Regiobijeenkomst Flexibilisering en studeren met beperkte belastbaarheid

Transcriptie

1 Regiobijeenkomst Flexibilisering en studeren met beperkte belastbaarheid Expertisecentrum handicap + studie - Hogeschool Rotterdam 14 maart 2017 Sietske Sportel van Expertisecentrum handicap + studie opent met een korte introductie. Flexibel onderwijs is een onderwerp dat bij Expertisecentrum Handicap + studie al jaren op de agenda staat. Huidige ontwikkelingen in maatschappij en onderwijs vragen hier om. In de voorbereiding op deze bijeenkomsten heeft handicap + studie veel studenten gesproken. Voorbeelden van flexibele oplossingen kwamen naar voren, maar mondjesmaat, terwijl er vanuit het onderwijs wél behoefte is aan deze voorbeelden. De FlexScan is mede om die reden ontwikkeld; om meer zicht te krijgen hoe het (anders) kan. Beperkte belastbaarheid Lex Jansen van Expertisecentrum handicap + studie licht het begrip beperkte belastbaarheid toe. Eigenlijk is iedereen beperkt belastbaar, beperkt in zijn tijd. Als je het zo bekijkt, kan flexibel onderwijs voor alle studenten een positieve bijdrage leveren. Van elke voltijd student wordt verwacht dat hij of zij 40 uur per week aan de studie besteed, 42 weken per jaar. In de praktijk weet iedereen dat de student die dit ook daadwerkelijk doet, zeldzaam is. Studenten hebben te maken met allerlei verleidingen en andere activiteiten. Denk aan: een (bij)baan, sport en een sociaal leven. En wat als je je studie en alle andere activiteiten moet combineren terwijl je een functiebeperking hebt? Of topsporter bent, een beginnend ondernemer bent, moeder bent, een mantelzorgtaak hebt of misschien wel moeite hebt met de taal? Voor al deze studenten - en dat zijn er veel - zal de flexibilisering van het onderwijs een positieve ontwikkeling kunnen zijn. Studenten over flexibel onderwijs Sietske citeert een aantal studenten met een functiebeperking. Flexibel onderwijs is voor hen bijvoorbeeld: vanuit huis kunnen inloggen en een directe verbinding met de les. Een versoepelde aanwezigheidsplicht. Parttime kunnen studeren. Er een jaar langer over kunnen doen. Veel gebruik maken van herkansingsmomenten. Aangepaste stage lopen of geen stage hoeven doen. Alles zelf uitzoeken. Dit zijn enkele voorbeelden. Wat voor de ene student werkt of fijn is, werkt voor de andere student niet of wil deze student liever niet, dit vraagt dus om flexibele oplossingen. Uitwisseling tussen deelnemers Niet alle studenten weten even goed hoe om te gaan met hun beperkte belastbaarheid. Erkenning door de student zelf en door zijn of haar omgeving speelt hierin een rol. Is de beperkte belastbaarheid al eerder naar voren gekomen of krijgt de student er pas tijdens zijn studie mee te maken? Deze vraagstukken komen ook naar voren wanneer de aanwezigen in de zaal onderling 1/5

2 ervaringen uitwisselen over hoe de studenten, die zij kennen, omgaan met hun beperkte belastbaarheid. In deze gesprekken wordt ook genoemd dat de ene student mondiger is dan de andere, de ene meer een doorzetter is etc. Studenten maken hun functiebeperking niet altijd kenbaar bij aanvang van de opleiding. Verschillende geluiden zijn hierover te horen in de zaal: "Als we het niet weten, kunnen we ook niets voor ze doen." Als tegenargument volgt: "Het hangt helemaal af van jou als instelling of studenten hun beperking kenbaar maken, het gaat om de manier waarop je ze benadert. We hebben er belang bij dat ze het doen, dus moeten we zelf als instelling investeren in die gesprekken vooraf." Een andere opmerking uit de zaal die veel bijval krijgt, gaat over de werkdruk van docenten. Soms moeten voorzieningen toegekend worden waardoor die werkdruk enorm omhoog gaat. Terwijl je ook te maken hebt met de vraag of je als instelling de zorgplicht wel kan en moet bieden. "In hoeverre denken wij als instelling dat een student de opleiding kan volgen. En kan iemand ook daarna met diploma een professional worden?" De student wil de opleiding doen, dus ook de student zelf moet deze vraag beantwoorden:"kan ik wel wat ik wil?" Een wisselwerking dus. Hoe ver kan en wil je gaan als instelling om te faciliteren. Voorafgaand aan de opleiding moet je met de student een eerlijk gesprek hierover kunnen voeren om zo relevant talent snel zichtbaar te maken. En daarnaast: sommige opleidingen zijn nou eenmaal niet geschikt voor iedereen. In de zaal komt het voorbeeld naar voren van de balletschool, daar wordt ook niet iedereen toegelaten. En dat snappen we wel allemaal. Andere toetsen voor studenten met een functiebeperking is ook een veel gehoord onderwerp in de zaal. "Je kan toch moeilijk voor elke student zijn eigen toets maken?" Een tegenargument dat opgeworpen wordt, is dat een student die keer op keer zijn toets niet haalt ook tijd en geld kost. En hoe zit dat dan met je studenten zonder functiebeperking? Waarom mogen zij geen aparte toets of andere toetsvorm krijgen, terwijl zij misschien wel via een heel andere leerstijl leren? Verschillende vormen Er is allereerst de standaardbegeleiding. Die is er vaak voor alle studenten. Ten tweede heb je aanvullende begeleiding, waarbij maatwerk wordt geboden wordt en gekeken wordt wat de student nodig heeft. Met een goede, bereidwillige studieadviseur zijn studenten hiermee vaak al een heel eind geholpen. Flexibele leerroutes is dan het derde scenario. Dat gaat verder dan het bieden van maatwerk. De voorbeelden van de studenten vallen vooral onder het tweede scenario. Flexibel onderwijs Flexibel onderwijs is onderwijs dat in staat is zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Denk aan de diversiteit van de doelgroep en de behoefte van het werkveld, het team en de instelling. Ook biedt flexibel onderwijs verschillende mogelijkheden in het wat, waar, wanneer en hoe er geleerd wordt. "De wereld verandert, het onderwijs moet mee." Wat is er in ons huidige onderwijssysteem nodig om te veranderen. We werken nu doorgaans met kleine individuele oplossingen. Door groter te denken, zijn ook grotere veranderingen mogelijk. Flexibilisering gaat samen met het grotere denken, niet meer op individueel niveau, maar op instellingsniveau. 2/5

3 What works for few, works for all De uitspraak: "What works for few, works for all" komt aan bod. Waarom nemen we de uitzondering niet als uitgangspunt? Veel van wat voor studenten met een functiebeperking geregeld wordt, kan ook heel nuttig zijn voor andere studenten. Flexibel zijn in je toetsmomenten bijvoorbeeld: de student met functiebeperking kan zijn toetsen meer spreiden en zijn energie dus ook. De andere student hoeft geen jaar te wachten tot hij kan afstuderen, zomaar een voorbeeld. Het is dan eerst investeren, in het geval van toetsen in meerdere toetsen, toetsmomenten etc. maar daarna levert het ook tijdswinst op. Bij Hogeschool Leeuwarden is er het Innovation lab. Onderwijs is opgebouwd in modules. Bij aanvang van de modules wordt getoetst waar een student nu staat, daarna wordt zijn of haar leerroute bepaald. In een gesprek met de studieadviseur wordt ook een passende leervorm gekozen. Doet de student veel vanuit huis, is hij op de locatie aanwezig. Een student uit de zaal deelt haar ervaring. Vanwege haar hersenbeschadiging was zij erg geholpen met flexibele onderwijsoplossingen. Ze is erg te spreken over de mogelijkheden die haar universiteit haar biedt om haar studie mogelijk te maken, ze is bijna afgestudeerd. Colleges worden opgenomen en waarbij ze de link toegestuurd kreeg zodat ze thuis kon kijken. Ze had tijdens haar studie de beschikking over een rustruimte, kreeg meer toetsmogelijkheden en ook een extra studiebeurs. Deelcertificaten Onderwijs moet nu nog tot een diploma leiden, maar het zou ook tot een deelcertificaat kunnen leiden. Verschillende deelcertificaten vormen dan samen een diploma. Niet iedereen heeft namelijk een volwaardig diploma nodig. Dit kan ook onderdeel zijn van flexibel onderwijs en is bijvoorbeeld waardevol omdat een aantal studenten met functiebeperking sommige aspecten van de studie niet kunnen doen. Ook kan een student makkelijker studeren, een tijdje werken en dan weer verder leren, waardoor een studie voor meer studenten financieel haalbaar wordt. In de intake zou het meer moeten gaan om het achterhalen van de onderwijs-leervragen en de persoonlijke omstandigheden. Dus de vraag aan de student moet zijn: wat wil jij leren? En niet de boodschap: dit is ons aanbod. En zijn er belemmeringen waardoor de student langzamer door het programma heen zal moeten? Of misschien juist wel versneld? Zo kan een persoonlijke onderwijsovereenkomst met de student worden vastgesteld. De rol van de docent veranderd bij de flexibilisering van het onderwijs. Van hem of haar worden andere competenties verwacht. Ook verandert de beschikbaarheid van de docent, studenten willen graag snel antwoord als ze ergens mee zitten. Op het gebied van onderwijslogistiek moeten wat veranderingen worden doorgevoerd. Denk aan de administratie, inschrijving, roostering en ICT-voorzieningen. Randvoorwaardelijk moet er wel wat veranderen wil je flexibilisering op het gebied van curriculum, toetsing en waardering mogelijk maken. Hoe organiseer je dat? Hoe organiseer je een flexibel aanbod van je onderwijs? Ook de inhoud en de doelen moeten dan mee veranderen. Qua toetsing gaat het om de planning en om de vorm van de toetsen. Leerwegonafhankelijk toetsen moet kunnen, maar hoe organiseer je dat? Mag een student aangeven dat hij of zij er klaar voor is? En houden we rekening met de kennis die al aanwezig is? 3/5

4 De FlexScan In samenwerking met CINOP is dit instrument ontwikkeld. Ook is er een deeltijdvariant ontwikkeld. Op verschillende aspecten van het onderwijs kan je op deze scan aangeven in welke fase van flexibiliteit een instelling zit: pure standaardisatie, standaard voor maatwerk, standaardisatie op maat en volledig flexibele leerwegen. Het is geen normerend instrument. Flexibilisering is een keuze. Er geldt niet per definitie hoe flexibeler, hoe beter. Het is een hulpmiddel waarmee studenten, docenten en het management kunnen aangeven hoe zij de opleiding of de instelling op dit moment ervaren. Waar staan we nu? De FlexScan kan ook gebruikt worden om aan te geven waar je als instelling naar toe wil. Hoe ver kan en wil je gaan? Wat zijn je ambities? Uit de zaal komt de vraag: Waarom zouden we dit willen als opleiding of instelling? Hebben wij de verplichting als instelling om studenten met een functiebeperking aan te nemen? En moeten we voor hen flexibel worden? Het is de realiteit dat ze er zijn, die studenten met functiebeperking, je krijgt ze binnen. En bovendien heeft iedereen zijn beperkingen, iedereen is beperkt belastbaar, voor iedereen kan flexibilisering nuttig zijn. Alle aanwezigen in de zaal krijgen een FlexScan uitgedeeld. De opdracht is om drie voor de instelling of opleiding relevante onderwerpen uit te kiezen en te scoren. Waar staan we nu? Maar ook wat zijn ambities? Na de lunch kiest iedereen een onderwerp en worden groepen gevormd. De huidige situatie en ambities worden uitgewisseld. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen en hoe verklaar je deze? Ook denkt iedere groep na over wel probleem er moet worden opgelost. Hoe kan je daadwerkelijk iets veranderen? Wat moet daarvoor gebeuren, wie heb je nodig en op welke termijn is dit te realiseren? Er ontstaan interessante discussies en ervaringen worden volop uitgewisseld. Afsluiting Tijdens de afsluitende plenaire terugkoppeling komen de belangrijkste punten per groep naar boven: We hebben als instellingen een gebrek aan vertrouwen in de student, dat deze die flexibilisering aan kan. We denken zelf te weten wat goed is voor de student, maar dat weten we helemaal niet. We zijn nu al bezig met zogenaamd nieuw onderwijs en dat betekent meer vrijheid. Alleen kunnen we hier nog helemaal niet mee omgaan. Je hebt ook best een behoorlijk aantal mensen binnen je instelling die deze veranderingen helemaal niet willen, zij houden de boel tegen. Als het gaat om de docent wordt genoemd dat je te maken hebt met enorme diversiteit binnen je team. Je moet het doen met de mensen die je hebt. De ene kan beter overweg met flexibilisering, dan de andere. De ene docent heeft daar wel passende competenties voor, de andere niet of minder. Hoe ga je daar mee om? Moeten ze allemaal altijd alles kunnen? In de groep toetsing en examinering komt naar voren dat de meeste instellingen wel wat flexibel zijn in hun toetsing. Vaak kan voor de individuele student die dat nodig heeft wel wat geregeld worden. Alhoewel tegelijk gezegd wordt dat dit regelen soms ook veel gedoe is. De vraag komt naar boven of je wel hetzelfde toetst als je anders toetst. Is dat wel 4/5

5 eerlijk tegenover je andere studenten? Levert het uiteindelijk hetzelfde diploma op? Hierop volgt de nuance dat je voor veel diploma's verschillende opleidingen kan doen verspreid over het land en die zijn ook niet allemaal helemaal precies hetzelfde. En operationeel, hoe komt de juiste toets bij de juiste student? Toetsweken zijn nu al zo druk en chaotisch. En dan is het soms ook lastig om de examencommissie mee te krijgen, welwillend gedrag is soms een probleem. Het lukt lang niet altijd om voor de individuele student een andere toetsvorm te krijgen, of dit besluit laat heel lang op zich wachten. De instelling is vaak bang dat de einddoelen niet gehaald worden bij de aanpassing van een toets of opdracht. Lex reageert op de vraag: hoe zorg je dat je hetzelfde toetst. Zijn advies: gebruik een toetsmatrijs. Dat komt al steeds meer voor, maar nog niet elke opleiding werkt ermee. Heb je een goede toetsmatrijs, dan kan je vervolgens allerlei toetsvormen ontwikkelen en daarbij precies hetzelfde toetsen. De groep informatievoorziening en voorlichting benadrukt het belang dat er goed gekeken wordt of de opleiding wel passend is voor de student. Als opleiding en instelling moet je goed kunnen vertellen welke zorg geboden kan worden, maar ook welke niet. Erg belangrijk voor de instelling is dat er realistische verwachtingen zijn, want grote uitval wil niemand. En op dit moment al helemaal niet, omdat een verkeerde studiekeuze financieel flink wordt afgestraft. Bij de intake moet al een decaan aanwezig zijn, zodat de behoefte aan een extra gesprek met het decanaat of begeleiding door de decaan, wordt opgemerkt en snel geregeld kan worden. Het is belangrijk om je te realiseren dat, wanneer je als instelling naar fase C of D van de flexibilisering op het gebied van je voorlichting wil, er andere aspecten ook of eerst moeten veranderen. Je kan pas voorlichting geven over je flexibele onderwijs, als dat ook daadwerkelijk flexibel is. De zaal heeft het als waardevol ervaren om met elkaar in gesprek te gaan over de FlexScan. Het gesprek dat je met elkaar hebt is eigenlijk nog nuttiger dan het invullen van de scan zelf. Het is erg goed om na te denken over vragen als: Wat is fase B van de flexibilisering precies. Staan wij daar, of niet? Waarom dan? En vooral ook: Waar willen we naar toe in de toekomst als het gaat om flexibilisering van ons onderwijs? 5/5