Opleidingsschool Haaglanden

Transcriptie

1 CURSUSGIDS

2

3 Inhoud Opleidingsschool Haaglanden 4 Over de cursussen 5 Cursussen en leerwerktaken 7 Jaaroverzicht cursussen op de OSH-scholen 8 Bekwaamheidseisen en rollen 10 Beroepsrollen en beroepstaken 11 1 Pubers! 12 2 Communiceren en contact maken met de klas 14 3 Activeren met OE 2 R 16 4 Intervisie met videoanalyse 18 5 De toets der Kritiek 20 6 Pakkende lessen 22 7 Contact met ouders 24 8 Taalbeleid 26 9 Activerende didactiek Zorgleerlingen Lesvoorbereiding en de start van de les Orde houden Intervisie Stemgebruik, houding en lichaamstaal Authentieke educatie Lesgeven in VMBO beroepsgericht De eerste en tweede correctie 44 Namen en adressen, colofon 46 3

4 Opleidingsschool Haaglanden Opleidingsschool Haaglanden (OSH) is een samenwerkingsverband tussen zeven scholen voor voortgezet onderwijs en vier lerarenopleidingen. OSH begeleidt een groot aantal studenten bij hun opleiding tot bevoegd en bekwaam docent. Zowel eerste- als tweedegraders wordt een stageplek geboden bij diverse vakken binnen de aangesloten scholen. Begeleiding van studenten gebeurt door vakcoaches op een professionele manier, door gecertificeerde begeleiders. Niet alleen wordt door deze samenwerking voorzien in de behoefte aan goede en professioneel opgeleide docenten binnen de aangesloten scholen van Opleidingsschool Haaglanden, maar ook voorziet het daarmee in de behoefte aan bevoegde docenten in de hele regio. Op een opleidingsschool worden theorie en praktijk op een evenwichtige manier bij elkaar gebracht. De theorie van de lerarenopleiding wordt toegepast in de praktijk op een van de deelnemende VO scholen, en op een verantwoorde manier geïntegreerd. Daarmee wordt een veel groter deel van de opleiding dan nu gebruikelijk is in praktijksituaties aangeleerd. Dit noemen we praktijkleren. Binnen OSH is, ter ondersteuning van dit praktijkleren, een groot aantal cursussen ontwikkeld waarvan de inhoud aansluit bij de programma s van de lerarenopleidingen. Dit is geen statisch aanbod. Elke cursus is en blijft in ontwikkeling. We realiseren ons dat dit programma een eerste basis vormt. Het programma wordt de komende tijd verder uitgebouwd, zowel in de breedte als in de diepte. 4

5 Over de cursussen Voor je ligt een programmaboekje, waarin de cursussen die de gezamenlijke scholen van Opleidingsschool Haaglanden (OSH) aanbieden, staan beschreven. Je kunt op alle aangesloten scholen cursussen volgen. De keuze van de cursussen vindt plaats in afstemming met de eigen vakcoach en met de eigen lerarenopleiding. De zes scholen zijn van mening, dat alle studenten zowel die van de eerstegraads als tweedegraads lerarenopleidingen in het kader van hun opleiding een aantal cursussen moeten volgen. Dit past binnen alle aan te leren docentcompetenties. Het geeft meer inzicht in de schoolorganisatie en geeft verdieping aan de stage. We hebben er naar gestreefd om in dit programmaboek een duidelijk overzicht te geven van alle cursussen, zodat alle studenten van Opleidingsschool Haaglanden kunnen zien wanneer en waar ze worden aangeboden, wat precies de inhoud is, en hoe je je voor de cursussen kunt opgeven. Een overzicht van de cursussen vind je op de pagina s 8 en 9. Naast deze cursussen zijn er uiteraard op elke school ook verschillende introductie- en begeleidingsbijeenkomsten: deze zijn echter niet in de tekst opgenomen. Bekijk het aanbod en kies uit de diverse programmaonderdelen. Als je vragen of opmerkingen hebt dan kun je terecht bij de vakcoach of bij de instituutsopleider van jouw lerarenopleiding. zie ook: 5

6 6

7 Cursussen en leerwerktaken Als je als Oids student van de Hogeschool van Rotterdam stage loopt op Opleidingsschool Haaglanden, zul je speciale leerwerktaken in je stageschool uitvoeren, de zgn. Schoolspecifieke Leerwerktaken. Deze worden beschreven in de Handleiding Leerwerktaken, die je van de schoolopleider krijgt. Een aantal cursussen in dit boekje van de OSH ondersteunen het werken aan die Schoolspecifieke Leerwerktaken. In het jaaroverzicht cursussen kun je ze herkennen aan het nummer van de betreffende leerwerktaak (LWT) in de 2e kolom van het overzicht. Een voorbeeld: de cursus Pubers! ondersteunt het eerste onderdeel van 4e Schoolspecifieke Leerwerktaak in het tweede leerjaar en dat noteren we in het jaaroverzicht zo: LWT 2.4, nr. 1. Tijdens de cursussen werk je aan opdrachten. De producten die daaruit voortvloeien - denk bijvoorbeeld aan filmopnames, aan feedback van je vakcoach of medestudenten, aan je lesvoorbereidingen - kun je opnemen in je portfolio. Elke cursus wordt bij actieve deelname afgesloten met een certificaat, getekend door de cursusgever. De beoordeling van de totale uitvoering van de Schoolspecifieke Leerwerktaak berust bij jouw schoolopleider. 7

8 Jaaroverzicht cursussen op de OSH-scholen Alle cursussen worden aangeboden tussen 15 en 17 uur, tenzij anders vermeld. Het LWT nummer dat bij een aantal cursussen vermeld staat verwijst naar de bijbehorende Leerwerktaak van de 2e graads lerarenopleidingen. wat LWT docent waar bijeenkomsten start follow-up Startbijeenkomst OSH - Interne en externe experts Lyceum Ypenburg di 10 sep - Pubers! 2.4 nr. 1 Mariëlle Theunissen Alfrink College wo 11 sep wo 25 sep Orde houden (1.4, nr.2) Charlotte van der Ham Adelbert College do 12 sep do 26 sep Communiceren en contact maken met de klas 2.4 nr. 2 Arianne Hogervorst Adelbert College wo 18 sep wo 2 okt Activeren met OE 2 R 2.4 nr. 3 Pieter Manders Randy Schwidder Rijswijks Lyceum wo 9 okt wo 30 okt Intervisie met videoanalyse 2.5 Annette Burgers Maris College Bohemen wo 16 okt 9x volgens te maken afspraak Herfstvakantie okt De toets der Kritiek - Elmar Caspers Veurs Lyceum wo 6 nov wo 20 nov Stemgebruik, houding en lichaamstaal (1.4 nr. 3) Charlotte van der Ham Adelbert College di 12 nov di 26 nov Pakkende lessen 2.4 nr. 4 Annette Burgers Maris College Houtrust wo 13 nov wo 27 nov Contact met ouders - Diverse schoolopleiders alle OSH scholen Taalbeleid - Rob de Ruiter Rijswijks Lyceum volgens - eigen jaaragenda wo 11 dec - 8 Kerstvakantie 23 dec - 3 jan

9 Jaaroverzicht cursussen op de OSH-scholen wat LWT docent waar bijeenkomsten start follow-up Lesvoorbereiding en de start van de les 1.4 nr. 1 Ed Hamwijk Hofstad Lyceum wo 22 jan wo 12 feb Activerende didactiek 2.4 nr. 5 Mariëlle Theunissen Alfrink College Zorgleerlingen - Margo Bleeker Rijswijks Lyceum wo 29 jan wo 5 mrt 8:45 15:30 u. wo 29 jan - Orde houden 1.4 nr. 2 Rob de Ruiter Rijswijks Lyceum wo 5 feb wo 5 mrt Voorjaarsvakantie feb of feb Intervisie 1.5 Diverse schoolopleiders Stemgebruik, houding en lichaamstaal Authentieke educatie 1.4 nr. 3 Mariëlle Theunissen Alle OSH scholen wo 12 mrt 9x volgens te maken afspraak Alfrink College wo 19 mrt wo 2 april - Elmar Caspers Veurs Lyceum wo 19 mrt - Lesgeven in VMBO beroepsgericht De eerste en tweede correctie 2.4 nr. 5 Sander Blom Randy Schwidder Van Vredenburch College wo 26 mrt - Elmar Caspers Veurs Lyceum wo 16 apr - wo 9 apr Meivakantie per school verschillend 9

10 Bekwaamheidseisen en rollen Bekwaamheidseisen Gelden voor alle leraren en studenten cursus Interpersoonlijk competent 1, 2, 6, 7, 11, 12, 14, 16, 17 Pedagogisch competent 1, 2, 7, 9, 11, 12, 16 Vakinhoudelijk en didactisch competent 2, 5, 6, 8, 9, 12, 15, 16, 17 Organisatorisch competent 3, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 14, 16 Competent in samenwerking met collega s 4, 7, 13 Competent in samenwerking met de 2, 7, 10 omgeving Competent in reflectie en ontwikkeling 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17 Rollen Gehanteerd door 1e graads opleidingen cursus Regisseur 3, 6, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 16 Didacticus 3, 5, 6, 8, 9, 12, 15, 16, 17 Pedagoog 1, 2, 7, 10, 11, 12, 16 Specialist 5, 7 Lid schoolorganisatie 7, 10 Begeleider 1, 2, 9, 10, 11 Professional 4, 7, 13,14 10

11 Beroepsrollen en beroepstaken Beroepsrollen Gehanteerd door 2e graads opleidingen cursus Uitvoerder van onderwijs 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 16, 17 Ontwerper van onderwijs 1, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 14, 15, 17 Praktijkgericht onderzoeker 4, 5, 9, 10, 13 Teamlid en collega 7 Lerende professional 1, 2, 4, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 16 Beroepstaken Clusters, gehanteerd door 2e graads opleidingen cursus Omgaan met een groep 1, 2, 9, 11, 12, 14, 16 Verzorgen van leeractiviteiten: voorbereiden, uitvoeren en evalueren 3, 5, 6, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 16, 17 Hanteren van onverwachte situaties 1, 2, 7, 11, 12, 16 Gesprekken met leerlingen 1, 2, 7, 11 Omgaan met verschillen 1, 5, 9, 10, 11, 12, 16 Samenwerken met collega s en werken in een 4, 7, 13 organisatie Samenwerken met ouders en instanties 7 Onderzoek en ontwikkeling van eigen opvattingen en competenties 4, 7, 9, 13 11

12 1 Pubers! Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Alfrink College Mariëlle Theunissen Woensdag 11 en 25 september 15:00-17:00 uur Je geeft les aan de doelgroep van jarigen. Deze leerlingen zitten in een specifieke levensfase, waarin ze zich ontwikkelen tot autonome personen. Je krijgt verschillende perspectieven aangeboden om naar de zich ontwikkelende puber te kijken. Je gaat lessen ontwerpen met deze principes en deze daadwerkelijk uitvoeren. In de follow-up bijeenkomst deel je de leservaringen, deels op video vastgelegd, en ontvangt feedback ter verwerking voor jezelf. Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Deelnemers zijn in staat in hun lesvoorbereidingen rekening te houden met de ontwikkelingsfase waarin de betreffende leerlingen zich bevinden. Ontwikkeling van de adolescent Uiterlijk een week van tevoren bij Monique van Mourik 12

13 Pubers! Waarom ik naar de WC moet? Dat begrijpt u toch wel, mevrouw? Je geeft les aan de doelgroep van jarigen. Deze leerlingen zitten in een levensfase waarin ze zich ontwikkelen tot autonome personen. Ze zoeken steeds vaker leeftijdgenoten op in plaats van volwassenen om van te leren en om zich aan te spiegelen. Denk nog maar eens terug aan je eigen puberteit: grote kans dat je smaak qua kleding of muziek steeds meer verschilde van die van je ouders. Tijdens de cursus bekijken we verschillende ontwikkelingen die pubers doormaken: de biologische (seksualiteit, puberbrein), de morele, en de ontwikkeling van de identiteit. Ook bekijken we de beleving van de puberteit in verschillende culturen. In deze cursus leer je je lesvoorbereidingen af te stemmen op de ontwikkelingsfase waarin de leerlingen zich bevinden. Alfrink College Werflaan DE ZOETERMEER

14 2 Communiceren en contact maken met de klas Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Adelbert College Arianne Hogervorst Woensdag 18 september en 2 oktober 15:00-17:00 uur We staan stil bij het effect dat jouw manier van communiceren heeft op de klas. Aan de orde komen de theorie van de Transactionele Analyse, egoposities en dramadriehoek (welk effect heeft jouw communicatie op leerlingen? Hoe kun je contact maken met de klas en dit ook behouden?). Daarnaast uitleg van principes als: pro-activiteit, professionele ruimte, basispositie ik+jij+. In de follow-up bijeenkomst deel je de leservaringen, deels op video vastgelegd, en ontvangt feedback ter verwerking voor jezelf. Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Deelnemers zijn in staat inzichten uit de transactionele analyse toe te passen op hun interactie met leerlingen. Communicatie, interactie en groepsdynamica Uiterlijk een week van tevoren bij Charlotte van der Ham C.vanderHam@adelbert.nl 14

15 Communiceren en contact maken met de klas Leerlingen onthouden niet wat je precies hebt gezegd en gedaan. Leerlingen onthouden hoe het was om bij je in de klas te zitten. Bij alles wat je doet in de klas gaat het vooral om contact met leerlingen. Voel jij je prettig in de klas en is het voor leerlingen fijn om van jou les te krijgen? Als het fout gaat tussen een klas en een docent heeft het bijna altijd te maken met een onbevredigende communicatie. Leerlingen voelen zich dan niet gezien en serieus genomen en docenten kunnen hun plezier voor de klas verliezen. In de cursus staan we stil bij het effect van jouw manier van communiceren op de klas. We gaan daarbij uit van de theorie van de Transactionele Analyse van Eric Berne. Adelbert College Deijlerweg AE WASSENAAR

16 3 Activeren met OE 2 R Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Rijswijks Lyceum Pieter Manders en Randy Schwidder Woensdag 9 en 30 oktober 15:00-17:00 uur Informatie activerend leren, OE 2 R (Oriënteren, Exploratie, Evaluatie & Reflecteren) en samenwerkend leren. Vaststellen wat het doel en het nut is van activerende werkvormen. Input deelnemers: situaties waarin zij ervaring hebben opgedaan met activerend leren. Bespreking tips en aanbevelingen. In de follow-up bijeenkomst deel je lesvoorbereidingen plus de leservaringen, deels op video vastgelegd, en ontvangt feedback ter verwerking voor jezelf. Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden De deelnemers zijn in staat activerende didactiek toe te passen binnen een vaste lesstructuur. Didactiek en leren Uiterlijk een week van tevoren bij Rob de Ruiter rui@rijswijkslyceum.nl 16

17 Activeren met OE 2 R Ik heb het wel tien keer uitgelegd en nog snappen ze het niet! Hoe bied je leerstof aan zodat het blijft hangen? Hoe maak je leren aantrekkelijk? Hoe zorg je dat leerlingen bij de les zijn en blijven? En de stof oppakken? Doorbreek het patroon: hoe actiever de docent, hoe passiever de leerling! Er zijn zoveel werkvormen die je in kunt zetten om een stap verder te komen in de ontwikkeling van leerlingen. Docenten moeten zelf overtuigd zijn van en leerlingen ook overtuigen van de veranderbaarheid van leerlingen. Bij het aanreiken van de juiste gereedschappen zullen leerlingen zelf aan de slag moeten en aan de hand van eigen succes ervaringen de motivatie opdoen om zichzelf verder te ontwikkelen. Centraal in deze cursus staat het pedagogisch-didactisch model OE²R. We bekijken hoe je met behulp van dit model tot verschillende vormen van activerende didactiek kunt komen. Rijswijks Lyceum Karmozijnstraat GA RIJSWIJK

18 4 Intervisie met videoanalyse Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Maris College, locatie Bohemen Annette Burgers Woensdag 16 oktober 15:00-17:00 uur Eerste bijeenkomst uitleg over de video-interactie benadering bij intervisie, daarna 9 vervolgbijeenkomsten volgens afspraak met elkaar, in kleinere groepen, met afnemende begeleiding en toenemende zelfsturing Vruchtbaar gebruik van videofragmenten als bron voor reflectie. Reflecteren met behulp van feedback van de anderen. Professionele docent Uiterlijk een week van tevoren bij Annette Burgers a.burgers@mariscollege.nl 18

19 Intervisie met videoanalyse Ik had ze! Pas toen ik de videobeelden zag, besefte ik dat ik een juf was! Ik zag mezelf door de klas lopen, een brilletje op mijn neus, voorlezend... en de leerlingen die luisterden, die aan mijn lippen hingen, die graag wilden dat ik verder las... Ik was de juf. Eindelijk! Na al die maanden dat gevecht met die klas. Ik had ze. Ik had ze nieuwsgierig! Alleen... in het fragment erna startte ik niet vanuit stilte, op de beelden zag je goed dat ik niet de aandacht van de hele klas had. Werk aan de winkel voor de volgende keer dus! Wat is je kracht? En wat wil je verbeteren? Met behulp van videobeelden van je lessen ga je samen kijken naar je kracht en ook leer je kijken naar je hulpvragen en de punten waar je beter in wilt worden. De beelden (je spiegel) geven je een boost mee voor je reflectie en ook de kijk van je medestudenten helpt je daarbij. Videoanalyse is de beste methode om te reflecteren! Maris College locatie Bohemen Mgr. Nolenslaan XZ DEN HAAG

20 5 De toets der kritiek Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Veurs Lyceum Elmar Caspers Woensdag 6 en 20 november 15:00-17:00 uur Je krijgt uitleg over cijfers en meten, opbouw van vragen en vraagvormen. Je wordt uitgedaagd goede toets vragen te ontwerpen. In de follow-up bijeenkomst worden de ontworpen toetsen becommentarieerd en bekeken op de mogelijkheid van differentiatie. Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Weten wat het nut is van toetsen en de waarde van cijfers. Goede vragen op verschillende niveaus kunnen stellen. Leerdoelen en instructiemodellen Toetsing en evaluatie Uiterlijk een week van tevoren bij Elmar Caspers csp@veurslyceum.nl 20

21 De toets der kritiek Maar dat stond toch helemaal niet in de vraag? Je bespreekt een toets met de leerlingen. Ze hebben de toets niet zo goed gemaakt en je neemt de antwoorden nog een keer met ze door. Tijdens het bespreken ontstaat er een hoop rumoer: de meeste leerlingen hebben de vraagstelling niet goed begrepen en hebben daardoor een verkeerd antwoord gegeven. We toetsen om verschillende redenen. Een belangrijke reden is om te kijken of de stof, die je hebt behandeld is begrepen. Dat probeer je op verschillende niveaus te testen. De resultaten van zo n test worden weergegeven in een cijfer. In de cursus staan we stil bij de vraag waar je als docent op moet letten als je in een toets wilt meten wat een leerling kan. Hoe kun je objectief meten en hoe kun je differentiëren binnen een toets? En wat drukt het cijfer vervolgens uit? Ook staan we stil bij de zin en onzin van het toetsen. We oefenen in formuleren van eenduidige, afwisselende vragen, in een goede opbouw en de mogelijkheden tot differentiatie. Veurs Lyceum Burgemeester Kolfschotenlaan EZ LEIDSCHENDAM

22 6 Pakkende Lessen Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Maris College, locatie Houtrust Annette Burgers Woensdag 13 en 27 november 15:00-17:00 uur Wat maakt een les pakkend? Wat herinner je je daarvan uit je eigen schooltijd? Wat is de uitdaging? Je ontwerpt, mede geïnspireerd door theoretisch input (leertheorie van Boekaerts en Simons) en de inbreng van niet-vakgenoten in de groep, een of meer pakkende (onderdelen van) lessen. In de follow-up bijeenkomst deel je de opgedane ervaringen, deels op video vastgelegd, en ontvangt feedback ter verwerking voor jezelf. Vuistregels en voornemens vormen de afsluiting. Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Je bent in staat je lessen meer spanning, intensiteit en blijvende impact geven. Daarbij weet je wat je wilt bereiken in een les. Je weet meer lagen in het leren aan te boren. Je kunt bijpassende werkvormen bedenken en uitvoeren. Je weet de methode naar je hand te zetten: niet het boek maar jij bent de baas over het leerproces in de klas! Je weet wat de leerlingen in je les geleerd hebben en kan dit met succes terugvragen in je toetsen. Didactiek en leren Uiterlijk een week van tevoren bij Annette Burgers 22

23 Pakkende Lessen Is het voor een punt? Je denkt dat je een aardige les hebt voorbereid, maar zodra je bent gestart merk je al snel dat de leerlingen eigenlijk niet willen. Je ziet ze met tegenzin traag hun boek open doen en je moet ze voortdurend waarschuwen om ze mee te krijgen. Wanneer gaan we nou iets leuks doen? hoor je ergens iemand zeggen. Je reageert met de dooddoener, dat ze de stof moeten kennen voor het proefwerk Zelf ben je overigens ook niet zo enthousiast over hoe het boek de stof aanbiedt, je vindt het eerlijk gezegd ook behoorlijk saai. Wanhopig vraag je jezelf af hoe je je leerlingen beter voor je vak en bepaalde onderdelen van je vak kunt uitdagen, motiveren, raken! In de cursus gaan we onderzoeken hoe een les een voltreffer zou kunnen worden, een spannende gebeurtenis, die leerlingen raakt en die ze niet gauw zullen vergeten. Daarbij kijken we ook naar wat je echt wil bereiken met je leerlingen binnen een lesuur, zodat je doelgericht en resultaatgericht een les kunt opbouwen. En als het goed is kun je daardoor ook beter boven tafel krijgen wat je in een toets met succes kunt terugvragen. Maris College locatie Houtrust Tjalie Robinsonduin HD DEN HAAG

24 7 Contact met ouders Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Elke deelnemende school van de OSH Verschillende Zie jaaragenda van de eigen school 15:00-17:00 uur Zie mededelingen daarover binnen de eigen school. Je bent voorbereid op een oudergesprek. Je bent je bewust van mogelijke feedback die je van ouders kunt krijgen en je kunt er je voordeel mee doen. Je kent diverse gesprekstechnieken en oefent in een veilige situatie aan de hand vaan een casus. Je weet hoe je een gesprek moet afsluiten. Begeleiden van leerprocessen Gespreksvoering Zie verwachtingen van deelname aan begeleidingsbijeenkomsten van de eigen school 24

25 Contact met ouders Dat onze zoon een hekel aan biologie heeft, ligt niet aan u hoor. Ik heb er zelf ook niets mee. De ouderavond staat voor de deur. Veel ouders willen een gesprek met jou, maar je weet lang niet altijd waarom. Misschien komen ze wel zeggen dat jij niet goed hun kind om gaat of niet goed orde kunt houden of niet goed kan uitleggen En waarom komen de ouders van die goede leerlingen eigenlijk langs, wat moet je tegen ze zeggen? Op welke manier kun je als docent of mentor het beste het gesprek ingaan? Ouders komen om allerlei redenen naar een ouderavond. We staan stil bij de achtergronden en denken na over waar je als docent rekening mee moet houden. Het is van belang een goede verstandhouding met de ouders te krijgen. Er bestaan verschillende gesprekstechnieken die je daarbij van dienst kunnen zijn. Het kan helpen een oudergesprek na te spelen in een rollenspel. Alle scholen Opleidingsschool Haaglanden 25

26 8 Taalbeleid Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Rijswijks Lyceum Rob de Ruiter Woensdag 11 december 15:00-17:00 uur Aan de hand van de officiële taalniveaus en eisen, inzicht in de meetinstrumenten voor taalvaardigheid, mogelijke oorzaken van taalachterstand en daarnaast tips en handvatten om leerlingen taalvaardiger te maken. Je bent je bewust van het feit dat niet alle leerlingen (even) taalvaardig zijn. Je weet daarmee om te gaan. Je weet hoe je leerlingen kunt helpen taalvaardiger te worden. Didactische analyse, leerdoelen en instructiemodellen Uiterlijk een week van tevoren bij Rob de Ruiter 26

27 Taalbeleid Anders gaat zij jou klappen! Deze boek van zo n grote meisje moet je niet bij locker laten liggen! Waar gaat het heen met de taal? Wat is nog acceptabel en wat niet? En: hoe komen we tegemoet aan de verhoogde taaleisen die aan leerlingen worden gesteld? In deze cursus komen diverse zaken aan de orde: de officiële taalniveaus en eisen, inzicht in de meetinstrumenten voor taalvaardigheid, mogelijke oorzaken van taalachterstand en daarnaast tips en handvatten om leerlingen taalvaardiger te maken. Rijswijks Lyceum Karmozijnstraat GA RIJSWIJK

28 9 Activerende didactiek Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Alfrink College Mariëlle Theunissen Woensdag 29 januari 8:45 15:15 uur (hele dag dus) en woensdag 5 maart 15:00-17:00 uur Je maakt in de eerste bijeenkomst kennis met allerlei kleine en grotere werkvormen om je lessen meer activerend te maken, je koppelt dit aan de lesdoelen en gaat ze uitproberen in je eigen lessen. In de follow-up bijeenkomst deel je de opgedane ervaringen, deels op video vastgelegd, en ontvangt feedback ter verwerking voor jezelf. Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Je bent in staat inzichten uit de activerende didactiek en samenwerkend leren toe te passen in je eigen lessen. Didactiek en leren Uiterlijk een week van tevoren bij Monique van Mourik Mou@alfrink.nl 28

29 Activerende didactiek Moeten we nu alweer een woordweb maken? Bij de voorbereiding van je les vraag je jezelf af hoe je de leerstof op een leuke manier kunt overbrengen. Maar telkens kom je weer tot dezelfde werkvorm, daar ben je immers mee vertrouwd, en je weet hoe die werkvorm werkt. Zijn er geen andere vormen om de leerstof over te brengen? In deze cursus leer je verschillende werkvormen kennen. Je doorgrondt ze en probeert een aantal ervan uit in de eerste bijeenkomst en vervolgens ook in de klassen die je hebt. Met als resultaat: verbreding en verdieping van je kennis en ervaring met werkvormen op het gebied van activerende didactiek en samenwerkend leren. Alfrink College Werflaan DE ZOETERMEER

30 10 Zorgleerlingen Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Rijswijks Lyceum Margo Bleeker Woensdag 29 januari 15:00-17:00 uur Een deskundige van de school zal stilstaan bij de volgende vraagstukken: wat is een zorgleerling, hoe herken je een zorgleerling, wat gebeurt er met een zorgleerling, hoe ga je ermee om in de les? Je bent in staat signalen op te vangen hoe een leerling zich voelt. Je weet manieren om met verschillende zorgleerlingen om te gaan. Ontwikkeling van de adolescent Begeleiden van leerprocessen Uiterlijk een week van tevoren bij Rob de Ruiter 30

31 Zorgleerlingen Ze hebben allemaal wat! Autisme, ADD, ADHD, ODD/CD, PDD-NOS, Asperger, angststoornissen, leerstoornissen, dyslexie, hoogbegaafdheid, gedragsproblemen, faalangst. Zie jij door de bomen het bos nog? Sommige leerlingen hebben meer aandacht nodig dan andere. Al gauw wordt dan gesproken van onaangepast gedrag, onwil, luiheid of ongeïnteresseerdheid. Maar vaak is er meer aan de hand Wat precies is een zorgleerling? Hoe herken je die? En wat gebeurt er met zo n leerling? En vooral: hoe ga je zelf om met zo n leerling? Deze cursus biedt je een kijkje in de keuken van de zorgcoördinator en je krijgt praktische tips en handvatten voor de omgang met zorgleerlingen. Rijswijks Lyceum Karmozijnstraat GA RIJSWIJK

32 11 Lesvoorbereiding en de start van de les Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Hofstad Lyceum Ed Hamwijk Woensdag 22 januari en 12 februari 15:00-17:00 uur Lesvoorbereiding: je leert lesdoelen te formuleren in termen van het leren door leerlingen, SMART. Je leert op basis daarvan leeractiviteiten te plannen en werkvormen te kiezen. Je oefent in het gebruik van het lesvoorbereidingsformulier. Start van de les: je leert het belang inzien van de lesopening voor het verdere verloop van de les en welk docentgedrag daarbij effectief is. Je maakt in groepjes een lijstje van punten die jullie belangrijk vinden/waarop je wil letten bij het begin van de les. Door onderling uitwisselen ontstaat er een soort checklist voor de start van de les. Je gaat de opgedane kennis in de praktijk toepassen. In de follow-up bijeenkomst deel je de opgedane ervaringen, deels op video vastgelegd, en ontvang je feedback ter verwerking voor jezelf. Vuistregels en voornemens vormen de afsluiting. Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Je leert verschillende lesopeningen kennen en oefent met startgedrag. Je bent daardoor in staat je lessen op een goede manier voor te bereiden en je lessen effectief te starten. Didactiek en leren Vormgeving van leerprocessen Uiterlijk een week van tevoren bij Ed Hamwijk 32

33 Lesvoorbereiding en de start van de les Meneer, hoe oud bent u eigenlijk? Je wilt de les opstarten zoals je je had voorgenomen in je lesvoorbereiding. Maar een leerling stelt meteen een vraag die niets met de stof te maken heeft. Je legt uit wat je wil gaan doen, maar dan begrijpen de leerlingen het niet. Als ze dan eindelijk aan het werk gaan, voert de helft van de klas de opdracht verkeerd uit. Je bent intussen 20 minuten verder en eigenlijk nog niets opgeschoten. De eerste 10 minuten zijn cruciaal voor het verdere verloop van de les. Wat moet je dan juist wel en juist niet doen? In deze cursus leer je hoe je een les goed voorbereidt en hoe je de les effectief kunt starten. Hofstad Lyceum Colijnplein HA DEN HAAG

34 12 Orde houden Locatie Docent Datum Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Adelbert College en Rijswijks Lyceum Charlotte van der Ham op het Adelbert College donderdag 12 en 26 september Rob de Ruiter op het Rijswijks Lyceum woensdag 5 februari en 5 maart 15:00-17:00 uur Uitgaande van je eerste ervaringen en de schoolregels die je intussen hebt leren kennen, ga je met elkaar analyseren aan de hand van videofragmenten van ervaren docenten wat wel en niet werkt en welke normen en waarden je er zelf aan verbindt. Gewapend met opgedane kennis en je eigen leervragen ga je oefenen in de praktijk. In de follow-up bijeenkomst bespreek je 2 filmfragmenten van je eigen optreden, een waaruit een goede ordehandhaving blijkt en een waarin een ordeverstoring te zien is. Je ontvangt feedback ter aanvulling van je reflectie op je ervaringen. Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Je wordt je bewust van enerzijds jouw presentatie naar de leerlingen en anderzijds de reactie van de leerlingen op jouw handelen. Je vult je handelingsrepertoire aan met handelwijzen die het best bij jou passen. Communicatie, interactie en groepsdynamica Uiterlijk een week van tevoren bij Charlotte van der Ham (Adelbert College) c.vanderham@adelbert.nl Rob de Ruiter (Rijswijks Lyceum) rui@rijswijkslyceum.nl 34

35 Orde houden Maar bij andere docenten gaat het wel goed! Na de les praat je met Eva. Zij negeerde tijdens de les herhaaldelijk jouw waarschuwingen en je wilt haar duidelijk maken dat zij zich aan jouw regels moet houden. Eva zegt: U kunt geen orde houden. Dat ik zo vervelend ben ik de les, ligt aan u. Bij andere docenten gaat het wel goed. Hoe kun je hier als startende docent het beste op reageren? Als startende docent gebeurt het vaak dat je een les heel goed hebt voorbereid, maar dat er in de uitvoering veel mis gaat omdat je de leerlingen niet meekrijgt. Natuurlijk is een gedegen voorbereiding de eerste voorwaarde voor een goede les, maar hoe kun je ervoor zorgen dat de leerlingen ook gaan doen wat jij van ze verwacht? In deze cursus ga je aan de slag met orde houden en met de feedback die je krijgt van leerlingen. Adelbert College Deijlerweg AE WASSENAAR Rijswijks Lyceum Karmozijnstraat GA RIJSWIJK

36 13 Intervisie Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Alle OSH scholen verschillende schoolopleiders Woensdag 12 maart startbijeenkomst 15:00-17:00 uur Eerste bijeenkomst uitleg diverse intervisiemodellen, daarna 9 vervolgbijeenkomsten volgens afspraak met elkaar, in kleinere groepen, met afnemende begeleiding en toenemende zelfsturing. Reflecteren met behulp van feedback van de anderen. Open vragen kunnen stellen aan de anderen. Professionele docent Uiterlijk een week van tevoren bij opleidingscoördinator van de eigen school 36

37 Intervisie Ik stuurde een leerling eruit, maar hij wilde niet weggaan! Met dit soort vragen worstelen veel studenten én ervaren docenten. Bijna dagelijks heb je even tussendoor in de gangen of tijdens pauzes bij de koffie overleg over dit soort zaken. En in het contact met je medestudenten en je stagebegeleiders doe je vaak nieuwe ideeën en zienswijzen op en ontdek je blinde vlekken. Bij intervisie gebeurt dit overleg systematisch. Daardoor kunnen jouw ervaringen en die van anderen worden omgezet in nieuwe inzichten waarmee ieders professionaliteit op een hoger niveau getild wordt. Je krijgt als student tijdens deze introductiemiddag handvatten aangereikt om zelf intervisiebijeenkomsten op te zetten. In de vervolgbijeenkomsten creëer je de ruimte en tijd om samen met je medestudenten na te denken over dieperliggende motieven en problemen waar je in de dagelijkse, drukke onderwijspraktijk niet aan toe komt. Alle scholen Opleidingsschool Haaglanden 37

38 14 Stemgebruik, houding en lichaamstaal Locatie Docent Datum Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Adelbert College en Alfrink College Charlotte van der Ham op het Adelbert College dinsdag 12 november en 26 november Mariëlle Theunissen op het Alfrink College woensdag 19 maart en 2 april 15:00-17:00 uur Je krijgt oefeningen en tips om je stem goed te leren gebruiken, ook in een rumoerige omgeving als een klaslokaal. We besteden aandacht aan houding, adem, resonans, articulatie en expressie. Kennis en oefeningen moeten leiden tot bewustwording en verbetering van de ademhaling en het gebruik van het stemapparaat (strottenhoofd, stembanden, klankkast en spraak). Je gaat er mee aan de slag in je lessen en laat je observeren en filmen op dit aspect. In de follow-up bijeenkomst bespreek je de filmfragmenten van je eigen optreden, de feedback erop neem je mee voor je verdere ontwikkeling. Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Je wordt je bewust van je stemgebruik, houding en lichaamstaal. Je bent in staat op een prettige manier helder te spreken. Communicatie, interactie en groepsdynamica Uiterlijk een week van tevoren bij Charlotte van de Ham (Adelbert College) c.vanderham@adelbert.nl Monique van Mourik (Alfrink College) mou@alfrink.nl 38

39 Stemgebruik, houding en lichaamstaal Wat zegt u? Uit de stemwarming-up: Spreek de volgende zinnen langzaam en duidelijk uit en herhaal ze daarna enkele malen: Popecatepetl is een hele hoge berg. De koetsier poetst de postkoets. He thrusts his fists against the posts and still insists he sees the ghosts. Bij het lesgeven is je stem een van de belangrijkste instrumenten. Als je je stem gedurende een langere periode verkeerd gebruikt, word je als docent ernstig belemmerd in je functioneren. Maar ook de non-verbale expressie doet er veel toe. En als verbale en non-verbale expressie niet congruent zijn met elkaar, kom je ook dan in de problemen. In de cursus krijg je adviezen aangereikt waar je bij het spreken en communiceren op moet gaan letten. Je krijgt oefeningen mee waarmee je ook thuis aan de slag kunt. Adelbert College Deijlerweg AE WASSENAAR Alfrink College Werflaan DE ZOETERMEER

40 15 Authentieke educatie Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Veurs Lyceum Elmar Caspers Woensdag 19 maart 15:00-17:00 uur Aan de hand van een voorbeeld bespreken we in hoeverre er sprake is van een authentieke opdracht. We denken na over manieren waarop de opdracht authentieker kan worden en welke voor- en nadelen daaraan kleven. Je weet wat er wordt verstaan onder authentieke educatie. Je hebt handvatten om zelf een authentieke opdracht te ontwerpen. Visies op leren Vormgeving van leerprocessen Uiterlijk een week van tevoren bij Elmar Caspers 40

41 Authentieke educatie Maar dan krijgen we het hoofdstuk niet af! De gemeente doet archeologisch onderzoek, een half uurtje fietsen van school. Er zijn middeleeuwse resten gevonden van de oude stadsmuur. Je wilt met de klas gaan kijken er is een wetenschapper van de universiteit die er wel iets over kan en wil vertellen. Maar het kost veel meer dan een lesuur, dus je moet overleggen met de schoolleiding of de leerlingen een uurtje van een ander vak kunnen missen. De leerlingen hebben binnenkort het proefwerk, over het hoofdstuk dat je nog niet helemaal behandeld hebt met ze. Toch maar van de uitstap afzien? Jammer, want de betrokkenheid van de leerlingen is groot, zij zouden de uitstap graag met jou maken. Authentieke Educatie stoelt op die betrokkenheid. Bij authentieke educatie gaat het enerzijds om het idee dat wat geleerd wordt moet aansluiten bij de behoefte van leerlingen (wat en hoe willen ze echt leren) en anderzijds om het idee dat je het best kunt leren in een situatie die duidelijk iets met het echte leven te maken heeft: een authentieke, realistische of levensechte leeromgeving (M.Volman, 2006). Veurs Lyceum Burgemeester Kolfschotenlaan EZ LEIDSCHENDAM

42 16 Lesgeven in VMBO beroepsgericht Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Van Vredenburch College Sander Blom en Randy Schwidders Woensdag 26 maart en 9 april 15:00-17:00 uur Op het Van Vredenburch College wordt een praktisch lesmodel gebruikt speciaal ontwikkeld voor leerlingen uit het VMBO. Centraal staat een standaard structuur waarbinnen veel ruimte is voor het bouwen aan een goede verstandhouding met de leerlingen. De deelnemers zullen begeleid worden in het stap voor stap eigen maken van het model Je leert werken met een lesmodel met uitstekende mogelijkheden om op een prettige en innovatieve manier les te geven aan leerlingen op het Vmbo. Leerling kenmerken, begeleiden van leerprocessen en groepsdynamica, ontwikkeling van de adolescent Uiterlijk een week van tevoren bij Sander Blom blm@vanvredenburchcollege.nl 42

43 Lesgeven in VMBO beroepsgericht Goh, geef jij les op het VMBO? Wat erg voor je! Integendeel: als ik over de gangen loop, dan word ik met enthousiasme besprongen, en dan moet ik handenschuddend en boksgevend mijn weg zoeken naar de docentenkamer. De gemiddelde VMBO-leerling heeft structuur nodig en vraagt ook veel aandacht, maar gaat ook voor jou door het vuur als je hem voor je gewonnen hebt. De ideale VMBO-docent is geduldig, creatief, consequent en heeft humor! In de cursus geven wij wat geheimen prijs hoe om te gaan met de grote diversiteit van de VMBO-leerling. Van Vredenburch College Van Vredenburchweg TA RIJSWIJK

44 17 De eerste en tweede correctie Locatie Docent Datum Tijd Bijeenkomsten Leerdoelen Kennisbasis Aanmelden Veurs Lyceum Elmar Caspers Woensdag 16 april 15:00-17:00 uur We bespreken het examenreglement, de discussiepunten, het nakijken van examenvragen, het contact tussen de eerste en tweede corrector Je bent op de hoogte van de belangen van alle betrokken partijen. Je weet welk standpunt je moet innemen bij het beoordelen van eindexamenwerk, je weet hoe een gesprek met een tweede corrector doorgaans verloopt. Toetsing en evaluatie Uiterlijk een week van tevoren bij Elmar Caspers 44

45 De eerste en tweede correctie Wat zegt het antwoordmodel? Je hebt het eindexamenwerk van jouw leerlingen nagekeken. Je bent maar matig tevreden. Je vindt dat jouw leerlingen slordig formuleren en slecht scoren, zeker als je het vergelijkt met de schoolexamens. Je stuurt het werk op voor de tweede correctie en ontvangt meteen erna het werk van een andere school. Het valt je op dat de kwaliteit van de antwoorden goed te vergelijken is met die van jouw leerlingen, maar dat deze docent er veel soepeler mee is omgegaan. Dat klopt toch niet? Het beoordelen van eindexamens is een flinke klus. Het leerlingenwerk is lang en uitgebreid en de correctiemodellen vergen het nodige inlevingsvermogen. De toelichting bij de eindexamens legt uit hoe je het examen moet nakijken, maar biedt ook ruimte voor eigen interpretatie. Hoe ga je daar als docent mee om en welke belangen spelen er? We bespreken in de cursus kritisch de toelichting bij het eindexamen, de belangen van de leerlingen, de school, het Cito, de tweede corrector, je collega s in den lande en de vakverenigingen. We oefenen met het nakijken van eindexamens en vergelijken de resultaten. Veurs Lyceum Burgemeester Kolfschotenlaan EZ LEIDSCHENDAM

46 Namen en adressen Adelbert College Deijlerweg AE WASSENAAR telefoon website contact Charlotte van der Ham mail Rijswijks Lyceum Karmozijnstraat GA RIJSWIJK telefoon website contact Rob de Ruiter mail rui@atlasonderwijsgroep.nl Alfrink College Werflaan DE ZOETERMEER telefoon website contact Monique van Mourik mail mou@alfrink.nl Van Vredenburch College Van Vredenburchweg TA RIJSWIJK telefoon website contact Sander Blom mail blm@atlasonderwijsgroep.nl Hofstad Lyceum Colijnplein HA DEN HAAG telefoon website contact Ed Hamwijk mail hmw@hofstadlyceum.nl Veurs Lyceum Burgemeester Kolfschotenlaan EZ LEIDSCHENDAM telefoon website contact Elmar Caspers mail csp@veurslyceum.nl 46 Maris College Locatie Bohemen Mgr. Nolenslaan XZ DEN HAAG Locatie Houtrust Tjalie Robinsonduin HD DEN HAAG telefoon / website contact Annette Burgers mail a.burgers@mariscollege.nl Lyceum Ypenburg Laan van Kans VB DEN HAAG telefoon website contact Erwin Disselköter mail dis@lyceumypenburg.nl

47 Namen en adressen ICLON Rijksuniversiteit Leiden Wassenaarseweg 62A 2333 AL Leiden telefoon website contact secretariaat afdeling VO mail Hogeschool InHolland Professor J.H. Bavincklaan AT AMSTELVEEN telefoon website contact Marcelle Hobma mail marcelle.hobma@inholland.nl TULO TU Delft Lorentzweg CJ DELFT telefoon website contact Martin Jacobs mail info-sec@tudelft.nl Hogeschool Rotterdam Museumpark CX ROTTERDAM telefoon website contact Celine Manschot mail c.j.m.a.manschot@hr.nl Colofon Redactie Elmar Caspers, Rolf de Jong, Mariëlle Theunissen, Suus Zweekhorst Vormgeving Elmar Caspers Druk Knijnenburgproducties.nl

48