Total cost of ownership in beleggingsdienstverlening. Discussiedocument

Transcriptie

1 Total cost of ownership in beleggingsdienstverlening Discussiedocument

2 Autoriteit Financiële Markten De AFM bevordert eerlijke en transparante financiële markten. Wij zijn de onafhankelijke gedragstoezichthouder op de markten van sparen, lenen, beleggen en verzekeren. De AFM bevordert zorgvuldige financiële dienstverlening aan consumenten en ziet toe op een eerlijke en efficiënte werking van kapitaalmarkten. Ons streven is het vertrouwen van consumenten en bedrijven in de financiële markten te versterken, ook internationaal. Op deze manier draagt de AFM bij aan de welvaart en de economische reputatie van Nederland. 2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 4 2 Total cost of ownership (TCO) Total cost of ownership wat is dat? Waarom de total cost of ownership als oplossing? Hoe zou de total cost of ownership ingevuld kunnen worden? Wat is nodig om de total cost of ownership te kunnen invoeren? Hoe nu verder? 9 3

4 1 Inleiding De AFM heeft in de periode januari 2012 tot en met november 2012 onderzoek gedaan naar de kosten van beleggingsdienstverlening. Eén van de uitkomsten van dit onderzoek is dat het voor de consument moeilijk is om inzicht te krijgen in de totale kosten van beleggingsdienstverlening en om de kosten van verschillende diensten met elkaar te vergelijken. De AFM vindt het gebrek aan inzicht in de totale kosten problematisch omdat kosten een grote impact kunnen hebben op het rendement en daarom voor iedere consument belangrijk zijn. De aanbevelingen die voortkomen uit het onderzoek van de AFM zijn gepubliceerd in rapport Onderzoek kosten van beleggingsdienstverlening. De concrete aanbevelingen in dit rapport ondersteunen beleggingsondernemingen 1 om een stap te zetten naar eenvoudig inzicht in de kosten van beleggingsdienstverlening. Het opvolgen van deze aanbevelingen leidt echter niet direct tot een eenvoudig inzicht in de totale kosten van beleggingsdienstverlening. De belangrijkste reden hiervoor is dat eenvoudig inzicht in de totale kosten (zowel de directe kosten van de beleggingsonderneming als de indirecte kosten van de aanbieders van beleggingsproducten) ontbreekt, waardoor de consument niet eenvoudig de dienstverlening kan beoordelen of een goede prijs/kwaliteitsvergelijking tussen beleggingsondernemingen en bedieningsconcepten kan maken. De AFM stelt daarom in het verlengde van de aanbevelingen in het rapport een total cost of ownership (TCO) voor als oplossing. In dit discussiedocument licht de AFM toe wat zij hiermee voor ogen heeft en nodigt zij de markt uit om hier verder over mee te denken, hierover in discussie te gaan en mee te helpen de TCO verder vorm te geven. Het onderzoek van de AFM heeft zich gericht op beleggingsondernemingen, maar de AFM is van mening dat het invoeren van een TCO zich niet beperkt tot deze groep financiële ondernemingen. De AFM acht het wenselijk dat een TCO wordt ingevoerd voor alle vormen van vermogensopbouw met een beleggingscomponent. Dit discussiedocument is daarom niet alleen relevant voor beleggingsondernemingen, maar onder andere ook voor de aanbieders van beleggingsfondsen, de aanbieders van andere beleggingsproducten en de aanbieders van vermogensopbouwproducten met een beleggingscomponent. De AFM wilt u in de gelegenheid stellen suggesties, ideeën of bezwaren met betrekking tot de TCO kenbaar te maken. De AFM nodigt u daarom uit om uiterlijk 18 januari 2013 uw reactie te geven. U kunt uw reactie sturen naar discussiedocument.tco@afm.nl. 2 Total cost of ownership (TCO) In dit discussiedocument wordt achtereenvolgens toegelicht waar het begrip TCO voor staat, waarom de TCO een oplossing is voor het gebrek aan inzicht van consumenten in de totale kosten van beleggingsdienstverlening, wat nodig is om de TCO te kunnen invoeren en hoe de TCO ingevuld zou kunnen worden. 2.1 Total cost of ownership wat is dat? Met total cost of ownership (TCO) wordt een kostenmaatstaf bedoeld die de hoogte van alle kosten van de beleggingsdienstverlening voor de consument inzichtelijk maakt. Bij beleggen zijn niet alleen de kosten die de consument rechtstreeks aan de beleggingsonderneming betaalt relevant (de directe kosten). Ook de kosten die een consument betaalt bij het beleggen in een specifiek beleggingsproduct zoals een beleggingsfonds (de indirecte kosten) bepalen uiteindelijk het nettorendement van de beleggingsportefeuille. Een TCO bevat daarom zowel de directe als de 1 Met beleggingsondernemingen worden bedoeld financiële ondernemingen die beleggingsdiensten verlenen, zoals banken en beleggingsondernemingen die execution only-dienstverlening, beleggingsadvies en/of vermogensbeheer aanbieden aan consumenten, financiële dienstverleners die op basis van een vrijstelling onder het nationaal regime beleggingsdiensten verlenen en beleggingsondernemingen die fungeren als depotbank.

5 indirecte kosten. Een TCO is daarmee niet hetzelfde als een all-in tarief, omdat een all-in tarief uitsluitend de directe kosten weergeeft. In onderstaande box is ter illustratie een voorbeeld van een dergelijke TCO gegeven. Figuur 1: Voorbeeld hoogte en samenstelling total cost of ownership Total cost of ownership Voorbeeld Voorbeeld dient ter illustratie en is opgesteld op basis een gemiddeld belegd vermogen van dat is belegd in individuele titels, beleggingfondsen en gestructureerde producten. Kostensoort Bedrag in % belegd vermogen Beheervergoeding ,00% Prestatievergoeding 0 0,00% Abonnementskosten 0 0,00% Inlegkosten 0 0,00% Transactiekosten 200 0,20% Bewaarloon 150 0,15% Beheerhandelingen 50 0,05% Totale kosten beleggingsonderneming (inclusief kosten depotbank) ,40% Fondskosten (oa lopende kosten, transactiekosten in het fonds) 550 0,55% Op- en afslagen fondsen 100 0,10% Kosten gestructureerde producten 50 0,05% Totale kosten productaanbieders 700 0,70% Total Cost of Ownership ,10% 2,50% Kosten gestructureerde producten 2,00% 1,50% Op- en afslagen fondsen Fondskosten (oa lopende kosten, transactiekosten in het fonds) Beheerhandelingen Bewaarloon 1,00% Transactiekosten Inlegkosten 0,50% Abonnementskosten Prestatievergoeding 0,00% 1 Beheervergoeding Het begrip TCO bestaat al decennia en kent een brede toepassing in verschillende sectoren, zoals de IT industrie. Het begrip wordt hier gebruikt om een inschatting te maken van de directe en de indirecte kosten van een product of een systeem 2. Het begrip TCO is daarnaast ook al in de financiële sector, en meer specifiek in de fondsenindustrie, 2 bezocht op 28 september

6 geïntroduceerd: The total cost of ownership can be calculated by adding all the costs of an ETF, both internal and external, and subtracting all the revenues generated over the same time period Waarom de total cost of ownership als oplossing? Kosten hebben een belangrijke invloed op het rendement dat de consument met beleggen realiseert. Met rendement wordt het zogenaamde nettorendement bedoeld, oftewel: het rendement na aftrek van de kosten. Zoals eerder toegelicht vallen onder deze kosten zowel de directe als de indirecte kosten. Transparantie over de kosten voorafgaand aan de dienstverlening betekent dat de consument duidelijk wordt geïnformeerd over welke kosten direct of indirect bij hem in rekening worden gebracht. Dit stelt eisen aan de volledigheid en duidelijkheid van de informatie over de kosten. Daarnaast is het belangrijk dat de consument inzicht krijgt in wat beleggen in totaal kost. Dit gaat een stap verder dan transparantie. Niet alleen moet de consument weten met welke kostensoorten hij rekening moet houden, ook moet de consument zich op basis van de informatie een beeld kunnen vormen van wat hij onder de streep betaalt om te beleggen. Hiervoor moet de consument op dit moment nog vaak percentages, staffels en samengestelde tarieven combineren met zijn verwachte handelsgedrag om op een totaalbedrag in euro s uit te komen. Een verwachte TCO geeft de consument een inschatting van de hoogte van de kosten die hij kan verwachten over een bepaalde periode (bijvoorbeeld een jaar). Wanneer beleggingsondernemingen voorafgaand aan de dienstverlening een verwachte TCO zouden publiceren, is het voor consumenten eenvoudig om inzicht te krijgen in de verwachte hoogte van de kosten en dit te betrekken in hun keuze voor een bepaald bedieningsconcept. De beleggingsonderneming heeft daarnaast ook profijt van inzicht in de totale kosten. Inzicht in de totale kosten ondersteunt de beleggingsonderneming namelijk in zijn beoordeling of de kosten voor de beoogde doelgroep en de kosten voor een specifieke consument in verhouding staan tot het verwachte rendement en het risico. Naast kostentransparantie voorafgaand aan de dienstverlening, vindt de AFM het belangrijk dat de consument inzicht heeft in de totale kosten gedurende de dienstverlening Een gerealiseerde TCO die gedurende de dienstverlening wordt berekend geeft de consument inzicht in de hoogte van de gerealiseerde kosten over een bepaalde periode voor deze dienstverlening en de eventuele kosten van de beleggingsproducten waarin wordt belegd. Zowel voorafgaand als gedurende de dienstverlening kan de consument met behulp van de TCO de kosten van verschillende bedieningsconcepten en beleggingsondernemingen eenvoudig met elkaar vergelijken. De AFM heeft in haar onderzoek naar de kosten van beleggingsdienstverlening per bedieningsconcept aan de hand van de tariefstructuur van het betreffende bedieningsconcept en aannames over het handelsgedrag de totale kosten voor de dienstverlening per jaar berekend (in euro s en in percentage van het gemiddelde belegd vermogen). Aan de hand van aannames over de gemiddelde kosten van beleggingsproducten en het deel van de portefeuille dat in deze producten is belegd, heeft de AFM de totale indirecte kosten berekend. De AFM heeft hiermee per bedieningsconcept een verwachte TCO berekend gebaseerd op aannames. Het AFM acht het daarom mogelijk dat beleggingsondernemingen voor de door hun aangeboden bedieningsconcepten de verwachte TCO berekenen. 2.3 Hoe zou de total cost of ownership ingevuld kunnen worden? Voorafgaand aan de dienstverlening De verwachte TCO is een schatting van de totale kosten die de consument gedurende een bepaalde periode (bijvoorbeeld een jaar) zal gaan maken. Deze TCO wordt berekend op basis van de tariefstructuur van de beleggingsonderneming en een inschatting van het verwachte handelsgedrag. Het verwachte handelsgedrag ziet onder 3 ishares, ETP Due Diligence, A framework to help investors select the right European exchange Traded product (ETPs), bezocht op 28 september

7 meer op de verwachte beleggingstransacties en de samenstelling van de portefeuille van de consument. Er zijn verschillende mogelijkheden het verwachte handelsgedrag te berekenen en de kosten die hieruit volgen weer te geven. In execution only-dienstverlening belegt de consument zelfstandig en bepaalt de consument daarom het handelsgedrag. De consument in execution only-dienstverlening zou daarom de mogelijkheid geboden kunnen worden om het verwachte handelsgedrag in een applicatie in te vullen, waarna de applicatie de TCO, gegeven het door de consument ingevulde handelsgedrag, weergeeft. Het verwachte handelsgedrag kan bij beleggingsadviesdienstverlening bijvoorbeeld worden gebaseerd op de door de beleggingsonderneming gegeven adviezen per risicoprofiel of per marktscenario. De beleggingsonderneming kan op basis van historische data over een aantal jaar het gemiddelde geadviseerde handelsgedrag bepalen. Het verwachte handelsgedrag kan bij vermogensbeheerdienstverlening bijvoorbeeld worden gebaseerd op het door de beleggingsonderneming uitgevoerde handelsgedrag per risicoprofiel of per marktscenario. De beleggingsonderneming kan op basis van historische data over een aantal jaar het gemiddelde uitgevoerde handelsgedrag bepalen. De verwachte TCO die op basis van dit handelsgedrag wordt berekend zou de beleggingsonderneming op kunnen nemen in de openbare informatie zoals de website. De beleggingsonderneming zou voorafgaand aan de dienstverlening tevens een verwachte TCO kunnen berekenen die meer is toegespitst op de potentiële klant, bijvoorbeeld doordat (deels) wordt gerekend met specifieke kenmerken van de klant, zoals het belegd vermogen dat de klant wil inbrengen. De verwachte TCO is deels gebaseerd op een inschatting van het verwachte handelsgedrag. Daarom worden aannames gedaan ten aanzien van bijvoorbeeld de verwachte beleggingstransacties en de samenstelling van de beleggingsportefeuille van de consument. In de praktijk kunnen de gerealiseerde beleggingstransacties en beleggingsportefeuille afwijken van deze aannames, waardoor de gerealiseerde kosten van de consument hoger of lager kunnen uitvallen dan de verwachte kosten. Het lijkt hierbij logisch dat de beleggingsonderneming aan de consument kan uitleggen waarom de gerealiseerde kosten afwijken van de verwachte kosten. Bij vermogensbeheer kan de beleggingsonderneming bijvoorbeeld toelichten welke beleggingsbeslissingen zijn genomen en waarom de gerealiseerde kosten afwijken van de verwachte kosten. Bij beleggingsadvies kan de adviseur bijvoorbeeld toelichten welke beleggingsbeslissingen van de consument ervoor hebben gezorgd dat de gerealiseerde kosten afwijken van de verwachte kosten. Uiteraard moet een bedieningsconcept niet alleen vanuit kostenoogpunt voor een consument interessant zijn, maar moet het bedieningsconcept als geheel voor de consument interessant zijn. Bovendien zijn andere zaken dan kosten eveneens belangrijk voor de consument om bedieningsconcepten te kunnen beoordelen en vergelijken, zoals de kwaliteit van de dienstverlening, risicomanagement en het brutorendement. Het is daarom wenselijk dat de consument op basis van de openbare informatie globaal kan beoordelen of een bedieningsconcept interessant is voor hem en bedieningsconcepten ook op andere onderwerpen dan kosten kan vergelijken. Gedurende de dienstverlening Een gerealiseerde TCO maakt periodiek alle kosten inzichtelijk die over een bepaalde periode (bijvoorbeeld een jaar) bij de consument in rekening zijn gebracht. Aangezien alleen de gerealiseerde kosten worden meegenomen in de berekening van de gerealiseerde TCO hoeven er geen inschattingen en aannames gemaakt te worden om een gerealiseerde TCO te berekenen. Consumenten in execution only- en beleggingsadviesdienstverlening krijgen op dit moment, in tegenstelling tot vermogensbeheerdienstverlening, veelal geen periodiek inzicht in de totale directe kosten 7

8 van de dienstverlening 4. Dit betekent dat beleggingsondernemingen voor met name execution only- en beleggingsadviesdienstverlening een stap zouden moeten maken om periodiek de gerealiseerde totale directe kosten aan de consument inzichtelijk te maken. De gerealiseerde indirecte kosten worden ook bij vermogensbeheer op dit moment niet aan de consument inzichtelijk gemaakt. Het opnemen van de indirecte kosten in de berekening van de TCO vergt een inspanning van beleggingsondernemingen en vraagt van de aanbieders van beleggingsproducten volledig inzicht in de kosten van de beleggingsproducten. 2.4 Wat is nodig om de total cost of ownership te kunnen invoeren? De keuze voor een TCO als oplossing voor het gebrek aan inzicht in de totale kosten van beleggen betekent dat financiële ondernemingen en de AFM gezamenlijk een aantal stappen moeten ondernemen voordat de TCO marktbreed uniform door financiële ondernemingen kan worden geïmplementeerd. Het ontwikkelen van een marktbreed gestandaardiseerde berekeningswijze voor de TCO. Gezamenlijke afspraken over de berekeningswijze van de TCO zouden moeten borgen dat financiële ondernemingen dezelfde berekeningswijze hanteren. Deze afspraken worden bij voorkeur door financiële ondernemingen zelf opgesteld, zodat de afspraken door de financiële ondernemingen worden gedragen. Bovendien kunnen afspraken dan op basis van de expertise in de markt en met oog voor de praktische uitvoerbaarheid worden opgesteld. Uiteraard streeft de AFM ernaar om tot een TCO te komen die zo accuraat mogelijk de kosten weergeeft, maar de praktische uitvoerbaarheid zal ook een belangrijk criterium zijn. Een gestandaardiseerde berekeningswijze is onder meer voor de consument noodzakelijk om verschillende bedieningsconcepten en beleggingsondernemingen met elkaar te kunnen vergelijken. Voor gezamenlijke afspraken over de berekeningswijze van de TCO is onder meer noodzakelijk: o Overeenstemming over de kosten die in de TCO worden opgenomen. De AFM is voorstander om alle kosten in de TCO te betrekken. Dit betekent dat alle kosten die gemaakt worden expliciet gemaakt moeten worden en niet uitsluitend worden verwerkt in andere informatie. Een voorbeeld waarbij dit niet het geval is, is het verwerken van transactiekosten in het transactiebedrag zonder het expliciet maken van de transactiekosten of het verrekenen van kosten met opbrengsten. In een aantal gevallen is bediscussieerbaar of sprake is van kosten of niet en of deze wel of niet in de berekening van de TCO moeten worden betrokken. Voorbeelden hiervan zijn: misgelopen opbrengsten (zoals een lage creditrente op liquiditeiten), de bied- en laatspread en market impact kosten. o Overeenstemming over de berekeningswijze van de kosten in de TCO. De AFM zou voor het berekenen van de kosten bij voorkeur aan willen sluiten bij de definities van kosten en berekeningswijzen zoals beschreven in de aanbevelingen van de Pensioenfederatie 5, voor zover mogelijk en passend. Dit zou als voordeel hebben dat voor een marktbreed gestandaardiseerde berekeningswijze kan worden aangesloten bij een lopend traject, waardoor kan worden voorkomen dat er dubbel werk wordt gedaan. Bovendien wordt de vergelijkbaarheid van de kosten van verschillende producten en diensten die vermogensopbouw tot doel hierdoor bevorderd. Tot slot is het voor financiële ondernemingen wellicht eenvoudiger als de kosten van verschillende producten en diensten die zij aanbieden op dezelfde wijze wordt berekend. Ook zou overeenstemming bereikt moeten worden over het actualiseren van de gegevens die gebruikt worden in de berekening van de totale kosten. 4 Op de informatieverstrekking aan klanten in execution only- en beleggingsadviesdienstverlening is artikel 69 BGfo en op de informatieverstrekking aan klanten in vermogensbeheerdienstverlening is artikel 70 BGfo van toepassing. 5 Pensioenfederatie, Aanbevelingen Uitvoeringskosten 2011, 10 november Pensioenfederatie, Aanbevelingen Uitvoeringskosten - Nadere uitwerking kosten vermogensbeheer 2012, 20 maart

9 Het ontwikkelen van inzicht in de totale kosten van beleggingsproducten. Voor het volledig kunnen berekenen van een TCO is het cruciaal dat ook de kosten van beleggingsproducten transparant zijn. Uit onderzoek van de AFM 6 blijkt dat fondskosten een grote impact kunnen hebben op het rendement van de consument (vooral bij bedieningconcepten waarbij volledig in beleggingsfondsen wordt belegd). Het betrekken van de fondskosten en kosten van andere beleggingsproducten in de berekening van de TCO vraagt een inspanning van de aanbieders van beleggingsproducten om de kosten van deze producten volledig inzichtelijk te maken. Dit is nu over het algemeen nog onvoldoende het geval. Ook vraagt dit een inspanning van beleggingsondernemingen om deze kosten in de TCO op te nemen. Als de beleggingsonderneming van de aanbieder van beleggingsproducten niet alle informatie over de kosten krijgt, kan de beleggingsonderneming tot het moment dat hij alle informatie krijgt, een inschatting van de totale productkosten maken of de informatie over de productkosten die wel is verstrekt in de berekening van de TCO opnemen. Op dit moment verstrekken de aanbieders van beleggingsproducten een deel van de informatie over de kosten. Omdat deze informatie niet volledig is, zou de TCO op dit moment deels op inschattingen gebaseerd zijn of niet volledig zijn. Een dergelijke TCO geeft de consument echter al wel meer inzicht in de totale kosten dan nu het geval is. Overeenstemming over de wijze waarop de TCO wordt weergegeven. Zoals aangegeven is de AFM voorstander om in ieder geval de hoogte van de TCO in één getal weer te geven. Dit kan echter op verschillende manieren. De hoogte van de TCO kan bijvoorbeeld worden uitgedrukt als absoluut getal (in euro s) en/of als percentage van het belegd vermogen van de consument. Bovendien kan naast de hoogte van de TCO tevens de samenstelling van de TCO worden weergegeven. De TCO is opgebouwd uit verschillende kostensoorten en deze kostensoorten zouden eveneens inzichtelijk gemaakt kunnen worden, zodat voor de consument duidelijk is hoeveel de verschillende kostensoorten (zoals transactiekosten, adviesvergoeding, beheervergoeding, fondskosten, performance fee enzovoort) bijdragen aan de totale kosten. Hierbij kan voor verschillende detailniveaus gekozen worden, waarbij ervoor moet worden gewaakt dat er niet zoveel gedetailleerde informatie wordt verstrekt dat dit het inzicht van de consument beperkt. Overeenstemming over het moment waarop de TCO wordt weergegeven. Zoals aangegeven is de AFM voorstander van het zowel voorafgaand aan als gedurende de beleggingsdienstverlening aan de consument communiceren van de TCO. Er zullen echter verschillen bestaan tussen de berekeningswijze van de verwachte TCO en de gerealiseerde TCO, zoals is toegelicht in paragraaf Hoe nu verder? Het invoeren van een verwachte en een gerealiseerde TCO levert voor de consument eenvoudig inzicht in de totale kosten van beleggen op en de mogelijkheid om de kosten van verschillende beleggingsdienstverlening eenvoudig met elkaar te vergelijken, maar vraagt de nodige inspanning van financiële ondernemingen. De inspanning van financiële ondernemingen ziet ten eerste op het ontwikkelen van een marktbreed uniforme TCO en ten tweede op het in de eigen dienstverlening implementeren van het publiceren van de verwachte en de gerealiseerde TCO. Daarnaast kan de doelstelling om de TCO alle kosten te laten bevatten alleen volledig worden gerealiseerd indien de aanbieders van beleggingsproducten, zoals beheerders van fondsen, de kosten van hun product volledig inzichtelijk maken. Omdat de markt voor beleggingsdienstverlening een internationaal karakter heeft, zal de AFM dit discussiedocument ook in Europees verband onder de aandacht brengen. Daarnaast zal de AFM de komende tijd verder in gesprek gaan met de markt. 6 Zie rapport Onderzoek kosten van beleggingsdienstverlening 9

10 Autoriteit Financiële Markten T F Postbus GS Amsterdam De tekst in deze brochure is met zorg samengesteld en is informatief van aard. U kunt er geen rechten aan ontlenen. Door besluiten op nationaal en internationaal niveau is het mogelijk dat de tekst niet langer actueel is wanneer u deze leest. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) is niet aansprakelijk voor de eventuele gevolgen zoals bijvoorbeeld geleden verlies of gederfde winst ontstaan door acties ondernomen naar aanleiding van deze brochure. Amsterdam, november