Gewoon samen veilig. Sociale veiligheid bij Keolis Nederland

Transcriptie

1 Gewoon samen veilig Sociale veiligheid bij Keolis Nederland

2 Inhoud Beleid Duidelijk beleid Sociale Veiligheid... pag 4 Maatregelen... pag 5 Het verrichten van een publieke taak... pag 8 Het melden van incidenten Verschillende soorten incidenten... pag 11 Waarom melding maken van een incident... pag 11 Wat gebeurt er met mijn melding... pag 12 Aangiftebeleid Wat is de norm... pag 15 Aangifte doen... pag 16 Wat mag ik van Keolis Nederland verwachten... pag 18 Opvang en nazorg De eerste opvang... pag 20 Nazorg... pag 21 Hoe kan het thuisfront helpen... pag 22 2

3 Beleid Hoe beschermen wij onze medewerkers en reizigers tegen agressie en geweld? Duidelijk beleid Sociale Veiligheid Maatregelen Het verrichten van een publieke taak 3

4 Duidelijk Beleid Sociale Veiligheid Wat is sociale veiligheid eigenlijk en wat betekent het voor mij? Kan ik zelf iets doen om mijn werk omgeving veiliger te maken en wat mag ik verwachten van Keolis Nederland? Wat is sociale veiligheid Onder sociale veiligheid wordt verstaan: misdrijven en overtredingen die tot conflicten leiden tussen (groepen) personen en de door personen gevoelde onveiligheid door overlast en/of ongepast gedrag. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan overlast door jongeren, zwartrijders en medeweggebruikers. Objectieve en subjectieve veiligheid Sociale veiligheid kan worden verdeeld in objectieve en subjectieve veiligheid. Objectieve veiligheid heeft betrekking op incidenten en (onaangename) voorvallen, zoals mishandeling, diefstal en vernieling, maar ook treiteren en lastigvallen. Subjectieve veiligheid heeft te maken met het gevoel van veiligheid van mensen en is niet te herleiden uit geregistreerde incidenten. 4

5 Sociale veiligheid bij Keolis Nederland Van een positieve, sociale (werk)omgeving kan een preventieve en corrigerende werking uitgaan. Deze beïnvloedt de sociale veiligheid positief. Ook bij Keolis Nederland staat de sociale veiligheid onder druk. Elkaar aanspreken op onveilig gedrag of op gedrag dat overlast veroorzaakt, is lang niet altijd meer vanzelfsprekend. Het gevoel van onveiligheid dat onze reizigers ervaren ligt voornamelijk in de belevingssfeer. Een reis wordt als sociaal veilig ervaren wanneer: de wachtruimte schoon, heel en goed verlicht is; de buschauffeur of controleur zich als een gastheer opstelt en de reis op een comfortabele en veilige manier verloopt. De beleving van sociale onveiligheid van de medewerkers van Keolis Nederland ligt veelal in de wijze waarop het contact met de reizigers of medeweggebruikers verloopt. De mate van sociale onveiligheid van medewerkers van Keolis Nederland kan liggen in de wijze waarop het contact met de reizigers of medeweggebruikers verloopt. Maatregelen Kan Keolis Nederland mijn werkomgeving veiliger maken Keolis Nederland heeft vanuit de Arbowet de plicht om de werkomgeving van haar medewerkers zo veilig mogelijk te maken. Daarnaast vindt zij dat dit een belangrijk onderdeel van goed werkgeverschap is. Om de veiligheid te bevorderen treft Keolis Nederland een aantal preventieve maatregelen: Het plaatsen van camera s (eventueel met geluid) in voertuigen Het inzetten van controleteams en toezichthouders Voorlichting geven op scholen over sociale veiligheid in het openbaar vervoer Het trainen van medewerkers (onder andere in de-escalerend gedrag) Partner in meerdere veiligheidconvenanten Invoering OV verbod Stop en Go acties in samenwerking met de politie 5

6 Kan ik zelf iets doen om mijn werkomgeving veiliger te maken Je kan zelf ook een bijdrage leveren om je werkomgeving veiliger te maken. Een aantal acties die je hiervoor kan ondernemen zijn: Melding maken van incidenten Het signaleren van onregelmatigheden Klantvriendelijk optreden De-escalerend optreden Aangifte doen van strafbare feiten Agressiehantering en de-escalatie Door op een juiste manier te reageren, kan je verdere spanningsopbouw bij de passagier en/of medeweggebruiker mogelijk voorkomen. Hoe sneller je de toenemende spanning opmerkt, des te groter de kans dat het je lukt de spanningsopbouw te stoppen of af te bouwen. Dit wordt de-escaleren genoemd. Bij het de-escaleren zijn er vier fases: Fase 1: Kalmeren Wanneer een conflict nog niet zo ernstig is, kan het spontaan verminderen als je er simpelweg geen aandacht aan schenkt. Dit neemt natuurlijk de oorzaak niet weg, maar het creëert op korte termijn wel enige rust. In de tussentijd kan je jouw relativeringsvermogen inzetten en bij jezelf te rade gaan of dit nou werkelijk een ruzie waard is. Bovenstaande kan van toepassing zijn in een conflict met een medeweggebruiker. In geval het een reiziger betreft probeer je de persoon in kwestie te kalmeren door de strijd te negeren, contact te maken en actief te luisteren. Je toont op deze manier respect voor de reiziger door naar hem/haar te luisteren en hem/haar serieus te nemen. In veel gevallen heeft deze aanpak een kalmerend effect op de persoon in kwestie. Fase 2: Grens stellen Als de persoon toch doorgaat met zijn agressieve gedrag richting jou of richting een van jouw reizigers, begint fase twee. Je vraagt de persoon naar jou te luisteren en te stoppen met zijn of haar gedrag. 6

7 Fase 3: Consequenties aangeven Als de persoon doorgaat met zijn agressieve gedrag, begint fase drie. Je stelt de persoon voor de keuze tussen een oplossing zoeken of het gesprek staken. Je geeft duidelijk aan welk gedrag je wel en welk gedrag je niet accepteert. Fase 4: Alarm slaan Als deze drie stappen geen zichtbaar effect hebben, dan zorg je voor je eigen veiligheid. Je bepaalt zelf: Op welk moment je het contact verbreekt Het gesprek beëindigt Weggaat, hulp inschakelt of alarm slaat Je neemt geen onnodige risico s! 7

8 Wat mag ik verwachten van Keolis Nederland Zoals al even genoemd heeft Keolis Nederland preventieve maatregelen genomen om de werkomgeving veiliger te maken. Ondanks deze maatregelen kun je toch worden geconfronteerd met agressie en geweld. In die gevallen gaat bij Keolis Nederland het protocol Opvang en Nazorg in werking waarbij je volledige ondersteuning krijgt van je leidinggevende. Als naar aanleiding van het incident aangifte moet worden gedaan, zal Keolis Nederland je, indien gewenst, begeleiden en ondersteuning bieden bij het eventueel verhalen van schade. Wanneer je niet in staat bent om te werken na een incident, dan is het verzuimprotocol van kracht. Het verrichten van een publieke taak Onder de publieke taak vallen medewerkers van diverse organisaties in diverse sectoren, die in dienst van of namens de overheid taken uitvoeren: Onderwijs, bijvoorbeeld leerkrachten, (con)rectoren, conciërges. Openbaar Bestuur, bijvoorbeeld politici, medewerkers van de gemeente, stadswachten, parkeerwachten, toezichthouders, belastinginspecteurs, belastingdeurwaarders, boswachters. Openbaar Vervoer/Infrastructuur, bijvoorbeeld buschauffeurs, trein- en tramconducteurs, machinisten en Boa s. Sociale Zekerheid, bijvoorbeeld medewerkers van uitkeringsinstanties. Veiligheid/justitie, bijvoorbeeld medewerkers van politie, brandweer, Geneeskundige Hulpverleners Organisatie in de Regio (GHOR), Dienst Justitiële Inrichting (DJI), arbeidsinspecteurs, private beveiligers (als zij taken uitvoeren voor de overheid). Woningcorporaties, bijvoorbeeld baliemedewerkers. Zorg, bijvoorbeeld ambulancepersoneel, ziekenhuispersoneel, medewerkers GGZ (Geestelijke Gezondheidszorg), medewerkers Jeugdzorg. 8

9 In het stads- en streekvervoer en bij de Nederlandse Spoorwegen werken ruim werknemers als buschauffeurs, tram- en metrobestuurders, treinmachinisten, conducteurs, boa s, toezichthouders en servicemedewerkers. Dit zijn werknemers met een publieke taak, die veel contact hebben met reizigers en daardoor gemakkelijk geconfronteerd kunnen worden met agressie en geweld. Medewerkers van Keolis Nederland zijn ook werkzaam in de publieke sector. Het is van belang dat zij op een veilige manier hun taken kunnen uitoefenen. 9

10 Het melden van incidenten Het melden van incidenten Verschillende soorten incidenten Waarom melding maken van een incident Wat gebeurt er met mijn melding 10

11 Verschillende soorten incidenten Agressie op het werk kan intern en extern plaatsvinden. Interne agressie kan afkomstig zijn van collega s of leidinggevenden en wordt ook wel gedefinieerd als pesten/intimidatie. Externe agressie of geweld wordt gepleegd door bijvoorbeeld: reizigers, voorbijgangers of medeweggebruikers. Externe agressie komt geregeld voor in de vervoersector. Hoewel externe agressie vaker voorkomt, heeft interne agressie meestal een grotere impact. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn, wanneer een leidinggevende zich misdraagt. Van groot belang zijn ook de reeks (voorgedane) incidenten, die we signaleren tijdens ons werk. Denk hierbij aan: bevuilde of kapotte abri s, opvallende en/of afwijkende gedragingen van reizigers of voorbijgangers en de rol die we als weggebruiker kunnen invullen door mee te helpen bij opsporing. Uitkijken naar vermiste kinderen naar aanleiding van een Amber Alert is hier een voorbeeld van. We kunnen de oren en ogen op de weg zijn en daarmee vervullen we een belangrijke taak. Waarom melding maken van een incident Het melden van incidenten is van groot belang. We raden je aan alle incidenten die je meemaakt tijdens het uitoefenen van je dienst altijd te melden. Dit kan eenvoudig en bij voorkeur door de melding door te geven aan de KRC. De centralist zal de meldingen opnemen in het dagjournaal. Je kan ook het formulier: Sociale Veiligheid Meldingsformulier Incidenten en/of Onregelmatigheden invullen. Deze is te vinden op Intranet: intranet.keolis Nederland.nl/concessies.aspx. Alleen als incidenten gemeld worden, kan er onderzocht worden wat de mogelijkheden zijn om deze terug te dringen en hiermee de veiligheid te verbeteren. 11

12 Wanneer je niets meldt, is er ook niets gebeurd Wat gebeurt er met mijn melding Alle meldingen worden vanuit het dagjournaal verzameld en geregistreerd volgens de landelijk ABC methodiek, die binnen de sector Openbaar Vervoer wordt gehanteerd. Deze registratiemethode maakt het mogelijk om vergelijkingen uit te voeren. Tevens kunnen trends gefilterd worden en eventueel probleemlijnen of -tijden eenvoudig en snel in beeld worden gebracht. Dit leidt ertoe dat er gestuurde acties kunnen worden ingezet. De categorieën A, B en C: staat voor misdrijven en overtredingen op basis van het wetboek A van Strafrecht en van de Algemene Plaatselijke Verordening. B C staat voor overtredingen van de wet Personenvervoer. staat voor overtredingen van het besluit Personenvervoer en van huisregels. Bij een incident uit de A categorie, treedt de politie op. Bij een incident uit de B categorie treedt in eerste instantie Keolis Nederland op in samenwerking met de politie en als het een incident betreft uit de categorie C, treedt Keolis Nederland op. Alle meldingen worden openbaar gemaakt op intranet en de publicatieborden met daarbij de eventuele maatregel die genomen is. De meldingen worden anoniem gepubliceerd. 12

13 Vertrouwenspersoon Een vertrouwenspersoon is een persoon, aan wie medewerkers vertrouwelijke zaken kwijt kunnen. Vaak heeft dit betrekking op (seksuele) intimidatie, pesten of persoonlijke problemen. Wil je hierover praten dan kun je te allen tijde zonder tussenkomst van derden, hierover contact opnemen met bijvoorbeeld de vertrouwenspersoon van Keolis Nederland. In het contract van de vertrouwenspersoon is vastgelegd dat deze geheimhoudingsplicht heeft. Deze plicht zorgt ervoor dat jouw verhaal altijd vertrouwelijk wordt behandeld. Externe vertrouwenspersoon Keolis Nederland: Keolis Nederland heeft een externe vertrouwenspersoon benoemd, te weten de heer Cor van Duinhoven. Hij is bereikbaar op en/of mobiel op

14 Aangiftebeleid Aangiftebeleid Wat is de norm Aangifte doen Wat mag ik van Keolis Nederland verwachten 14

15 Wat is de norm Agressie en geweld moeten worden aangepakt. Dat kan alleen als politie en justitie op de hoogte zijn van het voorval. Soms lukt het niet om de dader aan te pakken, omdat de dader onbekend is gebleven of omdat er onvol doende bewijs is. In die gevallen is het ook van belang om aangifte te doen. Hierdoor ontstaat inzicht in de aard en omvang van geweld tegen mede werkers van Keolis Nederland, die een publieke taak vervullen. Wanneer je aangifte moet doen wordt bepaald door de norm, die hierover binnen Keolis Nederland is afgesproken en vastgelegd in het Beleid Sociale Veiligheid. Hierin is bepaald dat er van alle strafbare feiten aangifte wordt gedaan. De politie is verplicht om aangifte van een strafbaar feit op te nemen. Verschil tussen aangifte en melding Een melding wordt wel geregistreerd, maar er wordt door de politie geen proces-verbaal gemaakt. Een melding leidt in beginsel niet tot een politieonderzoek en strafrechtelijke vervolging van de dader. Een melding kan ook anoniem worden gedaan via Meld Misdaad Anoniem ( ). Informatie uit een melding kan wel worden gebruikt ten behoeve van landelijke geweldscijfers en dossieropbouw. Dit kan ook belangrijk zijn als er meer aangiften of meldingen zijn tegen dezelfde dader. 15

16 Aangifte doen In principe doe je zelf aangifte. Wanneer je getuige of slachtoffer bent van een incident, probeer dan direct zoveel mogelijk gegevens over het incident te verzamelen. Wat kan helpen bij het doen van aangifte? Het veilig laten stellen van camerabeelden (via de KRC). Kentekennummer noteren. Persoonskenmerken van eventuele dader opschrijven. Eventueel persoonsgegevens van getuigen noteren. Bijzondere kenmerken van de omgeving. Omgevingsgeluiden of opvallende geuren. Andere bijzondere en/of opvallende zaken. Kortom: Alle informatie die kan bijdragen om het aangiftedossier van de politie zo compleet mogelijk te maken. Wanneer het niet mogelijk is de aangifte digitaal te laten doen (jouw leidinggevende weet de voorwaarden hiervoor), dan dient er altijd eerst een afspraak gemaakt te worden bij de politie. Bang om aangifte te doen Misschien ben je bang dat de verdachte je lastigvalt als je aangifte doet. Deze angst blijkt over het algemeen ongegrond. Wil je echter niet dat je privéadres door de aangifte bij de verdachte bekend wordt, dan kan je bij je aangifte een domicilie adres opgeven. Dit betekent dat je wel je eigen naam noemt, maar niet je werkelijke adres. Je geeft een ander (post)adres op. In dit geval het adres van Keolis Nederland: Postbus 297, 7400 AG Deventer. Tevens bestaat er nog de mogelijkheid voor slachtoffers die een publieke taak vervullen, om aangifte te doen onder nummer, in plaats van naam en/ of adresgegevens. Gebruik dan bij voorkeur een identiek nummer, bijvoorbeeld je personeelsnummer. De aangifte kan ook namens jou worden gedaan door Keolis Nederland, met daarbij een door jou zelf op schrift gestelde verklaring. Hierbij wordt jouw identiteit niet prijsgegeven. Naam, adres en andere persoonlijke gegevens worden dan niet in de aangifte en verklaring opgenomen. 16

17 Hoe zit het met mijn schade Indien je slachtoffer bent, kun je besluiten om de schade te verhalen. De schade kan bestaan uit materiële schade (schade aan eigendommen, fysieke schade, geneeskundige kosten, verlies aan inkomsten) en immateriële schade. Je kunt als slachtoffer (benadeelde partij) van een geweldsincident op vier manieren je schade verhalen: Zich voegen als benadeelde partij in de strafzaak tegen de dader. Een civiele procedure starten. Schadefonds Geweldsmisdrijven: Conform CAO openbaar vervoer en multimodaal Indien de dader wordt achterhaald wordt er een zogenaamde voegingprocedure gestart. Jij, of Keolis Nederland in geval je de adresgegevens van Keolis Nederland hebt doorgegeven als contactadres, krijgt daarvoor een voegingformulier toegestuurd. Vul dit formulier samen met je leidinggevende in. Je leiding gevende kan de hulp van de afdelingen Schadebeheer en/of Sociale Veiligheid inschakelen. Indien de dader niet wordt achterhaald, kan je de schade indienen bij Keolis Nederland, afdeling Schadebeheer. Schade verhalen werkgever De schade van de werkgever kan bestaan uit de schade door uitval van jou als slachtoffer, bijvoorbeeld omdat je voor langere tijd niet inzetbaar bent, schade aan materieel of proceskosten. Bij het doen van aangifte dien je dan ook in alle gevallen aan te geven dat ook Keolis Nederland benadeelde is. Voor de gegevens van Keolis Nederland geef je door; Keolis Nederland BV, t.a.v. Afdeling Schadebeheer, Postbus 297, 7400 AG Deventer. Indien je niet aangeeft dat Keolis Nederland ook benadeelde is, heeft dit een negatief gevolg. Keolis Nederland kan dan, als de dader bekend is en moet voorkomen bij de rechtbank, zich niet voegen in het proces. Hierdoor kan zij haar schade niet op de dader verhalen. 17

18 Wat mag ik van Keolis Nederland verwachten Jouw leidinggevende geeft je voor het doen van persoonlijke aangifte de mogelijkheid om in diensttijd aangifte te doen. Hij of zij begeleidt je, indien gewenst, naar het politiebureau en zorgt daarbij zo nodig voor juridische bijstand. Ook zorgt jouw leidinggevende voor psychologische ondersteuning indien dit gewenst is. In geval je zelf niet in staat bent om naar het politiebureau te gaan, omdat je bijvoorbeeld bent opgenomen in het ziekenhuis, dan zal jouw leidinggevende contact opnemen met de politie over de te volgen stappen. Belang Veilige Publieke Taak (VPT) bij het doen van aangifte Op het moment dat je als buschauffeur, treinmachinist of BOA/ toezichthouder aangifte gaat doen, is het van groot belang altijd aan te geven aan de desbetreffende verbalisant dat je werkzaam bent in de publieke sector. Je beoefent een publieke taak. Deze opsporingsambtenaar dient dit aan te vinken op het aangifteformulier. Afhandeling aangifte door politie en Openbaar Ministerie (OM) Met de politie en het Openbaar Ministerie (OM) zijn afspraken gemaakt over de afhandeling van agressie en geweld tegen functionarissen met een publieke taak. Zo wordt er een hogere prioriteit gegeven aan de opsporing en vervolging van daders. Ook worden er hogere straffen geëist. Het is daarom van belang dat de politie weet dat je een publieke taak uitoefent. 18

19 Opvang en nazorg Opvang en nazorg De eerste opvang Nazorg Hoe kan het thuisfront helpen 19

20 Opvang van en nazorg voor medewerkers Keolis Nederland probeert zo goed mogelijk te voorkomen dat je in een schokkende situatie terecht komt. Helaas zijn niet alle ernstige voorvallen te voorkomen. Als zich tijdens jouw werk een incident voordoet, heb je recht op goede eerste opvang en nazorg. Een arm om je schouder De eerste opvang Als je een incident meemaakt, ben je daarvan mogelijk flink van ondersteboven. Je wilt dan dat er iemand voor je is. Keolis Nederland heeft hiervoor een wachtdienst ingericht. Gedurende 24 uur per dag zijn leidinggevenden ingeroosterd om je eerste opvang te bieden. Dit kan je eigen leidinggevende zijn, maar de kans is groter dat het iemand anders is. Nadat je het voorval hebt gemeld bij de KRC, wordt de wachtdienst ingelicht. Indien nodig zal deze zo spoedig mogelijk ter plaatse zijn. Is er sprake van een schokkende gebeurtenis, dan komt de wachtdienst direct naar je toe. Ook als je daar geen behoefte aan hebt. In alle andere gevallen krijg je opvang aangeboden. Je kunt daarvan gebruik maken als je dat wilt. 20

21 Met de wachtdienstfunctionaris spreek je af waar je elkaar ontmoet: ter plekke of op de dichtstbijzijnde standplaats waar de wachtdienst naar toe komt, of aanwezig is. De eerste opvang is bedoeld als een arm om je schouder. De wachtdienstfunctionaris geeft je de gelegenheid om je verhaal te doen, ondersteunt waar mogelijk bij af te wikkelen papierwerk en bewaakt dat je veilig thuis komt. Als je dat wilt, regelt de wachtdienst vervoer naar huis voor je. Lukt het je om het incident te verwerken? Nazorg De volgende (werk)dag neemt je eigen leidinggevende telefonisch contact met je op en start daarmee de periode van nazorg. Samen beslis je, hoe je contact houdt; telefonisch, persoonlijk op de standplaats of bij jou thuis. Je bespreekt het incident en bepaalt samen wat je leidinggevende voor je kan doen. Wil je direct weer aan de slag? En/of heb je (professionele) hulp nodig? Na een onderling afgesproken periode spreek je opnieuw met je leiding gevende. Afhankelijk van de situatie/omstandigheden kun je met je leidinggevende besluiten om het nazorgtraject af te sluiten. Deze afspraak leg je samen vast. Je spreekt daarbij af dat als het toch niet zo goed met je gaat, dit kan ook nog na een langere periode, je dit bij je leidinggevende aangeeft. Rol bedrijfsarts De bedrijfsarts heeft een belangrijke rol in de nazorg bij schokkende gebeurtenissen. Vanuit zijn of haar specialisatie heeft hij/zij een adviserende taak ten aanzien van verdere behandeling(en). 21

22 Hoe kan het thuisfront helpen? Vaak gaat het dagelijks vervoeren van onze reizigers zonder incidenten. Soms is er echter echt sprake van agressie, geweld of een ongeval. Ernstige zaken waarmee onze medewerkers worden geconfronteerd. Vaak schokkende gebeurtenissen, waarvan de gevolgen ook thuis merkbaar zullen zijn. In dit hoofdstuk staat beschreven hoe je als familielid kunt helpen in het verwerkingsproces. Keolis Nederland is onderdeel van de samenleving, waarin zich ingrijpende incidenten kunnen voordoen. Tijdens het uitoefenen van hun werk kunnen onze medewerkers in aanraking komen met agressieve reizigers, of medeweggebruikers, geconfronteerd worden met een zelfdoding of met een (bijna) ongeval. Dit vraagt veel van het improvisatie- en incasseringsvermogen van onze medewerkers. Keolis Nederland medewerkers kunnen de meeste situaties prima het hoofd bieden en daadkrachtig optreden. Maar soms ervaren zij na een incident een gevoel van machteloosheid. Keolis Nederland probeert, door een goede opvang op het werk direct na het incident en een goede nazorg, eventuele gevolgen voor haar medewerkers te beperken. Ook thuis kun je helpen bij het verwerken van het incident. Mijn partner kon ineens niks meer verdragen. Er hoefde maar iets te gebeuren en hij schoot uit zijn slof. Hij had moeite om zich te concentreren. Even rustig een boek lezen was er niet meer bij. En dan die nachtmerries. In zijn dromen maakte hij het iedere keer weer opnieuw mee. 22

23 Het verwerkingsproces Na een ingrijpende gebeurtenis hebben betrokkenen veel emoties te verwerken. Het is belangrijk dat het slachtoffer het voorval accepteert. In veel gevallen is sprake van een onterecht schuldgevoel. Door erover te praten met familie, vrienden en collega s komt het verwerkingsproces op gang. Het is belangrijk om te luisteren en vragen te stellen, die helpen meer inzicht te krijgen in het voorval. Veel mensen blijken een schokkende gebeurtenis zelf, zonder hulp binnen een korte termijn, een plek te kunnen geven. Sommigen hebben echter klachten die langer aanhouden. Uw hulp is nodig Praten is het allerbelangrijkste, neem de tijd om te luisteren. Houd het gedrag van de betrokkenen in de gaten. Verwerken kan met onrust (slecht slapen en hevige emoties) gepaard gaan. Beelden van de gebeurtenis kunnen terugkomen in de herinnering. Dan komt het op een rijtje zetten en het accepteren van de gebeurtenis op gang. Extra hulp Het is niet goed wanneer iemand rond blijft lopen met onverwerkte emoties. Dit kan uitmonden in lichamelijke klachten, die weer nieuwe problemen kunnen geven in de thuis- of werksituatie. In zo n geval is het wenselijk dat je het gesprek aangaat en samen overweegt om actie te ondernemen. In sommige gevallen is het raadzaam om extra professionele hulp in te schakelen. Je kunt zelf altijd met de leidinggevende van de betrokkene hierover contact opnemen. De draad weer oppakken Hoewel er tijd nodig is om een ingrijpende gebeurtenis te verwerken, helpt het als de normale gang van zaken zo snel mogelijk is hersteld. Aan het werk gaan hoort daarbij. Net als de normale gang van zaken thuis. Stimuleer de betrokkene om zich weer voor dingen te gaan interesseren en plannen te maken voor de toekomst. 23

24