Spelend leren met ICT

Transcriptie

1 Spelend leren met ICT Hoe zet je de ipads in zodat kinderen ze zelfstandig kunnen gebruiken? Overal kom je tegenwoordig ICT tegen, kinderen komen er op steeds jongere leeftijd mee in aanraking en zijn al snel erg vaardig. Op de Gerardus Majellaschool in Onderdijk worden de ipad, Chromebooks, de Prowise schoolborden en de Bee-Bot veelvuldig gebruikt, maar helaas nog lang niet altijd op een nuttige en leerzame wijze. Er zit vaak geen tijdslimiet aan het gebruik van deze apparaten tijdens de speelwerktijd en als leerkracht heb je niet altijd zicht op wat de kinderen doen. We willen graag dat de kinderen gebruik maken van deze apparaten, maar in hoeverre is dit goed voor de ontwikkeling van het kind? Welke ICT-vaardigheden zou een kind op de basisschool moeten beheersen? En vooral, hoe kun je dat als leerkracht het beste aanbieden? Ik ging op onderzoek uit met behulp van de literatuur, de kennis van een ICT er, leerkrachten en de praktijk in de klas. Anne Rood is vierdejaarsstudent aan de Hogeschool ipabo Alkmaar en studeert af in het uitstroomprofiel Spelend leren. Basisschool Gerardus Majella in Onderdijk is een kleine, gezellige dorpsschool waar ICT een belangrijke rol speelt. De leerkrachten merkten echter dat kinderen veelal spelletjes speelden op de ipads en Chromebooks en zij willen er graag voor zorgen dat ICT meer wordt ingezet op een leerzame manier in de onderbouw. Op deze school zijn er veel mogelijkheden voor het gebruik van ICT, namelijk ipads, Chromebooks, een Prowisebord in iedere klas, een Bee-Bot en sinds kort ook een Osmo voor de ipad. De school is erg vooruitstrevend en er wordt door de onderbouwleerkrachten volop meegedacht over het verbeteren van de inzet van deze apparaten. De vraag die voor dit onderzoek naar boven kwam was dan ook: Hoe kunnen de leerkrachten van de onderbouw ervoor zorgen dat de kinderen van groep 1/2/3 ICT (zelfstandig) inzetten voor leerzame activiteiten? De apparaten zijn vrij eenvoudig te bedienen en bieden veel mogelijkheden. Kinderen zouden hier goed zelfstandig mee kunnen werken, zodat de leerkracht eventueel alleen een begeleidende rol aanneemt. ICT-middelen in gebruik Bij aanvang van het onderzoek werden de Chromebooks gebruikt tijdens de computertijd. De kinderen konden op de Chromebooks gebruik maken van bijvoorbeeld de software van Zoem of Ambrasoft. Tijdens het speelwerken hadden de kinderen soms vrije keus.. Juf, mogen we op Friv?, is een veelgehoorde vraag tijdens de speelwerktijd. Friv is een spelletjeswebsite waar ze eindeloos op kunnen spelen. Hierdoor kwam het voor dat kinderen soms wel een half uur of langer achter het beeldscherm zaten. Als leerkrachten kwamen we erachter dat we weinig zicht hadden op wat de kinderen uitvoerden en dat ze eigenlijk te lang gebruik maakten van de apparaten. Hetzelfde gold voor de ipad. Hier staan veel apps op, betaald en onbetaald, maar we weten niet precies waar de kinderen gebruik van maken. Spelen ze lang hetzelfde spel of wordt er steeds gewisseld? En welke apps worden er dan gespeeld? We hebben apps aangeschaft die er echt voor gemaakt zijn om kinderen te ondersteunen bij het oefenen van letters, leren lezen en het rekenen. We zijn ons ervan bewust dat deze niet tot nauwelijks ingezet worden. Na het bekijken en uitproberen van deze apps kwam ik tot de conclusie dat ik deze veel vaker in zou moeten zetten, om bijvoorbeeld het leestempo van een aantal kinderen te bevorderen. 1

2 Doelen en eisen Op de Gerardus Majella is er een ICT-beleidsplan samengesteld waarin staat beschreven hoe de school vanuit hun visie aan verschillende doelen wil werken. Om de doelen te realiseren zijn verschillende factoren van het Vier in balansmodel van belang, namelijk; visie, deskundigheid, inhoud en toepassingen en infrastructuur (Majella, 2018). Van leerkrachten en kinderen worden er verschillende vaardigheden vereist. Leerkrachten moeten onder andere digitaal kunnen communiceren met collega s en ouders via en bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van de digitale nieuwsbrief. Tevens moeten zij kunnen werken in de Cloud en om kunnen gaan met de presentatiemogelijkheden van touchscreen op het Prowisebord. Van zowel leerkrachten als leerlingen wordt verwacht dat zij (zelfstandig) kunnen werken met verschillende devices zoals Chromebooks, ipads en het Prowisebord. Doelen voor beiden in het schooljaar 2018 zijn dat de Bee-Bot wordt ingezet om spelenderwijs te leren programmeren, net als educatieve apps op de ipad voor rekenen en woordenschat. In de literatuur zien we bovenstaande vaardigheden dan ook terug, maar er zijn nog geen vaste eisen waaraan een basisschoolleerling moet voldoen. Volgens Dummer (2011) is het vooral belangrijk dat kinderen de apparaten kunnen bedienen en de functies kunnen benoemen. Om erachter te komen wat de leerkrachten nu zien in hun dagelijkse onderwijs en wat ze graag zouden willen zien, heb ik hen gevraagd een vragenlijst in te vullen. Hieruit kwam naar voren dat de leerkrachten vooral erg tevreden zijn over wat de leerlingen laten zien, ze weten al veel en gaan goed met de apparaten om. Toch doen ze snel dingen die eigenlijk niet horen, zoals filmpjes kijken op YouTube, foto s maken of veel wisselen tussen apps. Leerkracht onderbouw: Ik vind het belangrijk dat kinderen in de onderbouw leren omgaan met de verschillende ICT middelen. Dat ze weten dat je er voorzichtig mee moet doen. Maar ook hoe je moet inloggen en op de juiste programma's terecht komen. Hoe je moet werken met een touchpad en een touchscreen. Eigenlijk echt de basisvaardigheden van het werken met ICT. Bezwaren tegen het gebruik van de ICTmiddelen zijn dat kinderen teveel schermtijd maken op een dag, jonge kinderen moeten leren samenspelen en worden hierin beperkt als zij veel omgaan met ICT. Ervaringen in de praktijk Ik heb in mijn observaties gezien dat als wij kinderen niet begrenzen, zij eindeloos op de ipad spelen. Dit vinden wij dus niet wenselijk. Kinderen hebben een afbakening nodig in de tijd, dit zou bijvoorbeeld kunnen door een time-timer te gebruiken. Bij ons op school mogen de kinderen een kwartier per dag gebruik maken van een ICT-middel tijdens speelwerktijd, omdat wordt aangeraden door een artikel van Mijn Kind Online (Pijpers, 2011) dat kinderen van zes jaar maximaal minuten per dag achter een scherm mogen doorbrengen. Vervolgens zijn we ook gaan kijken naar de inhoud van de activiteiten. Op de ipad staan namelijk veel verschillende spelletjesapps en educatieve apps. Na observatie bleek dat kinderen bij apps met veel reclames minder betrokken waren en deze al snel wegklikten en door gingen naar een volgende app. De apps met reclames zijn onbetaald. Bij betaalde (educatieve) apps als de Gruffalo of Ambrasoft en Zoem op de Chromebooks zijn ze meer betrokken. Dit is educatieve software die uitgeverijen vaak leveren bij hun methoden. Een voordeel hiervan is dat kinderen direct feedback krijgen (Brouwers, 2017). 2

3 van de stukken en samen tot een oplossing te komen. Op de Gerardus Majellaschool staat naast de Osmo een time-timer, zodat de kinderen ook hier maximaal een kwartier per dagen mee mogen spelen. Aan het werk met tangram op de Osmo De kinderen gaven aan dit leuk te vinden omdat ze punten kunnen verdienen en daarmee nieuwe activiteiten vrij konden spelen. Daarvoor moeten ze wel eerst goed hun best doen door bijvoorbeeld te lezen of te rekenen, waar ze liever niet voor kiezen tijdens het speelwerken. Om te zorgen dat kinderen gedurende een bepaalde tijd aan één activiteit werken, kun je een slot op bijvoorbeeld de ipad zetten. Kinderen kunnen dan niet uit de app en zullen het spel af moeten maken. Aanvankelijk was dit wennen voor hen, maar al snel merkte ik dat ze nu veel gerichter aan het werk gingen doordat ze pas konden stoppen als de opdracht voldaan was. Voor de ipad zijn er nog veel meer leuke, leerzame tools ontwikkeld om in te zetten in de klas, bijvoorbeeld Osmo. Dit is een spiegel die op de camera van de ipad wordt geplaatst, waarna de kinderen op tafel onder andere een tangram, getallen of letters na moeten leggen. Door de spiegel controleert Osmo en geeft het aanwijzingen waar dat nodig is. Bij deze activiteit hebben de kinderen nauwelijks begeleiding nodig, waardoor het eenvoudig inzetbaar is. Ook kunnen kinderen hierbij goed samenwerken, door te overleggen over het neerleggen Naast deze de ipad en Chromebooks is er ook een Bee-Bot aanwezig in de onderbouw. Deze werd af en toe ingezet tijdens een kleine kringactiviteit met groep 2, naar mijn mening kunnen de kinderen deze ook goed zelfstandig gebruiken. Hiervoor heb ik een kaartje gemaakt op het kiesbord, zodat de kinderen met z n vieren hier zelfstandig mee kunnen werken. Ik heb gekeken naar de verschillende matten die er zijn, en vooral gebruik gemaakt van een lege mat met vakjes die je zelf in kunt vullen. Op het internet zijn veel zelfontworpen Bee-Bot-matten te vinden, die L.: Ik lees de woordjes juf en vaak rondom S. rijdt de Bee-Bot dan naar thema s zijn het goede plaatje. Zo kan ik gemaakt. hem helpen! Door bij het thema van de klas aan te sluiten, merkte ik dat de kinderen betrokken waren en dat ze meer kennis van het thema kregen. Ze kunnen kijken naar de afbeeldingen in de mat en de woorden proberen te lezen die erbij staan. De kinderen spelen hierbij samen en overleggen met elkaar, over het gooien van de dobbelsteen en over de in te programmeren stappen die de robot moet maken om bij het juiste punt te komen. Zelfstandig aan het werk met de Bee-Bot 3

4 Beperken Als leerkracht kun je er ook voor kiezen om de ICT-hoeken in de klas af en toe eens dicht te doen. Kinderen moeten op deze manier iets anders kiezen en voor een aantal kinderen is dat best lastig. W. vraagt tijdens de speelwerktijd aan de leerkracht of hij een Chromebook mag pakken. Het is niet onze computertijd, tevens hebben de kinderen s ochtends al een half uur gebruik gemaakt van Zoem en Ambrasoft. Hij is erg teleurgesteld en staat vervolgens tien minuten voor het kiesbord omdat hij niet weet wat hij anders moet kiezen. Als de kinderen in bijvoorbeeld de bouwhoek zitten, kun je hen proberen uit te dagen om een zo groot of mooi mogelijk gebouw te laten maken of iets wat past bij het thema zoals een boerderij. Het stimuleert hen om te overleggen en goed na te denken over het gebouw. De motivatie vergroot als de leerkracht een foto van het bouwwerk maakt en deze in de klas ophangt. Kinderen zijn erg vaardig met de ipad en weten ook de selfiestand te vinden, op dit soort momenten is het leuk om die ook eens uit te proberen. Naderhand kunnen ze er zelf een verhaaltje bij typen, schrijven of stempelen, zodat het voor iedereen duidelijk is wat voor kunstwerk het is. Aan de slag met ICT Kinderen komen steeds eerder in aanraking met ICT. Op bepaalde gebieden is dat positief, maar niet alle leerkrachten zijn er voorstander van. Voor velen van hen staat de sociale ontwikkeling hoog in het vaandel, en dat leren kinderen nog altijd het beste in de praktijk, door met elkaar te spelen. Voor een leerkracht is het daarom belangrijk om te kijken naar je eigen klas. Wat vind jij belangrijk? Waar is ICT wel goed inzetbaar en hoe zou ik dat willen doen? Het is goed om te weten wat de kinderen al kunnen en wat de doelen zijn op jouw school. Op de basisschool kunnen de meeste kinderen namelijk al een tablet ontgrendelen en werken met touchscreen. Sommigen zullen ook kennis gemaakt hebben met het toetsenbord en een muis, terwijl een ander kind misschien met de muis op het beeldscherm zit omdat hij niet weet hoe hij deze moeten bedienen. Werken met touchscreen, touchpad en toetsenbord op een Chromebook Het werkt fijn als je zelf weet hoe je met de verschillende ICT-middelen om moet gaan, zodat je kinderen op de juiste manier kunt begeleiden. Als je voor jezelf op een rijtje hebt wat er in de klas gebeurt en waar de verbeterpunten liggen, kun je aan de slag. Een belangrijk punt om over na te denken is de tijd die kinderen per dag achter een scherm doorbrengen. Om deze te beperken, kun je afspraken maken met de kinderen en de tijd zichtbaar maken door een time-timer in te zetten. Een leerkracht moet weten wat hij in huis heeft. Door zelf de apps te spelen en goed te bekijken kun je hier achter komen. Vaak is er ook extra informatie beschikbaar voor volwassenen. Er is een verschil tussen betaalde en onbetaalde apps. 4

5 Bij een aantal kunnen reclames tussendoor komen en het is de vraag of dit handig is voor kinderen. Je kunt de apps inzetten om de kinderen even lekker mee te laten spelen, maar je kunt ook samen met hen oefenen met lezen aan de hand van educatieve apps. Op de ipad is het mogelijk om een slot op de apps te zetten, zodat kinderen niet uit de app kunnen en verplicht zijn om een bepaalde tijd één app te gebruiken. Doordat kinderen al jong erg vaardig zijn, is begeleiding van de leerkracht niet altijd nodig. Bepaalde ICT-middelen kunnen ook ingezet worden tijdens het speelwerken, de vraag is alleen wanneer je deze inzet en welke middelen je dan inzet. De Bee-Bot is een apparaat waarmee kinderen door middel van pijltjes op de robot kunnen leren programmeren. Het kan prima zelfstandig ingezet kan worden. De leerkracht kan hierbij varieren door zelf matten te maken die aansluiten bij het thema. Ook kun je ervoor kiezen om de ICT-hoeken niet altijd open te doen, zodat kinderen ook genoeg mogelijkheden hebben om eens iets anders te kiezen. Vanuit de leerkrachten op de Gerardus Majellaschool heb ik veel hulp gehad. Zij hebben meegedacht en mij veel handvaten gegeven. Doordat de school ICT hoog in het vaandel heeft staan, zijn er mogelijkheden om nieuwe ICT-middelen te ontdekken en uit te proberen tijdens mijn lessen. Er zijn heel veel ontwikkelingen gaande rondom ICT en ook op de basisschool krijgt de leerkracht er steeds meer mee te maken. Kinderen zijn al heel vaardig en de uitdaging op de Gerardus Majellaschool is en blijft om de kinderen met ICT spelend te laten leren. Tips voor de school - Gebruik een timetimer - Sluit aan bij het thema - Ideeën voor ICT-onderwijs bij Kleutersdigitaal - Beperk soms de mogelijkheden door hoeken te sluiten tijdens speelwerktijd 5

6 Leestips - Kennisnet.nl is een website gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Hier verschijnen regelmatig interessante artikelen over ICT in het (basis)onderwijs, - Dummer, G. (2011). ICT voor de klas. Groningen: Noordhoff Uitgevers. - Kruistum, C. v. (2016). Van Minecraft tot mediaopvoeding. HJK, Literatuur Brouwers, H. (2017). Kiezen voor het jonge kind. Bussum: Coutinho. Dummer, G. (2011). ICT voor de klas. Groningen: Noordhoff Uitgevers. Majella, R. G. (2018). ICT-beleidsplan Onderdijk. Pijpers, R. (2011, maart). App Noot Muis. Peuters en kleuters op internet. Mijn Kind Online. 6