Als etenstijd een drama wordt. Inhoud. Eten is 24/02/2011

Transcriptie

1 Als etenstijd een drama wordt. Inhoud Eten is meer dan zich voeden De eetontwikkeling : grote stappen voor kleine mensjes Kritische perioden in de eetontwikkeling Basistips voor leuke tafelmomenten. Signalen van een eetprobleem Tips om met een moeilijk etertje om te gaan Rol van de verantwoordelijke Eten is Eten neemt een heel belangrijke plaats in ons leven in. Eten is meer dan ons voeden Eten is deel van onze cultuur Eten is gezellig, deel van ons leven Eten hoort bij feest, bij samenzijn Eten is een opvoedingsproces 1

2 De eetontwikkeling tussen 0 en 3 jaar: Grote stappen voor kleine mensjes Leren eten is net als leren lopen en praten deel van de ontwikkeling die een baby doormaakt. Het kind zet heel wat stappen op voedingsvlak in zijn eerste levensjaren De eetontwikkeling van een kind is pas voltooid op 4 jaar Stappen in eetontwikkeling Voor de geboorte Borst- of flesvoeding Start van lepelvoeding Kleine brokjes in de voeding Naar een volwassen eet- en kauwpatroon Voor de geboorte: Vanaf 15 weken zwangerschap slikt de foetus vruchtwater Vanaf week 34 kan de foetus zuigen en slikken coördineren Vanaf week 34 kan een baby zich langs zijn mondje voeden 2

3 Borstvoeding of flesvoeding Bij de geboorte heeft de baby een volledig ontwikkeld zuig- en slikgedrag Reflexmatig gestuurd tot leeftijd van +/- 4 maanden Baby kan tepel of speen mooi omsluiten Ontwikkeling van hoofdcontrole Baby bepaalt zelf ritme van zuigen Gemiddelde voedingsduur : 20 tot 30 minuten Start lepelvoeding Vanaf 4 à 6 maanden : grotere mondholte Zuigen en slikken gebeurt bewust Tong beweegt van voor naar achter Vooral grijpen wordt geoefend Vanaf 6 à 7 maanden: Tong beweegt ook links- rechts Afhappen van de lepel gaat nu vlot Oefenen van transfer van hand naar hand Brokjes in de voeding Vanaf 8 maanden zien we eerste echte kauwbewegingen Meer tongbewegingen Baby wil zelf dingen ontdekken, alles in mondje stoppen Vanaf 12 maanden hoeft mixen niet meer, kind kan fijne brokjes vlot eten. 3

4 Naar volwassen eet- en kauwpatroon Vanaf 18 maanden heeft kind grootste stappen gezet Peuter oefent en bekwaamt zich in het kauwen Vanaf 4 jaar is eetontwikkeling voltooid : kind kan alles eten en kauwen Kritische periodes in de eetontwikkeling Wat: Een periode waarin een prikkel moet worden aangeboden om een reactie van het kind op gang te brengen Gevolg: Lepelvoeding en brokjesvoeding moeten op het juiste moment in de kindervoeding geïntroduceerd worden om een reactie van het kind op te wekken. Dus : niet te vroeg maar ook niet te laat! Wat als de kritische periode niet gerespecteerd wordt? Te vroeg : geen of onvoldoende reactie van het kind. Voeding verloopt moeilijk. Kind is er nog niet klaar voor. Te laat: Reactie volgt niet meer automatisch. Kind moet echt leren kauwen en slikken. Proces verloopt traag en stuk moeizamer Soms : professionele hulp nodig 4

5 Wanneer worden kritische periodes overgeslagen? Prematuur geboren kinderen Zieke kinderen die om verschillende redenen niet konden/mochten eten Kinderen met een beperking Deze kinderen zullen zeker ook leren eten, alleen kost het hen veel meer moeite. Westerse cultuur We zien dat de kritische periodes bijna automatisch gevolgd worden bij starten met vaste voeding. Bij de meeste kinderen verloopt eetontwikkeling dan ook normaal. Eigenlijk is dit ingeburgerd proces, automatisme. Aan tafel 5

6 Basistips voor leuke tafelmomenten (1) Eet op vaste tijdstippen en vaste plaats. Zorg voor duidelijke dagstructuur (veiligheid) Laat kind zijn spel afronden via ritueel Eet samen! (zien eten, doet eten) Zorg als volwassene voor het goede voorbeeld Lever geen negatieve commentaar op het eten. Basistips voor leuke tafelmomenten(2) Laat kinderen niet met eten rondlopen. Laat niet merken dat je ongerust bent als een kind niet eet! Maak geen drama van niet eten maar geef niks in de plaats. Blijf altijd rustig en vriendelijk maar duidelijk. Een gemiddelde maaltijd duurt 30 minuten, laat het kind niet eindeloos lang voor zijn bordje zitten. Basistips voor leuke tafelmomenten(3) Geef het kind de kans en de tijd om te wennen aan nieuwe structuren en smaken. Weet dat een kind gemiddeld 10 x een smaak moet proeven voor hij eraan gewend is. Geef het aanbieden van een nieuwe smaak niet te gauw op. Geef kinderen de tijd hun mondje leeg te eten. 6

7 Basistips voor leuke tafelmomenten(4) Sluit de maaltijd af als je van tafel gaat. Restjes worden nooit teruggeven bij een volgende maaltijd. Gebruik bij jonge kinderen liever plastieken lepeltjes ipv metalen. Schraap bij kinderen zo weinig mogelijk langs hun lippen en mondje (gevoelige zone). Dwing een kind nooit bij het eten, dit heeft een averechts effect en is totaal zinloos. Een eetprobleem? Oorzaken en signalen Medische redenen Emotionele redenen Opvoeding en gedrag Mogelijke redenen waarom eten niet zo vlotjes gaat 1. Medische redenen: Premature baby s of zieke pasgeborenen Kinderen met aangeboren aandoeningen of ernstige medische problemen Kinderen met zware refluxziekte 7

8 Reflux Veel baby s hebben last van reflux Reflux = teruggeven van melk of voeding We maken ons geen zorgen als baby gelukkig is, niet weent, geen pijn heeft We maken ons zorgen bij pathologische reflux : kindje heeft duidelijk pijn, drinkt moeilijk, weigert voeding, valt af Denk ook aan verborgen reflux : luchtweginfecties zijn vaak een signaal Mogelijke redenen waarom eten niet zo vlotjes gaat 2. Emotionele redenen : Een aantal situaties kunnen ervoor zorgen dat het eetprobleem van het kind in het emotionele terug te vinden is. Vaak zijn deze oorzaken moeilijker te erkennen dan de medische redenen. Ze vragen ook een andere aanpak. Soms kunnen ze al heel snel na de geboorte ontstaan. Mogelijke emotionele redenen van niet eten bij jonge kinderen We denken o.a. aan : Hechtingsproblemen, relatie moeder-kind Plotse verandering in leefwereld van het kind Pleegplaatsing, uit huis plaatsing Verwaarlozing 8

9 Mogelijke redenen waarom eten niet zo vlotjes gaat 3. Opvoeding en gedrag Deze kunnen een heel belangrijke rol spelen. Leren eten is deel van de opvoeding. Ouders en begeleiders spelen hierin grote rol. Je loopt snel vast in patronen. Kind leert snel dat eten voor ons belangrijk is en hij er ons mee kan manipuleren. Moeilijk eten en opvoeding Vaak liggen opvoeding en opvoedingsvragen aan de basis van moeilijk eten. In onze maatschappij is het niet zo simpel om kinderen op te voeden. We denken aan gestresste ouders, eten voor de televisie, kant en klaar maaltijden, vervangers voor ontbijt, suikerrijke tussendoortjes, tijdsgebrek om te koken, Een eetprobleem is heel vaak een opvoedingsprobleem. Signalen van echte eetproblemen: Systematisch weigeren van de maaltijd Slechts heel beperkte voedingsmiddelen worden aanvaard Kind weigert elk brokje in zijn voeding Kind braakt/wurgt heel frequent aan tafel, bij eten Kind weigert voedingsmiddelen vast te nemen, is er vies van Kind stopt erg weinig in zijn mondje : speelgoed, eigen vingers, Kind weent aan tafel, begint al op voorhand te wurgen Het kind lijkt zichtbaar pijn te hebben Een kind vermagert zichtbaar Er is een duidelijke terugval in het voedingspatroon van het kind 9

10 Eetprobleem of niet? Tijd voor actie! Observeer het kind gedurende verschillende tafelmomenten. Houd een eetdagboekje bij. Observeer het kind tijdens zijn spel. Overleg met de ouders! Vertel hen dat je je zorgen maakt. Vraag hoe de eetmomenten thuis verlopen. Deel je zorgen met een collega, je verantwoordelijke. Eetprobleem of niet? Tijd voor actie! Spreek met ouders (en collega s) een strategie af, een planning. Blijf het kind opvolgen, observeren. Probeer de tafelmomenten zo leuk mogelijk te maken Blijvend probleem : hulp van buitenaf nodig! Zeker medische problematiek moet uitgesloten worden of aangepakt. Tips om met een moeilijk etertje om te gaan Pas de portie aan, begin met 1 lepel Gewoon even proeven is al een overwinning Zoek uit welke lepel het beste gaat Probeer 1 vaste begeleidster te voorzien Blijf geduldig, altijd opnieuw Beloon het kind Bouw hoeveelheden traag op 10

11 Tips om met een moeilijk etertje om te gaan Benadruk het positieve Respecteer de afspraak die je met het kind maakte, geen extra lepeltjes Zet stappen terug als nodig bv. terug even fijn gemixte voeding Geef geen aandacht aan negatief gedrag (negeren is de boodschap) Gun het kind tijd om te oefenen Tips om met een moeilijk etertje om te gaan Laat het kind voedingsmiddelen vastnemen Laat het kind steeds mee zitten aan tafel (sociaal gebeuren is belangrijk) Geef het kind ook steeds iets voor zich Zet het kind tussen goede etertjes Zorg dat alle collega s de afspraken volgen Overleg altijd met de ouders! Zorg voor een klankbord voor de begeleiders Professionele hulpverlening Durf aan de alarmbel trekken als je je zorgen blijft maken om eetgedrag van een kind. Ouders en kind kunnen terecht bij hun arts, bij Kind en Gezin. Er bestaan professionele centra waar ouders en kinderen met een eetprobleem begeleid worden. Meestal in universitaire ziekenhuizen Eetteam bestaat uit : arts, logopedist, diëtist, psycholoog. Logopedist kan kind heel bewust leren kauwen, slikken 11

12 Gulden regel: De volwassene bepaalt wat en hoe gegeten wordt. Het kind bepaalt hoeveel hij eet! Rol als verantwoordelijke Vaak zijn eetproblemen al geruime tijd aan de gang voor ze bij jou terecht komen. Soms is de onthaalouder op dat moment al ten einde raad. Heel wat stappen zijn mogelijks al gezet om het kind te doen eten. Relatie tussen ouder onthaalouder of kind - onthaalouder kan al een aantal knelpunten vertonen Jij bent misschien het laatste redmiddel, de laatste strohalm van de onthaalouder. Onthaalouder voelt eetproblemen mogelijks als falen in haar functie aan. Rol van de verantwoordelijke in verschillende stappen. Bij elke onthaalouder Bij inschrijving van elk kind Bij de eerste melding van voedingsproblemen Ondersteuning bij echte eetproblemen Opvolging van moeilijk tafelen Belang van klankbord te zijn 12

13 Bij elke onthaalouder Tips Vraag naar de organisatie van eetmomenten Vraag naar het verloop van de tafelmomenten Vraag naar eventuele moeilijkheden aan tafel Geef de basistips voor leuke tafelmomenten en pas ze als nodig voor elk onthaalouder aan Wees alert voor vragen, ergernissen rond voeding Maak duidelijk dat je openstaat voor vragen rond het tafelgebeuren Bij de inschrijving van elk kind. Tips Vraag naar het aanmeldingsformulier of inschrijvingsformulier. Kijk na hoe voedingen thuis verlopen of praat hierover met ouders, onthaalouder Kijk of er een reden voor voedingsproblemen zou kunnen zijn (bv. medische problematiek) Vraag bij ieder nieuw kindje naar de voeding aan de onthaalouder Bij melding van voedingsproblemen. Tips Neem de tijd om te luisteren naar het hele verhaal. Neem de melding van het probleem ernstig. Ga langs op een voedingsmoment en observeer ter plaatse. Maak een afspraak met ouders en onthaalouder Spreek samen een strategie af. 13

14 Ondersteuning bij eetproblemen. Tips Wees een luisterend oor voor de onthaalouder Bespreek samen welke tips, strategie gevolgd wordt, evalueer en pas deze samen aan Praat met de ouders, verwijs zo nodig door (arts, opvoedingsondersteuning, ) Ga regelmatig tafelmomenten ondersteunen of observeren Laat echte eetproblemen niet los Opvolging van eetproblemen. Tips Maak op regelmatige tijdstippen een evaluatie op met de onthaalouder en de ouders. Bekrachtig de onthaalouder in haar rol. Blijf samen zoeken naar oplossingen Betrek altijd de ouders, probeer samen te werken. Werk met een eetdagboekje. Luister naar de onthaalouder. Belang van een klankbord Een belangrijke maar niet zo makkelijke opdracht voor de verantwoordelijke. Een klankbord hebben geeft de onthaalouder het gevoel gesteund te zijn, er niet alleen voor te staan. Zelfs al heb je geen kant en klare oplossing, alleen al luisteren is heel belangrijk! Een moeilijk etertje zorgt altijd voor stress aan tafel! Eetproblemen zorgen voor gevoelens van frustratie, voor zorgen, gevoel van onmacht, kwaadheid,onbegrip, 14

15 Belang van klankbord (2) Het is belangrijk om alle gevoelens te kunnen en te mogen uiten! Door te luisteren, na te denken kom je vaak op oplossingen, een aanpak die haalbaar is. Beluister altijd of draagkracht en draaglast van de onthaalouder nog in evenwicht zijn Besef dat eetproblemen heel zwaar kunnen doorwegen. Evalueer ook na de moeilijke periode met de onthaalouder en de ouders. Besluit: Een moeilijk etertje geeft altijd stress! Medische redenen en emotionele problemen dienen te worden onderzocht en opgelost. Dit betekent niet dat een eetprobleem zomaar gaat verdwijnen! Gedrag van het kind kan ondertussen aangeleerd en vertrouwd voor dit kind zijn. Gedrag zal altijd een rol spelen, in elk eetprobleem. Als eten een drama wordt. Vorming voor dienstverantwoordelijken onthaalouders 22 oktober 2010 Chantal D hondt 15