Stakeholdersforum Vlaamse Baaien

Transcriptie

1 Vlaamse dienst van de gouverneur van West-Vlaanderen Stakeholdersforum Vlaamse Baaien Verslag van de vergadering van 28 september 2017 Provinciaal Hof - start 13u / einde 16u Aanwezig Bauwens Franky West-Vlaamse Milieufederatie vzw franky_bauwens@hotmail.com Billiet Liesbet Plaatsvervanger Westtoer liesbet.billiet@westtoer.be Brackx Nicolas Vogelbescherming Vlaanderen nicolas.brackx@vogelbescherming.be Coussée Dieter VOKA West-Vlaanderen dieter.coussee@voka.be De Baere Max Jachthaven Nieuwpoort SWKLUM info@wsklum.be Declerck Leen Plaatsvervanger burgemeester Koksijde leen.declerck@koksijde.be Deloof Ewald Watersportfederatie WWSV ewald@anemos.be Depoorter Maxime Plaatsvervanger burgemeester Middelkerke maxime.depoorter@middelkerke.be Desloovere Steven Jachthaven VVW steven@vvwnieuwpoort.be Gérard Paul Haven van Oostende paul.gerard@portofoostende.be Goetinck Rik MBZ rg@mbz.be Gonsaeles Gwendoline Plaatsvervanger Secretariaat Kustwacht gwendoline.gonsaeles@mow.vlaanderen.be Grietens Erik Bond Beter Leefmilieu erik.grietens@bblv.be Hansen Krien Natuurpunt Vlaanderen krien.hansen@natuurpunt.be Klap Vincent Plaatsvervanger Provincie Zeeland va.klap@zeeland.nl Lootens Caroline Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust caroline.lootens@mow.vlaanderen.be Maelfait Hannelore Plaatsvervanger Provincie WVL Gebiedswerking Kust hannelore.maelfait@west-vlaanderen.be Maes Johan Plaatsvervanger Blauwe Cluster 1

2 Sterckx Thomas Plaatsvervanger Blauwe Cluster Van Coillie Jan Plaatsvervanger burgemeester Knokke-Heist Van den Eede Eric Plaatsvervanger Flanders Maritime Cluster Vanhessche Ulrike Secretariaat Kustwacht Verhelst Fons Plaatsvervanger Vlaamse Havenvereniging Havencel West-Vlaanderen Vermeire Kristof Plaatsvervanger burgemeester Bredene Willaert Carine Plaatsvervanger burgemeester De Haan Van Besien Peter MDK- Afdeling kust Roose Patrick KBIN- OD Natuur Verhaegen Rik Havenbedrijf Gent Geudens Guy RudNV van gemeente Knokke-Heist Wittevrongel Steven Stad Brugge Blomme Sara Stad Brugge Engelhardt Dick Zeeland Seaports Janssens Guy Haven Antwerpen Verontschuldigd Overmeire Ann Flander s Maritime Cluster ann.overmeire@pomwvl.be Allewijn Bregina Provincie Zeeland br.allewijn@zeeland.nl Brouckaert Emiel Rederscentrale rederscentrale@online.be Van de Venne Ghanima Plaatsvervanger Haven van Zeebrugge gvdv@mbz.be Viatour Gwendoline Plaatsvervanger WWF Oceans & Fisheries gwendoline.viatour@wwf.be Opstaele Janna Kustburgemeester Middelkerke janna.opstaele@middelkerke.be Pauli Laurenz- Frederik Blauwe Cluster lf.pauli@zeri.org Vanden Bussche Marcus Kustburgemeester Koksijde 2

3 Depoorter Pascal Secretariaat Kustwacht Breemersch Peter Kustburgemeester De Haan Meyns Sander Plaatsvervanger Rederscentrale Van Dyck Sara Plaatsvervanger Bond Beter Leefmilieu Motmans Sarina POM West-Vlaanderen Rommelaere Sofie Plaatsvervanger Secretariaat Kustwacht Vandenberghe Steve Kustburgemeester Bredene Lemmens Wilfried Koninklijke Belgische Redersvereniging Welkomstwoord door Nathalie Balcaen, raadgever kabinet Weyts, voorzitter Beleidscommissie CP Kustvisie - Er werden 10 meldingsfiches met vragen en opmerkingen ingediend uit diverse sectoren: toerisme en recreatie, lokale besturen, natuur en economie. De nood aan periodieke informatie- en netwerksessies en het belang van een goede projectwebsite werden benadrukt. De website is momenteel in opmaak. Op basis van de reacties kan geconcludeerd worden dat de problematiek van zeespiegelstijging en toenemende intensiteit van stormen breed wordt gedragen, maar vanuit verschillende sectoren wordt de wens aangegeven om naast zeewering ook andere doelstellingen mee te nemen voor het programma. - De suggestie om het project een nieuwe naam te geven werd opgevolgd Minister Weyts zelf heeft de nieuwe naam aangedragen: Complex Project Kustvisie. Presentatie Elementen uit nut en noodzaak Mondiaal probleem: - Toename overstromingsrisico - Verandering stromingspatronen - Verzilting Bijkomende uitdagingen voor Vlaanderen: - Zoetwatervoorziening - Strategische zandvoorraad - Binnenvaart langs de kust - Versterking Vlaamse kusteconomie. 3

4 De nood aan een Complex Project Kustvisie: - De nieuwste inzichten in klimaatveranderingen leiden tot meer onzekerheid. De kans dat zich grotere zeespiegelstijgingen dan men tot voor kort aannemelijk achtte (80cm -2m in de periode tot 2100) wordt alsmaar groter. - Daarmee gepaard gaand is er een grotere kans op overstromingen - Het is onzeker of Masterplan Kustveiligheid de Vlaamse kustzone voldoende kan beschermen als zwaardere klimaatscenario s zich doorzetten - Een lange termijn visie op kust focust niet alleen op bescherming van bevolking, ook borging van de waardecreatie in het gebied is van belang. Presentatie De 3 grote types zeewering - Uit voorzorg is het noodzakelijk nu reeds te starten met de voorbereiding op zwaardere klimaatscenario s en het bestuderen van de beste aanpak en noodzakelijke maatregelen inzake kustveiligheid zijn als we met dergelijke evolutie geconfronteerd worden. - Er zijn 3 grote types adaptatiestrategieën: o 1/ retreat terugtrekken: het land wordt niet beschermd tegen de zee, personen en infrastructuur worden weggehaald uit het getroffen gebied o 2/ accomodate aanpassen: het land blijft in gebruik en de overstroming treedt nog steeds op, maar de schade is veel kleiner door het nemen van structurele maatregelen (vb. overstromingsbestendig maken van gebouwen) en niet- structurele maatregelen (evacuatie, flood shelters, etc.) o 3/ protect beschermen: het vermijden van overstroming, en dus ook schade en slachtoffers, door het voorzien van gepaste beschermingsmaatregelen, zowel hard als zacht. 4

5 Presentatie Versterking bestaande zeewering Masterplan Kustveiligheid - Historiek kustlijn en bestaande zeewering - Risico s kustgebied : meer dan 85% van de Polders ligt onder + 5m TAW (gemiddeld stormpeil) - Masterplan Kustveiligheid o Principes: Bescherming bieden tot (minstens) 2050 Incl. zeespiegelstijging van 30 cm tot 2050 Versterking en onderhoud van de bestaande kustlijn Flexibiliteit tov zeespiegelstijging: kust groeit mee Zacht als het kan, hard als het moet: natuurlijk karakter Integraal kustzonebeheer: via overleg, multifunctioneel ruimtegebruik o Maatregelen Duingebieden risico s: mogelijke problemen bij stormvloed - Erosie die zorgt voor bressen in duinen: grootschalige overstromingen - Indien duingebied bewoond wordt: water dat bewoning in duinen bereikt en erosie die bewoning in duinen bedreigt. 5

6 o Zeedijken risico s: mogelijke problemen bij stormvloed - Te grote overslagdebieten over de zeedijk - Bekleding van zeedijken die falen: mogelijkheid tot bressen Zeedijken oplossingen: - Zacht: verhogen en/of verbreden stranden - Hard: Stormmuren op zeedijk of golfdempende uitbouw Havengebieden risico s: mogelijke problemen bij stormvloed - Kaaien zijn te laag waardoor water over de kaaivlakken stroomt - Sluizen en uitwateringsconstructies zijn te laag of niet sterk genoeg: grootschalige overstroming Havengebied oplossingen rond de haven: - Verhogen van kaaien door bouw kaaimuren - Versterken van sluizen en uitwateringsconstructies Havengebied oplossingen rond haveningangen: - Bouwen stormvloedkering om het water uit de haven te houden Stand van Zaken Toekomstige uitdagingen 6

7 Presentatie Natuurlijke duinvorming aan onze kust Duinen vormen een natuurlijke en solide bescherming tegen stormvloeden en mariene overstromingen. Er wordt in de presentatie door Sam Provoost van INBO uitgelegd hoe duinvorming ontstaat. Aan de vloedmerk, waar de zee het strand raakt, wordt organisch materiaal afgezet. Onder meer de zandvlo en de strandvlieg zijn de ecosysteemingenieurs voor het ontstaan van duinen, omdat zij het aangespoelde organisch materiaal afbreken. Zo ontstaat er een kiembed van eerste planten (zeeraket eenjarige soort heel snel vestigen en snelle zaadvorming) soms vergezeld door overblijvende soorten (zeepostelein op stabiele plaatsen) en zelden gele hoornpapaver : rijke diversiteit en zeer specifiek. Rond groeiplaats ontstaat kleine zandophoping en verschijnt 7

8 biestargas, de ideale duinpionier (aangepast aan verstuiving tot 15 cm). Nadien volgt helmduin als volgende hoofdrolspeler. Verder fixatie: ontwikkeling van mosduinen en patogenen in bodem die helm aantast. Mosduin is gevoeliger voor erosie. Voor uiteindelijke duinen is vitale helmduin en verdere zandaanvoer belangrijk. Er wordt een pleidooi gehouden voor de rol van de duinen als belangrijk ecosysteem; gratis zeewering maar moeten beheerst worden en er moet zand zijn. Helmen in een optimale omgeving zijn een sterk en veerkrachtig systeem. Een natuurlijke zeewering onder de vorm van duinen heeft het vermogen om sediment te accumuleren en daarmee de zeewerende functie te versterken. Dit is echter enkel van toepassing bij een positief zandbudget. Bij een erosieve kust heeft een natuurlijke zeewering weliswaar enige veerkracht maar eens de sedimentreserve is uitgeput, biedt zij geen enkel verweer meer. Het uitbreiden van ecosysteemdiensten in functie van kustbescherming vergt een toename van het sedimentaanbod. Hiervoor zijn zandsuppleties noodzakelijk. In het rapport van het INBO Ecosysteemdienst kustbescherming staat dit allemaal omschreven. De toestand van onze zeewering: grootste deel van duinen liggen aan het strand: zeer dynamisch met zones die sterk gefixeerd zijn Waar er dijken zijn blokkeert de natuurlijke zeewering. Er is een trend naar fixatie. Dit moet in de gaten worden gehouden. Een heikel punt is de impact van recreatie als verstoorder van natuurlijke duinvorming. Strandreiniging is nefast voor duinvorming; Een punt van discussie is de aanplant van rijshout als zandvang op het hoogstrand. Er zijn kennishiaten en nog veel werk. Er is de specifieke situatie aan de Vlaamse kust. Er is wel aandacht via het Europees project CREST. Monitoring is belangrijk: stranden worden jaarlijks opgemeten naar hoogte. Naar vegetatie toe is er echter geen monitoring. Presentatie Buitenlandse voorbeeldprojecten 8

9 Presentatie Strategische zandvoorraden 9

10 Er is de noodzaak om snel te starten met aanleg van een zandvoorraad. In de zone voor Knokke wordt zandige specie gelegd voor het pilooteiland dat vorig jaar werd gepresenteerd. Dit niet enkel om aan opbouw van zand te doen maar ook om te leren onder meer hoe deze zandvoorraad zich gedraagt. Vraagstelling na de presentaties Mevrouw Hannelore Maelfait (Gebiedswerking Kust) merkt op dat er aan de kust een weinig gedifferentieerde economie is. Voor meer gegevens over de Vlaamse kusteconomie verwijst zij naar bestaande rapporten, o.a; naar het Compendium Kust en Zee. Daarnaast wordt verwezen naar Patrick Meire voor de onderbouwing van de schade. Tevens stelt mevrouw Maelfait de vraag waarom nog andere uitdagingen moeten meegenomen naast kustveiligheid, en hoe dit zal onderbouwd worden, Er wordt verduidelijkt dat zeewering de hoofddoelstelling zal zijn, maar dat er in het onderzoekstraject ook aandacht zal zijn om meerwaarde te creëren voor andere sectoren. Daarnaast geeft mevrouw Maelfait aan het belangrijk te vinden dat het complex project breder kijkt dan louter de beschermingsstrategieën. Ook adaptatie (aanpassing) is iets wat meegenomen moet worden. De heer Jan Van Coillie (Knokke) stelt zich de vraag hoe het proefeiland t.h.v. Knokke-Heist past in het grotere plaatje om een kustvisie uit te denken. De realisatie van een proefeiland op deze locatie zal waardevolle informatie opleveren over het gedrag van het sediment, het benodigde onderhoud, de mogelijkheden van zeeweringsmaatregelen in zee en kan tevens dienst doen als 10

11 onderdeel van een op te bouwen zandvoorraad. De zandbehoefte voor zeewering in de toekomst is immers groot, ongeacht het type van zeewering dat zal gerealiseerd worden. De heer Rik Goetinck (Havenbedrijf Zeebrugge) vraagt duidelijkheid over de doelstellingen van het project. Gaat het enkel nog over zeewering? De aanleiding en centrale probleemstelling liggen inderdaad op vlak van kustveiligheid. Daarom is het logisch dat dit de hoofddoelstelling wordt, maar multifunctionaliteit van oplossingen/maatregelen zal nagestreefd worden. De doelstelling van het project zal omschreven worden in de startbeslissing van de Vlaamse Regering, die het startsein betekent voor het verdere onderzoekstraject. Mevrouw Ulrike Vanhessche (Kustwacht) uit de bezorgdheid dat de investeringen die gedaan worden in het Masterplan Kustveiligheid verloren zouden zijn in het licht van dit project. Dit is uiteraard niet het geval. De maatregelen in het kader van het Masterplan Kustveiligheid garanderen het beschermingsniveau tot 2050, uitgaand van een gematigde zeespiegelstijging. Met het complex project Kustvisie gaan we na welke aanpak noodzakelijk is als de evolutie van de klimaatveranderingen anders is (sneller/grotere veranderingen) dan verwacht en hoe we daar flexibel kunnen naartoe werken, met aandacht voor meerwaarde op andere vlakken. Het Masterplan Kustveiligheid fungeert als onontbeerlijke eerste stapsteen, terwijl we ondertussen samen verder werken aan een visie voor de langere termijn. Interactieve sessie Introductie door gouverneur Decaluwé - We zijn nu in de afronding van de verkenningsfase. De startbeslissing van de Vlaamse Regering, waarin de probleemstelling en doelstelling van het project zal omschreven worden, is in voorbereiding. Voor de inhoud ervan wordt beroep gedaan op de eigen expertise en kennis binnen de Vlaamse administratie, die van de gecontracteerde studiebureaus en van de betrokken actoren. - In de informatiesessies voor de koffiepauze werd gefocust op het aspect van de probleemstelling; het nut en de noodzaak van het opstarten van een Complex Project Kustvisie. Om te komen tot gedragen elementen voor deze probleemstelling wil ik nu met jullie samen een aantal stellingen doorlopen en aannemen. Dit zijn belangrijke elementen om te verwerken in de tekst van de startbeslissing, en nadien in de alternatievenonderzoeksnota, die het kader voor het geïntegreerd onderzoek tijdens de volgende fase schept Met de stellingen wordt onder meer de waardering van de stakeholders voor het programma Kustvisie en voor de verschillende functionaliteiten ingeschat. Stellingen Stelling 1 Door de effecten van klimaatverandering, zoals de zeespiegelstijging, is er meer actie vereist op het vlak van kustverdediging bovenop de reeds geplande maatregelen uit het bestaande Masterplan Kustveiligheid. Unaniem positief Reactie: 11

12 - Adaptatie, aanpassing door de mens, dient ook bekeken te worden. Door bijvoorbeeld na te denken over bebouwing op een andere plaats, zodat er kans is voor duinvorming, en bijkomende bebouwing vlakbij de kustlijn te reguleren. Stelling 2 We moeten NU starten met de opmaak van een Kustvisie, niet in Unaniem positief. Reacties: - Bij een rampzalig scenario zullende polders onder water staan. Met dit gegeven moet rekening worden gehouden. - De nadruk ligt op opmaak, niet op realisatie. Er moet voldoende tijd genomen worden om een goede langetermijnvisie uit te werken. Stelling 3 Het Complex Project Kustvisie moet een integrale visie uitwerken zodat maximaal ingezet wordt op oplossingen voor kustverdediging met kansen voor andere sectoren. 1 negatief. Reacties: - Dit is te beperkt geformuleerd. Er wordt teveel gefocust op calamiteiten. De dagelijkse omstandigheden bij grote klimaatveranderingen zullen ook onder druk komen te staan. Dit krijgt te weinig aandacht. - Er is een onbalans: primordiaal de kustverdediging en vervolgens kansen voor andere sectoren. De overige functionaliteiten moeten ook goed uitgebouwd zijn. - Er moet ruimte zijn voor opportuniteiten voor andere sectoren en dit moet in het proces evenveel gewicht krijgen als zeewering. Stelling 4 Voor het Complex Project Kustvisie is beschermen duidelijk de beste beleidsoptie. Zowel terugtrekken als aanpassen zijn minder geschikte of valabele opties. 7 positief. Reacties: - Door de woordkeuze ( beste ) lijkt het alsof er reeds een beleidskeuze gemaakt is. Dit is een voorbarige conclusie en een voorafname op het studiewerk. - Wat is aanpassen? De bewoning aanpassen en omschakelen naar andere woonvormen? Andere functies voor kelders en een verbod op ingangen onder zeeniveau bij voorbeeld. - De optie aanpassen mag slechts meegenomen worden in de mate dat het realistisch is. De appartementenlijn kan bijvoorbeeld niet achteruit geschoven worden. Stelling 5 Vandaag werden in de presentaties duidelijk alle relevante oplossingstypes voor de strategie beschermen beschreven. 50/50 12

13 - Is dit geen voorafname? Is het niet eigen aan het project dat er onderzoek gebeurt naar oplossingstypes? - Er is nog voor geopteerd geweest om de polders onder water te zetten. - Wellicht wordt de uitkomst van de onderzoeksfase een mengvorm van verscheidene oplossingstypes. Stelling 6 We moeten in de strategie beschermen alle relevante oplossingstypes (= op de dijk/strand, voor het strand, verder weg van het strand) bestuderen, niet enkel één bepaald oplossingstype. Unanimiteit Stelling 7 Zandige oplossingen zorgen voor een flexibel aanpasbare zeewering. Voor de strategie beschermen hebben zandige oplossingen daarom de voorkeur. 9 positief. - Dit is afhankelijk van de locatie en kan niet worden veralgemeend. eeen combinatie van harde en zachte zeewering zal nodig zijn. - Op internationaal vlak komt men terug van harde oplossingen. - We blikken vooruit maar is nog een lange termijn. Mogelijk komen er innovaties die we nu nog niet kennen en het gebruik van zand overbodig maken - Working with nature is maximaal met zand werken. - Dit is een voorafname en te vroeg om te concluderen. Stelling 8 Het uitwerken van een plan dat toelaat om de toekomstige zandbehoefte in te vullen reeds voor 2050 is een essentieel onderdeel van het Complex Project Kustvisie. 50/50 - Het onderzoeken van de zandbehoefte en technische realiseerbaarheid van maatregelen is noodzakelijk, Presentatie procedureel verloop vooruitblik 13

14 14

15 15