Piramide van (neuro)logische niveaus

Transcriptie

1 Piramide van (neuro)logische niveaus De gedragspiramide geeft weer hoe wij als mensen zijn georganiseerd, hoe onze psyche is opgebouwd en geeft antwoord op vragen als: Hoe ontwikkel ik mijzelf effectief? Hoe kan het dat ik dingen wél kan, maar uiteindelijk niet doe? Hoe zet ik mijzelf en mensen in mijn omgeving in beweging? Op welke lagen moet ik in beweging komen om ook echt mijn gedrag en impact te verbeteren? In algemene zin kun je zeggen dat de elementen die hoger in de piramide staan altijd invloed uitoefenen op de lagere niveaus. Dit betekent dat het aanleren van nieuw gedrag effectief kan zijn, mits op hogere niveaus de drijfveren en overtuigingen en capaciteiten dat nieuwe gedrag ondersteunen. Je ziet vaak dat mensen wel nieuw gedrag aanleren, maar dat de échte wil om het ook in de praktijk te brengen ontbreekt of dat er overtuigingen in de weg zitten. Omgekeerd geldt dat wanneer er een nieuwe overtuiging wordt aangenomen of wanneer een visie extra versterkt (of veranderd) wordt (dus verandering op de hoogste niveaus in de piramide), er zeker nieuw gedrag zal ontstaan: immers, je hebt je overtuiging/visie aangepast over hoe zaken in je werk/leven moeten veranderen. Dit model geeft dus inzicht in het belang van interventies op hogere niveaus dan sec dat van gedrag of verandering van omgeving. De uitdaging in gedragsverbetering is dus om jezelf vragen te stellen op de hogere niveaus (v.b. waarom wil ik dit eigenlijk?) en deze te verbinden met het gedrag dat je uiteindelijk wilt gaan laten zien. De logische niveaus werken als volgt: een hoger logisch niveau organiseert informatie op onderliggende niveaus. Verandering op een lager niveau kan veranderingen op een hoger niveau teweegbrengen. Echter, verandering op een hoger niveau zal veranderingen op lagere niveaus teweegbrengen. Dit houdt dus concreet in dat wanneer je jouw gedrag blijvend wilt verbeteren, het belangrijk is zo hoog mogelijk in de piramide te starten. Hiervoor moet je overigens natuurlijk eerst helder hebben wat je concreet wilt verbeteren aan je gedrag.

2 Overige samenhang tussen de lagen: Een verandering op een lager niveau kan verandering op een hoger niveau teweegbrengen. v.b. je leert delegeren en realiseert je dat dit jouw werk en dat van je collega s uitdagender maakt, waardoor je overtuiging is aangepast door je gedrag te veranderen. De oplossing voor een probleem ligt doorgaans op een ander (meestal hoger óf soms lager) logisch niveau dan het probleem zelf. v.b. je kunt wel nee zeggen wanneer de werkdruk te hoog is, maar je overtuiging ( dan vinden ze me vast inflexibel. ) weerhoudt je ervan het daadwerkelijk te zeggen. Wanneer de logische niveaus met elkaar in overeenstemming zijn, krijg je congruent gedrag. Iedereen leeft tegelijkertijd op 6 niveaus (bewust en onbewust). Werken met de logische niveaus Doel van deze reader is om je handvatten te geven om vanuit een systemische aanpak tot blijvende gedragsverbetering te komen. Zoals gezegd is het belangrijk om je piramide zoveel mogelijk in lijn te krijgen, door de volgende stappen te zetten: Stap 1, Gedragsniveau: begin op het niveau van gedrag en beschrijf duidelijk welk gedrag je wilt veranderen en hoe dit er concreet uit moet gaan zien. Stap 2, Context : inventariseer wat je in je huidige context (mogelijk) belemmert om tot dit gedrag te komen of juist welk gedrag binnen jouw context gevraagd wordt. Sommige belemmeringen kun je oplossen door er over in gesprek te gaan met je collega s/manager en sommige elementen (vb. cultuur binnen grote organisaties) zijn niet door jou te beïnvloeden en zul je dus moeten (leren) accepteren. Stap 3, Visie: ga nu naar het hoogste niveau (visie) en analyseer voor jezelf hoe je jouw visie zodanig kunt veranderen/aanvullen/versterken dat deze jouw gedragsverbetering ondersteunt en versterkt. Stap 4, Identiteit: bekijk op het niveau van je identiteit: welke eigenschappen/voorkeursstijlen horen bij mij en hoe kan ik deze inzetten? Belangrijk hierbij is dat je je bewust bent van het feit dat er bepaalde voorkeuren zijn die jou als mens definiëren vb. introvert/extravert, denken/voelen, inhoudsgericht/mensgericht etc. Natuurlijk kun je hierin ontwikkelstappen zetten, maar ga niet tegen je natuur in (omdat de context dit bijvoorbeeld van je vraagt..). Tegelijkertijd verschuilen mensen zich nog eens achter zo ben ik nu eenmaal.. en ook dat is natuurlijk te eenvoudig, want op heel veel thema s kun je jezelf wel degelijk ontwikkelen. Stap 5, Overtuigingen: als laatste analyseer je welke overtuigingen jou belemmeren om het door jou gewenste gedrag in de praktijk te brengen en buig je deze om naar overtuigingen die je de ruimte geven om je gedrag ook daadwerkelijk te veranderen. Enkele voorbeelden:

3 Belemmerende overtuiging Als ik nee-zeg, dan vinden ze me minder gemotiveerd. Ik houd me tijdens meetings op de vlakte, zodat ik geen conflicten met managers/collega s kan krijgen. Bevrijdende overtuiging Door nee-zeggen geef ik mijn grenzen aan, waardoor ik gemotiveerder blijf en onze klanten uiteindelijk beter kan bedienen. Door mijn mening/kennis op een toegankelijke manier te delen, draag ik meer bij aan het resultaat. En een mogelijk conflict kan ik prima oplossen Context/Omgeving Uitleg van de logische niveaus Ons gedrag wordt sterk beïnvloed door onze omgeving en het beeld dat wij hebben van het gedrag dat gepast is in deze omgeving. De omgeving of context zijn de tijd- en plaatsgebonden omstandigheden waarin mensen handelen met hun mogelijkheden, beperkingen, regels en voorschriften. Het is datgene waar we op reageren, wat ons omringt. De andere mensen waarmee we in aanraking komen. Het zijn onder andere het bedrijf waar we werken, de klantenkring, het managementteam en de collega s. Kortom, alles buiten ons als individu. Hoe ziet mijn omgeving eruit: wat is de geldende cultuur? Wat zijn de normen/waarden, de ongeschreven regels? Wat wordt er van mij verwacht? Waar reageer ik op? Wanneer en met wie raak ik uit balans? In welke context ervaar ik balans? Wat vind ik prettig aan mijn context? Wat niet en waarom niet? Gedrag Gedrag is dat wat voor de ander zintuiglijk waarneembaar is, wat je van een ander op een videoband zou kunnen zetten (houding, gebaren, doen en laten, stemgeluid...). Dit kan bewust gestuurd worden maar onbewust spelen hier de hogere niveaus mee. Door onze invloedssfeer/comfortzone uit te breiden kunnen we nieuwe gedragsalternatieven en vaardigheden aanleren. Belangrijk bij gedragsverbetering is vooral: wees duidelijk over wat je WEL wilt bereiken en hoe het nieuwe gedrag er concreet uit ziet. Mensen beschrijven vaak wat ze niet willen en gebruiken containerbegrippen ( meer open zijn ), waardoor een heldere focus ontbreekt en daarmee je ontwikkelcurve minder effectief is. Wat wil ik bereiken? Welk gedrag wil ik wel laten zien binnen mijn context? Hoe kan ik het scheiden in verbaal en non-verbaal gedrag?

4 Hoe benader ik situaties? Wat is hier (in)effectief aan? Wat wil ik hierin veranderen? Hoe ga ik mijn gedragsverbetering inzichtelijk maken? Hoe weet ik of ik op de goede weg ben? Hoeveel pijn/nadelen ervaar ik van mijn oude gedrag? Hoeveel plezier/voordelen zal nieuw gedrag mij opleveren? Vaardigheden/competenties Vaardigheden of capaciteiten zijn de vermogens, kwaliteiten, talenten, inzichten, denkstrategieën, hulpbronnen (resources) en tactieken van een persoon. Dit niveau is de spil van de logische niveaus. Door het toevoegen van vaardigheden kunnen veranderingen in positieve zin tot stand komen. De bereidheid om iets nieuws te leren moet wel ondersteund worden door een overtuiging (één logisch niveau hoger) dat het de moeite waard is om dat te doen. Dit verklaart waarom veel mensen het geleerde tijdens trainingen onvoldoende in de praktijk brengen. Ze kúnnen het nu wel, maar doordat bovenliggende niveaus niet zijn meegedraaid verandert er in de praktijk weinig. Wat heb ik aan vaardigheden/kennis/inzichten nodig om ander gedrag te kúnnen laten zien? Hoe kan ik mijzelf bovenstaande zaken aanleren? Op welke interne en externe hulpbronnen kan je rekenen? Wat is mijn tijdspad? Wat ga ik wanneer DOEN? Overtuigingen Overtuigingen zijn beweringen over jezelf, je bedrijf, anderen, de wereld om je heen, die voor jou waar zijn. Het zijn geen feiten maar generalisaties, criteria, normen, waarden en verwachtingen. Het is een scala aan ideeën dat we voor waar houden en dat de basis is van ons dagelijks handelen. Dit is het niveau waar motivatie ontspringt. Overtuigingen en waarden kunnen ons toestaan bepaalde dingen te doen, maar ons ook beperken. Wat stuurt jou en waarom? Wat wil je zeker vermijden? Wat geloof je over jezelf, de anderen, de wereld? Wat vind je belangrijk? Waar gaat het je om? Wat wil je bereiken? Wat gaat jou boven alles?

5 Identiteit/Persoonlijkheid Je bent niet je gedrag. Je identiteit is hoe je denkt over jezelf als persoon. Het behelst je gevoelens van uniciteit en zelfwaarde. Wie ben je? Wat definieert jou als uniek mens? Wat zijn je voorkeusstijlen/kwaliteiten? Vb. introvert/extravert, zorgvuldig/onzorgvuldig, autonoom/afhankelijk, stabiel/instabiel, leidend/volgend, enthousiast/ingetogen, inhoudelijk/mensgericht, verbindend/afstandelijk etc. Wat is je rol in deze context? Wat wil je uitdragen? Visie (spiritualiteit) Onder visie/spiritualiteit worden die principes, waarden en normen verstaan die voor jou van wezenlijk belang zijn. Deze principes, waarden en normen zijn vaak van een hoog abstractieniveau. Wat er onder verstaan wordt, bepaal je zelf. Bijvoorbeeld het principe van mensen vergeven, of relaties/werk/familie centraal stellen in je leven, of een balans vinden tussen yin en yang. De missie is je levensopdracht. Het bestaat uit intuïties omtrent het grotere geheel waarvan je deel uitmaakt, en de roeping en bezieling die dat geheel verschaft. Het is het fundament van ons bestaan. Waarom ben je hier? Wat is de zin van jouw aanwezigheid in deze context? Van waaruit handel je? Waar ben je onderdeel van? Wat is het grotere geheel dat jou leidt? Wat is jouw meerwaarde binnen het grotere geheel? Wat wil je nalaten? Waar wil je om herinnerd worden?

6 Veel gestelde vragen Ik ervaar stress/spanning, waar zit dit in de piramide? In de kern is je piramide niet in lijn : je context vraagt dingen van je die jij niet kunt (comptentieniveau) of waar jij niet achter kunt staan (overtuiging/visie). Het is dus belangrijk om te achterhalen welke laag/lagen niet op elkaar aansluiten en deze gericht aan te pakken. Moet ik altijd bovenin de piramide beginnen? Nee, niet persé. Echter, hoe hoger in de piramide je begint, des te grondiger je aan de slag gaat met de veranderingen en des te groter het effect zal zijn op de lange termijn. Echter, soms is het niet nodig om op het niveau van visie te beginnen en kun je gewoon volstaan met het ontwikkelen van de competenties. Hoe lang duurt het voordat ik verandering in mijn gedrag ervaar? Dat is van veel factoren afhankelijk zoals: hoe veel energie je erin steekt, hoe groot je verlangen is naar nieuw gedrag of de mate van pijn die je ervaart van je huidige gedrag. Echter, gemiddeld kun je zeggen dat naarmate je hoger in de piramide komt, de tijd die het kost toeneemt, maar de impact ook. Grofweg kun je stellen: veranderen van de lagen competenties en overtuigingen kost maximaal 6 maanden en de lagen daarboven maximaal één jaar, maar dit is slechts een indicatie. Wanneer weet ik dat mijn piramide in lijn is? Dat zijn de momenten dat je bijvoorbeeld over een langere periode gevoelens van: geluk, rust, ok zijn met jezelf, vertrouwen in jezelf ervaart en lage niveaus van stress/spanning/onzekerheid. Overigens is het in lijn houden van je piramide iets dat blijvend aandacht vergt, omdat je context constant verandert (gewild en ongewild!) en daarmee ook het appèl dat op jou gedaan wordt. Daarnaast kan het ervaren van stress/onrust ook duiden op ontwikkeling van jezelf, waarbij je jouw comfortzone oprekt. Veel succes gewenst en mocht je nog vragen hebben, dan kun je deze natuurlijk altijd sturen aan kscheidema@b2dna.nl