Studeren en werk zoeken met autisme - ervaringsdeskundige Michel Bergijk

Transcriptie

1 Verslag regiobijeenkomst aansluiting onderwijs arbeidsmarkt 24 april 2018, Universiteit Twente, Enschede Opening Hans Oeloff Universiteit Twente Hans Oeloff, directeur Centre for Educational Support van Universiteit Twente, opent de dag. Hij vindt het een grote eer dat handicap + studie met haar derde regiobijeenkomst in deze serie, te gast is bij de Universiteit Twente. Hij noemt het thema onderwijs arbeidsmarkt zeer belangrijk, minder dan de helft van de mensen met een arbeidsbeperking heeft betaald werk. Door het plan van staatssecretaris Van Ark voor de invoering van loondispensatie wordt dit onderwerp alleen nog maar belangrijker. We moeten hier het gesprek met elkaar over aangaan. In het programma komen veel ervaringsdeskundigen aan het woord en wordt het vraagstuk vanuit verschillende invalshoeken bekeken. Studentbegeleiding is zo belangrijk, dat realiseert niet iedereen zich. Gelukkig is er bij de UT wel het besef dat ondersteuning nodig is. De visie van de UT op studeren is dat iedere student gelijke kansen moet hebben op studiesucces. We nemen deze verantwoordelijkheid zeer serieus. Ook zijn we een echte campusuniversiteit, dat brengt extra verantwoordelijkheden met zich mee op het gebied van wonen en leven. Studiesucces is een gedeelde verantwoordelijkheid van de universiteit en de studenten zelf. Daarom betrekken we onze studenten in het onderwijsproces, ook studenten met een beperking. We gaan er vanuit dat studenten met onze hulp de eindtermen van de opleiding kunnen behalen, maar we realiseren ons ook dat dit niet voor iedere student zomaar geldt en even snel gebeurt. Het treffen van de juiste voorwaarden en voorzieningen waardoor studenten met een functiebeperking zoveel mogelijk in staat worden gesteld het UT-onderwijs te volgen is de basis voor ons streven naar een meer inclusief onderwijssysteem dat tegemoet komt aan de diversiteit van onze studentenpopulatie. Marian de Groot, directeur van het Expertisecentrum handicap + studie, heet iedereen van harte welkom op deze regiobijeenkomst over de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt voor studenten met een beperking. Een belangrijk thema om te agenderen binnen het hoger onderwijs. Er zijn ongeveer 35 deelnemers aanwezig om kennis op te doen, vragen te stellen en informatie met elkaar uit te wisselen. Studeren en werk zoeken met autisme - ervaringsdeskundige Michel Bergijk Michel Bergijk studeerde technische bedrijfskunde en hogere informatica. Eerst dus universiteit en daarna het hbo. Na de universiteit lukte het namelijk niet goed om aan het werk te komen. Maar ook na de hbo-opleiding was dit nog lastig. Hij legt uit met welke problemen mensen met autisme worstelen. 1/8

2 Met autisme word je geboren, je bent anders bedraad. Het komt veel voor. Je kunt ervan uitgaan dat 1 op de 100 mensen autisme heeft. Met welke problemen worstelen mensen met autisme: vermogen goed te reageren op veranderingen; vermogen om zich in te leven in anderen; sociale interactie is moeilijk, denk aan de min of meer verplichte vrijdagmiddagborrel; beperkte interesses, vaak erg gericht op iets heel bepaalds; problemen met energiehuishouding; problemen met plannen, executieve functies. Het heeft mij gefrustreerd dat het vinden en houden van een baan voor mij niet wilde lukken. Ik ben daar niet alleen in. Slechts 25% van de mensen met autisme heeft betaald werk, vaak laag betaald en van korte duur. Daarom ben ik begonnen met een promotieonderzoek over autisme en werk. Ik heb de diagnose pas op latere leeftijd gekregen, maar tijdens de studie waren er al problemen met plannen bijvoorbeeld. Ik zou denk ik veel baat gehad hebben bij meer begeleiding tijdens mijn studie. Zeker bij de stage en afstudeeropdracht: je moet dan nog zelfstandiger zijn. De stage en afstudeeropdracht bieden vaak aansluiting naar werk. Maar toen ik studeerde was er nog niet zoveel bekend over autisme. Een jobcoach zou verstandig zijn geweest. Ook begeleiding in je rol binnen de groep bij groepswerk, daar help je autisten echt mee op weg, zelf vinden ze het lastig om deze rol te zien. Michel denkt dat begeleiding het beste van een gespecialiseerd bureau kan komen, zoals bijvoorbeeld IT vitae. Investeer daarin. Niet tot aan het diploma, maar juist ook daarna. Investeer in levenslange begeleiding. Bijstand kost enorm veel geld. Je leert door te doen, alleen zo kom je verder. Michel hoopt met zijn promotieonderzoek de situatie voor mensen met autisme te verbeteren. Hij twittert onder de naam autist in residence. Zie voor meer informatie over autisme De arbeidsmarkt voor hoger opgeleide jongeren met een beperking - Marian de Groot (Expertisecentrum handicap + studie) Eerst een paar cijfers: 30 % van alle studenten studeert met een beperking. 10 % van alle studenten ervaart belemmeringen als gevolg van hun beperking. De overgang van onderwijs naar arbeidsmarkt verloopt voor hen moeizaam. Ze hebben moeite om een geschikte stage te vinden en zijn vaker werkloos. De arbeidsdeelname van de totale beroepsbevolking is 75% (CBS 2016). De arbeidsdeelname van mensen met een beperking is 32%. Het is heel belangrijk dat je werkervaring hebt als je solliciteert. Ook bijbaantjes zijn van belang, je leert van alles, krijgt waardering, leert omgaan met collega s, met regels, etc. Studenten met een beperking hebben vaak geen bijbaan en dus minder ervaring. 2/8

3 Het verschil wat betreft arbeidsdeelname begint al tussen 15 en 25 jaar. Het gat tussen onderwijs en arbeidsmarkt valt te verklaren door o.a.: Veranderende regelgeving, participatiewet, Geen structureel beleid in het hoger onderwijs Geen probleemeigenaar Ervaren knelpunten door en vooroordelen van werkgevers Stigmatisering. Hoger opgeleiden vallen vaak tussen wal en schip wat betreft de regelgeving. De meeste opleidingen hebben geen beleid. Er is wel aandacht voor, zeker bij opleidingen waar veel studenten met een beperking studeren, bijv. ict. In die sector is ook veel werk. En werkgevers zijn daar ook actief, er zit ook veel talent. Dat wordt wel gezien. Er zijn pilots. Maar hogeschoolbreed of universiteitsbreed is er nog geen beleid. En deskundigheid is niet zomaar binnen onderwijsinstellingen aanwezig. Jongeren met een beperking hebben te maken met het dilemma van: vertel ik het wel of vertel ik het niet. Als ze hun beperking kenbaar maken verkleinen ze hun kansen op de arbeidsmarkt, maar tegelijkertijd kunnen ze wel in aanmerking komen voor voorzieningen. Er bestaan nog altijd vooroordelen bij werkgevers. Mensen met een arbeidsbeperking zijn lastig en duur. Ook wordt vaak gedacht dat ze vaker ziek zijn, maar dit is niet waar. Vragen die de instellingen zich kunnen stellen Liggen er binnen de instelling en/of opleiding procedures vast voor het toeleiden van studenten+ naar stage en werk? Hebben medewerkers van stagebureaus/careercentra kennis van de ondersteuningsbehoefte van studenten+? Wordt structureel en actief contact onderhouden met werkgevers voor studenten+? Biedt de instelling en/of opleiding als werkgever mogelijkheden aan mensen met een functiebeperking? In de zaal ontstaat een gesprek: een docent van de Universiteit Twente merkt op dat we studenten zo smal opleiden. Ze zijn helemaal niet klaar om te gaan werken. Er is in het onderwijs maar weinig aandacht voor werknemersvaardigheden, we leren ze het gewoon niet. Waarom brengen we ze wel wiskunde bij, maar leren we ze niet om samen te werken? Ook samenwerken moet een student kunnen in zijn latere baan. De zaal is hier wat verdeeld over. In hoeverre moet je iemand leren samen werken, als iemand dat vanwege een beperking echt niet kan? We leiden studenten op voor een diploma, niet voor de arbeidsmarkt, maar dit is een andere discussie; niet alleen een diploma zou toegang moeten geven tot de arbeidsmarkt. Stichting Ctalents, community voor mensen met een zintuigelijke beperking Paul Guds Op dit moment ligt de werkloosheid onder blinden, slechtzienden, doven en slechthorenden rond de 70%. Dit is schrikbarend hoog voor een groep mensen met een normaal denkend en lerend vermogen. CTalents wil bijdragen aan talentontwikkeling en zintuigelijk uitgedaagde mensen helpen met bijvoorbeeld trainingen in zelfvertrouwen, uitstraling en houding. Maar ook sollicitatie- en LinkedIn-trainingen. Daarnaast proberen ze het grote aantal belangenverenigingen met elkaar te verbinden. 3/8

4 Ctalents geeft hun doelgroep de handvatten om deel te kunnen nemen aan de arbeidsmarkt. Ze zetten hier bloggers voor in en streven de volgende twee doelen na: Verlagen van de werkloosheid van 70% naar 20% onder mensen met een zintuiglijke beperking. Komende drie jaar betrokken blinde, slechtziende, slechthorende en dove kandidaten aan de community verbinden. CTalents werkt vanuit wat mensen kunnen. Zie verder Op de site van de C-Talents Community lees je inspirerende blogs over werk, studie, stage en andere lifestyle onderwerpen. Blinden, slechtzienden en ook doven kunnen zich aansluiten bij de We Are C-Talents Community en krijgen toegang tot gratis workshops, afstudeerstages, traineeships en een uitgebreid netwerk van mentoren. Negen talenten die hun droombaan wisten te bemachtigen vertellen in filmpjes over hun ervaringen, successen en hoe ze omgaan met tegenslag. De weg naar succes is voor iedereen anders maar allen delen zij een aantal kwaliteiten: een flinke dosis positiviteit, geloof in hun talenten en doorzettingsvermogen. Zie Career Service Universiteit Twente Hemo Oumenad Alle studenten van de universiteit komen bij het Career Service. De insteek van Hemo is altijd om studenten op zoek te laten gaan naar hun eigen kracht. Studenten met een beperking mogen niet denken: ik ben minder. Het proces van het Career Service gaat over zelfkennis en zelfvertrouwen. Studenten zoeken antwoorden op vragen als wat kan ik en wat wil ik. Dit geldt voor alle studenten, maar des te meer voor studenten met een beperking. Ze begint altijd met een persoonlijk profiel, hoe zit een student in elkaar. Dan volgt een verkenning van de arbeidsmarkt. En tot slot komt de stap van het netwerk en het werkveld. De vraag: waar zit mijn talent is heel belangrijk. Het merendeel van de studenten is zelf prima in staat dit aan te geven. Het is goed om met de student stil te staan bij die zaken waaruit blijkt dat de student die talenten heeft. Als studenten het echt lastig vinden om aan te geven wat ze goed kunnen, probeert Hemo een werkervaringsplek voor hen te regelen, waar ze dit kunnen gaan ontdekken. 4/8

5 Voor studenten met een beperking liggen de aandachtspunten van Career Service vaak net wat anders. Wat wil de student wel en niet is nog belangrijker. Ook gaat aandacht uit naar het wel of niet benoemen van de beperking op het CV en in de brief. Liegen is nooit de bedoeling, verbergen is lang niet altijd mogelijk. Het is bijvoorbeeld moeilijk om te verbergen dat je langer over je studie hebt gedaan. En hoe ga je om met een CV dat niet zo gevuld is? Studenten met een beperking moeten in hun brief de nadruk leggen op de voortgang die ze hebben geboekt, wat ze hebben overwonnen, hoeveel doorzettingsvermogen ze hebben. Dat is anders dan op je CV een bestuursjaar kunnen vermelden, maar niet van minder waarde. Ook helpt het om goed uit te leggen wat je nodig hebt om je werk goed te kunnen doen. Praten over beperkingen en alles wat niet kan, helpt je niet verder. Veel studenten weten door hun studie precies wat ze nodig hebben om goed te functioneren. Hemo geeft ook aan dat de hulp van een jobcoach gewenst is. Hoewel dit lastig is, omdat zij lang niet altijd bemiddelen in werk dat geschikt is voor hoogopgeleiden. Netwerken en werk zoeken met een beperking oud-student Universiteit Twente De oud-student is een programmeur. Hij heeft informatica en datascience gestudeerd. Na zijn studie had hij moeite met het vinden van een baan. Hij geeft zelf aan dat hij terughoudend en stil van aard is. Hij is niet zo communicatief en heeft moeite met interactie. Na even thuis zitten vroeg hij zich toch af hoe hij dit moest gaan aanpakken, wat past wel bij me? Hij heeft veel bedrijven aangeschreven via de mail. Mondeling vindt hij dat lastig, maar schriftelijk is hij heel sterk en daarom heeft hij het zo aangepakt. Het heeft hem geholpen om het netwerk uit zijn opleiding te gebruiken: medestudenten, studiebegeleiders en de studentendecaan. Zij konden hem voorstellen bij bedrijven. Ook besloot hij om vooral te kijken naar vacatures bij kleine bedrijven. Omdat in kleine bedrijven minder van je gevraagd wordt op het gebied van communicatie. Omdat hij moeite had met het vinden van een baan, ging hij naar het stagebureau. Daar kreeg hij wel een stage. Die hielp hem weer verder naar uiteindelijk een baan. Ook heeft hij veel online gezocht naar vacatures. Het meeste paste niet, maar het was wel heel nuttig om een beeld te krijgen van wat bedrijven zoal van je vragen. Langs gaan bij een banenbeurs en de bedrijvendagen van de UT heeft hem ook op weg geholpen. Zelf direct vragen stellen vond hij lastig, maar meeluisteren met anderen is zeker wel een optie en ook leerzaam. Uiteindelijk verlaagde dat ook de drempel om zelf vragen te gaan stellen. Hij heeft betere ervaringen met wervings- en selectiebureaus dan met uitzendbureaus. Bij die laatste heb je veel meer eigen initiatief nodig. Het is handig om voor je zelf een lijstje te hebben met daarop welke eisen je stelt aan een baan. Welke taken je wilt gaan doen en welke verantwoordelijkheden je wilt hebben. 5/8

6 Hemo noemt dat de Universiteit tot een jaar na afstuderen studenten mag begeleiden in het zoeken naar werk. Ze zijn nog bezig om werkgevers die open staan voor mensen met een beperking aan zich te binden. Hiermee wil UTwente echt meer gaan doen. Werkgever Thales (tevens ervaringsdeskundige) Martine Klasens Martine is nu drie jaar werkzaam bij Thales. Ze werkt in een project om mensen te plaatsen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Martine heeft zelf een visuele beperking. Ze heeft geleerd om zich te redden in de ziende wereld. Ze is erg dankbaar dat ze is opgegroeid in de ziende wereld en denkt dat dit zeker heeft bijgedragen aan haar creativiteit. Ga maar iets administratiefs studeren kreeg ze wel eens te horen, dat past goed bij je visuele beperking. Dat past echter niet bij mij en dus ging ik culturele maatschappelijke vorming studeren. Toen ze op Windesheim zat was er nog geen beleid voor studeren met een functiebeperking. Ze heeft er destijds al wel aan meegewerkt dat dit er zou komen. Martine is na haar studie gaan werken bij handicap + studie als projectmedewerker. Ze zag dit zelf ook wel als een test, hoe belastbaar ben ik? Wat komt er echt allemaal kijken bij een baan? Ze moest echter weg bij handicap + studie na een aantal jaar vanwege bezuinigingen. Via wat omzwervingen is ze terecht gekomen bij Thales. Nu werkt ze om andere mensen een stap verder te brengen, dat is mooi. Thales is een high-tech bedrijf met het hoofdkantoor in Hengelo. Een wereldwijde elektronicaonderneming die actief is op het gebied van luchtvaart, defensie en informatietechnologie. Martine werkt binnen de HR-afdeling met een focus op mensen met een beperking. Thales is maatschappelijk betrokken en gericht op diversiteit. Ze gaan echt voor duurzame werkplekken voor mensen met een beperking. Ook omdat daar vraag naar is bij klanten. In aanbestedingsprojecten wordt er specifiek naar gevraagd. Thales heeft HR de opdracht gegeven om mensen met een beperking in dienst te nemen. Dit staat los van het quotum vanuit de overheid, dat was al zo voor die tijd. In de vorm van een pilot heeft Martine werknemers geplaatst door het hele bedrijf, in allerlei functies, hoog en laag. Ook heeft ze workshops gegeven over wat de participatiewet inhoudt. De pilot was een succes, ze mag het nu uitrollen over het hele bedrijf. Binnen de pilot zijn er zowel positieve als negatieve voorbeelden te noemen. Het is heel leerzaam geweest. Martine is trots op het feit dat je er nu wordt uitgepikt als je een beperking meldt bij je sollicitatie. Er wordt naar je gekeken, in plaats van dat je direct op de stapel ongeschikt terecht komt. Op dit moment wordt er in vacatures nog niet actief vermeld dat mensen met een beperking welkom zijn om te solliciteren. Martine wil daar wel naar toe. Ook merkt ze op dat het voor werkgevers best lastig is om de mensen met een arbeidsbeperking te vinden. Dat geluid hoor je wel meer. De rol van de gemeente Clemens Goudi en Malika Oussalah 6/8

7 De gemeente heeft eigenlijk weinig te maken met het hoger onderwijs. De arbeidsmarkt is voor de gemeente wel een heel belangrijk thema. De arbeidsmarktregio Twente bestaat uit 14 gemeenten. De gemeente Enschede is de belangrijkste. Ook bij ons is de doelgroep best onbekend, omdat ze tussen wal en schip vallen. De gemeente heeft de loonkostensubsidie als middel om in te zetten. Een registratie in het doelgroepenregister is dan wel noodzakelijk. Verder kunnen werkgevers die een arbeidsbeperkte werknemer in dienst hebben, in aanmerking komen voor een no-risk polis. Als die werknemer uitvalt zijn er geen extra kosten voor de werkgever. Ook is een jobcoach beschikbaar en zijn werkplekaanpassingen mogelijk. Ten slotte bestaat er een individuele studietoeslag voor studenten. Hier wordt maar weinig gebruik van gemaakt. Uit de zaal komen geluiden dat dit komt door de onbekendheid van deze toeslag. En ook omdat er overal andere en soms behoorlijke strenge eisen zijn. We hebben slecht zicht op de cijfers, we weten niet om hoeveel studenten het gaat. Komen ze in een uitkering, dan zien we ze, maar daarvoor niet. Het is een black box. Dat is zonde, ondertussen worden namelijk dromen afgebroken en zetten jongeren een paar stappen naar beneden in niveau. Het moet eigenlijk niet eerst misgaan. Er moet meer aan preventie worden gedaan. Maar de huidige bezuinigingen beperken ons wel in het bedenken van creatieve oplossingen. Er is een spanningsveld tussen korte en lange termijn. Preventie levert pas op de lange termijn wat op, maar wordt nu al bekostigd. Dat blijft lastig in de politiek. De gemeente Enschede gaat wel starten met een pilot Integrale jongerenaanpak waarbij jongeren kunnen leren en werken. Voor meer informatie en aanmelding: Ypkje Grimm, Visie op doorlopende overgang van opleiding naar werk: de transitieroute Jeroen Schaub, Onderzoeksbureau KBA-Nijmegen Drie jaar geleden zaten we (onderzoeksbureau KBA en medewerkers van het Rea College) bij elkaar over de ontwikkelingen van de participatiewet en passend onderwijs. Er gebeuren hele mooie dingen, met name voor de laag opgeleide groepen. Maar hoe zit het met de mbo-jongeren, die hebben ook wel ondersteuning nodig. Voor hen is niets structureels geregeld. Ongeveer tot jongeren met een beperking volgen een beroepsopleiding in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Velen van hen vallen uit, halen geen diploma en hebben vervolgens problemen om werk te vinden. Ook voor jongeren die wel een diploma behalen is het vaak nog moeilijk werk te vinden dat bij hen past. Binnen de school krijgen de studenten nog wel extra ondersteuning, maar tijdens de stage en de 7/8

8 overgang naar werk gaat het vaak mis. Het doel van het project is om op een andere manier naar de overgang van school naar werk te kijken, waarbij de overgang niet als een overgangsmoment wordt beschouwd, maar als een overgangsfase: een transitie. School, stagebedrijf, gemeente en anderen moeten beter en anders samenwerken, zodat de jongeren beter voorbereid en begeleid worden. Dat begint al op school met loopbaanoriëntatie, stages en beroepspraktijkvorming en het loopt door in het vinden, krijgen en behouden van betaald werk. KBA en MBO Raad hebben het initiatief genomen om de transitie van school naar werk te verbeteren. Ongeveer de helft van het mbo is betrokken geweest bij het project, samen met partners zoals gemeenten, REA College en bedrijven. Ook de jongeren zelf zijn vanaf het begin al betrokken bij het project. In het project wordt gewerkt aan vormgeven van stages, die jongeren beter helpen om een realistisch beeld te krijgen van het werk dat zij later kunnen gaan doen, maar ook van hun eigen mogelijkheden. Stages lopen vaak mis omdat het voor de student moeilijk is zich aan te passen aan de situatie in het leerbedrijf of omdat het leerbedrijf niet weet wat de student nodig heeft. Zo kan een student soms het werk wel aan, maar alleen als hij duidelijke instructies krijgt. Een ander probleem met de stage is dat er te veel nadruk wordt gelegd op het halen van de stage, een goede beoordeling. Dat is natuurlijk belangrijk om het diploma te halen, maar helpt niet altijd om de student goed voor te bereiden op het echte werk. Stages kunnen anders en beter. Dat vraagt om andere vormen van begeleiding en voorbereiding op de stage en om nauwe samenwerking met de leerbedrijven. Ook wordt gewerkt aan betere begeleiding bij het vinden van betaald werk en bij ondersteuning tijdens het werk. Dat alles met het doel om de hele transitie van school naar werk voor zoveel mogelijk jongeren met een beperking succesvol te laten verlopen. Het doel van het project is om verschillende concrete werkwijzen en instrumenten te ontwikkelen waar ook andere scholen en gemeenten mee aan de slag kunnen. In het project is gekeken naar goede voorbeelden die er al zijn, wat doen werkgevers op dit gebied en de scholen zelf? Van deze ervaringen is gebruik gemaakt. Om het succesvol te laten verlopen, is er één persoon betrokken bij de transitiefase, de transitiecoach van de student. De student stelt zijn traject zelf samen. Belangrijker is nog dat het project ook een nieuwe manier van denken wil verspreiden, zodat scholen, gemeenten en bedrijven samen verantwoordelijkheid nemen voor de transitie van school naar werk van jongeren met een beperking. En zodat niet de beperking, maar de mogelijkheden en kansen voorop komen te staan. Dit vraagt veel van scholen, begeleiders en de student zelf. Maar ook van gemeenten en werkgevers. Wanneer alle partijen hun geld bij elkaar leggen, is dit zeker te realiseren. De aanpak lijkt zeker bruikbaar voor het hoger onderwijs. Afsluiting Marian de Groot sluit de bijeenkomst af met de woorden: we gaan met dit onderwerp verder. Samenwerking tussen het onderwijs, de gemeente en werkgevers is nodig in de regio. Maar we kunnen dit ook niet zonder landelijke steun. 8/8