoogenbemt, in aanwezigheid van plaatsvervangend advocaatgeneraal Marc De Swaef, met bijstand van griffier Frank Adriaensen.

8 9 SEPTEMBER 2014 P N/8 F. Adriaensen K. Moens E. Francis A. Bloch F. Van Volsem L. Van hoogenbemt