FinQ Aegon. Monitor van financieel bewustzijn en financiële vaardigheden van Nederlanders. Auteurs Jorn Lingsma Irene Zondervan

Transcriptie

1 FinQ 2017 Monitor van financieel bewustzijn en financiële vaardigheden van Nederlanders Aegon Auteurs Jorn Lingsma Irene Zondervan Projectnummer

2 Achtergrond van de FinQ monitor Nederlanders in staat stellen bewuste keuzes te maken over hun financiën, nu en in de toekomst. Dat is de missie van Aegon. Om invulling te geven aan deze missie is Aegon in 2015 gestart met een monitor van het financieel bewustzijn en de financiële vaardigheden van Nederlanders. Deze monitor moet inzicht geven in hoe financieel bewust Nederland is en op welke manier dit verder verbeterd kan worden. Een dergelijk instrument is nieuw voor de Nederlandse markt en zal jaarlijks het financiële bewustzijn en de financiële vaardigheden van Nederlanders in kaart brengen zodat ook ontwikkelingen kunnen worden gevolgd. Hiervoor heeft Aegon Motivaction de opdracht gegeven kwantitatief onderzoek te doen naar het financieel bewustzijn en de financiële vaardigheden van Nederlanders. Voor de inhoudelijke begeleiding van het onderzoek, vanuit de wetenschap en vanuit de financiële voorlichting, is een expertgroep samengesteld. In deze expertgroep zaten vertegenwoordigers van Universiteit van Tilburg, Universiteit Maastricht, Stichting Weet Wat je Besteedt en Aegon. In samenwerking met de expertgroep is een instrument ontwikkeld waarmee een monitor van deze eigenschappen onder het Nederlands publiek in meerdere kan worden uitgevoerd. In deze rapportage doet Motivaction verslag van de ontwikkeling van het meetinstrument voor deze monitor en de uitkomsten van de tweede meting onder een landelijk representatieve steekproef van respondenten. Achtereenvolgens beschrijven we: De totstandkoming van de FinQ-score: de onderliggende factoren van financieel bewustzijn en financiële vaardigheid De ontwikkeling van de FinQ-score en de onderliggende factoren in de tijd (totaal en subdoelgroepen). Aangezien de factoren in 2016 zijn aangepast, beperken we ons tot een vergelijking met de vorige meting. In de bijlage gaan we in op de methodologische opzet van het onderzoek. 2

3 FinQ Vijf onderliggende factoren Het meetinstrument voor de monitor van het financieel bewustzijn en de financiële vaardigheden Nederland is ontwikkeld door verkennende analyses van opvattingen en overtuigingen van consumenten op het gebied van financiën. Deze maat, de FinQ-score, is opgebouwd uit de onderstaande 5 factoren, psychologische en attitude-factoren. Deze factoren zijn gebaseerd op 29 stellingen over financiën. Kennis, houding en gedrag Geld nu (voorheen: Financieel uit balans)* Meer uitgaven dan inkomsten hebben Geld straks (voorheen: Sparen) Bewust en structureel geld apart zetten Psychologisch Behoefte aan controle Financiën op orde willen hebben en het beheersen van uitgaven en risico s Geldregelhekel* Uitstelgedrag en desinteresse in geldzaken. De weerzin om je financiën te regelen. Geld later (voorheen: Pensioenactief) Weten hoe je pensioen geregeld is en financieel goed voorbereid zijn op pensionering * Draagt negatief bij aan totaalscore. Deze factoren zullen in deze rapportage verder omgecodeerd worden weergegeven, zodat een hoge score op deze factoren bijdraagt aan een hoge FinQ score 3

4 Attitude Psychologisch Financieel bewustzijn is stabiel De FinQ-score is in 2017 nagenoeg gelijk gebleven; van 100 tot 99,6. Als we kijken naar de onderliggende factoren, zien we dat vooral de behoefte aan controle onder Nederlanders licht is afgenomen. Daarnaast zijn Nederlanders vaker bezig met geld voor later. De andere factoren scoren vergelijkbaar met de vorige meting. FinQ Ontwikkeling FinQ-score FinQ Totaal Geldregelhekel Behoefte aan controle FinQ ,6 100,1 98,6 100 Geld nu 99,6 78,6 100 Geld straks 78,6 99,2 100 Geld later 101,3 4

5 Financieel bewustzijn is toegenomen onder Nederlanders met een modaal inkomen en in de leeftijd 25 t/m 34 jaar Er is nog altijd een duidelijk verband tussen leeftijd en de mate waarin met financieel bewust en vaardig is. Naarmate men ouder is scoort men hoger. Dit kan een effect zijn van leeftijd; men heeft meer tijd gehad om kennis en ervaring op te doen over financiële zaken. Op hogere leeftijd is de kans dat men ooit een complexere financiële handeling, zoals een erfenis ontvangen, verandering van baan of hypotheek afsluiten, heeft verricht groter. We zien vooral bij de groep 25 t/m 34 jarigen en Nederlanders met een modaal inkomen een toename in het financieel bewustzijn. Bij de groep 65 t/m 75 jarigen zien we juist een daling in het financieel bewustzijn. Deze daling wordt vooral veroorzaakt door de toenemende hekel aan het regelen van financiële zaken en het feit dat men minder bewust geld spaart Geslacht Mannen Vrouwen Leeftijd 18 t/m 24 jaar 25 t/m 34 jaar 35 t/m 44 jaar 45 t/m 54 jaar 55 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar Opleidingsniveau Hoog Midden Laag Inkomen Beneden modaal FinQ 2016 Modaal FinQ 2017 Boven modaal 5

6 Toenemende hekel aan het regelen van geld zaken Op totaal niveau hebben Nederlanders geen sterke aversie tegen het bijhouden van de financiën. Jongeren t/m 34 jaar hadden de sterkste hekel aan het regelen van hun financiële zaken, maar dat is nu onder de groep 25 t/m 34 jaar juist afgenomen. 65-plussers hebben de minste hekel aan het regelen van hun financiën, hoewel dat nu wel sterk is afgenomen. Psychologisch Geldregelhekel Geslacht Mannen Vrouwen Leeftijd 18 t/m 24 jaar 25 t/m 34 jaar 35 t/m 44 jaar 45 t/m 54 jaar 55 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar Opleidingsniveau Hoog Midden Laag Inkomen Beneden modaal Modaal Boven modaal FinQ 2016 FinQ

7 Nederlanders hebben minder behoefte aan controle over hun financiën Jongeren t/m 24 jaar en hoog opgeleiden hebben de minste behoefte aan controle en 65-plussers juist meer. Psychologisch Geslacht Mannen Vrouwen Behoefte aan controle We zien dat de behoefte aan controle vooral onder laagopgeleiden en de groep 45 t/m 54 jarigen sterk is afgenomen. Leeftijd 18 t/m 24 jaar 25 t/m 34 jaar 35 t/m 44 jaar 45 t/m 54 jaar 55 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar Opleidingsniveau Hoog Midden Laag Inkomen Beneden modaal Modaal Boven modaal FinQ 2016 FinQ

8 Nederlanders zijn nog altijd financieel in balans Nederlanders zijn, naar eigen inschatting, financieel goed in balans. De jongere leeftijdsgroepen, tot 54 jaar, zijn vaker financieel uit balans dan gemiddeld. 55 t/m 75-jarigen zijn het meest in balans. Laagopgeleid zijn in 2017 vaker financieel uit balans dan hoogopgeleide Nederlanders. In 2016 was dit nog andersom. Attitude Geld nu Geslacht Mannen Vrouwen Leeftijd 18 t/m 24 jaar 25 t/m 34 jaar 35 t/m 44 jaar 45 t/m 54 jaar 55 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar Opleidingsniveau Hoog Midden Laag Inkomen Beneden modaal Modaal Boven modaal FinQ 2016 FinQ

9 Nederlanders van 25 t/m 44 jaar onderscheiden zich in spaargedrag Waar in 2016 de verschillen op opleidingsniveau kleiner waren, is het spaargedrag per opleidingsniveau nu juist weer groter geworden en op het niveau van Jongeren t/m 24 geven minder vaak aan dat zij bezig zijn met geld voor straks en sparen minder dan ouderen. Gemiddeld zijn Nederlanders in gelijke mate bezig met geld voor straks als in 2015 en Vooral Nederlanders met een (boven) modaal inkomen zijn bezig met geld voor straks. Nu de economische crisis voorbij lijkt te zijn, is Nederland niet meer alleen bezig om financieel te overleven en durven we ook wat meer vooruit te kijken. Dit geldt vooral voor Nederlanders van 25 t/m 44 jaar en hoogopgeleiden. Attitude Geld straks Geslacht Mannen Vrouwen Leeftijd 18 t/m 24 jaar 25 t/m 34 jaar 35 t/m 44 jaar 45 t/m 54 jaar 55 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar Opleidingsniveau Hoog Midden Laag Inkomen Beneden modaal FinQ 2016 Modaal FinQ 2017 Boven modaal 9

10 Nederlanders zijn meer met hun pensioen bezig dan in 2016 Met name mannen en Nederlander met een modaal of boven modaal inkomen zijn meer bezig met geld voor later. Attitude Geld later Geslacht Mannen Vrouwen Leeftijd 18 t/m 24 jaar 25 t/m 34 jaar 35 t/m 44 jaar 45 t/m 54 jaar 55 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar Opleidingsniveau Hoog Midden Laag Inkomen Beneden modaal Modaal Boven modaal FinQ 2016 FinQ

11 Klanten van Aegon hebben een hoger financieel bewustzijn dan Nederland gemiddeld De FinQ-score onder klanten van Aegon is het afgelopen jaar toegenomen van 100,9 naar 101,4. Klanten van Aegon zijn vooral vaker met geld voor later bezig en minder met geld voor nu. FinQ Geldregelhekel Behoefte aan controle Geld nu Geld straks Geld later Klanten AEGON 2016 (n=115) Klanten AEGON 2017 (n=163) 11

12 Geluksmodule 12

13 Gelukkig zijn lijkt sterk samen te hangen met het financiële bewustzijn; hoe financieel bewuster, hoe gelukkiger men is Om zeker te zijn dat er een verband is tussen financieel bewustzijn en geluk is een regressieanalyse uitgevoerd. Wat we zien is dat geluk voor 10% wordt verklaard door de demografische kenmerken en als we vervolgens FinQ toevoegen komt er vervolgens nog 7% verklaarde variantie bij komt. De conclusie is dat inkomen, regio en FinQ significant samen hangen met geluk, maar dat er met 17% nog een hoop te verklaren over blijft. Er is dus een (onafhankelijk) samenhang tussen FinQ en geluk. En leeftijd en opleiding spelen hangen niet significant samen met geluk. Kan je met een rapportcijfer aangeven in hoeverre je jezelf als een gelukkig mens ziet (1= heel ongelukkig, 10= heel gelukkig )? () Lage FinQ-score (n=494) 24% 19% 24% 26% 5% 1% 6,5 Gemiddelde FinQ-score (n=494) 9% 16% 34% 34% 7% 1% 7,1 Hoge FinQ-score (n=494) 6% 6% 2 44% 19% 4% 7,7 1 t/m Heel gelukkig 13

14 NL ers met een hoge FinQ-score geven vaker aan dat zij iemand zijn die veel geluk in het leven heeft Kan je met een rapportcijfer aangeven in hoeverre je iemand bent die veel geluk heeft (1= nooit geluk, 10= altijd geluk)? Lage FinQ-score (n=494) 44% 19% 24% 26% 5% 1% 5,4 Gemiddelde FinQ-score (n=494) 38% 16% 34% 34% 7% 1% 5,8 Hoge FinQ-score (n=494) 30% 6% 2 44% 19% 4% 6,2 1 t/m Altijd geluk 14

15 Zij zijn ook gelukkig met de verschillende aspecten in het leven Kan je met een rapportcijfer aangeven in hoeverre je gelukkig bent met de volgende aspecten in je leven (1= heel ongelukkig, 10= heel gelukkig? 6,4 De liefde 7,3 7,7 6,1 Je werk 6,7 7,4 Je inkomen Je huis 5,4 6,5 6,8 7,3 7,5 8,0 NL ers met een laag financieel bewustzijn zijn aanzienlijk minder gelukkig met hun inkomen 6,6 De sociale contacten die je hebt 7,1 7,6 6,4 Jouw gezondheid 6,8 7,3 Lage FinQ-score Gemiddelde FinQ-score Hoge FinQ-score 15

16 NL ers met een hoge FinQ-score voelen zich over het algemeen gezonder en fitter Kan je met een rapportcijfer aangeven in hoeverre je jezelf gezond voelt (1= helemaal niet gezond, 10= heel gezond)? Lage FinQ-score 27% 19% 24% 26% 5% 1% 6,3 Gemiddelde FinQ-score 18% 16% 34% 34% 7% 1% 6,8 Hoge FinQ-score 14% 6% 2 44% 19% 4% 7,3 1 t/m 5 Helemaal niet gezond Heel gezond Kan je met een rapportcijfer aangeven in hoeverre je jezelf fit voelt (1= helemaal niet fit, 10= heel fit)? Lage FinQ-score 3 19% 24% 26% 5% 1% 6,0 Gemiddelde FinQ-score 25% 16% 34% 34% 7% 1% 6,4 Hoge FinQ-score 18% 6% 2 44% 19% 4% 6,9 1 t/m 5 Helemaal niet fit Heel fit 16

17 en leven aanzienlijk bewuster dan NL ers met een laag financieel bewustzijn In hoeverre ben je het eens of oneens met de volgende stellingen? (% Top2) In het algemeen vertrouw ik op mijn intuïtie Men beschouwt mij in het algemeen als een gelukkig mens Geen geld maakt ongelukkig Ik kies bewust een levensstijl, waarmee ik gezond oud word Ik sport regelmatig Elke dag streef ik een gezonde leefstijl na Geld maakt niet gelukkig Ik durf best een gokje te wagen Ik eet en drink waar ik zin in heb, tenslotte leef je maar een keer 59% 59% 41% 60% 55% 51% 49% 43% 24% 48% 43% 36% 48% 41% 28% 36% 3 28% 28% 3 36% 25% 33% 35% 71% 74% 81% Hoge FinQ-score Gemiddelde FinQ-score Lage FinQ-score 17

18 NL ers met een hoog financieel bewustzijn hebben meer controle over hun leven dan NL ers met een lage FinQ-score Kan je aangeven hoe financieel gezond je je op dit moment voelt (1= helemaal niet gezond, 7= heel gezond)? Lage FinQ-score 8% 5% 14% 27% 35% 10% Gemiddelde FinQ-score 5% 18% 36% 29% 8% Hoge FinQ-score 0% 1% 7% 2 41% 28% 1 Helemaal niet gezond Heel gezond Hoe financieel gezond verwacht je te zijn op het moment dat je met pensioen gaat (1= helemaal niet gezond, 7= heel gezond)? Lage FinQ-score 6% 4% 9% 38% 27% 14% Gemiddelde FinQ-score 3% 7% 23% 30% 30% 6% Hoge FinQ-score1% 1% 1% 9% 28% 39% 21% 1 Helemaal niet gezond Heel gezond 18

19 Mensen met een hoog financieel bewustzijn geven minder vaak aan dan mensen met een laag financieel bewustzijn dat zij bereid zijn risico s te nemen Kan je aangeven in hoeverre je iemand bent die bereid is om... (0 = Helemaal niet bereid en 10 =Heel erg bereid): Risico's in het algemeen te nemen Lage FinQ-score 5,4 48% 18% 17% 7% 1% 5% Gemiddelde FinQ-score 5,2 5 20% 20% 7% Hoge FinQ-score 5,0 50% 2 18% 7% 1% Financiële risico's te nemen Lage FinQ-score 4,7 59% 16% 10% 7% 1% 8% Gemiddelde FinQ-score 4,1 70% 14% 1 3% Hoge FinQ-score 3,8 68% 16% 11% 3% Nu iets op te geven om er vervolgens in de toekomst meer van te profiteren Lage FinQ-score 5,4 44% 24% 14% 6% 9% Gemiddelde FinQ-score 5,7 37% 20% 25% 9% 3% 6% Hoge FinQ-score 5,9 35% 15% 2 14% 4% 7% 0 t/m Heel erg bereid Weet ik niet 19

20 Nederlanders met een hoog financieel bewustzijn eten vaker bewust minder vlees Opvallend is dat mensen met een hoog financieel bewustzijn aanzienlijk vaker meespelen met de Staatsloterij (34% vs. 18%) en de Nationale Postcode Loterij (40% vs. 27%) Wat is op jou van toepassing? Aan welke van de onderstaande betaalde kansspelen heb je in de afgelopen 12 maanden deelgenomen? Ik ben een vegetariër Ik ben een flexitariër (ik eet bewust minder vlees) Ik ben een vleeseter Weet niet/geen mening 4% 4% 3% 7% 21% 21% 27% 67% 73% 67% Lage FinQ-score (n=494) Gemiddelde FinQ-score (n=494) Hoge FinQ-score (n=494) 27% Staatsloterij 18% Nationale Postcode Loterij 8% Krasloten 11% 8% 6% BankGiro Loterij 10% 9% 7% VriendenLoterij 8% 10% 9% Lotto 7% 7% 3% Casinospelen (online en/of offline) 6% Speel-/fruitautomaatspellen 1% 1% Toto 1% 1% Lucky Day 1% 1% 3% Sportwedden/live wedden op wedstrijden 0% Geen van deze 41% 40% 3 34% 55% 36% 37% Lage FinQ-score (n=494) Gemiddelde FinQ-score (n=494) Hoge FinQ-score (n=494) 20

21 21

22 NL ers met een lage FinQ-score hebben weinig financiële doelen voor zichzelf gesteld Welke uitspraak over financiële doelen past het best bij jou? Ik heb meerdere financiële doelen waar ik momenteel voor spaar Ik spaar voor een bedrag voor onvoorziene uitgaven Ik heb geen financieel doel Ik spaar om te zorgen voor een goed pensioen Ik spaar om een mooie reis te kunnen gaan maken Ik spaar voor mijn kind(eren) Ik spaar voor mijn huis: verhuizen of verbouwen zou heel mooi zijn Ik zou het al fijn vinden als ik überhaupt zou kunnen sparen Ik spaar voor een heel leuk financieel doel dat hier nog niet bij staat Ik spaar momenteel voor een sabbatical Financiële doelen... Dat staat inderdaad nog op mijn wishlist Geen van deze 11% 20% 29% 10% 2 24% 15% 19% 10% 1% 3% 7% 4% 3% 6% 4% 5% 6% 4% 8% 4% 25% 8% 4% 3% 0% 0% 0% 1% 20% 8% 6% Laag (n=494) Midden (n=494) Hoog (n=494) 22

23 Financieel bewustzijn lijkt voor een deel bij de opvoeding te zijn meegegeven In hoeverre zijn de onderstaande stellingen op jou van toepassing? (% Top2) Ik heb in mijn opvoeding geleerd dat je zo min mogelijk moet lenen Mijn ouders/verzorgers hebben mij de waarde van geld goed bijgebracht Bij ons thuis werd vroeger altijd zuinig aan gedaan Bij ons thuis werd vroeger veel aandacht gegeven aan het leren omgaan met geld Het hebben van bijbaantjes werd bij ons vroeger altijd gestimuleerd Bij ons thuis werd vroeger wat minder op de kleintjes gelet Mijn ouders/verzorgers kochten (bijna) altijd alles wat ik graag wilde hebben Mijn ouders/verzorgers konden wat minder goed met geld omgaan 35% 29% 24% 3 21% 18% 20% 1 11% 79% 91% 9 73% 88% 89% 66% 79% 81% 63% 77% 81% 69% 78% 78% Lage FinQ-score (n=494) Gemiddelde FinQ-score (n=494) Hoge FinQ-score (n=494) 23

24 Over het algemeen denken NL ers met een hoge FinQ-score dat zij een hoger huishoudinkomen hebben dan gemiddeld Hoe denk je dat jouw huishoudinkomen is vergeleken met het gemiddelde Nederlandse huishouden? Lage FinQ-score (n=340) 17% 31% 33% 1 6% Gemiddelde FinQ-score (n=339) 10% 25% 37% 2 4% Hoge FinQ-score (n=342) 6% 17% 37% 33% 4% 3% Veel lager Lager Ongeveer gelijk Hoger Veel hoger Weet niet 24

25 Nederlanders met een lage FinQ-score zijn het minst in balans In welke van de volgende beschrijvingen herken jij jezelf het meest? Mijn financiën zijn minder in balans dan bij de meeste anderen 6% 35% Mijn maandelijkse inkomsten en uitgaven zijn meestal in balans 33% 53% 5 Vergeleken met de gemiddelde Nederlander zijn mijn maandelijkse geldzaken goed in balans 1 43% 66% Lage FinQ-score (n=340) Gemiddelde FinQ-score (n=339) Hoge FinQ-score (n=342) In welke van de volgende beschrijvingen herken jij jezelf het meest? Ik heb nog geen idee hoe mijn situatie er uit zal zien als ik met pensioen ga 9% 30% 61% Ik denk dat ik net zo goed weet hoe mijn financiële situatie er uitziet na mijn pensioen als de gemiddelde Nederlander 3 33% 5 In vergelijking met de meeste mensen ben ik goed op de hoogte van mijn pensioen 7% 18% 58% Lage FinQ-score (n=340) Gemiddelde FinQ-score (n=339) Hoge FinQ-score (n=342) 25

26 NL ers met een hoge FinQ-score houden hun geldzaken goed bij (zonder tegenzin) In welke van de volgende beschrijvingen herken jij jezelf het meest? Ik heb een hekel aan het regelen van geldzaken. Mijn financiële administratie doen, stel ik daarom ook vaak uit 1% 3% 20% Geldzaken regelen is niet mijn hobby, maar ik probeer het netjes bij te houden 26% 51% 66% Het regelen van geldzaken doe ik zonder tegenzin, ik houd mijn financiën goed bij 13% 45% 73% Lage FinQ-score (n=340) Gemiddelde FinQ-score (n=339) Hoge FinQ-score (n=342) 26

27 Behoefte aan financiële controle het laagst bij NL ers met een lage FinQ-score In welke van de volgende beschrijvingen herken jij jezelf het meest? Ik heb denk ik minder behoefte aan financiële controle dan de gemiddelde Nederlander 4% 13% Ik schat dat ik mijn financiële situatie net zo goed onder controle houd als de gemiddelde Nederlander 15% 36% 54% Ik heb de behoefte om mijn financiën goed onder controle te houden (houd risico's liever laag en financiën goed op orde) 33% 60% 84% Lage FinQ-score (n=340) Gemiddelde FinQ-score (n=339) Hoge FinQ-score (n=342) 27

28 NL s met een laag financieel bewustzijn hebben moeite om rond te komen met hun huidige inkomen Het totale huishouden beschouwend, in hoeverre kun(nen) je/jullie met het huidige inkomen rondkomen? Lage FinQ-score (n=340) 10% 23% 45% 20% 3% Gemiddelde FinQ-score (n=339) 13% 45% 35% 6% Hoge FinQ-score (n=342) 1% 6% 33% 40% 20% Zeer moeilijk Moeilijk Niet moeilijk, niet makkelijk Makkelijk Zeer makkelijk 28

29 Excel-document vs. Ik houd het in mijn hoofd bij Welke hulpmiddelen gebruik je bij het overzicht houden over jouw inkomsten en uitgaven? Digitaal huishoudboekje 4% 5% Boekhoudprogramma 3% 3% Mobiel bankieren app van de bank 3 38% 28% In een zelfgemaakt Excel-document op de computer Papieren kasboekje Ik houd het in mijn hoofd bij Internetbankieren 16% 17% 29% 10% 9% 17% 24% 19% 13% 65% 69% 74% Opvallend is dat NL ers met een hoog financieel bewustzijn overzicht houden over hun financiële situatie in een kasboekje en NL ers met een laag financieel bewustzijn het overzicht vaker in hun hoofd bijhouden. Anders, namelijk: 1% Ik gebruik geen hulpmiddelen 8% 6% 14% Lage FinQ-score (n=340) Gemiddelde FinQ-score (n=339) Hoge FinQ-score (n=342) 29

30 NL ers met een hoge FinQ-score hebben meer mogelijkheden om financiële tegenvallers op te vangen Stel dat je in een situatie komt dat je meer uitgaven hebt dan inkomsten, wat zou je dan doen? Geld opnemen van een spaarrekening Minder geld uitgeven/bezuinigen Een of meerdere bezittingen verkopen of verpanden Extra uren werken Geld lenen van familie of vrienden Familie of vrienden vragen of ze mij geld willen schenken Een lening afsluiten Rood staan op mijn betaalrekening Betalen via mijn creditcard of winkelkredietkaart Rekeningen later of niet betalen Anders, namelijk: 15% 10% 7% 23% 19% 14% 19% 8% 7% 4% 0% 6% 0% 1% 25% 14% 9% 7% 8% 3% 20% 3% 3% 4% 3% 4 54% 64% 6 68% 67% NL ers met een hoge FinQ-score hebben een bewuste buffer om tegenvallers op te vangen. NL ers met een lage FinQ-score zoeken vaker andere manieren om financiële tegenvallers op te vangen Lage FinQ-score (n=340) Gemiddelde FinQ-score (n=339) Hoge FinQ-score (n=342) 30

31 NL ers met een lage FinQ-score hebben het afgelopen jaar aanzienlijk meer financiële maatregelen genomen Welke van de volgende maatregelen heb je het afgelopen jaar genomen? Goedkoper wonen Meer uren gaan werken Een baan met hoger salaris zoeken Zuiniger leven Spaargeld gebruiken Minder op vakantie gaan Leningen (sneller) afbetalen Een lening/krediet aflsuiten Rood staan Geen van deze Weet niet/geen mening 6% 4% 16% 10% 8% 7% 4% 21% 20% 2 13% 13% 4% 7% 5% 5% 1% 20% 8% 3% 20% 5% 39% 34% 35% 40% 46% 50% Lage FinQ-score (n=340) Gemiddelde FinQ-score (n=339) Hoge FinQ-score (n=342) 31

32 NL ers met een hoog financieel bewustzijn zijn bewuster bezig met hun financiële situatie Welke van onderstaande uitspraken omschrijft het best in hoeverre jij bij het nemen van financiële beslissingen en het inschatten van risico's rekening houdt met de toekomst? Ik leef nu, ik houd geen rekening met de toekomst 8% 19% Ik houd rekening met de toekomst, maar kijk niet verder dan ongeveer 10 jaar vooruit 55% 6 64% Ik houd rekening met de toekomst, ik kijk langer dan 10 jaar vooruit 7% 2 40% Weet niet/geen mening 6% 3% 11% Lage FinQ-score (n=340) Gemiddelde FinQ-score (n=339) Hoge FinQ-score (n=342) 32

33 Bijlage 33

34 Introductie FinQ FinQ staat voor financieel quotiënt. Dit cijfer drukt iemands financieel bewustzijn en financiële vaardigheden uit. FinQ financieel bewustzijn monitor In de eerste meting van de landelijke monitor van financieel bewustzijn en financiële vaardigheden is een meetinstrument ontwikkeld dat de naam FinQ heeft gekregen. Net als bij de breed bekende maat voor intelligentie, IQ, is de FinQ score een gestandaardiseerde score. Het gemiddelde onder de populatie is geïndexeerd op 100 met een standaarddeviatie van 15. In de tweede meting in 2016 is het onderzoek herhaald om het instrument verder te ontwikkelen en om vergelijkingen over de tijd te kunnen maken. De gestandaardiseerde score maakt het makkelijk om subgroepen te vergelijken of om aan de hand van een zelftest van te stellen hoe men scoort ten opzichte van anderen. Een score hoger dan 100 duidt op een bovengemiddeld niveau van financieel bewustzijn en financiële vaardigheid. Een score van 115 betekent dat iemand tot de hoogste 16% van de bevolking gerekend kan worden. 34

35 FinQ één maat voor vaardigheid en bewustzijn De vijf gevonden schalen zijn samengenomen in één maat voor hoe financieel bewust en vaardig iemand is. Geldregelhekel Deze geaggregeerde maat is het gemiddelde van de score op de vijf factoren. De antwoorden op de stellingen van de factoren Geld nu en Geldregelhekel zijn omgescoord, omdat deze factoren juist een eigenschap meten die het omgekeerde is van financieel bewust en vaardig. Vervolgens hebben we de gemiddelden op de vijf dimensies gestandaardiseerd naar een gemiddelde van 100 en standaarddeviatie van 15. Op basis van een persoonlijke score op al deze 5 factoren wordt een totaalscore berekend. Deze totaalscore is op dezelfde wijze geschaald als de reguliere IQ test: <80 is laagbegaafd 100 is gemiddeld >120 is hoogbegaafd. Behoefte aan controle Geld nu Geld straks Geld later FinQ 35

36 Opzet Vragenlijst De opgestelde vragenlijst voor het pilot onderzoek is online afgenomen en bestond uit twee onderdelen. Deel 1: bruto lijst van 86 stellingen over financiën, verdeeld over de thema s: Geld voor nu Geld voor later Bescherming van geld De stellingen gingen over houding, gedrag en motivatie. Deel 2: Vragen over gedrag en houding; financiële situatie, gebruik financiële producten, controle over kosten. De twee onderdelen van de vragenlijst werden door elkaar aangeboden om het invullen voor de respondent afwisselender te maken. De stellingen werden in random volgorde gepresenteerd om volgorde effecten te voorkomen op totaalniveau. Achtergrondkenmerken, zoals leeftijd, geslacht en opleidingsniveau, waren al bekend van de respondenten. 36

37 Opzet veldwerk Het veldwerk is online uitgevoerd in het respondentenpanel van Motivaction, StemPunt. Periode: oktober 2016 Panel Heel Nederland Propensity-sampling: bruto steekproef n = Nederlanders 18 tot en met 75 jaar Netto steekproef : n = Representatief voor Nederlandse bevolking op de variabelen: Leeftijd Geslacht Opleidingsniveau Regio Waardenoriëntatie (Mentality-milieu) 37

38 Factor: Gelregelhekel 1. Ik heb een hekel aan het bijhouden van mijn financiën 2. Het liefst houd ik me helemaal niet met geld bezig 3. Het regelen van financiële zaken stel ik vaak uit Betrouwbaarheid Alpha =.733 Interpretatie: Geldregelaversie Ontwijken Geen zin Uitstellen (contra-indicatief voor FinQ) Twee assen: Context Psychologisch Nu - Later 38

39 Factor: Behoefte aan controle 1. Ik vind het belangrijk om controle te hebben over mijn financiële situatie 2. Het geeft mij voldoening om mijn financiële situatie op orde te hebben 3. Ik wil graag al mijn financiële risico's zo klein mogelijk houden 4. Het geeft mij een goed gevoel als ik mijn verzekeringen op orde heb 5. Ik vind het belangrijk om te weten hoeveel ik uitgeef 6. Ouders zouden hun kinderen beter moeten leren om met geld om te gaan 7. In het onderwijs moet meer aandacht komen voor omgaan met geld Betrouwbaarheid Alpha =.83 Interpretatie: Behoefte aan orde en controle Financiële controle Op orde Werktitel: Behoefte aan orde en controle Twee assen: Context Psychologisch Nu - Later 39

40 Factor: Geld nu 1. Ik had in het afgelopen jaar een mislukte automatische incasso wegens onvoldoende saldo 2. Ik sta elke maand rood op mijn betaalrekening 3. Ik heb in het afgelopen jaar geld geleend 4. De laatste maanden geef ik meer geld uit dan ik binnen krijg 5. Ik heb in het afgelopen jaar producten gekocht op afbetaling (gespreide betaling) 6. Ik neem regelmatig geld op van mijn spaarrekening om rekeningen te kunnen betalen 7. Ik heb in het afgelopen jaar een betalingsherinnering ontvangen Betrouwbaarheid Alpha =.82 Interpretatie: Gat in je portemonnee Financieel gat Uit balans Op te grote voet Op krediet / op de pof leven (contra-indicatief voor FinQ) Twee assen: Context Psychologisch Nu - Later 40

41 Factor: Geld straks 1. Ik zet elke maand geld opzij voor als ik onverwachte kosten heb 2. Ik ben het afgelopen jaar meer gaan sparen voor later 3. Ik spaar automatisch elke maand een bedrag Betrouwbaarheid Alpha =.672 Interpretatie: Sparen Twee assen: Context Psychologisch Nu - Later 41

42 Factor: Geld later 1. Ik kan me een goede voorstelling maken van de hoogte van mijn inkomen na pensionering 2. Ik weet wat ik nodig heb aan inkomen na mijn pensionering 3. Ik ben financieel goed voorbereid op mijn pensionering 4. Ik heb mijn pensioen goed geregeld 5. Informatie over mijn pensioen lees ik goed door Betrouwbaarheid Alpha =.90 Interpretatie: Toekomstplannen Klaar voor later Pensioenbewust Retire ready Pensioengoeroe/-ninja Twee assen: Context Psychologisch Nu - Later 42

43 Factor: Gelregelhekel Geldregelhekel 1. Ik heb een hekel aan het bijhouden van mijn financiën 2. Het liefst houd ik me helemaal niet met geld bezig Behoefte aan controle 3. Ik vind het belangrijk om controle te hebben over mijn financiële situatie 4. Het geeft mij voldoening om mijn financiële situatie op orde te hebben Geld nu 5. Ik had in het afgelopen jaar een mislukte automatische incasso wegens onvoldoende saldo 6. Ik sta soms rood op mijn betaalrekening Geld straks 7. Ik zet elke maand geld opzij voor als ik onverwachte kosten heb 8. Ik spaar automatisch elke maand een bedrag Geld later 9. Ik kan me een goede voorstelling maken van de hoogte van mijn inkomen na pensionering 10. Ik ben financieel goed voorbereid op mijn pensionering Wanneer we de 10 meest bepalende stellingen gebruiken voor het berekenen van de FinQ-score, valt de gemiddelde score iets hoger uit: - Alle stellingen: 99,6-10 stellingen: 99,8 Op doelgroep niveau zijn de verschillen van vergelijkbaarbare grootte. 43

44 Motivaction International B.V. Marnixkade ZL Amsterdam Postbus MG Amsterdam T +31 (0) M info@motivaction.nl