nr.4 Spark State-of-the-art Innovation Centre in Wageningen Hoe staat de business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa ervoor?

Transcriptie

1 State-of-the-art Innovation Centre in Wageningen Hoe staat de business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa ervoor? Spark nr.4 Spark is het personeelsblad van FrieslandCampina

2 2 Spark Column Spark 3 Terugblik Wie of wat maakt écht het verschil in ons bedrijf? Die vraag werd me gesteld tijdens een bezoek aan een van onze werkmaatschappijen. Mijn antwoord was heel kort: Wie? Jij en jullie. Wat? Samenwerken met een gemeenschappelijke ambitie. In 2013 hebben we weer een stap gemaakt met route2020 en onze ambitie om te winnen in de markt, professioneler te werken én aantrekkelijk te zijn voor onze leden, medewerkers, klanten en de samenleving was een hectisch jaar van moeilijke beslissingen, maar ook van vele mooie momenten. Moeilijke beslissingen omdat een aantal markten in Europa door achterblijvende consumentenbestedingen onder druk staan en we maatregelen hebben moeten nemen. Eerder dit jaar zijn we in Duitsland en Hongarije gestart met het verbeteren van de efficiency en het versnellen van innovatie van merkproducten. Een herstructurering in Nederland behelst de voorgenomen sluiting van de locaties in Eindhoven en Woerden; iets wat medewerkers persoonlijk raakt. Toch moeten we dit doen om de kosten te verlagen en tegelijkertijd te investeren in onze merken. Natuurlijk ondersteunen we de medewerkers bij het vinden van een nieuwe functie binnen of buiten FrieslandCampina. Mooie momenten beleefden we tijdens de opening van het state-of-the-art Innovation Centre in Wageningen met Hare Majesteit Koningin Máxima. Ook openden we het prachtige Development Centre in Singapore. We rondden de overname van kaasspecialist Zijerveld en verpakkingseenheid Den Hollander Food af en verkregen we een belang in Synlait Milk Ltd. in Nieuw Zeeland. Dutch Lady Maleisië vierde het 50-jarig bestaan en Leeuwarden het 100-jarig bestaan. We introduceerden nieuwe productvarianten zoals Optimel Puur, Boer en Land kaas en boter, NoyNoy Noulac en Dutch Lady Complete. We investeerden de laatste drie jaar ongeveer 600 miljoen euro in de uitbreiding van de productiecapaciteit in Nederland, vooral voor kindervoeding en ingrediënten. Prachtige ontwikkelingen om trots op te zijn. Als gevolg van de ontwikkelingen op de zuivelmarkt is de melkprijs dit jaar omhoog gegaan. Dit betekende een goed jaar voor onze leden-melkveehouders en voor het bedrijf een extra uitdaging om de prijsstijgingen in de markt terug te verdienen. Het jaar is nog niet over maar we kunnen al zeggen dat het in vele opzichten weer een goed jaar is geweest! Ik wil iedereen graag hartelijk bedanken voor zijn of haar bijdrage aan onze goede resultaten in De executive board is zich ervan bewust dat het succesvol uitbouwen van onze onderneming extra energie en inspanning vraagt. Ik vind het een voorrecht om een bedrijf te mogen leiden met zo veel enthousiaste collega's die er gezamenlijk een prachtbedrijf van maken: succesvol, professioneel, aantrekkelijk! De decembermaand is ook een maand waarin we extra tijd kunnen geven aan hen die ons dierbaar zijn. Een tijd van rust en bezinning en ook om hen die ons ontvallen zijn te herdenken. De namen komen op van een aantal collega's. We denken aan hen en hun families. Ik hoop dat je, net als ik, stil staat bij het leven en de tijd neemt om samen met familie en vrienden het leven te vieren. Voor 2014 wens ik je veel voorspoed, gezondheid en liefde toe. Cees t Hart CEO Royal FrieslandCampina Tyfoon Haiyan Vrijdag 8 november raasde de zeer zware storm Haiyan over de Filippijnen. Vooral de stad Tacloban werd zwaar getroffen. Wij voelen ons zeer verbonden met de bevolking in de Filippijnen, ook vanwege onze collega's bij AMC. Van collega's van over de hele wereld stroomden vele hartverwarmende berichten en steunbetuigingen binnen. Ik wil hierbij graag iedereen bedanken voor het medeleven en alle steun, ook namens Fred Uytengsu, CEO, en onze collega s van Alaska Milk Corporation (AMC). Cees t Hart 7 9 Peak 19 Campina-melk bij de KLM schoolmelk in Nigeria Bedum jaar lang geen ongelukken Maak kennis met de Dairy Development Desk China 35 Alaska Milk Corporation is Marketing Company of the Year Ruim verse kazen van Zijerveld 38 Leeuwarden groeit door! Nieuwe pallatisers in Ede De perfecte match tussen Kievit en Satro Wei-eiwit fabriek in Veghel Salatiga over op aardgas Kijk op de klant In gesprek over je toekomst Bij de voorplaat: Hare Majesteit Koningin Máxima opende het nieuwe Innovation Centre in Wageningen officieel door melk uit een kan te schenken. Daarna ging ze het Innovation Centre in om met medewerkers te praten. Lees er meer over op pag. 12. Colofon: Spark is het internationale personeelsblad van Royal FrieslandCampina en verschijnt in een oplage van exemplaren in het Nederlands, Engels en Duits. Redactie: Helma de Waardt, Suzanne van Hattum en Marloes van de Wolfshaar Redactionele bijdragen: Roy Ramaker, Miriam Vijge, Luuk van der Veen Vertalingen: Bosch&Bosch, Amsterdam (Nederland), Norbert Zänker & Kollegen, Berlijn (Duitsland), Lisé Nijman, Arnhem (Nederland) en HSM Vertaalbureau, Berkel- Enschot (Nederland) Ontwerp: WAT ontwerpers, Utrecht (Nederland) Druk: Bek grafische producties, Veghel (Nederland) Overname van artikelen is toegestaan met bronvermelding. bijschrift

3 4 Spark Spark 5 Consumer Products Europe, Middle East & Africa Consumer Products Europe, Middle East & Africa Een nieuwe koers voor business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa De business group Consumer Products Europe heeft een nieuwe structuur en omvat nu ook het Midden-Oosten en Afrika. Gregory Sklikas, executive director CPEMEA, vertelt over wat deze de verandering betekent voor de strategie, de producten en meer. FrieslandCampina heeft de ambitie om enerzijds mensen essentiële voedingsstoffen te bieden met zuivelproducten en anderzijds de meest aantrekkelijke zuivelonderneming te zijn voor de ledenmelkveehouders van de coöperatie. Om deze ambitie waar te maken heeft FrieslandCampina de strategie route2020 geformuleerd. Sleutelwoorden daarin zijn groei en waardecreatie: groei van de onderneming en het tot maximale waarde brengen van de melk, geproduceerd door de leden-melkveehouders van de coöperatie. Om aan route2020 te werken, zijn onze activiteiten ingedeeld in vier business groups: Consumer Products Asia (CPA), Consumer Products Europe, Middle East & Africa (CPE- MEA), Ingredients en Cheese, Butter & Milkpowder. De business groups CPEMEA en CPA zijn ontstaan vanuit de business groups CPE en CPI om de activiteiten nog beter op elkaar af te stemmen en de waardecreatie beter in balans te brengen. Foto: William Hoogteyling Belangrijke voordelen Gregory licht toe: We zien duidelijke voordelen in de uitbreiding van de CPE business group naar CPEMEA. Een belangrijk voordeel is dat we de business group op lange termijn op een meer gebalanceerde manier kunnen managen. We kunnen een grotere mate van synergie tussen onze activiteiten bewerkstelligen en zo de melk tot een hogere waarde brengen. Zo zijn we beter in staat waarde toe te voegen aan onze producten. De regio s Europa, het Midden-Oosten en Afrika hebben een aantal gemeenschappelijke kenmerken: slechts twee tijdzones, een sterk vergelijkbaar voedsel- en voedingspatroon en snelle veranderingen in de markten. Dit biedt kansen voor FrieslandCampina. Zo is Evap (gecondenseerde melk) heel populair in Griekenland, het Midden-Oosten en Noord-Afrika en in deze regio s heeft FrieslandCampina Evap dan ook met veel succes op de markt gebracht. We kunnen dit ook met andere producten doen. Natuurlijk komen deze regio s niet exact overeen; culturele invloeden kunnen leiden tot verschillende werksituaties. Toch zijn er over het algemeen genoeg overeenkomsten. Bovendien hebben we met deze nieuwe combinatie van regio s een betere mix van meer volgroeide markten en nieuwe, opkomende markten, waardoor de business group over een stevigere financiële basis beschikt. Fitness De marktomstandigheden in Europa blijven lastig. Daarom zijn we op dit moment bezig met wat ik een fitnessprogramma noem: we geven de business group een nieuwe vorm om te zorgen dat deze weer gezond en fit wordt om kampioen te kunnen worden. Het vergt nu veel training en oefening, maar we zijn vastbesloten om te winnen. Europa, en met name Nederland, blijft de thuismarkt van Friesland- Campina. We willen onze concurrentiepositie versterken en optimaal voldoen aan de verwachtingen van onze klanten. Juist om die reden moeten we onze onderneming aan de huidige omstandigheden aanpassen, investeren in nieuwe technologieën en op zoek gaan naar de groeimogelijkheden van vandaag. Multidisciplinaire teams Binnen onze werkmaatschappijen hebben we multidisciplinaire teams gevormd die zich richten op verschillende thema s: verbeteringen in het productieproces, het verminderen van retouren, de samenstelling van productmarktcombinaties en het productportfolio en inspelen op consumentenbehoeften. Een verandering waar op dit moment in Nederland aan wordt gewerkt is onder meer de vereenvoudiging van het productportfolio. We hebben zoveel sku s Gregory Sklikas De raad van commissarissen heeft Gregory Sklikas met ingang van 1 januari 2014 benoemd tot lid van de executive board. Hij was al sinds januari 2013 als executive director verantwoordelijk voor de activiteiten van Consumer Products Europe. Gregory Sklikas heeft een veelzijdige carrière achter de rug op verschillende plaatsen in de wereld. Sinds zeven jaar werkt hij bij FrieslandCampina. Voorheen was hij verantwoordelijk voor Friesland- Campina Zuid-Oost Europa; voor FrieslandCampina Hongarije, FrieslandCampina Roemenië en FrieslandCampina Griekenland. Hij vervulde een dubbelfunctie als managing director van Friesland- Campina Griekenland, waar hij leiding gaf aan de bedrijfsactiviteiten, het versnellen van de groei en de geografische uitbreiding van Friesland- Campina. Zijn persoonlijk motto heeft hij geleend van Albert Einstein: Logica brengt je van A naar B, verbeelding brengt je overal. Hij woont met zijn vrouw en twee kinderen van 17 en 15 in Nederland.

4 Campina-melk is de komende drie jaar verkrijgbaar 6 Spark Spark 7 Consumer Products Europe, Middle East & Africa aan boord van alle intercontinentale KLM-vluchten. Consumer Products Europe, Over CPEMEA De business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa voorziet consumenten en professionele afnemers in Europa, het Midden- Oosten en Afrika van zuivelproducten, zoals zuiveldranken, yoghurt, desserts, kindervoeding, boter en merkkaas. In Nederland en België verkoopt de business group ook vruchtensappen, vruchtendranken en sportdranken. Er werken ongeveer medewerkers in deze business group. (artikelen op voorraad) dat de productie ervan zeer complex is en daarmee de winstgevendheid niet optimaal. Het team heeft sku s geïdentificeerd die niet rendabel genoeg zijn en heeft drastische beslissingen moeten nemen. Het zijn de teams die de veranderingen doorvoeren, indien nodig geholpen door deskundigen (die bijvoorbeeld benchmarks of andere externe strategische informatie aanleveren). Ik zie dit als een holistische actie: we werken samen aan uiteenlopende thema s en medewerkers worden getraind zodat we de kennis en vaardigheden ook in de toekomst kunnen vasthouden. Een nieuwe situatie Bij dit holistische proces om als business group weer fit te worden gaan we uit van een conservatieve benadering. Met conservatief bedoel ik niet dat we moeten vasthouden aan wat we in het verleden hadden, maar dat we niet moeten verwachten dat we ooit nog terugkeren naar de oude situatie. Eén ding staat vast: verandering is een constante. De wereld waarin we werken is continu in beweging en snelle veranderingen zijn eerder regel dan uitzondering. Sommige snelle veranderingen gaan met grote uitdagingen gepaard; daar moeten we op voorbereid zijn om te kunnen concurreren. We doen dat door ons op het juiste productportfolio te focussen en in te spelen op de nieuwe situatie. In deze snel veranderende wereld moeten we voor de consument relevant blijven. Dit proces is niet pas dit jaar begonnen; tijdens de fusie was er al het Footprint project (gericht op de herverdeling van activiteiten over verschillende fabrieken in Europa, red.) om te onderzoeken hoe de supply chain geoptimaliseerd kon worden. Daarna kwam Fuel for Growth, een programma gericht op besparingen in overheadkosten, supply chain, value engineering en inkoopkosten. En nu werken we aan Reshape, het programma om weer in topvorm te komen. Elk land heeft zijn eigen Reshape programma met verschillende aandachtsgebieden. We hebben prioriteit gegeven aan Nederland; hier zijn we in april dit jaar begonnen. De aanbevelingen zijn nu in de laatste fase en we weten aan welke veranderingen we gaan werken in Zoals we in november bekend hebben gemaakt, hebben we besloten twee productielocaties te sluiten: Eindhoven en Woerden. Het is een moeilijke en emotionele beslissing geweest, maar ook een noodzakelijke om er als bedrijf sterker uit te komen en verder te gaan op de weg die we met route2020 zijn ingeslagen: het versterken van onze merkposities door te investeren in innovatie en efficiency en daarmee de meest succesvolle, professionele en aantrekkelijke zuivelonderneming te worden. Gezamenlijke innovatie Voor de business group CPEMEA wil ik graag focussen op het grotere geheel. Er zijn duidelijke synergiën in de productie en in de markt waar we ons voordeel mee kunnen doen. Dat kan door niet alleen in merken te denken, maar juist te kijken naar de concepten achter de merken. We beschikken over prachtige innovatieve ideeën, die we van het ene lokale merk naar het andere kunnen vertalen. Denk bijvoorbeeld aan lactosevrije melk van Campina, de authentieke zuivelproducten van Landliebe, de nieuwe Optimel Puur, de energiedrank Barking Cow en Good Flow, Good Life, een vitaliteitsdrankje. Deze concepten hoeven niet onder één merk te worden vermarkt, maar kunnen door verschillende merken in verschillende landen worden gedeeld. Zo kunnen we gebruik maken van synergiën en tegelijkertijd van onze sterke lokale merken. Door onze activiteiten goed af te stemmen en te ondersteunen met financiële middelen kunnen we ook beter samenwerken aan innovatie binnen alle werkmaatschappijen. Een goed voorbeeld van zo n concept is witte kaas. Dit is een andere categorie kaas dan de gele kaas die meestal in Nederland wordt gegeten. In Zuidoost-Europa en in het Midden- Oosten eet iedereen witte kaas. Dit biedt kansen voor FrieslandCampina. Op dit moment produceren wij nog maar een kleine hoeveelheid witte kaas, maar ik voorzie dat we dit concept verder zullen ontwikkelen voor FrieslandCampina. Klaar voor de toekomst De groeiende vraag op de wereldmarkt naar gezonde voeding die op duurzame wijze is geproduceerd, biedt FrieslandCampina kansen. Als ik kijk naar route2020 en naar wat we hopelijk in het jaar 2020 hebben bereikt, dan zie ik een onderneming voor me die volledig voldoet aan het streven om de meest succesvolle, professionele en aantrekkelijke zuivelonderneming ter wereld te zijn. Met een evenwichtige CPEMEA business group die verschillende regio s, markten en consumentenbehoeften bedient en waarvan alle onderdelen samen werken aan hun activiteiten, aan innovatie en aan gemeenschappelijke thema s: professionaliteit, vaardigheden en gedeelde concepten. Dat is het resultaat van afspraken tussen FrieslandCampina en de nationale luchtvaartmaatschappij KLM. De inspanningen die FrieslandCampina en haar leden-melkveehouders verrichten op het gebied van duurzaamheid gaven de doorslag voor deze samenwerking. Daarmee komt de samenwerking tussen twee oer-hollandse, internationale bedrijven tot stand. Ruurd Braaksma, national accountmanager catering, convenience & to go, licht toe: KLM heeft nu bewust gekozen voor de 1 liter Campina-consumentenverpakking vanwege de internationale naamsbekendheid van Campina en het gunstige imago van Nederlandse melk in het buitenland. KLM stelde als eis dat de melk die wordt geschonken weidemelk moet zijn, afkomstig van Nederlandse bodem. Diergezondheid en dierenwelzijn staan hoog in het vaandel. Het feit dat we lid zijn van de Round Table of Responsible Soy (RTRS) is eveneens van belang. Middle East & Africa Campina-melk aan boord bij KLM Melkveehouder Bert Vollering: Campina en KLM zijn beide oer-hollandse merken. Eigenlijk is het bijzonder dat de samenwerking niet veel eerder tot stand is gekomen. Dat is ook de mening van de piloten en stewardessen. Maar na een uitgebreide procedure is dit nu gelukt: beide merken passen perfect bij elkaar. Teamprestatie Het verkrijgen van het contract met de KLM is een teamprestatie waarbij Customer Focus centraal is gesteld; de behoeften van de klant waren ons uitgangspunt. Dit deden wij niet alleen door informatie te krijgen van inkopers, maar ook van de Food & Beverage managers, de crew en de passagiers, vult sales manager Gert Jan Poort aan. Wij hebben als commercieel accountteam, inclusief onze duurzaamheidsmanager Jaap Petraeus en logistiek accountmanager Adrie Elings ons hele duurzaamheidsbeleid van gras tot glas overgebracht. De wijze waarop FrieslandCampina aan duurzaamheid werkt was van groot belang voor KLM. Uitstraling Ter introductie van Campina aan boord hebben wij een driedaags evenement georganiseerd in het bemanningscentrum van KLM, vertelt Maaike Kamman, channel marketeer die verantwoordelijk is voor de gehele campagne en merkuitstraling. Twee leden-melkveehouders, Bert Vollering en Hans Oostveen, hebben vol trots en enthousiasme de Campina-melk en de rol van duurzaamheid gepresenteerd. Onze focus lag op het informeren van het cabinepersoneel, zij zijn uiteindelijk de directe schakel met de passagiers en dus is het belangrijk dat zij het verhaal achter de Campina-melk goed kunnen vertellen. Daarnaast is Campina ook voor passagiers zichtbaar op de menukaarten en in het inflight entertainment system. 'Campina-melk aan boord is een mooie start van een bredere samenwerking met de KLM', aldus Ruurd. De KLM vervoert jaarlijks ca. 73 miljoen passagiers via intercontinentale vluchten; Per jaar zal KLM ca liter halfvolle Campina-melk afnemen; Ook neemt KLM ieder jaar ca. 6 miljoen Friesche Vlag- Goudband koffiemelk cups van ons af. Maaike Kamman, Gert Jan Poort, Bert Vollering, Ruurd Braaksma, Roel Verwiel (F&B Manager KLM) en KLM crew.

5 8 Spark Spark 9 Consumer Products Europe, Consumer Products Europe, Middle East & Africa Middle East & Africa Raad van Commissarissen in Nigeria In september heeft de raad van commissarissen een bezoek gebracht aan Nigeria. Om kennis te maken met FrieslandCampina WAMCO Nigeria en met eigen ogen te zien hoe dit West- Afrikaanse land zich ontwikkelt. Natuurlijk was er ook tijd en ruimte om te proeven van een voor de Nederlandse bestuurders nieuwe cultuur. De raad van commissarissen, bestaande uit leden-melkveehouders en externe bestuurders, werden warm verwelkomd door een dansgroep, die een zogenaamde bata dance opvoerden. CEO Cees t Hart, Heidi van der Kooij, corporate director genereal counsel & company secretary affairs, en Peter van de Hoek, finance director CPI, vergezelden de leden van de raad van commissarissen tijdens hun bezoek. Een hele dag was ingeruimd om het Friesland- Campina-bedrijf te bezoeken en in gesprek te gaan met het managementteam in Nigeria. De vier fabrieken, het distributiecentrum, een maishayi teashop (waar je thee en hartige hapjes kunt gebruiken) en het bedrijfsterrein werden bekeken. s Avonds dineerden vertegenwoordigers van het ministerie van Industrie, Handel en Investeringen, overheidsinstanties, banken en CEO s van bedrijven met de Nederlandse gasten. Paleis Natuurlijk moesten de leden van de raad van commissarissen een bezoek brengen aan de Oba van Lagos, een hooggeplaatste chief die zijn gasten op traditionele wijze ontving in zijn paleis. Tijdens een bezoek aan de oke-arin markt, konden de gasten zien waar de belangrijkste merken van FrieslandCampina worden verkocht: Peak, Three Crowns en Friso. De raad van commissarissen verliet Nigeria met een zeer positieve indruk van FrieslandCampina WAMCO Nigeria en van de mensen en de cultuur De geschiedenis van FrieslandCampina en Nigeria gaat terug tot De eerste Peak melk arriveerde in 1973 in Nigeria. De Coöperatieve Condensfabriek richtte samen met nationale partners de West African Milk Company (WAMCO) op, die in 1974 begon met lokale productie van Peak. In Nigeria staat inmiddels een bedrijf waar bijna 800 mensen werken. Commissaris Tex Gunning krijgt versierselen omgehangen bij aankomst in Nigeria. Foto: FrieslandCampina Nieuw van Peak: School Smart Kinderen maken in de periode waarin zij naar school gaan veel ontwikkelingen door. Goede voeding is erg belangrijk bij de ontwikkeling en het functioneren van de hersenen gedurende deze periode. FrieslandCampina WAMCO heeft, ter invulling van deze behoefte, onlangs de Peak School Smart-melk geïntroduceerd op Nigeriaanse scholen. De nieuwe Peak School Smart-melk is een smakelijke, gepasteuriseerde melk verkrijgbaar in drie smaken: chocolade, aardbei en vanille. Het product is speciaal ontwikkeld voor schoolgaande kinderen. Hoewel het leervermogen en de alertheid van kinderen afhangt van veel verschillende factoren, speelt de juiste voeding een belangrijke rol bij de beïnvloeding van het lerend vermogen van kinderen. Peak School Smart-melk bevat belangrijke voedingsstoffen als koolhydraten, eiwitten, vetten, vitamine B, ijzer en jodium. De melkpakjes zijn verkrijgbaar in twee verpakkingen, de senior verpakking van 180 ml en de junior verpakking van 110 ml. Frisomum Gold Nigeria s eerste melk voor moeders De geboorte van een baby gaat gepaard met de geboorte van een moeder. Het is het begin van een geweldige reis. Frisomum Gold, een product van Friso, geeft moeders de mogelijkheid een sterke start te maken van deze reis. Sinds juli is het product gelanceerd in Nigeria. Friso is het merk voor baby- en kindervoeding van FrieslandCampina. Moeders kunnen rekenen op de steun van Friso, niet alleen als haar baby is geboren, maar ook voor en tijdens de zwangerschap. Sinds de lancering in juli is Frisomum Gold de eerste melk in Nigeria die speciaal is ontwikkeld voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Met meer dan 25 essentiële nutriënten versterkt Frisomum Gold de immuniteit en is het een aanvulling op de ontwikkelingsbehoeften van de baby tijdens de zwangerschap. Interne campagne De introductie van Frisomum Gold in Nigeria is begonnen met een interne lancering. Diverse aftelkalenders werden verspreid door het gebouw en op de computers van medewerkers van FrieslandCampina WAMCO. Naast het verstrekken van productinformatie, zijn medewerkers ook uitgenodigd deel te nemen aan een fotowedstrijd. Hen werd gevraagd zwangerschapsfoto s van zichzelf of hun partner in te sturen. Voedingsseminars Naast de interne lancering heeft Frisomum Gold zich gericht op mensen die werkzaam zijn in de gezondheidszorg. Er zijn diverse voedingsseminars georganiseerd in de vijf belangrijkste steden van het land: Lagos, Ibadan, Enugu, Port-Harcourt en Abuja. Het thema van de voedingsseminars was het optimaliseren van de ontwikkeling van de baby door middel van voeding voor, tijdens en na de zwangerschap. Dit is volledig in lijn met een van de kerndoelen van FrieslandCampina WAMCO, gericht op verbetering van de gezondheid van moeders en het terugdringen van kindersterfte. Bij de seminars waren onder andere belangrijke zorgverleners, overheidsinstellingen en industriële experts aanwezig. FrieslandCampina WAMCO is daarnaast bezig met de uitrol van een uitgebreide marketingmix om (aanstaande) Nigeriaanse moeders te bereiken. Met de lancering van Frisomum Gold wil FrieslandCampina WAMCO haar leidende positie in de Nigeriaanse baby- en kindervoedingsmarkt versterken door moeders eerder te betrekken en langer betrokken te houden.

6 10 Spark Spark 11 Consumer Products Europe, Middle East & Africa Bob van Scherrenburg (in het blauw) geeft tekst en uitleg aan Cees t Hart. Foto: William Hoogteijling FrieslandCampina Riedel: Veiliger werken door nieuwe palletiseerinstallatie Bij FrieslandCampina Riedel in Ede (Nederland) draait het allemaal om sappen en fruitdranken. Het beste van fruit wordt hier met liefde gemaakt, al meer dan 100 jaar. In deze vestiging worden de A-merken Appelsientje, CoolBest, Dubbelfrisss, Taksi en Extran geproduceerd. In het bedrijf werken ruim 200 medewerkers. Met een ferme druk op de knop heeft CEO Cees t Hart onlangs een nieuwe palletiseerafdeling in gebruik genomen. Bij Friesland- Campina Riedel in Ede is de ingebruikname van de afdeling de kroon op een investeringsprogramma van de afgelopen jaren. Een grote groep medewerkers uit Ede, het management team, Marjan Skotnicki-Hoogland (director business unit Riedel) en Bas van den Berg (managing director Friesland- Campina Branded Netherlands/ Belgium), waren van de partij. Ze verzamelden zich in de palletiseerafdeling om getuige te zijn van de feestelijke opening. Cees t Hart: In de afgelopen periode is er in Ede in totaal ruim 15 miljoen euro geïnvesteerd. De investeringen laten zien dat wij geloven in deze business unit en de sterke merken die hier worden geproduceerd. Deze locatie verwerkt geen ledenmelk, maar levert wel een heel goede bijdrage aan de resultaten van onze onderneming. En dus is dit bedrijf een volwaardig lid van de FrieslandCampina-familie. De nieuwe installatie zorgt er daarnaast voor dat er op de locatie veiliger gewerkt kan worden. En veiligheid is prioriteit nummer 1 in ons werk, benadrukt Cees t Hart. Een succesvol project Veiliger werken in deze vernieuwde afdeling, hoe zit dat? Bob van Scherrenburg, projectleider, weet er alles van. Vroeger hadden we achter elke vullijn in de vulafdeling een palletiser staan. Alle pallets gingen vervolgens via een oude palletbaan midden door de fabriek naar de expeditie-afdeling. De hele vloer van de vulafdeling stond dus vol met banen. In de nieuwe situatie worden alle kartonnen dozen met product via bovengrondse banen naar de nieuwe palletiseerafdeling geleid. Ze komen terecht op drie bufferdekken en worden daar gesorteerd aan de hand van de barcode op de doos. Zodra alle dozen van een pallet in de bufferbanen zijn opgeslagen, worden ze doorgeleid naar de palletiseerinstallatie. In totaal draait de hele fabriek nu op drie grote, snelle palletisers, vroeger waren dit 13 kleine palletisers. We hebben afscheid genomen van een onveilige en oude palletbaan en dat zorgt voor een veiligere werkomgeving, meer ruimte in de fabriek, een hogere efficiency en minder last van hout van de pallets in de vulafdeling. Dit project is uitgevoerd in een lopend bedrijf. De productie is steeds doorgegaan, terwijl het werk in uitvoering was. Het project is bovendien op tijd en binnen budget afgeleverd, vertelt plantmanager Jürgen Hagedorn. Dat is een hele knappe prestatie van het projectteam. We hebben nu weer ruimte om te groeien. Een brede ontwikkeling als trainee In september 2012 is de eerste lichting van 15 corporate trainees bij Friesland- Campina gestart. Anouk Schoemaker, HR-trainee in Leeuwarden, vertelt: Dit corporate traineeship is een tweejarig programma, bedoeld voor afgestudeerde masterstudenten in diverse vakgebieden zoals Commercie, Human Resources of Finance. Het programma vervangt de eerdere Nederlandse traineeships, waarbij trainees direct in dienst waren bij de verschillende business groups en werkmaatschappijen. We krijgen twee keer een opdracht voor de periode van één jaar binnen onze discipline. Gedurende dit jaar werken we aan bepaalde projecten maar hebben we ook operationele taken met bijbehorende verantwoordelijkheden. Zo doen wij veel werkervaring op, vertelt commercieel trainee Roxanna Kuppens enthousiast. Naast het feit dat wij veel werken aan onze persoonlijke ambities, staat het groepsverband centraal. We zijn een hechte groep die veel samenwerkt en ook daar leer je erg veel van. Analyse De corporate trainees werken bij een van de FrieslandCampina locaties in Nederland. Internationaal heeft een aantal werkmaatschappijen een eigen programma voor lokale trainees ontwikkeld, bijvoorbeeld in Nigeria, Maleisië en Vietnam. Een van onze recente activiteiten is een kritische analyse van onze eigen bevindingen van het eerste jaar als trainee. Wij hebben dit onlangs aan de executive board gepresenteerd en laten zien wat wij denken dat Friesland- Campina de komende zeven jaar moet doen om de doelstellingen van route2020 te halen in 2020, legt Anouk uit. Corporate trainees zijn waardevol voor FrieslandCampina. Roxanna kan dit bevestigen: Als trainee vervul ik een jaar lang dezelfde functie en ik kan dus echt een bijdrage leveren. Wij kunnen objectief kijken en stellen kritische vragen. Gelukkig merken wij ook dat dit op prijs wordt gesteld; onze inbreng wordt echt serieus genomen! Mentor De trainees hebben uiteraard een lijnmanager die hen ondersteunt bij de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden en tevens krijgen ze een persoonlijke mentor toegewezen die hen helpt met hun (persoonlijke) ontwikkeling. Anouk: Het is ontzettend inspirerend om met zo'n groep talentvolle young professionals ervaringen te delen en diverse trainingen te doorlopen. Ik zet graag mijn carrière binnen Friesland- Campina voort na het traineeship! Gestart in september Vlnr: René Kester (gestreepte polo), daarboven Guy Janssens, daarnaast Tanja Kempen, daarboven Anouk Schoemaker, Jouke Veldman, Marjolein Hakvoort, Vincent Hövels, Annerieke Schmidt. Zittend vlnr: Andries de Jong, Roxanna Kuppens, Irene Kamp, Jorrit Alkema, Wendy van Sante, Kelly Sinterniklaas en staand Bob Jan Schoot Uiterkamp. Foto: Bram Petraeus Door veel samen te werken met andere trainees wordt mijn netwerk steeds groter, wat heel waardevol is voor FrieslandCampina aldus Roxanna.

7 12 Spark Een state of the art Innovation Centre. Een plek voor innovatie en voor duurzame oplossingen voor de vragen waar wij in deze tijd voor staan. Wij willen ervoor zorgen dat we gezonde nutriënten (voedingsstoffen) naar alle delen van de wereld kunnen brengen. Melk bevat immers veel essentiële voedingstoffen, zoals eiwitten, vitaminen en mineralen. We zijn ervan overtuigd dat we nog meer uit melk kunnen halen. Daar gaan de medewerkers van dit Innovation Centre een bijdrage aan leveren, aldus CEO Cees t Hart bij de officiële opening van het nieuwe gebouw in Wageningen op 16 oktober jl. Spark 13 Koninklijke opening van Friesland Campina Innovation Centre Foto s: Bram Petraeus Peter Navarro, product development manager: Marlies Overbeeke en ik hebben uitgelegd hoe wij nieuwe zuiveldranken, yoghurts en desserts ontwikkelen. Marlies vertelde hoe wij consumentenwensen vertalen naar de ideale producteigenschappen. Welke smaak, kleur en verpakkingsvorm zal de consumentenbehoefte het best vervullen? Als voorbeeld gebruikte Marlies de nieuwe Optimel yoghurt Griekse Stijl. Ik heb daarna toegelicht wat er bij komt kijken om een nieuw product te ontwikkelen. Hoe stel je een topkwaliteit receptuur samen voor een prototype van het product op laboratoriumschaal? En hoe zorg je er vervolgens voor dat het eindproduct in de fabriek met een constante kwaliteit en met grote snelheid van de band kan rollen? De nieuwe Optimel Puur drinks heb ik als voorbeeld gebruikt. En hopelijk heeft mijn verhaal haar ertoe geïnspireerd om voor de drie kleine prinsesjes binnenkort ook Optimel Puur te schenken! Niet alleen Cees t Hart toonde zich enthousiast. Ook voorzitter Piet Boer van de raad van commissarissen stak zijn blijdschap niet onder stoelen of banken. Dit is een geweldige dag, een kroon op ons samenwerken binnen FrieslandCampina. Dat wordt nog eens benadrukt door het feit dat Hare Majesteit Koningin Máxima dit gebouw heeft willen openen. Dat kon niet mooier. Het feit dat wij een coöperatie zijn, dat wij samen werken als melkveehouders en als medewerkers, dat sprak haar zeer aan. En dat is ook bijzonder. Heel eervol vond ik het ook dat Kofi Annan, oud secretaris-generaal van de VN, uitspraken over ons doet in de documentaire die gemaakt is. Hij zegt dat wij als FrieslandCampina een bijdrage kunnen leveren aan het wereldwijd verlichten van honger. Dat is een opdracht aan ons allemaal. Een feestelijk moment: het Innovation Centre is geopend. Koningin Máxima schudt CEO Cees 't Hart de hand. Foto: Bram Petraeus

8 14 Spark Spark 15 Marjoleine Bartels-Arntz, senior product developer. (midden-links) De koningin kwam bij ons in de proeffabriek. Ze ging met ons in gesprek over onze omgeving. Over hoe belangrijk het was om zo dicht bij de Wageningen Universiteit te zijn en de kansen die dat biedt voor studenten om bij ons kennis op te doen. Maar ook voor FrieslandCampina: om goede medewerkers aan te kunnen trekken. We hebben met haar gesproken over onze geweldige faciliteiten in de proeffabriek. Haar belangstelling is natuurlijk super op zo n dag. Miriam Peters (in het midden), productontwikkelaar, sprak Koningin Máxima ook in de proeffabriek. Ik heb de koningin uitleg mogen geven over product- en procesontwikkeling van kaas op pilot schaal en de opschaling van deze innovaties naar fabrieksschaal. In het Innovation Centre wordt de link gelegd tussen innovatie en duurzaamheid, wat resulteert in een belangrijke reductie van de CO 2 uitstoot per kilogram kaas. Koningin Máxima was oprecht geïnteresseerd in deze werkzaamheden. Ze stelde echt inhoudelijke vragen over opschalingsactiviteiten en de marktontwikkelingen. De patissiers en culinair adviseurs van FrieslandCampina Foodservice André van Dongen, Tom van Meulebrouck, Bruno VanVaerenbergh, Sofie Vanderhasselt en Bart- Jeroen van Overveld hebben de opening opgeluisterd met een proeve van hun kunnen. Met tafels vol schitterende taarten en het FrieslandCampina logo in gekleurd gebak presenteerden zij de culinaire mogelijkheden van zuivel tijdens deze dag. André van Dongen: Jammer dat ze niet voor onze ijssculptuur wilde poseren. Maar wij hebben haar zeker het beste gezien! De patissiers maakten het FrieslandCampinalogo, helemaal uit gekleurde cakejes. Evenals een ijssculptuur met de naam van de onderneming. Ger Willems is director Scientific Affairs en site manager van het nieuwe Innovation Centre. Dit is een geweldige plek om onze klanten te ontvangen. Zo hebben wij hier eerdaags een dag voor de klanten van Butter. Als klanten vragen hebben, over vet in het bijzonder, dan kunnen zij hier in gesprek gaan met experts. Wij kunnen alles laten zien en ervaren wat wij kunnen betekenen en doen voor onze afnemers. Het feit dat je als FrieslandCampina zo n faciliteit hebt staan voor Research & Development, dat verkoopt zichzelf. Dit wordt een belangrijk instrument in de communicatie en marketing naar onze afnemers. We laten ook de ledenraad kennismaken met het Innovation Centre en vervolgens op zaterdag onze medewerkers en hun families. Ik ben trots en gelukkig. Het was best een beetje spannend, vond Wil van Loon (rechts op de foto), werkzaam als development manager technology & support in het Innovation Centre. De week voor de opening werd mij verteld dat ik samen met Maira de Vreede en Panam Parikh de koningin mocht ontvangen in het experience centre. Maira heeft haar verteld over het experience centre, Panam over de SEANUTS studie en ik mocht haar het een en ander uitleggen over smaaktesten. Ze was heel benieuwd naar hoe wij smaakonderzoek doen en stelde vragen over het verschil in smaakbeleving tussen consumenten in Azië en Europa. Maar ook over lactose-intolerantie.

9 16 Spark Spark 17 Ingredients Ingredients Samengaan van FrieslandCampina Kievit en Satro: Uitstekende match Willem Leene (l) en Patrick Weeber, projectleiders, in het kantoor van Satro in Lippstadt. Foto s: Ralph Nolte Wat levert de integratie van Kievit en Satro op? Eén Kievit/Satro-organisatie maakt het mogelijk om samen verder te groeien en zorgt voor meer rendement Samen leveren ze een groter en completer productenpakket aan afnemers van zowel Kievit als Satro en meer specialistische kennis De nieuwe organisatie beschikt over een veel grotere kennis van producten, productiemethoden en afzetmarkten Project Heartbeat: De zeven teams aan het werk: Strategyteam (Willem Leene) Manufacturing team (Patrick Weber) Planning team (Andreas Schnitzler) Finance team (Marcel Bruins) Organisation team (Marjolein Herman de Groot) One company team (Elke Preissler) Sales team (Tjalling Bekker) Vanaf 1 januari 2014 zijn ze officieel samen: FrieslandCampina Kievit (Nederland) en FrieslandCampina Satro (Duitsland). Beide bedrijven maken deel uit van de business group Ingredients, maar beide leiden tot nu toe een zelfstandig bestaan. Maar voor zowel Kievit als Satro is integratie een uitstekend perspectief voor de toekomst. En dankzij het enthousiasme in beide bedrijven en een intensieve samenwerking lijkt niets het succes van een nieuw FrieslandCampina Kievit in de weg te staan. In mei 2013 is het besluit genomen door de executive board om beide bedrijven te integreren. Tine Snels en Arend Bouwer, managing directors van Kievit en Satro, hebben daar samen de voorbereidingen voor getroffen. We hebben gekeken naar de synergie die zal ontstaan uit deze samenwerking als we onze kennis en kunde delen, vertelt Willem Leene, projectleider. In de strategie van FrieslandCampina Kievit speelt groei de hoofdrol. Die groei kunnen we onder meer realiseren als Satro de productiecapaciteit van zijn sproeidrogers kan verdubbelen door gebruik te maken van de kennis van Kievit. Satro heeft daarnaast een productieportfolio en kennis waar Kievit van zou kunnen profiteren, voegt Patrick Weber, plantmanager in Lippstadt en project manager namens Satro. Satro verkoopt creamers (melkpoeder voor de koffie) en cacaomengsels aan bedrijven die drankenmachines exploiteren. Die koffie- en drankenmachines vind je in kantines, fabrieken, ziekenhuizen, kantoren enzovoort. Satro heeft een netwerk van afnemers die zich direct in deze markt bewegen, maar Satro heeft ook veel kennis over koffiezetapparaten die thuis worden gebruikt. Die kennis is interessant voor Kievit die grote volumes aan creamers en cappuccino- mengsels verkoopt over de hele wereld. Het gebruik van koffiezetsystemen thuis groeit snel in Europa en Amerika en afnemers van Kievit verwachten innovatieve oplossingen voor het gebruik van creamers en opschuimmiddelen (foamers). Onmogelijk Toen 1 januari 2014 dé datum bleek te worden waarop we werkelijk als een bedrijf zouden gaan werken, dachten we: dit wordt een onmogelijke opdracht, vertelt Patrick Weber. We hebben enkele grote aanpassingen aan onze drogers gedaan in amper twee maanden. We moesten grote volumes product verschuiven van verschillende locaties en verschillende productietechnologieën én alle afnemers meenemen in deze overgangen. Bijna alle afdelingen kregen hiermee te maken bij zowel Kievit als Satro. Maar hoe meer we er over praatten hoe enthousiaster we werden. Iedereen dacht: we doen het! omdat het zo duidelijk was dat samenwerking ons beide veel op zou leveren. Het project ging van start onder de naam Heartbeat om de passie en het tempo te verwoorden waarmee er aan die project gewerkt zou gaan worden. Ruim zes maanden is een korte tijd om twee werkmaatschappijen ineen te schuiven, want er komt ontzettend veel bij kijken, stelt Willem Leene vast. Een groot voordeel is dat we de organisatie aan het uitbreiden zijn, niet aan het afslanken. In elke nieuwe organisatie zijn er veranderingen, maar wij zijn aan het werk gegaan met een positieve instelling en veel communicatie door alle lagen van de organisatie in beide bedrijven. Intern is er een hoop te regelen, maar het belangrijkste zijn natuurlijk onze afnemers. Alle afnemers moesten worden benaderd met de vraag: Hoe kijken zij tegen een nieuwe aanbieder aan? Natuurlijk willen alle afnemers monsters ontvangen en het nieuwe product testen met de juiste documenten, met hetzelfde serviceniveau of beter zoals ze gewend zijn. Tot nu toe hebben we alleen maar positieve reacties ontvangen. Afnemers zijn zeer te spreken over deze samenwerking. Succes Om de vaart erin te houden werden alle aandachtsgebieden onderverdeeld in teams. Het is dan bijna een voordeel dat je weinig tijd hebt, aldus Patrick Weber. Je bent genoodzaakt om door te pakken en niet teveel te vergaderen over alle vragen die zich voordoen. Beslissingen nemen was belangrijker dan uitstellen, beaamt Willem Leene. Die maanden van samenwerking in de zeven projectteams zijn een bijzondere periode geworden. Over en weer hebben mensen zo ontzettend goed samengewerkt, zich zo volledig ingezet. Het is ongelofelijk wat je samen kunt presteren! Alle grenzen vielen weg, grenzen tussen disciplines, culturen, bedrijven, somt Patrick Weber op. Met een gezamenlijk doel voor ogen hebben alle mensen die hieraan meewerken en dat zijn er veel absoluut succes geboekt. Andreas Schnitzler (l) en Rob Harte (r) Vlnr: Lydia Asri, Lucas Vertkersting, Tineke Olijve, Henk Timmerman, Manfred Grosswinkelmann, Manfred Poll. FrieslandCampina Satro in Lippstadt (Duitsland) maakt ingrediënten en kant-enklare drinks (nog wel in poedervorm, niet vloeibaar). Cacao, coffee creamers en opschuimmiddelen voor drankenautomaten Mengsels voor melkdranken, desserts en gefermenteerde zuivelproducten Ingrediënten voor de voedingsmiddelenindustrie, zoals bakkerijen Kant-en-klare instant drinks, koffie en chocolademelk, in consumentenverpakkingen FrieslandCampina Kievit in Meppel (Nederland) maakt ingrediënten (foamers, toppings, creamers etc.) voor de voedingsmiddelenindustrie: Creamers en opschuimmiddelen voor de dranken markt Geëncapsuleerde vetten voor kindervoeding Toppings, vetpoeder en stabilisatoren

10 18 Spark Ingredients Nieuwe wei-eiwitfabriek Veghel: Trots op project PROUD FrieslandCampina DMV in Veghel is een splinternieuwe fabriek rijker: een productie-unit voor wei-eiwitconcentraat (WPC). Voorzien van technische hoogstandjes en zo duurzaam mogelijk gebouwd. Project PROUD, zoals de projectnaam van de nieuwbouw luidde, is daarmee afgerond en daar zijn de collega s in Veghel natuurlijk erg trots op. Staand: Cees de Wit, op de trap Stephan Smits en boven op de tankwagen Peter Teurlings. Foto: Van Assendelft Wei-eiwit concentraat is echt een toegevoegde waarde product, vertelt Cees de Wit, de projectmanager bij DMV in Veghel. Wei-eiwit wordt gewonnen uit caseïne-wei. Het is een zeer hoogwaardig eiwit, dat heel goed in het menselijk lichaam wordt opgenomen. Daardoor is het een uitstekend ingrediënt voor bepaalde voedingsmiddelen maar vooral ook voor kindervoeding. De bouw van deze fabriek sluit perfect aan bij een van de speerpunten van route2020: inzetten op kindervoeding en toegevoegde waarde realiseren met melk. Veiliger In de nieuwe fabriek is overigens niets te zien van melk, caseïne-wei of eiwit. Roestvrij staal, WPC-tanks, beladingstanks, opslagtanks, heel veel leidingen, een besturingsunit en kunstig weggewerkte kleppen direct onder de tanks. Pas in het nieuwe tankbeladingslokaal word je iets van een product gewaar. Juist omdat we met een ingrediënt voor kindervoeding werken, hebben we een afgesloten beladingslokaal gebouwd voorzien van een dieseldampafvoer. We werken met een geconditioneerd luchtsysteem met overdruk en met een speciale in- en uitrijprocedure om uitlaatgassen buiten te houden. Voorheen gebeurde het beladen van de tankwagen in de buitenlucht. Wei-eiwitconcentraat gaat in vloeibare vorm de tankwagen in. Door dat in een gesloten ruimte te doen, is het absoluut hygiënisch. Bovendien werken we nu met een vaste trap boven de tankwagen. Geen gedoe meer met ladders en bovenop een vrachtwagen klimmen. Dat is nog eens veel veiliger ook. Serieus Cees is blij met het vlotte verloop van het project. Op tijd en binnen budget. Dat is vooral te danken aan de inzet van ons team. Dat team bestaat onder andere uit Stephan Smits, jr. technoloog en voormalig operator, en Peter Teurlings, groepsleider, die de afgelopen jaren al veel ervaring heeft opgedaan in projecten. Ik vond het een eer dat ik gevraagd werd om mee te doen met dit project. Cees heeft het project verdeeld in verschillende stukken en hij heeft mij gevraagd voor het stuk Heating, Ventilation en Airconditioning van het gebouw. Je leert zoveel van meedoen in zo n project, dat was echt geweldig. Al voor het project heb ik in de avonduren de HAS (Hogere Agrarische School) Voedingsmiddelentechnologie gevolgd. Door mijn deelname aan het project en de opleiding ben ik junior technoloog bij DMV geworden. Je wordt helemaal serieus genomen als je in een project stapt, vindt Peter. Mijn eerste project was ongeveer vijf jaar geleden maar ik vind het nog steeds bijzonder dat ik eraan bij kan dragen. Je groeit er zelf in. Ik heb me beziggehouden met alle software in deze fabriek. Daar bouw je natuurlijk wel ervaring in op. Het gaat steeds meer gebeuren dat wij collega s uit het bedrijf bij een project betrekken. Dat doen we vanuit de pilaar Autonoom onderhoud van Continu Verbeteren, aldus Cees. We hebben zoveel profijt van alle input die wij krijgen. We hebben in deze nieuwe fabriek technische hoogstandjes gerealiseerd die we zonder de hulp van de medewerkers nooit voor elkaar hadden gekregen. En daar zijn we met recht trots op. We hebben in deze nieuwe fabriek technische hoogstandjes gerealiseerd die we zonder de hulp van de medewerkers nooit voor elkaar hadden gekregen. FrieslandCampina Bedum bereikte in augustus een mijlpaal: de locatie was één jaar LTA-vrij. Er waren geen ongevallen die leidden tot verzuim. Een bijzondere prestatie, zeker gezien de grootschalige bouwwerkzaamheden die plaatsvinden. Toch heerst er geen zelfingenomenheid. Veiligheid heeft voortdurend onze aandacht. Onze locatie maakt een ongekende groei door. Er zijn binnen Friesland- Campina meer fabrieken die langere tijd LTA-vrij zijn, maar Bedum is nu een grote bouwput, zegt plantmanager Erik Petter. Als gevolg van de groei van onze locatie zijn veel nieuwe collega s van start gegaan in Bedum. Vanwege de bouwwerkzaamheden lopen ook zo n driehonderd contractors rond, zegt Richard Brinkman, manager Cluster Techniek. Samen met SHEmanager Bé Hooiveld, trekt hij de kar op het gebied van veiligheid (SHE staat voor Safety, Health & Environment). Het onderwerp veiligheid heeft in Bedum een impuls gekregen met de komst van SHE-professionals. Circa een half jaar geleden begon Bé Hooiveld als SHE-manager. De afdeling wordt, naast Bé, gevormd door safety officer Marjan van de Pol en environment officer Ria Gringhuis. Vanwege de lopende bouwprojecten werken we ook nauw samen met Domo Global Solutions, vertelt Bé. Uiteindelijk is de locatie verantwoordelijk voor veiligheid, maar we trekken samen op; we kunnen elkaar versterken. Dankzij het overleg met Fred Bohlmeijer van DGS kunnen we de synergie tussen de locatie en de projecten optimaal benutten. Investeringen Richard Brinkman legt uit. Er is aandacht besteed aan looppaden, de parkeergelegenheid is vergroot, de opslag van bouwmaterialen is verbeterd en rondom de afvalwaterzuivering is een hekwerk geplaatst. Er is ook geïnvesteerd in een LOTOTOsysteem; het veiligstellen van installaties bij werkzaamheden. Verder hebben medewerkers een Atex2- training gehad. Elk overleg starten we met het onderwerp veiligheid, vult Erik aan. Het veiligheidsbewustzijn is zichtbaar toegenomen. Hoe goed het ook gaat, er is altijd ruimte voor continue verbetering. Ingredients Spark Bewustzijn over veiligheid groeit Een feestelijke dag: uitreiking van het veiligheidscertificaat. De collega s uit Bedum! Award De prestatie van Domo Bedum is niet onopgemerkt gebleven. Roelof Joosten, COO van de business group Ingredients, kwam in Bedum langs met een award voor 365 dagen LTA-vrij. Die hangt samen met de goede score in de FoQusaudit van FrieslandCampina. Begin september is dat gevierd, samen met managing director Domo Herman Ermens. Hij reikte de award voor 365 dagen LTA-vrij officieel uit aan de locatie Bedum. 19 Lost Time Accidents (LTA s) zijn ongevallen die leiden tot uitval van menskracht. In de ongevallenpiramide staan ze bovenaan, gevolgd door een grote groep Medical Treatment Accidents (MTA s). Dat zijn ongevallen die niet tot verzuim leiden, maar waarvoor wél medische behandeling nodig is. Daaronder is een grote groep Near Misses, ook wel bekend als bijna-ongevallen. Die gebeuren helaas nog steeds en dat weten we ook. Het is zaak dat we ervan leren en dat we die leereffecten ook delen met de rest van de organisatie, stelt Bé. We willen als SHE-afdeling geen politieagent zijn. We begeleiden en adviseren collega s op weg naar een nieuwe, veilige fabriek.

11 20 Spark Plantmanager Marijke Wiggers en projectleider Jaap de Slegte bij wat nu nog een bouwterrein is. Foto: William Hoogteijling Aeolus: gewilde ingrediënten Het project Aeolus heeft prioriteit voor Domo. Het is een flinke uitbreiding van de bestaande GOS- en lactoseproductie in Borculo; beide belangrijke ingrediënten voor kindervoeding. Vivinal GOS is gewild vanwege de gezonde invloed op de darmflora van baby s. De vraag van producenten van kindervoeding is enorm. We willen zo snel mogelijk onze productie vergroten, zegt plantmanager Marijke Wiggers. Het Aeolus-project begon eind september. De GOSuitbreiding duurt ongeveer een jaar; de lactose-uitbreiding aansluitend nog een half jaar. Marijke: Het mooie is dat we tegelijk ook het proces verfijnen. Dat raakt de efficiency en vergroot onze voorspelbaarheid. Ingredients Milkpowder. Marijke: Bijzonder is dat Ingredients Spark 21 Nieuwe productielocatie in Borculo Een nieuwe productielocatie waar melkpoeder en kindervoeding wordt geproduceerd. Die verrijst binnenkort in Borculo, zo n 500 meter naast de bestaande productielocatie van FrieslandCampina in Borculo. Binnen die locatie wordt de productie van lactose en GOS flink uitgebreid; allebei belangrijke ingrediënten voor kindervoeding. De uitvoering van vier projecten die voor een flinke uitbreiding zorgen in Borculo moet eind 2016 klaar zijn. Het grootste project is Mountain: de bouw van een nieuwe productielocatie voor melkpoeder waar ook ingrediënten voor kindervoeding gemaakt worden. De ledenraad van Friesland- Campina heeft ingestemd met de investering van 135 miljoen euro. De andere drie projecten zijn Aeolus, Toren 8 en Utilities (zie kader). Inmiddels zijn de werkzaamheden gestart. Deze uitbreiding biedt ons de kans om samen de toekomst voor Borculo vorm te geven. Het is een prachtige uitdaging, stelt plantmanager Marijke Wiggers. De nieuwe productielocatie komt onder Domovlag te draaien en staat in verbinding met de bestaande locatie waar verschillende ingrediënten voor kindervoeding worden gemaakt. Strategie De nieuwe locatie past in de strategie van FrieslandCampina. De komst ervan is noodzakelijk vanwege de verwachte, grotere melkaanvoer vanaf Dan verdwijnt het melkquotum. Borculo ligt centraal in het melkwingebied in Oost-Nederland. In het noorden is al genoeg verwerkingscapaciteit aanwezig of in de maak. Bovendien is Borculo bekend met de hoge kwaliteitseisen voor kindervoeding, zegt Jaap de Slegte, projectleider van Mountain. Het doel van de nieuwe fabriek is drieledig: melkpoeder maken wanneer er een melkpiek is en wanneer er behoefte aan is, kindervoeding produceren vanwege de grote vraag en fungeren als calamiteitenlocatie wanneer een andere fabriek uitvalt. Domo levert de geproduceerde melkpoeders aan Cheese, Butter & we melk gaan verwerken waar we tot dusver alleen wei gebruikten. In Lochem, hier vlakbij, staat al een productielocatie voor melkpoeder. Daar is veel expertise aanwezig. Collega s uit Lochem denken met ons mee. Melkaanvoer De nieuwe productielocatie moet eind 2016 volledig draaien. Eerst richten we ons op het maken van melkconcentraat. Dat willen we begin 2015 kunnen, zodat we de eerste piek in de melkaanvoer kunnen opvangen, zegt Jaap. Fase 2 is dat er melkpoeder uit de fabriek komt. We bouwen daarom eerst de melkontvangst, voorbereiding en indampers. Het droge deel, met drogers, verpakkingslijnen en opslagruimte, volgt daarna. Marijke ziet de nieuwe fabriek als een mooie kans om zaken als aansturing en continu verbeteren naar een hoger plan te tillen. Het wordt echt onderdeel van onze locatie. We buigen ons nog volop over de inrichting van processen en de werving van medewerkers. Vier projecten tegelijk De projectenafdeling van Domo, Domo Global Solutions, leidt de projecten Mountain, Aeolus en Utilities. Voor Toren 8 ligt de regie lokaal. Dat is een kwaliteitsverbetering van een droogtoren die voor productie van kindervoeding wordt gebruikt. Belangrijk, want onze klanten vragen om een hoge kwaliteit poeder die ze droog kunnen mengen, legt Marijke uit. Het project Utilities behelst alle bronnen die voor de productie nodig zijn, zoals elektriciteit, water en perslucht. Dit project gaat aan de andere projecten vooraf. Komende zomer moet het klaar zijn, vertelt Jaap. Ook op het vlak van duurzaamheid maken we hiermee stappen. FrieslandCampina Kievit in Salatiga over op aardgas Vorig jaar is de fabriek van FrieslandCampina Kievit in Salatiga (Java, Indonesië) overgestapt van diesel naar aardgas. Op deze manier zet de fabriek zich in voor duurzaamheid; een van de uitdagingen waar FrieslandCampina een bijdrage aan wil leveren. In de hele keten van gras tot glas werken we aan minder CO 2 -uitstoot en meer hernieuwbare energie. Het project is van start gegaan met een goede samenwerking tussen Arif Suwadi, inkoopmanager, en Andrianto Pratomo, technisch manager. Zij combineerden hun kennis en expertise over betrouwbare leveranciers en technische installaties op een vindingrijke manier. Aardgas onder druk (ook wel Compressed Natural Gas (CNG) genoemd) leidt tot een lagere uitstoot en hogere opbrengst in vergelijking met diesel. Dit helpt de fabriek om efficiënter te werken en tegelijkertijd voor een schoner milieu te zorgen. Beginfase Salatiga is een redelijk kleine stad met inwoners en is niet aangesloten op het gasnetwerk. Hierdoor moest de aanvoer van aardgas geregeld worden met een zogenaamde Tube Skid (een cilindervormige opslagplaats van staal of composiet; zie foto). Een boiler heeft dagelijks gemiddeld vier keer de hoeveelheid van een Tube Skid nodig, terwijl de aanvoer van het aardgas er 15 uur over doet. Daarom is het projectteam gaan berekenen of de aanvoerkosten wel haalbaar waren. Na diepgaand uitzoekwerk en discussies met Irat Purwandy, onderhoudsmanager, heeft het projectteam de kosten van de overstap van diesel naar aardgas doorgerekend. De conclusie was dat de fabriek per dag zo n 45% aan brandstofkosten kon besparen! Dit gaf de doorslag om het project door te zetten. Onverwachts traden er in het eerste jaar toch wat problemen op. De aanvoer van aardgas liep soms vertragingen op door files en wegwerkzaamheden. Daarom is er meer opslagcapaciteit bij de fabriek geplaatst. 97% In de eerste maanden van 2012 kon de fabriek voor 26% over op aardgas. Aan het eind van het jaar was dat al 93%. De nieuwe energiebron kan helaas nog niet volledig worden gebruikt, omdat de aanvoer niet altijd zeker is. Als de opslag leeg is en de aanvoer heeft vertraging opgelopen, dan moet de fabriek toch weer gebruik maken van diesel. Dit betekent ook dat de boiler units voor vijf minuten stopgezet moeten worden om over te gaan. Gelukkig gaat het steeds beter en draait de fabriek nu voor 97% op aardgas. Ten opzichte van diesel is de reductie in CO 2 -uitstoot 9%. De Tube Skid bij de fabriek.

12 22 Spark In 2002 is in de Verenigde Staten de zogenaamde Sarbanes-Oxley wet aangenomen. De invoering van die wet was een gevolg van een aantal grote bestuurlijke problemen bij beursgenoteerde bedrijven in de VS. In Sarbanes- Oxleywet staan de maatregelen voor een deugdelijk bestuur vervat. Sinds die tijd is er een ontwikkeling ontstaan in het nadenken over interne controle bij bedrijven, over risicobeheersing en al die zaken die het voortbestaan van een onderneming kunnen bedreigen. Enterprise Risk Management is een van de uitvloeisels van de huidige inzichten over goed en deugdelijk bestuur van een onderneming. Het werken met een Code of Conduct (waarin staat hoe medewerkers zich horen te gedragen als zij voor de onderneming zaken doen en het zich houden aan Anti-trust maatregelen (geen kartels vormen, geen prijsafspraken maken etc.) passen ook in dat rijtje. Vlnr. Kevin de Wolf, Floor van der Horst en Ron Veldhuizen. Foto: Bram Petraeus Wereldwijd omgaan met risico s Een overstroming door heftige regenval, een valutacrisis, politieke onrust, een probleem met een van onze producten: het zijn risico s waar FrieslandCampina, net als iedere andere onderneming, mee te maken kan krijgen. Wat doe je er aan? Achterover zitten en afwachten in elk geval niet. De afdeling Corporate Enterprise Risk Management (ERM) zet samen met de werkmaatschappijen en de business groups de belangrijkste risico s op een rijtje. We zijn een grote, internationale onderneming. Daar hoort het professioneel managen van risico s bij. En als we dat beter doen dan anderen in de markt dan levert dat ook nog een concurrentievoordeel op, aldus Ron Veldhuizen, die leiding geeft aan de afdeling ERM. Ondernemingsrisico s gaan ook aan FrieslandCampina niet voorbij. In 2012 waren er overstromingen in Thailand en Nigeria. Fabrieken van FrieslandCampina werden in beide landen getroffen met alle gevolgen van dien. Ron Veldhuizen: En dan heb ik het nog niet over de jongste ramp in de Filippijnen die zoveel mensen heeft getroffen. Wij moeten ons realiseren dat we in ieder land met unieke risico s te maken hebben. We willen als onderneming steeds professioneler worden. In een professionele onderneming breng je je risico s in kaart en belangrijker nog, wat je hieraan kunt doen. En daarbij moet je je bewust zijn van het feit dat zich gebeurtenissen kunnen voordoen, die je alleen maar kunt accepteren. Niet één recept De afdeling ERM is nu twee jaar actief. In 2013 is het ERM programma in de hele onderneming uitgerold. Binnen deze afdeling houden Ron, Kevin de Wolf en Floor van der Horst, beiden corporate risk manager, zich bezig met het uitvoeren van jaarlijkse risico assessments bij werkmaatschappijen wereldwijd. Bij een assessment worden de risico s voor de werkmaatschappij of het specifieke land geïnventariseerd. Zo n assessment duurt een week. Aan het einde van die week moet er een uitgewerkt plan zijn, waarin alle risico s zijn benoemd en vooral wat er aan gedaan gaat worden. Kevin de Wolf: Wij werken samen met het management van de werkmaatschappij een analyse uit van mogelijke risico s. Wij bereiden zo n assessment goed voor en we zorgen voor een gestructureerde manier van werken. Dat zorgt ervoor dat het managementteam na een week echt op één lijn zit: dat ze het eens zijn over mogelijke risico s en wat daaraan gedaan kan worden. Je kunt niet één recept voor alle mogelijke risico s ontwikkelen. Je moet samen naar de omstandigheden in dat land kijken. Aardbevingsrisico In de fabriek in Manilla bijvoorbeeld, wordt een nieuwe droogtoren gebouwd, vervolgt Ron Veldhuizen. De stad Manilla ligt in een gebied dat gevoelig is voor aardbevingen. Na de risico-inventarisatie heeft het management team ervoor gekozen om een bewegende vloer onder de toren te gebruiken. We kunnen hiermee helaas geen aardbeving voorkomen, maar we kunnen er wel voor zorgen dat de fabriek zo goed mogelijk overeind blijft en dat er zo min mogelijk gevaar is voor de medewerkers. Kevin de Wolf: Een risico dat nog maar anderhalf tot twee jaar geleden actueel was in Europa: de economische crisis leidde ertoe dat de vraag ontstond of Griekenland in de EMU (Europese Monetaire Unie) zou blijven. Als Griekenland niet langer bij de EMU zou horen, wat zou dit dan betekenen voor onze Griekse werkmaatschappij? Dit zijn risico s waar men zich op moest voorbereiden. Met het risk assessment hebben we een goed begin gemaakt met een betere focus op risico s bij FrieslandCampina Romania. Een eigentijdse en gestructureerde aanpak maakte dat we vanuit een ander perspectief naar risico s gingen kijken: eerst naar de belangrijkste zaken en vervolgens door plannen te maken om onaangename verrassingen voor te zijn. Luminita Mituletu, Risk & control manager FrieslandCampina Romania Spark 23 Het ERM- team voegt echt waarde toe. Ze zijn goed voorbereid, gedreven en pragmatisch. De risicoanalyse sessies verlopen constructief en prettig. Het programma is heel belangrijk voor ons bedrijf. En terwijl we werken aan het verminderen van risico s, krijgen we onze teams op één lijn. Rahul Colaco, managing director FrieslandCampina Malaysia ERM helpt ons om het omgaan met risico s in het opstellen van het budget mee te nemen. Met de hulp van het ERM-team hebben we dit jaar onze tweede analyse gedaan en zij ondersteunen ons met het managen van risico s die onze werkmaatschappij overstijgen door het production@risk-project. Teun Heijnen, Operations Director DOMO In kaart Tussen 2013 en 2016 moet risk management zich steeds breder ontwikkelen in de organisatie. Er zijn ambities voor 2016 opgesteld en de vereiste resultaten zijn vastgelegd. We werken nauw samen met de risk managers in de business groups en werkmaatschappijen. Risk management zal steeds meer onderdeel van de onze manier van werken worden, ondersteund door onze afdeling, legt Ron Veldhuizen uit. Floor van der Horst: Als we risico s goed in kaart brengen en waakzaam zijn op de veranderingen in onze omgeving, zorgen we er voor dat de doelen van route2020 niet in gevaar komen.

13 24 Spark Spark 25 Een customer centric organisation, een organisatie waarin de klant centraal staat. Dat is wat Friesland- Campina en al haar medewerkers voor ogen staat. Jan Hordijk, global director customer development and shopper marketing, was dan ook blij dat hij vijf groepen jonge collega s kon begeleiden toen zij zich tijdens een opleiding verdiepten in Customer focus. Customer focus: vervul de wensen van je klant Het gericht zijn op je klant is niet iets wat alleen in de top van de organisatie moet leven, vindt Jan Hordijk. Het is belangrijk dat iedere medewerker daarmee bezig is. De klant is degene die ons omzet en winst brengt. In de supply chain, in marketing, in logistiek, in Research & Development, overal moet de klant centraal staan. Wie het ook is. We moeten de klant goed begrijpen om tot de juiste keuzes te komen. Of dat nu een grote afnemer is uit het business to business segment (zoals voedingsmiddelenbedrijven of farmaceutische bedrijven) of degene die de boodschappen doet op de winkelvloer. De animo voor het centraal stellen van klanten was in ieder geval bij de vijf groepen tijdens de opleiding duidelijk aanwezig. De jonge collega s zijn afkomstig uit de groep van future leaders & academic potentials vanuit heel FrieslandCampina die een gezamenlijk opleidingsprogramma doorlopen, onder meer bij de Ashridge Business School in het Verenigd Koninkrijk. Jan Hordijk vertelt over de resultaten die uiteindelijk gepresenteerd werden: De kwaliteit van de presentaties was goed en zij waren enthousiast, zeer gecommitteerd en zeer gepassioneerd. Als je mensen bij elkaar brengt vanuit verschillende achtergronden en culturen dan zie je hoeveel je samen kunt doen. Richting geven aan de mogelijkheden, ook dat is service aan de klant. Foto: William Hoogteyling SUZANNE THIESSEN- BOLDER, R&D AND QA MANAGER BIJ FRIESLANDCAMPINA CREAMY CREATION, BUSINESS GROUP INGREDIENTS Wij ontwikkelen en produceren alcoholische op room gebaseerde dranken (roomlikeuren) en nutritionele dranken. Wij leveren onze producten aan grote en kleine business-to-business klanten over de hele wereld. Als business to business producent, zijn wij volledig gericht op onze klanten. Voor de ene klant is het belangrijk dat je vooral sámen producten ontwikkelt, meedenkt over concepten en toepassingen. Voor een andere klant is het vooral belangrijk dat je als expert advies en begeleiding aanbiedt, zoals over het verwerken van zuivelhoudende producten iets wat in het alcoholische marktsegment niet heel gebruikelijk is. We werken in klantgerichte teams nauw samen vanuit commercie (marketing en sales), productontwikkeling en technologie, waardoor de vragen van de klant zo optimaal mogelijk kunnen worden vertaald naar een product wat onze klant zoekt en wat in de fabriek ook gemaakt kan worden. In gesprek met je klant zorg je ervoor dat je de goede vragen aan je klanten stelt, en de échte vraag van de klant kent en begrijpt. Naast het ontwikkelen van producten voor onze klanten vertellen wij onze klant ook waar hij op moet letten op het gebied van wet-en regelgeving wanneer ze een nieuwe markt gaan betreden. Wat is toegestaan in een bepaald land en wat niet? Richting geven aan de mogelijkheden, ook dat is service aan de klant.

14 bijschrift Op veel locaties van FrieslandCampina voeren 26 Spark Spark 27 CHALLAKO VAN GERREVINK, MANAGER PRODUCTION BIJ FRIESLANDCAMPINA STEENDEREN, BUSINESS GROUP CHEESE, BUTTER & MILKPOWDER In een productiebedrijf lijkt de klant soms ver weg. Maar dat mag niet zo zijn. In ons cultuurprogramma Cheese on the menu, krijgen de afnemers een stem. Productie heeft zijn eigen plek in de waardeketen. Wij moeten weet hebben van de positie van de klant en van onze positie als productiebedrijf in die waardeketen. In Steenderen produceren wij kaasspecialiteiten en dus hebben wij een duidelijke plek in de waardeketen voor onze klanten. Om de wensen van onze klanten duidelijker te maken aan onze medewerkers, hebben we fimpjes gemaakt van interviews met onze (interne) klanten. Die laten we zien tijdens de Cheese on the menu bijeenkomsten die we aan het einde van het jaar houden. Het gaat er om dat de medewerkers begrijpen waar we het verschil kunnen maken voor onze afnemers in de producten die wij maken. Als er nieuwe producten geïntroduceerd worden, komen de collega s van marketing die presenteren in de fabriek. Daar zijn wij blij mee, omdat zulke initiatieven ons helpen goed voor ogen te houden wat er omgaat in de markt voor kaas. Zo krijgen we meer inzicht in onze rol in de waardeketen. ERIK ALTENA, STRATEGIC SALES MANAGER BUTTER, BUSINESS GROUP CHEESE, BUTTER & MILKPOWDER Als je werkelijk kiest voor je klant, ga je je anders opstellen. Wij werken bij Butter voor een aantal grote klanten, business to business. Producenten van voedingsmiddelen zoals Unilever, Danone, Ferrero en Mondelez. Samen met de collega s uit andere disciplines zoals R&D en Quality Assurance zorgen we ervoor dat we ons richten op de behoeften van de klant. Dat doen we in zogenaamde customer focus bijeenkomsten. Dat heeft er in de praktijk bijvoorbeeld toe geleid dat we de kwaliteitsmanagers van de klant en die van Butter bij elkaar brengen om afspraken te maken over de specificaties van de producten die we aan hen leveren. Daar zijn afnemers enorm bij gebaat: zij krijgen dan exact het product dat zij nodig hebben voor een bepaalde toepassing. Voor de ene klant zijn afspraken over kwaliteit heel belangrijk, voor de ander onze inspanningen op het gebied van duurzaamheid of logistiek. Als je daarover in gesprek bent met je afnemer, kun je echt waarde toevoegen aan de relatie en de valorisatie van onze ingrediënten. VIET HA, REGIONAL SALES MANAGER, FRIESLANDCAMPINA VIETNAM, BUSINESS GROUP CONSUMER PRODUCTS ASIA In Vietnam is de omzet via general trade (de traditionele handel, in tegenstelling tot de moderne grote supermarkten) het grootst. We bedienen deze winkeltjes met 150 distributeurs en 1000 verkoopmedewerkers. Onze klanten kunnen distributeurs zijn die op hun beurt anderen beleveren, maar ook kleine supermarktjes (zoals de mom and pop stores die worden gerund door één familie). Een van onze distributeurs had problemen met haar ROI return on investment : het rendement op haar investeringen. Zij leverde producten aan een groot aantal kleinere winkels. Ze had een hoog krediet uitstaan en gaf haar klanten lange betaaltermijnen van 7 tot 10 dagen. Samen met deze distributeur hebben we gezocht naar een oplossing om haar financiële positie te verbeteren. We bedachten dat ze haar klanten korting zou geven als ze meteen betaalden bij levering. Bij het nieuwe jaar betaalt iedereen in Vietnam zijn schulden, en dus was dat een goed moment om te beginnen met de nieuwe werkwijze. 90 procent van alle supermarkten die zij beleverde ging akkoord en betaalde voortaan bij aflevering. Daar stond een korting op het factuurbedrag van 0,5% tegenover. De distributeur kon haar financiering enorm verlagen en had veel meer contant geld ter beschikking. Het had geen invloed op haar afzet en haar ROI verbeterde met 25 procent. Ook dat is focus op je klant. Meedenken over oplossingen om je zaken beter te organiseren. leidinggevenden en medewerkers functioneringsgesprekken met elkaar; meestal één of twee keer per jaar. Vanuit HR is nu een project gestart om dit in Nederland overal op dezelfde manier te gaan doen. Het doel is om talenten van medewerkers in kaart te brengen en (nog) beter te benutten. In gesprek over je toekomst Mensen zorgen voor het succes van FrieslandCampina, nu en in de toekomst. Jouw bijdrage bepaalt mede de kwaliteit, veiligheid, duurzaamheid en het resultaat van Friesland- Campina en onze producten in de wereld. Daarom werken collega s van Human Resources (HR) aan het programma fit4work2020. Hanneke van Middelaar, programmamanager van fit4work2020 vertelt: Met fit4work2020 werken we aan, zoals we dat bij HR noemen, duurzame inzetbaarheid. We zien dit als een gedeelde verantwoordelijkheid van zowel de werkgever als de medewerker. Als medewerker kun je zelf je talenten benutten, je kennis en vaardigheden op peil houden en blijven ontwikkelen en streven naar een gezonde levensstijl en een juiste balans tussen werk en privé. Als organisatie zorgt FrieslandCampina voor gezondheidsprogramma s, het stimuleren van energiek werkoverleg, focus op ontwikkeling en functioneren en het ontwikkeling van nieuwe opleidingsprogramma s. Om de focus op ontwikkeling en functioneren te stimuleren, is er een project opgestart over ontwikkelingsgerichte functioneringsgesprekken. Talent benutten Ontwikkelingsgerichte functioneringsgesprekken zijn één-op-één gesprekken tussen leidinggevende en medewerker. Ze vinden een of twee keer per jaar plaats. Leidinggevende en medewerker stellen samen de doelen voor het komende jaar vast, gekoppeld aan concrete acties. Ook bespreken ze samen wat goed gaat en wat beter kan en wat de medewerker graag zou willen doen in de toekomst. De afspraken worden vastgelegd in een formulier. Hanneke: In de gesprekken worden eventueel afspraken gemaakt over training en opleiding en over doorgroeimogelijkheden. Doorgroeien kan zowel verticaal (een niveau hoger) als horizontaal (je functie verbreden). Vragen als wat kun je doen? en waar kun je naartoe groeien? liggen op tafel. Dit levert kansen op, zowel voor medewerkers als voor leidinggevenden. Het kan natuurlijk zo zijn dat iemand graag hetzelfde werk blijft doen als hij nu doet, maar wie weet heeft iemand wel andere ambities die in zo n gesprek juist naar boven komen, vertelt Hanneke. Het zou zonde zijn als we iemands talenten niet benutten doordat we niet weten wat iemand nu echt leuk vindt om te doen. Meer weten? Kijk op intranet: HR NL ontwikkeling en opleiding functioneringsgesprekken cao Goed voorbereid Hanneke: Op initiatief van de Centrale Ondernemingsraad (COR) is dit project gestart. Het past helemaal binnen fit4work2020 en bij onze organisatie van de toekomst. Voor het succes van de gesprekken is het belangrijk dat leidinggevenden en medewerkers weten wat er precies van hen wordt verwacht. In november is voor leidinggevenden een e-learning beschikbaar gesteld. Daarnaast kunnen leidinggevenden een module volgen waarin onder meer aan bod komt hoe je ontwikkelingsgerichte functioneringsgesprekken het beste voert. In januari volgt ook een e-learning voor medewerkers, zodat zij zich goed kunnen voorbereiden op de gesprekken.

15 export, supply chain etc. We behalen 28 Spark Spark 29 Cheese, Butter & Milkpowder voordelen op het gebied van inkoop, Cheese, Butter & Milkpowder financiering en transport. Door het samengaan krijgen we over en weer het beste van twee werelden. Dat vertaalt zich naar waardecreatie enerzijds en lagere kosten anderzijds. Ruim baan voor de kaasspecialisten bij Zijerveld Foto s: Dijkstra Kaasspecialist Zijerveld maakt sinds mei 2013 deel uit van FrieslandCampina. De specialisten op het gebied van de verkoop van verse kaas, hebben een eigen strategie voor deze categorie in de winkels. En nu Bouter Kaas uit Hardinxveld- Giessendam ook is opgenomen in de organisatie met zijn complete aanbod van Hollandse kazen, staat niets de groei van Zijerveld in de weg. RON LEKKERKERKER, MANAGING DIRECTOR VAN ZIJERVELD Een klant kan bij ons uit ruim 2000 kazen kiezen. Nederlandse kazen en buitenlandse kazen. Fantastische producten. We richten ons met Zijerveld volledig op verse kaas. Kaas die je bij de speciaalzaak koopt of in een versafdeling in de supermarkt. Wij hebben een aparte benadering van logistiek, productkennis en de wijze waarop onze producten worden verkocht. Het is onze ambitie dat onze klanten het beter doen dan vergelijkbare winkels. Voor de supermarkten vertalen we dit naar betere fair share aandelen (zie noot rechtsonder). Dat sluit prima aan op de definitie van onze missie: het laten groeien van de kaascategorie zodat de klant een beter rendement kan maken op de producten die wij verkopen. Door de integratie van Zijerveld in Friesland- Campina is veel profijt te behalen. We benutten elkaars kennis, niet alleen op het gebied van marketing & sales, maar ook binnen finance, SANDER KOUTSTAAL, MARKET UNIT MANAGER INTERNATIONAL MARKETS BIJ ZIJERVELD (TOT VOOR KORT DIRECTOR SALES BUSINESS UNIT RETAIL BIJ CHEESE) Voor Zijerveld is kaas werkelijk alle mogelijke kaas: van Pecorino uit Italië tot Cabrales uit Spanje of Münster uit Duitsland. Bij FrieslandCampina denken we bij kaas aan Goudse, Edammer of Maasdammer. De manier van werken bij Zijerveld is heel sterk gericht op klanten: op groothandels, op markthandelaren maar ook op de supermarkt. Zij weten weten hoe ze het versschap in de winkels tot bloei moeten brengen. Die succesvolle manier van werken willen we ook uitrollen naar andere afnemers in Europa. Tot nu toe is Zijerveld vooral actief in Nederland, maar wij voorspellen een grotere groei in andere landen. In de afgelopen 100 dagen hebben we een plan gemaakt met de belangrijkste factoren om in andere landen succesvol te worden. We hebben de grote supermarkten per land in kaart gebracht, gekeken naar hun business en hoe het assortiment van Zijerveld van waarde zou kunnen zijn voor deze afnemers. Vanuit mijn vorige functie bij Cheese, heb ik goede contacten met klanten in de wereld van de supermarkten. Toen was ik vooral bezig met de kazen die via het koelschap worden verkocht. Die contacten zijn van grote waarde nu we het assortiment van Zijerveld verder bij Europese klanten in de winkel willen brengen via het schap met verse kazen. JAN VAN POPERING, MARKET UNIT MANAGER RETAIL BENELUX Bij ons ligt de focus op de groei van de verscategorie in de supermarkten. Dat doen we op basis van transparantie, intensieve samenwerking en gemeenschappelijke doelstellingen. Wij werken bijvoorbeeld samen met Jumbo, C1000, Plus, Vomar, Hoogvliet, Jan Linders en Poiesz Supermarkten. We denken mee over maatwerk bij onze klanten; we geven advies over de hele categorie en we verzorgen de implementatie en de aankleding. We denken ook mee met de klant over de goede product/marktcombinatie: we kijken naar de plaats waar de winkel is gevestigd, de klanten in de winkel en de concurrentie. Op basis daarvan maken wij een uitgekiend assortimentsvoorstel voor de winkel dat de meeste marge genereert. Een ander belangrijk element is het meedenken in de logistieke inrichting. Dat doen we met een zogenaamde RCM, het rendements calculatie model. Hiermee adviseren wij de klant op het gebied van de personeelsbezetting in de winkel in relatie tot de manier waarop de kaas wordt aangeboden. Verpakt, of vers uitgesneden. Het berekent het nettorendement op de kaasversafdeling. Dat levert de klant meer rendement op en vermindert de verborgen derving die vaak aanwezig is. De belangrijkste assortimentsgroep in ons assortiment is Noord-Hollandse Gouda. Door deze kaas gedifferentieerd aan te bieden, maken we de relatie met onze klantengroepen hechter en zorgen we voor groei van het premium private label. JAAP HUISMAN, MARKET UNIT MANAGER TRADE BENELUX Vanuit Bouter Kaas, waar ik als locatiemanager werkte, verkochten we vooral Nederlandse Friesland- Campina-kaas. Vanuit Zijerveld gebeurde dat vooral met buitenlandse kaas. Nu de locatie Bouter Kaas in Hardinxveld-Giessendam is geïntegreerd met Zijerveld in Bodegraven, komt het hele Hollandse en buitenlandse assortiment bij elkaar. Als één bedrijf, met één uitstraling krijgen we een veel sterkere positie. We kunnen ons nu beter profileren in de groothandelsmarkt, de plek waar vraag en aanbod bij elkaar komt. Wij hebben vanuit Trade en out of home 75 grote afnemers in Nederland. Kaasgroothandelaren, maar ook Deli XL, Makro en Sligro. Voor Zijerveld is customer intimacy heel belangrijk: luisteren naar je klant en invulling geven aan de wensen en behoeften van de klant. Wij worden niet meer tegen elkaar uitgespeeld. Dat levert ons meer waarde op. Door de verkooporganisatie in verschillende market units op te splitsen, zijn wij in ieder onderdeel van de markt vertegenwoordigd. Wij kunnen straks elke klant optimaal van dienst zijn: met een beter, breder en uitgekiend kaasassortiment. * De fair share wordt berekend door het marktaandeel van een bepaalde assortimentsgroep te delen door het totale marktaandeel van alle groepen. De uitkomst wordt vermenigvuldigd met 100. Een fair share van boven de 100 houdt in dat een assortimentsgroep beter scoort dan de totale formule.

16 30 Spark Cheese, Butter & Milkpowder Cheese, Butter & Milkpowder Spark 31 Met meer melk meer vet valoriseren Als het melkquotum in 2015 wordt afgeschaft, zal de melktoevoer naar verwachting stijgen. Ook Friesland- Campina Butter & Milkpowder maakt zich op om meer melkvet tot meer waarde te verwerken. De business unit Industrial Product Specialties (IPS) speelt daarbij een belangrijke rol. Operator Wouter Weersink, boterproductie in Lochem. Foto: William Hoogteyling In de periode komt er een groeiende hoeveelheid melk op ons af, legt Martien van den Hoven de impact van de afschaffing van het melkquotum uit. Hij is managing director van Friesland- Campina Butter & Milkpowder, de werkmaatschappij die nu al 35 tot 40 procent ( ton) van het melkvet uit alle aangeboden melk verwerkt. Hoewel de vraag naar zuivel wereldwijd toeneemt, wordt het nog een kunst om vraag en aanbod, na afschaffing van het melkquotum, met elkaar mee te laten groeien. Die extra hoeveelheid melk raak je niet alleen kwijt in bekertjes karnemelk of Mona-toetjes. Vetstrategie FrieslandCampina Butter & Milkpowder breidt op bestaande productielocaties de capaciteit uit om meer melk en room te verwerken tot boter- en melkpoederproducten. En we kijken ook naar de valorisatie van vet, legt Martien van den Hoven de strategie uit. Op welke manier voegen we de meeste waarde toe aan meer melkvet? We zoeken naar goede toepassingen voor de toenemende hoeveelheid melkvet en een goede, stabiele opbrengstprijs. Eén die niet onderhevig is aan grote prijsschommelingen. Vandaar een studie binnen de werkmaatschappij naar de opties voor vetvalorisatie. IPS levert een groot aandeel in de capaciteit en waarde door nu al ongeveer ton melkvet tot boter en boterachtige producten te verwerken. Commercieel directeur Jeroen van Esseveld ziet de druk op en het belang van IPS in de vetstrategie toenemen. Sinds route2020 focussen we op toegevoegde waarde. We bieden klanten oplossingen; geen producten. Dat kunnen ingrediënten met bepaalde functionaliteiten zijn voor klantspecifieke consumentenartikelen, of bepaalde service en logistieke diensten. En IPS is vaker overgegaan op verkopen gekoppeld aan de boternotering. Nu de verkoopprijs meebeweegt met de kostprijs, beïnvloeden prijsschommelingen de marges van IPS minder dan bij vaste prijzen. Dat verbetert de voorspelbaarheid van onze resultaten. Langer termijnplan Jeroen noemt drie verbeterpunten uit de studie: Het duurt vandaag nog te lang voordat we iets nieuws op de markt brengen, we hebben meer focus nodig bij het ontwikkelen van nieuwe initiatieven voor markten, klanten en segmenten, en we kunnen nog strakker zijn in ons contractbeleid en de koppeling aan de boternotering. De aanpak van die verbeterpunten is uitgewerkt en afgelopen augustus door het business group manage- ment goedgekeurd. Het bijgewerkte langetermijnplan van IPS loopt nu tot 2017 zodat het moment van afschaffing van het melkquotum er binnen valt. Concreet wil IPS inniger en intensiever samenwerken met klanten; dichter tegen hen aan schurken, noemt Jeroen dat. Die klanten kiezen we bewuster. Zo creëren we meer focus op minder projecten, waardoor onze slagkracht groter wordt. Jeroen stuurt op productontwikkeling in partnerships: Wij hebben bijvoorbeeld de technologische kennis om melkvet te fractioneren, waarmee producteigenschappen zijn te veranderen. Dat kan bijvoorbeeld een voordeel zijn voor fabrikanten, die hun chocoladeproducten ook in warme landen verkopen. Samen kunnen we chocola ontwikkelen die bij hogere temperaturen niet smelt. Omdat niet alle klanten de technologische kennis van FrieslandCampina Butter & Milkpowder kennen, of weten hoe ze deze voor hun eigen producten kunnen benutten, opent de werkmaatschappij de deuren. We organiseren bijvoorbeeld binnenkort een Butter seminar, waarvoor we productontwikkelaars van klanten, kwaliteitsmedewerkers en fabrieksdirecteuren uitnodigen. Aan het programma werken ook wetenschappers en universiteiten mee. Door te tonen wat we met melkvet kunnen, willen we met onze klanten verdere toepassingsmogelijkheden verkennen. Als we samen in specifieke oplossingen durven investeren, brengen we melkvet tot meer waarde voor allebei. Butter & Milkpowder FrieslandCampina Butter & Milkpowder verwerkt jaarlijks op drie productielocaties zo n ton boter voor klanten over de hele wereld. Samen met werkmaatschappij Cheese, verwerkt de business group daarmee driekwart van al het melkvet uit melk van ledenmelkveehouders. De drie productielocaties in Nederland: Den Bosch: vooral standaardboter en consumentenproducten, zoals Campina Botergoud Lochem: voor standaardboter en melkpoeder Noordwijk (Groningen): voor boter, boterolie en boterspecialiteiten Bij Butter & Milkpowder werken 450 mensen, waarvan er ruim 100 meewerken aan de boterolie en boterspecialiteiten van Industrial Product Specialties (IPS). Deze producten met een hogere toegevoegde waarde dan standaardboter, worden gebruikt in bakkerijproducten, zoals koeken en croissants en zoetwaren, chocolade en ijs. Klanten zijn onder andere Délifrance, Mars, Kraft, Nestlé en Unilever. Het langetermijnplan van Industrial Product Specialties loopt tot 2017 en heeft drie pijlers: Sneller nieuwe producten ontwikkelen en naar de markt brengen Meer focus op productontwikkeling: kiezen voor minder klanten, minder trajecten starten en er meer succesvol afronden Nog strakker sturen op gekoppelde verkopen

17 32 Spark Cheese, Butter & Milkpowder Cheese, Butter & Milkpowder Spark 33 FrieslandCampina Cheese Retail Europe: De blik naar buiten, richting 2016 FrieslandCampina Cheese heeft het afgelopen jaar de nodige organisatorische veranderingen ondergaan. Zo zijn de verkoopactiviteiten van huismerk-producten in Europa sinds 1 maart 2013 gebundeld in de business unit Retail Europe. Directeur Fridjov Broersen geeft een toelichting op deze nieuwe organisatie. Foto: Bram Petraeus Wat doet Retail Europe? Wij verkopen kaas aan bijna alle supermarktketens in Europa. In de meeste gevallen zijn dat huismerken. In Nederland verkopen we alleen huismerken, zoals Zaanlander bij Albert Heijn. In Spanje verkopen we ook merken aan supermarktketens. Waarom een nieuwe organisatie? We hebben andere klanten met andere wensen dan business to business van Cheese. Die business unit levert aan professionele klanten die kaasproducten verwerken, bijvoorbeeld voor de pizza s van Dr. Oetker. In de nieuwe structuur kunnen wij onze activiteiten dichter op de markt, dichter bij onze klanten organiseren. Naast verkooporganisaties in negen landen, hebben we ook zeven verpakkingsfabrieken. Bij Retail Europe werken ongeveer mensen. Het is geweldig om te merken hoe trots medewerkers zijn op FrieslandCampina en de producten die we maken. Dat is een uitstekend startpunt voor de nieuwe organisatie, waar ik nieuw bij FrieslandCampina begonnen ben. Wie zijn jullie klanten en welke producten kopen ze? Klanten zijn supermarktketens als Tesco, Jumbo, Carrefour en EDEKA, Superunie, Lidl en Aldi. We verkopen aan 80 klanten in negen Europese landen. Van de ton kaas die binnen Cheese omgaat, verkopen wij ongeveer ton. Dat zijn voornamelijk onze kaasklassiekers Goudse, Maasdam en Edam. Het grootste deel in verpakte vorm. De organisatie staat. De plannen zijn gemaakt. Wat zijn de speerpunten? Met our plan to accelerate willen we de business versnellen. Vanuit onze strategie met focus op kwaliteit en veiligheid, hebben we drie thema s als speerpunten tot 2016 uitgewerkt. Het eerste speerpunt is: van volume naar waarde. Dat betekent niet alleen veel kilo s verkopen maar kilo s met winst verkopen. In de toekomst wordt meer melk tot andere producten dan kaas verwerkt of voor andere markten zoals Rusland bestemd. Daardoor komt er minder kaas beschikbaar, wat de prijs ten goede komt. Ten tweede: dichterbij de klant. De wensen van de klant zijn het startpunt voor de inrichting van onze operatie. We willen als eerste worden gebeld, als de klant een leverancier nodig heeft. In de praktijk betekent dat niet enkel begrijpen wat klanten nodig hebben, maar ook leveren wat en hoe ze willen. Voor klanten is voedselveiligheid, betrouwbaarheid en kwaliteit belangrijk en wij doen dat goed. Met een beperkte groep retailers werken we intensiever samen: we adviseren over het assortiment, delen onze zienswijze op trends in de markt en verminderen kosten door bewust geen halflege vrachtwagens te laten rijden. We stellen ook een gezamenlijke duurzaamheidsagenda op. En als derde: de dingen die we doen, eenvoudiger doen. Dit thema noem ik simplicity ; de complexiteit in onze operatie verminderen. In het schap liggen te veel artikelen, terwijl onderzoeken aantonen dat minder artikelen de consument een beter overzicht geven, waardoor hij makkelijker koopt. We verkopen bijvoorbeeld vijf miljoen kilo van 250 gram verpakte plakken. Laten we daar meer van doen. We hebben ook verpakkingen in ons assortiment van 380 gram en 420 gram plakjes. Door voor één maat te kiezen, vereenvoudigen we de fabrieksagenda en verlagen we kosten. Overigens raakt simplicity meer dan de fabriek. Ook bij vergaderingen en en geldt: kan het niet minder, korter of anders? Wat is komend jaar van de plannen te zien? De ontwikkelingen van huismerken in retail zijn enorm: neem bijvoorbeeld Tesco Finest, dat wordt als premium merk verkocht. Wij hebben goed gekeken naar hoe we de boven- en onderkant van de huismerkenmarkt kunnen bedienen. De samenstelling van ons assortiment voor 2014 is bijna definitief en sluit beter aan bij onze klanten. Een ander voorbeeld: supermarkten, zoals Carrefour en Aldi, verkopen veel uit dozen. Daar liggen dozen in het schap in plaats van producten in stellingrekken. Wij kijken hoe we daarbij kunnen helpen. Bijvoorbeeld door in dozen te leveren die goed te stapelen zijn én in de winkel een goede uitstraling hebben en houden. Alle aandacht is nu gericht op het waarmaken van onze plannen in de supermarkt. Met dit teamwork en deze passie zien we uit naar een succesvol Onze activiteiten dichter op de markt, dichter bij onze klanten organiseren

18 34 Spark Spark 35 Cheese, Butter & Milkpowder Ingredients FrieslandCampina Cheese kiest in het strategisch plan voor operational excellence, uitblinken in de uitvoering van processen. Zoals het proces van bestelling tot betaling ( order to cash ), dat Yves van Coillie, business unit directeur bij de werkmaatschappij Cheese, cruciaal noemt: Een kaas is pas verkocht als hij betaald is. Uitblinken in betrouwbaarheid van bestelling tot betaling Anno 2013 excelleren collega s vanuit het central office in Amersfoort, van waaruit ze half Europa bedienen, in ordermanagement en facturatie. De nieuwe werkwijze wordt in 2014 uitgerold naar de overige kantoren in Spanje, Duitsland en Frankrijk. Angelique Schwarz, customer service manager, schetst een voorbeeld van de oude manier van werken. Onze Italiaanse agent bijvoorbeeld ontving een order, soms mondeling, en mailde die informatie naar Nederland. In Amersfoort controleerden en verwerkten collega s de order handmatig. Met razendsnel ingrijpen en bijsturen, werden beloftes aan klanten waargemaakt. Maar, regelmatig ontstonden misverstanden of prijsverschillen in de keten. Soms kwamen facturen niet aan, werden betwist, of verschilden per order. Daardoor werden ze niet of te laat betaald, of moesten gecorrigeerd worden. Spoorboekje Nu, na stroomlijning, is er een spoorboekje waarin de verkeersregels in het proces van bestelling tot betaling zijn vastgelegd. De Italiaanse agent typt de order in, die data gaan automatisch naar Nederland waar afwijkingen door het systeem worden gesignaleerd. De bevestiging gaat digitaal rechtstreeks naar de klant, net als later de factuur. In één keer goed en altijd goed; daar streven we naar, vat Yves Van Coillie samen. Uit recente enquêtes blijken meerdere klanten tevredener met onze customer service en administratie. We hebben drie hefbomen gebruikt, legt Angelique uit: Standaardiseren en verbeteren van het proces, zoveel mogelijk centraal aansturen of centraliseren, en automatiseren wat kan. Ze gebruikt de metafoor van een snelweg om het resultaat te duiden: De doorstroming is nu prima. Vertragingen zijn zeldzaam. Minder auto s (orders) wachten met pech op de vluchtstrook op hulp en nauwelijks nog wegwerkzaamheden en spoedreparaties. Minder uren vanwege fouten, wijzigingen en klachten, en snellere betalingen, bespaart jaarlijks structureel een miljoen euro. Voorsorteren De blauwdruk voor het ordermanagement- en facturatieproces sluit aan op het Summitprogramma. Dat vereenvoudigt de overgang naar One Back Bone. Cheese staat weliswaar later gepland in de uitrol, maar het order to cash-proces staat voorgesorteerd klaar voor SAP: niet alleen de processen en systemen, maar ook de mensen en organisatie. Nu is het een kwestie van vasthouden: prestaties meten, inspringen op eventuele afwijkingen en continu verbeteren, zegt Yves Van Coillie. Volgende stappen zijn de geografische uitrol, de stroomlijning van het klachtenafhandelingsproces en de implementatie van een klantenportal. Olievlek Veranderen betekent ook doorzetten, merkt Angelique op. Inmiddels loopt alles gestroomlijnd. Dat merkt iedereen in deze keten van ordermanagement en facturatie, waarbij vijf afdelingen en drie werkmaatschappijen betrokken zijn. Mensen kijken nu met een andere bril naar hun rol en verantwoordelijkheid. De continue verbetermodus werkt aanstekelijk en verspreidt zich als een olievlek. Moesten we vanuit het programmateam eerst iedereen meenemen in de nieuwe werkwijze, nu staan mensen na een foutje in de operatie aan mijn bureau, met suggesties hoe iets structureel beter kan. Bruggen bouwen tussen Nederland en China FrieslandCampina groeit hard in China. Voornamelijk met kindervoeding, maar ook de markt voor zuivelingrediënten groeit. Zakendoen in China is anders dan in veel westerse landen. Zo speelt de Chinese overheid een dominante rol op de markt. Als grote en groeiende speler op de zuivelmarkt is het onderhouden van relaties met de Chinese overheid dan ook erg belangrijk voor Friesland- Campina. Als onderdeel van de Greater China strategy vervult de dit jaar opgezette Dairy Development Desk China hierin een belangrijke rol. China is de snelst groeiende zuivelmarkt ter wereld. Daarmee is China meteen een belangrijke groeimarkt voor FrieslandCampina. De komende jaren hopen we ons marktaandeel te kunnen vergroten en het productportfolio uit te breiden, zo begint Atze Schaap zijn verhaal. Sinds 1 augustus is hij benoemd tot directeur Dairy Development China en geeft hij leiding aan de Dairy Development Desk China. We zijn een grote importeur van kindervoeding en een belangrijke speler in de markt van zuivelingrediënten. Door de vele voedselschandalen in China in de afgelopen jaren, zijn Chinese consumenten argwanend geworden ten opzichte van lokaal geproduceerde (kinder)voeding. Zo was er het melanineschandaal in Toen zijn er zelfs kleine kinderen overleden doordat schadelijke stoffen in de babyvoeding zaten. Vandaar dat Chinese ouders extra belang hechten aan voedselveiligheid: ze willen het allerbeste voor hun kind. Het is mooi dat wij daar als FrieslandCampina een bijdrage aan kunnen leveren, niet alleen door de export van kindervoeding naar China, maar ook door de verkoop van onze ingrediënten aan Chinese producenten van babyvoeding. Man van relaties Atze Schaap was eerder directeur Coöperatieve Zaken bij FrieslandCampina, waar hij ruim 15 jaar werkte aan kwaliteit in de zuivelketen. Hij kent de keten van gras tot glas door en door en heeft in de loop van de jaren een groot netwerk opgebouwd, iets wat nu goed van pas komt in zijn nieuwe rol. Deze stap was voor mij echt compleet nieuw. China trekt mij omdat het een interessante oude cultuur is, waar op dit moment ontzettend veel gebeurt. De samenleving is booming; je ziet het groeien waar je bij staat. De enorme drive Atze Schaap vertelt het van gras tot glas verhaal aan de Universiteit van Fudan Bekijk hier een kort filmpje waarin Atze Schaap op bezoek is bij Chinese boeren

19 36 Spark Ingredients Ingredients Spark 37 bij mensen en de dynamiek is voelbaar. Dat geldt ook voor de activiteiten van FrieslandCampina in China. Met mijn ervaring mag ik daar met mijn nieuwe enthousiaste team iets aan bijdragen; een hele eer. Maatschappelijk verantwoord zaken doen Veel van de activiteiten van de Dairy Development Desk China zijn gericht op het intensiveren van de relaties met de Chinese overheid en met Chinese en Nederlandse kennisinstellingen zoals universiteiten. Atze: De lokale zuivelindustrie in China bestaat nu nog uit veel bedrijven, die heel versnipperd zijn. De overheid wil dat zij beter gaan samenwerken waardoor de eigen zuivelindustrie sterker wordt. Dit heeft ook invloed op de regelgeving voor importbedrijven, zoals FrieslandCampina. Daarom is het extra belangrijk om deze relaties met de overheid goed te managen. Ze vragen ons ook om een good corporate citizen te zijn: als je op lange termijn in China zaken wilt doen, dan moet je als bedrijf iets doen voor de Chinese samenleving. Dit doen we door kennis en expertise te delen, bijvoorbeeld via een nieuw Sino Dutch Dairy Development Centre en het Dairy Development Programme. Kennis delen De Dairy Development Desk China werkt samen met Wageningen UR en de China Agricultural University aan het realiseren van een Sino Dutch Development Centre in China. Atze: In dit centrum gaan we onderzoek doen naar de veiligheid en kwaliteit van melk, een modelboerderij opzetten om te laten zien hoe je op een veilige manier melk produceert en uitwisseling van kennis tussen universiteiten bevorderen. We verwachten deze activiteiten in 2014 te realiseren. Het Dairy Development Programma maakt onderdeel uit van het beleid voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) van Friesland- Campina. Atze: Eerder zijn Nederlandse boeren bijvoorbeeld naar Thailand geweest om daar boeren te informeren over diervoeding, diergezondheid en melkkwaliteit. In China gaan we dit ook doen. Er is daar vooral behoefte aan vaardigheden om veilige melk en méér melk te produceren. We willen de Dairy Development Desk China op langere termijn uit laten groeien tot een platform voor dairy development wereldwijd. In dit platform kunnen we contacten met overheden bundelen, gezamenlijk samenwerken met externe partners zoals universiteiten, een consultancy pool opzetten en ook intern kennis en expertise bij elkaar brengen. Knooppunt van kennis We weten dat er vanuit verschillende afdelingen binnen Friesland- Campina contacten zijn met China. Als we deze kennis en expertise bundelen, kunnen we samen nog veel meer bereiken in China. Met de Dairy Development Desk China willen we deze kennis samenbrengen en als het ware een knooppunt zijn waar alles bij elkaar komt. Ook faciliteren we bijvoorbeeld bezoeken van Chinese delegaties aan Nederland; iets waar veel planning en organisatie aan vooraf gaat. Wij hebben de juiste ingangen en relaties om de bezoeken succesvol te laten verlopen. Wil je contact opnemen met de Dairy Development Desk China? Mail dan naar: Vlnr. Tanja Goedhart (project manager), Jouke Veldman (project officer/trainee), Arjan Petten (business development manager), Fan Hsueh (project assistente) en Atze Schaap. De Dairy Development Desk China heeft in de afgelopen maanden een aantal bezoeken van Chinese overheidsdelegaties aan FrieslandCampina in Nederland georganiseerd. Doel van de bezoeken was om de Chinese delegaties te laten zien hoe de zuivelketen van gras tot glas werkt. Zo wordt het verhaal achter Friso, het bekende merk voor babyvoeding, verteld. In juli bracht een delegatie van de Chinese Academy of Inspection and Quarantaine (CAIQ) een bezoek aan FrieslandCampina in Nederland. Ze waren erg onder de indruk van de kwaliteit in de keten van gras tot glas. Hun bezoek werd in China opgevolgd met een college aan de Universiteit van Fudan in Shanghai, een van de topuniversiteiten in China, waar Atze Schaap trots het podium deelde met diverse overheidsvertegenwoordigers. Nieuw Chinees- Nederlands onderzoeks- en kenniscentrum Op 16 november 2013 is in China een overeenkomst ondertekend voor de oprichting van het Sino Dutch Dairy Development Centre (SDDDC) in aanwezigheid van de Nederlandse Minister-President Mark Rutte. Het SDDDC is een nieuw Chinees-Nederlands onderzoeks- en kenniscentrum ter verbetering van Chinese zuivel. Samen met de China Agricultural University (CAU) en Wageningen UR ondertekende FrieslandCampina de overeenkomst. De Nederlandse Minister-President Mark Rutte zei bij de ondertekening: Als grote politieke en economische wereldspeler maakt China momenteel belangrijke hervormingen door. Nu is dus hét moment om de onderlinge banden te versterken. Cees t Hart voegt hieraan toe: China is op weg om s werelds grootste en belangrijkste zuivelmarkt te worden. Het is daarom van belang dat de mogelijkheden om op een veilige manier meer melk van de hoogste kwaliteit te produceren ten volle worden benut. De Nederlandse van gras naar glas -aanpak vormt de basis van onze garantie op veiligheid en kwaliteit. Om deze aanpak tot een succes te maken is nauwe samenwerking tussen overheden, universiteiten en het bedrijfsleven van essentieel belang. FrieslandCampina ziet ernaar uit om de ervaring die we in de afgelopen 140 jaar hebben opgedaan op het gebied van melkveehouderij en zuivelproductie te delen met onze Chinese partners via het SDDDC. Het centrum richt zich op: Onderzoek en het verbeteren van de productiviteit, de veiligheid en de kwaliteit van de logistieke zuivelketen in China; Het opzetten van een Dairy Expertise Centre waar de meest recente technologie op het gebied van veiligheids- en kwaliteitssystemen en technieken gebruikt zullen worden op een Chinese modelboerderij; Het organiseren van bezoeken naar Nederland voor Chinese delegaties om met eigen ogen te zien hoe de Nederlandse zuivelindustrie de zuivelketen heeft georganiseerd en samenwerkt met Nederlandse onderzoeksinstituten en overheidsinstellingen. Het opzetten van een universitair uitwisselingsprogramma en lesprogramma. FrieslandCampina in China Grote markt voor kindervoeding (Friso) Ook kansen voor: Nutrifeed (jongdiervoeding), kaas Geen eigen productielocaties; alleen import Werkmaatschappij in Beijing (Ingredients), Shanghai en HongKong (beide Consumer Products Asia, Friso) Verkoop in meer dan 70 steden; veel via speciaalzaken voor baby s en internet Jiang Peimin, voorzitter van de CAU en Minister-President Mark Rutte

20 38 Spark Consumer Products Europe, Middle East & Africa Consumer Products Europe, Middle East & Africa Spark 39 FrieslandCampina Leeuwarden Groeien met Pave De locatie van FrieslandCampina in Leeuwarden bestaat dit jaar precies een eeuw. Met het meerjarenproject Pave wordt gewerkt aan de basis voor een volgend succesvol hoofdstuk. Het eerste deel, Pave 1, omvat een investering van ruim 36 miljoen euro en betreft de bouw van een state-of-the-art productielijn voor het maken, vullen, steriliseren en verpakken van blikken gecondenseerde melk (Evap). Een deel van het Pave 1 projectteam. Het lichtgrijze deel van het gebouw achter hen herbergt de nieuwe vul-, sterilisatie- en verpakkingsmachines. Vlnr. Ronald Bijsterbosch, Anne Zuidema, Wietse van der Veen, Peter Zuidema, Jeljer Glashouwer, Sjoerd Hofstee, Klaas Hidde de Groot, Dirk Venema, Meindert Vellinga, Rein van der Zwaag, Zwanette Klompstra- Folkertsma, Oane Vlasma, Rob Merks en Cor de Vries. Ook lid van het team, maar niet op deze foto: Klaas Kuiper, Gerko Wijngaarden, Frank Bok, Ton van Geffen, Willem Ytsma, Willem de Vries, Remco Schilpzand en Henri Appeldorn. Foto: Het Hoge Noorden Operator Gerko Wijngaarden bij de nieuwe laslijn, waarop rompen van de bussen worden gemaakt. Foto: Het Hoge Noorden Pave 1 is onderdeel van een veel groter investeringsprogramma om de productie van Evap in Leeuwarden te moderniseren en uit te breiden, vertelt Sjoerd Hofstee, programmamanager van Pave. Met dit onderdeel, dat eind 2013 in bedrijf komt, lossen we een belangrijk knelpunt op: we zitten al enkele jaren tegen de grens van onze capaciteit voor de 170 grams verpakking. Bussen De vernieuwing begint in de bestaande Bussenfabriek in Leeuwarden. Daar maakt Friesland- Campina zelf de bussen waarin Evap wordt verpakt. Naast de vier bestaande laslijnen is nu een vijfde geplaatst, die de rompen van de nieuwe bussen produceert. Met een capaciteit van bussen per minuut is het de snelste ter wereld, vertelt Gerko Wijngaarden, operator en lid van het Pave-team. Op een andere verdieping in dezelfde fabriek stampt straks een fonkelnieuwe dekselpers deksels en bodems per minuut uit platen blik. Grote stroom De kant-en-klare bussen en hun losse bodems gaan vanuit die fabriek met een eigen transportbaan naar de tientallen meters verder gelegen nieuwe vul- en sterilisatiehal. In de vulmachines en dan: negen meter lang elk liggen ze daar al naast elkaar: twee voorverwarmers, twee continusterilisatoren en twee koelers. Ze vormen het indrukwekkende hart van de sterilisatieafdeling in de nieuwe lijn. Straks gaan er in een onafgebroken stroom busjes per minuut, royaal meer dan 1,5 miljoen per dag doorheen. Het hele sterilisatieproces duurt 28 minuten. De busjes vervolgen hun route meteen naar de nieuwe inpakafdeling. Ingericht om met dezelfde recordsnelheid de bussen te etiketteren, te verpakken in dozen en die op pallets te plaatsen. Bij de keuze van machines en installaties zijn kwaliteit, veiligheid, efficiency en snelheid sleutelwoorden, vertelt Peter Zuidema, als teamleider van de Blikmelkafdeling Processing actief binnen het Pave 1 projectteam. Zo gebruiken de vulmachines röntgenapparatuur en gewichtscontrole, zodat we zeker weten dat elk blikje ook precies het volume bevat wat de verpakking belooft. De machines op de verpakkingsafdeling zijn allemaal rond de operators gegroepeerd. De operators bedienen de machines vanaf het scherm, maar kunnen alles overzien en in een paar stappen bij de machine zijn. Eigentijds Wat gaat de wereld van deze verandering merken? Evap krijgt een nieuwe verpakking, zegt Sjoerd. Het nieuwe 170 grams busje is dubbel genekt : het is aan de boven- en onderzijde versmald en daardoor perfect stapelbaar. En het krijgt nieuwe etiketten: eigentijdse zelfklevende krimpfolie vervangt het papieren etiket. Pave 2 Voor Leeuwarden is dit het begin van veel meer veranderingen. Volgend jaar begint de bouw van een fabriek voor de processing van Evap: Pave 2. Daarin gaat FrieslandCampina Evap maken volgens een nieuw procedé en vandaar ook de naam: Pave is Evap andersom geschreven. Ook die nieuwe uitbreiding in capaciteit is hard nodig. Sjoerd: De afzet kan nog met prachtige cijfers verder groeien en bovendien: we praten met collega s van melkvalorisatie en zuiveldranken over investeringen in het hart van de FrieslandCampina strategie route2020. Het nieuwe busje (hier als dummy) is dubbel genekt en daarmee perfect stapelbaar.